Noord en Zuid. Jaargang 5

Taalk. Opmerkingen,
bij het doorlezen van Noord en Zuid, vierde jaarg. No. 6.

In het stuk ‘Nalezing op Bredero's Moortje’ wordt over de beteekenis van toot gehandeld. ‘De oorspronkelijke beteekenis, zegt Oudemans, is gezicht.’ Als zoodanig komt het hier nog dagelijks voor. Eene moeder zegt tot haar kind: ‘kom, laat ik je tote eens wasschen’, wanneer het aangezicht vuil is.

Toch geloof ik, dat men hier met eene metonymia te doen heeft. Men hoort eveneens van een praatachtig kind of mensch: z'n tote gaat altijd op’, hier dus voor mond.

Men denke ook om totelokken, ‘onophoudelijk kussen’.

Tuit aan eene melkkan en toetert aan een theepot zijn bekend.

[p. 96]

Betien. Evenals in Groningen wordt dit woord in Zeeland voor begaan gebezigd: 't schijnt dus door geheel Nederland burgerrecht te hebben.

Niet en mijdt. Of miter van het kleine muntstukje mijt zijn oorsprong heeft, betwijfel ik. In het aangehaalde voorbeeld: ik weet er geen miter van’, schijnt dit zoo te zijn. Maar hoe dan in het volgende, dat men gedurig kan hooren: 'k zal hem op z'n miter slaan’, voor: ‘ik zal hem een pak slaag geven’; of de verwensching: ‘mitersche jongen; loop-naar den miter’ enz.

Zou 't ook kunnen zijn, dat men hier aan myter te denken hebben? De felle haat tegen de Roomschgezinden in 't begin van den 80-jarigen oorlog kan zeer goed het hoofddeksel der bisschoppen tot een mikpunt van bespotting gekozen hebben, en veel, wat in een verachtelijken zin uitgedrukt werd, daarop betrekking hebben. En dan kan zelfs het opgegeven voorbeeld aldus verklaard worden: ik geef er zoo min om, als om een myter¹⁾.

Op bl. 357 ‘woordenlijst en verklaring’ leest men: Kil, bet. schoot enz.

Het woord kil leeft niet slechts voort in het spreekwoord, daar genoemd; maar behalve in de beteekenis van koud, ook als de hellende toegang tot een waterput voor het vee, die hier altijd kil of kille heet.

Ten slotte geef ik, naar aanleiding van wat men op bl. 380 vindt op, hoe men hier in Zuid-Beveland de varianten van ja uitspreekt:

jaak = ja + ik.

jae je = ja + je (gij.)

jae i = ja + hi (hij), uitgesproken als jei.

jae me = ja + mij.

jaes = ja + ze.

jaet = ja + het. Dit komt dus vrijwel met Brugge overeen.

Nisse, 12 Nov. '81.

J. KOUSEMAKER. Pz.

1) De uitdrukking ‘niet een mite’ was te algemeen, dan dat ze niet in den mond van het volk zou blijven voortleven. We blijven dus myt beschouwen als den grondslag van het latere miter. Hierop kan echter het hoofddeksel der bisschoppen later invloed hebben gehad, waardoor de vorm miter ontstond. Vgl. N. en Z. III, 6.