Noord en Zuid. Jaargang 5

Boekbeoordeelingen.

D. Claes, Cours de langue flamande à l'usage des Wallons. 4e Edition. Namur, Wesmael-Charlier. 1881.

Elke poging om de schatkamers onzer taal voor vreem delingen open te stellen verdient van onze zijde toejuiching. Het is immers een bewijs dat hij, die zulk eene poging in 't werk stelt, daartoe gedreven wordt door liefde voor zijne taal en door het besef, dat zij den vreemdeling bij nadere kennismaking niet zal tegenvallen.

De Heer D. Claes, leeraar in de Vlaamsche taal aan het Koninklijk Atheneum te Namen heeft in 1874 zijn ‘Cours de langue flamande’ uitgegeven, en thans is reeds de vierde uitgave verschenen. Dit feit is op zich zelf voldoende om de onderstelling te rechtvaardigen, dat het den schrijver gelukt is, een inderdaad classiek werk te leveren. Deze onderstelling wordt door eene aandachtige lezing niet gelogenstraft.

Het geheele werk door, dat in twee deelen verdeeld is, maakt de etymologie den grondslag uit, waarop de onderwijzer bouwen moet. In de veertig lessen, welke het eerste gedeelte bevat, worden behandeld: de uit-

[p. 62]

spraak, de verbuigingen en vervoegingen, en de hoofd- en bijzinnen. Tegelijk ziet de leerling telkens, hoe uit de stamwoorden afgeleide woorden ontstaan en met welk eene gemakkelijkheid in onze taal samengestelde woorden gevormd kunnen worden. Iedere les bevat: 1o. een of meer taalkundige waarheden, 2o. een leeslesje (proza of gebonden stijl) met de vertaling tusschen de regels, 3o. eene vrije vertaling der leesles (dit evenwel slechts in de eerste 21 lessen); 4o. eenige vragen in 't Vlaamsch betreffende de leesles, 5o. eene lijst van woorden om van buiten geleerd te worden, 6o. eene vertaling uit het Vlaamsch, 7o. eene vertaling in het Vlaamsch en eindelijk, 8o. eene opgave van woorden afgeleid uit reeds aan den leering bekende stamwoorden.

In het 2e gedeelte worden de voor- en achtervoegsels verklaard, die den leerling niet geheel onbekend meer zijn, daar hij ze reeds in de Etymologische Oefeningen van het eerste gedeelte heeft aangetroffen. Ook de moeielijkheden in de spelling en in de woordenschikking worden in dit 2e gedeelte behandeld.

Men ziet, dat het werk een wetenschappelijken grondslag heeft. Het is dan ook bestemd voor de middelbare scholen, bij welker leerlingen eene zekere mate van grammatische kennis voorondersteld mag worden.

Had de schrijver aan zijn werk den naam van ‘Cours de langue Néerlandaise’ gegeven, dan zou ik met minder schroom, dan thans het geval is, met de aanmerkingen voor den dag komen, die ik onder het lezen heb gemaakt, en die ik onder drie rubrieken heb geschikt, n.l. 1. drukfouten; 2. Uitsluitend Vlaamsche woorden en uitdrukkingen; 3. Vergissingen.

1. De drukfouten zijn zoo dun gezaaid en van zoo weinig beteekenis, dat dit boek (van 388 bladzijden) met recht zeer goed gecorrigeerd mag heeten. Tangje voor tangetje (pag. 18) mag zeker ook onder deze rubriek komen?

2. Het volgend lijstje van gewestelijke woorden zal waarschijnlijk voor de lezers van Noord en Zuid niet van belang ontbloot zijn:

p. 59;	de tas = het kopje, (la tasse).
p. 71;	twelf = twaalf.
p. 84;	op voorhand = bij voorbaat.
p. 86;	de christene = de christen.
	de feest = het feest.
p. 86;	verkoud = verkouden.
p. 96;	het tempeest = de storm.
p. 101;	engelsche groetenis = groet der engelen.
p. 108;	het gedenkenis = de gedachtenis.
p. 115;	de verraderij = het verraad.
p. 170;	de foor = de jaarmarkt, (la foire).
	de medalie = de medalje (drukfout?)
	het serpent = de slang.
p. 171;	beenhouwer = vleeschhouwer.
p. 178;	schalie = lei; schaliedekker = leidekker.
p. 180;	leveraar = leverancier.
p. 226;	de koer = de hof (la cour).
	zich deugd doen = zich vergasten, zich te goed doen (niet uitsluitend Vlaamsch).
p. 364;	gereedschap maken = zich gereed houden.

