Noord en Zuid. Jaargang 5

[p. 54]

Iets over het woord WAN, voorkomende in Seghelijn van Jherusalem, uitgegeven door Dr. J. Verdam.

In de verklarende Woordenlijst, door Dr. J. Verdam aan zijn Seghelijn van Jherusalem toegevoegd, lezen wij het volgende:

WAN. Znw. m. 4383, 4441, gezwel,
uitwas, wen.

Ik ben zoo vrij te veronderstellen, dat Dr. Verdam zich in de beteekenis van dit woord vergist heeft, en dat men hier niet aan eene wen, een gezwel of uitwas van de huid, doch aan het eeuwenoude landbouwwerktuig, de wan, te denken heeft. Het bewijs voor mijne meening zal ik uit den Seghelijn zelven halen.

Slaan wij de plaatsen, door Dr. Verdam aangegeven, op, dan vinden wij:

Wonderlike waren sine lede:

Syn mont groet, sine nose lanc,

Syn hoeft groet, syn adem stanc,

Syn oren breet alse een wan.

en:

Seghelijn seide: ‘En droeve jaer

Moetstu hebben, lelike figure!

Du bist sonder menscen nature,

Du en heves geen bloet in dine lede;
Mi moghestu dancken en de loven mede,

Dat ic dine oren heb afghedaen,

Die so leliken waren ghestaen

Aen dyn hoeft, als een wan.’

Vooreerst merken wij op, dat eene wen een kogelvormig, hard uitwas der huid is, dat wel aanmerkelijk groot kan worden (tweemaal zoo groot als eene mansvuist wellicht), doch niet in die mate, of ooren als de grootste wen, konden nog gevoeglijk oortjes genoemd worden voor Grapaert, ‘des fellen reusen broeder’; bovendien staat er breet, welk adjectief beter past bij den naam van het werktuig, dat de landman bezigt, om het kaf van de graankorrels te scheiden. Ieder, die weet, wat eene wan en wat eene wen is, zal mij wel willen toegeven, dat eene wan de oorschelp in vorm meer nabij komt dan eene wen, en dat ooren, breet als een wan, volkomen passen bij het borstelig haar, den grooten mond, den langen neus en het groote hoofd van den reus, bij wien Seghelijn slechts een Lilliputter was.

Dat het woord wan mannelijk genomen is, doet niets ter zake: wan en wen zijn beide vrouwelijk; in het dialect van het oude Axeler-Ambacht luiden deze woorden wanne en wenne.

Het antwoord van Grapaert staaft mijne meening:

[p. 55]

4444.

Grapaert sprac: ‘Al syn myn oren

 

Ofghesleghen, dan scaet mi twint.

 

Ic sal bat gaen in den wint,

 

Dan ic tote nu heb gedaen.

Waarom zal de reus voortaan ‘bat gaen in den wint?’ Natuurlijk, omdat hij zijne groote, breede ooren kwijt is, die bij het loopen den wind opvingen en hem als zeilen om het hoofd hebben moeten klapperen. Mij dunkt, dat Gapaert meer last moet gehad van ooren van ongeveer anderhalven meter lang en ruim een meter breed, dan van zulke, die slechts den vorm en de grootte eener wen hebben.

Katwijk a/R., 6 Nov. '81.

F. VAN DIXHOORN.

De heer Van Dixhoorn heeft gelijk. Ik kon mij geen heldere voorstelling maken van een wan, vandaar mijne verkeerde verklaring.

VERDAM.