Bragen, bregen, brein.
Dat de letter g dikwijls in j overging, is bekend.
Men heeft b.v. jonnen naast gunnen, jonst naast gunst, jegens voor gegens. Wie met de Friesche taal bekend is, weet, dat men daar zegt
| jen (jearn) |
voor 't Nederlandsche garen; |
| jild |
voor 't Nederlandsche geld; |
| juster (jister) |
voor 't Nederlandsche gisteren; |
| jitten |
voor 't Nederlandsche gieten; |
| jaan |
voor 't Nederlandsche geven. |
Ook als bestanddeel van den verkleiningsuitgang wisselen k, g en j. Men vindt b.v. bij Jacobus Revius:
| ‘Een spruytgen heeft de Heer geplant.’ |
| ‘Sy songen beurt om beurt, soo soetgens.’ |
| ‘..... nieuwe deuntgens hoort men garen.’ |
| ‘..... de beestgens in de wey.....’ |
Evenzoo bij Huyghens en anderen.
Dezelfde verandering der g in j (i) is het, welke uit age (ege) ei heeft doen ontstaan. Als voorbeelden daarvan hebben we:
| zeil voor zegel, |
dweil voor dwegel, |
| steil voor stegel, |
teil voor tegel, |
| zeide voor zegde, |
leide voor legde, |
| zeis voor zegen(se), |
zeine voor zegen(net), |
| kei voor keg, |
rei voor rege. |
In de Friesche taal heeft men nog:
| rein |
voor 't Nederlandsche regen, |
| wein |
voor 't Nederlandsche wagen, |
| kleien |
voor 't Nederlandsche klagen, |
| slein |
voor 't Nederlandsche (ge)slagen, |
| wei |
voor 't Nederlandsche weg, |
| twa dei |
voor 't Nederlandsche twee dagen, |
| jeien |
voor 't Nederlandsche jagen, |
| Ik mei net |
voor 't Nederlandsche ik mag niet. |
Bij deze voorbeelden voeg ik nog brein, ontstaan uit bregen, bragen. Het bleek mij onlangs, dat dit woord bragen nog in den mond des volks voortleeft. Met een landbouwer sprekende, hoorde ik hem o.a. zeggen, ‘dat de bragens van een varkens zoo lekker waren.’ De man bedoelde de hersens, dus ‘het brein’.
R.B.
Auteursrechtvrij