3. Wat ik onder de 3e rubriek breng, heb ik niet op rekening van het Vlaamsche dialect durven zetten. Het geldt voornamelijk eenige werk-

[p. 63]

woorden, die vroeger sterk waren, maar thans zwak worden vervoegd. Daar het den Heer Glaes wel te doen zal wezen om zijne leerlingen de levende Vlaamsche taal te leeren, dienden m.i. de vormen kwol en gekwollen, ron en geronnen, green en gegrenen, zood en hiet voor de zwakke vormen der werkwoorden kwellen, rennen, grijnen, zieden, en heeten plaats te maken. De gevallen, waarin geronnen nog voorkomt moeten natuurlijk vermeld worden. Ook het opgeven van verloos als imperf. van verliezen komt mij overbodig voor.

Bij de werkwoorden der 5e klasse heeft de schrijver er niet aan gedacht, dat de ee in 't enkelvoud van 't imperf. niet zachthelder maar scherphelder is. Op pag. 294 vind ik het woord horloge eenige keeren als vrouwelijk vermeld. Ik meende, dat men zich tegenwoordig in Vlaanderen niet alleen wat de spelling, maar ook wat het geslacht betreft, regelde naar de bekende Woordenlijst van De Vries en Te Winkel.

Op pag. 166 worden de verschillende vormen van 't werkwoord genoemd, die als imperatief dienst kunnen doen. Daarbij heeft de Heer Claes echter den infinitief niet opgegeven, die in Noord-Nederland zeer dikwijls als imperatief gebruikt wordt, b.v. Luisteren, jongens! Mond houden, zeg ik je! enz.

De gemaakte aanmerkingen raken, gelijk men zien kan, slechts punten van ondergeschikt belang. Hoofdzaak in een werk van dezen aard is de methode, en die is voortreffelijk.

Den Haag.

C.A. HOFMAN.

D. Dekker; De Taal op School, Nederlandsche Spraakkunst met oefeningen voor de lagere school. - Eerste stukje. - Bolsward; Wed. Feenstra. Prijs 35 cts.

Hetzelfde wat de Heer M.J. Koenen met ‘Het nieuwe Taalboek’ (zie Noord en Zuid, 4^e jaargang pag. 381) beoogt, stelt zich de Heer D. Dekker voor met de uitgave van ‘De Taal op School.’ Dat twee der gunstigst bekende schoolmannen, die op 't gebied van het Taalonderwijs hunne sporen hebben verdiend, den sedert eenige jaren vrij algemeen gevolgden weg willen verlaten, om eenige schreden te doen naar het vroeger door allen begane en thans bijna verlaten pad, bewijst, dat de ware methode voor de volksschool nog gevonden moet worden.

Beide schrijvers willen hetzelfde: grondiger bekendheid met de theorie der spraakkunst; maar terwijl de Heer Koenen meer -bouwt op de oefeningen, komt het mij voor, dat de Heer Dekker te veel zijne kracht zoekt in definitiën en verdeelingen. In de 2^e les, b.v., handelende over het Werkwoord, vinden wij het volgende:

‘Als men enkel let op den naam werkwoord, dan zou het werkw. een werking, handeling of verrichting beteekenen, m.a.w. het werkwoord zou altijd moeten zeggen, wat het onderwerp doet. Dit is wel dikwijls, maar toch lang niet altijd het geval.’ En dan verdeelt de schr. de werkw. in zes soorten: 1^e. die inderdaad eene handeling te kennen geven, 2^e. die een toestand aanduiden, 3^e. die zeggen in welken stand zich iets bevindt, 4^e. die aanwijzen, ‘dat een ding in zekere betrekking tot een ander ding staat,’ 5^e. die het komen in een anderen toestand beteekenen, 6^e. die het bestaan of het begin van bestaan uitdrukken.

