Noord en Zuid. Jaargang 5

E en O.

In den verbalen uitgang -iren (= ons -eeren) hebben de Duitschers thans, om consequent te zijn ook in de inconsequentie, de verlenging der i ingevoerd en schrijven nu: probieren, hantieren, enz.

Wij mogen intusschen niet vergeten (ten einde wij ons niet al te veel van de voortreffelijkheid onzer spelling verbeelden), dat bij ons de toepassing van het systeem gebrekkig is. Wel hebben wij voor a en u den schoonen eenvoudigen regel: geen vokaal zonder noodzaak verdubbelen, maar wij passen dien niet op de andere toe. De verlenging der i (door e), is ten minste een doorgaande regel, hoewel, zonder phonetischen grond. (De Denen doen het niet). - Maar e en o schrijven wij (n.l. altijd in open lettergrepen), dan eens dubbel, dan eens enkel; en de regels daarvoor zijn zóó ingewikkeld, dat de meesten verlegen staan, wanneer hun gevraagd wordt naar den taalkundigen grond, waarop zij, in dit of dat woord, die vokalen al of niet verdubbelen. - Wel hebben e en o anders dan a en u, ook wanneer zij lang zijn, tweeërlei klank, scherp of zacht, maar de verschillende schrijfwijs zou alleen phonetisch gemotiveerd zijn, wanneer zij diende om dat verschil ten minste in open lettergrepen uit te drukken. - 't Is een taaleigen, maar geene taalschoonheid.

Het lezen van No. 2 van dezen jaargang van dit tijdschrift noopt mij om, nog de volgende aanmerkingen hier bij te voegen:

Uit het op bl. 113 medegedeelde blijkt mij, dat er in Noord-

[p. 187]

Nederland (Zeeland en Noord-Brabant uitgezonderd) sterke neiging bestaat om de scherpe uitspraak der lange e en o geheel uit onze taal te verdringen. Dat is niet goed. Wel heft het de onzekerheid op, in welke velen zich bevinden, om in gegeven woorden tusschen de zachte en de scherpe uitspraak de rechte keus te doen. Maar het is toch al te gawelddadig, ten behoeve van degenen, die verlegen zijn, welke van twee zusters te kiezen, eenvoudig ééne der beiden dood te slaan. - 't Is eene vermindering van onzen klankenrijkdom, van ons goed en wettig bezit aan klanken. Daarbij verweekelijkt het onze taal; de scherpe klanken, in matige afwisseling met de zachte staan onzer krachtige, mannelijke taal goed.

Wij moesten, liever dan de scherpe klanken als ontsierende provincialismen uit te bannen, de taalkundige gronden zoeken vast te stellen, op welke zij, in de verschillende woorden, in onze taal recht van bestaan hebben. Waar deze niet met zekerheid aan te geven, of hunne resultaten bezwaarlijk in algemeen gebruik te brengen zijn, moeten de phonetische den uitslag geven.

Vóór de -r kan men de lange e en o, ook eu niet dan met moeite zacht uitspreken. Maar ook voor de andere halfklinkers (liquidae) l en n, zoo ook voor de tandletters t en d klinkt de lange scherpe o beter dan de zachte. Met de scherp lange e, die buitendien minder in gebruik is dan de e, is dit minder het geval.

Ik heb derhalve in hetgeen ik hier las, geen reden gevonden, om dat wat ik over de lange e en o klanken aanteekende, te veranderen.

Flensburg.

J.A.M. MENSINGA.

Wij kunnen het eerste punt niet laten voorbijgaan zonder er eene opmerking bij te voegen. Door de redactie van het Nederlandsch Woordenboek is als regel aangenomen, ‘dat de achtervoegsels, die òf steeds, òf somtijds den vollen klemtoon hebben, met eene dubbele vocaal behooren geschreven te worden,’ (Grondbeginselen der Ned. spelling, bl. 42).

In dit geval verkeeren de uitgangen -loos, eel, eet en ook -eeren. Voor -eelen en eezen was door het gebruik al vroeger de dubbele ee aangenomen, alleen in de spelling van eeren week men daarvan af. De uitgangen -eeren en -eel zijn beide bastaard-achtervoegsels; -eeren, mnl. -ieren is uit het Fransch overgenomen, doch met een zeer groote vrijgevigheid in de toepassing op onze taal. De e van regeeren bijv., schijnt die te zijn van het Fransch régner, maar 't mnl. regnieren, dat later regeeren werd, verbiedt ons aan een onmiddellijk overnemen van die e te denken. Het Fransch geeft ons dus niet veel licht, duidelijker wordt het vraagstuk wanneer wij tot het Latijn teruggaan. Daarin vinden wij vier uitgangen:

[p. 188]

-âre, êre, îre en ĕre, waarin de â, ê en î zijn samengetrokken uit aja (Skr. aya); de e van ĕre is ontstaan uit i. Men zoo dus moeten schrijven: communiceeren, doceeren enz. met ee, maar absolveren, fingeren met e, doch de redactie van het Woordenboek heeft deze onderscheiding wijselijk laten varen en daardoor het publiek de moeite bespaard de Latijnsche vervoeging te leeren.

Red.