Het bezwaar, dat ik tegen dergelijke behandeling der leerstof heb, is dit: dat het leerboek in de plaats treedt van den onderwijzer. En wanneer de onderwijzer goed is, dan is die verwisseling van rollen altijd hoogst nadeelig voor den leerling. Bevat het leerboek niets dan eene

[p. 64]

definitie (hoe meer nabij de ware, hoe beter) dan is de verklaring van wat met die definitie bedoeld wordt, het werk van den onderwijzer, die niet ophouden zal met voorbeelden aan te halen tot staving van hetgeen in 't leerboek staat, totdat alles door allen begrepen is. Uit het hierboven aangehaalde blijkt, dat de schr. òf anders er over denkt, òf den minder ervaren onderwijzer te hulp heeft willen komen. De gegeven verdeeling der werkwoorden komt me wel wat ver gedreven en daardoor, voor beginnende leerlingen, te moeielijk voor.

Overigens draagt het werkje de kenmerken van eene goed overlegde en met kennis van zaken toegepaste methode. Niet alle rededeelen zijn in dit eerste deeltje behandeld: alleen die, welker kennis voor den leerling allernoodzakelijkst is, n.l. die in den enkelvoudigen zin gebruikt worden. Betrekkelijke voorn. en voegw. komen dus eerst te pas in het 2^e. deeltje, waarin de samengestelde zin tot grondslag zal moeten strekken. De definities zijn zoo eenvoudig en zoo duidelijk, als 't maar kan. Bovendien zijn vele verschijnselen in de taal besproken en verklaard, zonder dat de wetenschappelijke benaming er bij is gevoegd. Zoo laat de schr. door eenige voorbeelden op pag. 88 het verschil zien tusschen den genitief van bezit, den subjectieven en den objectieven genitief, maar laat wijselijk die namen achterwege.

Papier en druk zijn vrij goed, maar het exemplaar, dat mij door de Redactie van ‘Noord en Zuid’ is toegezonden, was slecht ingenaaid. Alleen door het gebruik, dat ik er van gemaakt heb - en ik geef de verzekering, dat ik niet ruw met boeken omga - ziet het er uit, alsof twee jongens het elkaar uit de handen hebben willen rukken.

C.A. HOFMAN.

Crito. De Mannen onzer Vaderlandsche Letterkunde. I. (Hooft) ten behoeve van onderwijzers naar de beste bronnen bewerkt. Dokkum, J. Kromsigt.

Het is den aspirant-hoofdonderwijzers, wegens den grooten omvang van het programma der akte-examens, niet mogelijk, aan de studie der Nederlandsche klassieken zooveel tijd te wijden als tot verkrijging van eene degelijke, grondige kennis hunner werken noodig zou wezen. Vooral de groote schrijvers der 17e eeuw, vooral Vondel, Huyghens en Hooft worden door velen, òf in het geheel niet gelezen, òf alleen gekend uit eenige in Bloemlezingen voorkomende fragmenten. Bovendien bepaalt zich de kennismaking met Hooft gewoonlijk tot een paar zijner erotische zangen en eenige episoden uit zijne Nederlandsche Historiën.

Crito's poging om des Drossaarts tooneelarbeid ook bij de onderwijzers meer bekend te maken, door de eerste drie bedrijven van den ‘Geeraerdt van Velsen’ met de noodige toelichtingen uit te geven, verdient toejuiching.

Er is veel in Crito's arbeid, dat van grondige kennis en ook van heldere inzichten in de behoeften der studeerende onderwijzers getuigt.

Jammer is het, dat voor den prijs van 45 cents niet het treurspel in zijn geheel kon gegeven worden. De lezer zou zich dan een beter gemotiveerd oordeel kunnen vormen omtrent de verdiensten en gebreken van Hooft als dramatisch, althans als treurspeldichter.

Uit de aankondiging blijkt, dat later op dezelfde wijze bewerkt zullen worden eenige der meesterstukken van Huyghens, Vondel, Bilderdijk, Da Costa en Beets, ieder in eene aflevering van denzelfden omvang en denzelfden prijs als deze.

C.A. HOFMAN.