Noord en Zuid. Jaargang 4

[p. 297]

Schrijven volgens de spraakleer, uit Jan Boendale, dichter der XIVe eeuw.

Sommigen bij ons meenen, dat eerst in onzen tijd het schrijven volgens de spraakleer is aangeprezen. Ziehier wat een dichter der jaren 1300 daarover zegt:

‘Drie pointen horen toe
Elken dichtre, ende segghe u hoe:
Hi moet zijn een gramarijn:
Warachtich moet hi ooc sijn,
Eersaem van levene mede:
So mach hi houden dichters stede.

Gramarie is deerste sake;¹⁾
Want si leert ons scone sprake
Te rechte voeghen; die woorde
Elc na sinen scoonsten accoorde
Te rechte scriven ende spellen,
Ende dat pointelijc voort vertellen.
............
Want die niet en versinnet des
Wat consten gramarie es,
Alse leecke liede, die en moghen
Te goeden dichters niet doghen;
Want sine hebben gheen fundament
Daer men recht dichten in kent.
Wat helpter vele of ghelesen?
Hi moet een gramarijn wesen
Ende te minsten connen sine parten:²⁾

1) Gramarie leert geene schoone taal, maar leert ons schoone taal in de juiste vormen neerschrijven, d.i. te rechte voegen, verder leert zij ons woorden goed schrijven en spellen, en ziedaar onze syntaxis en onze etymologie. Conste moet de n achter zich hebben: Wat van consten, nl. gen. plur.

2) In “Ende te minsten connen sine parten”, is parten hetzelfde als ons partes in partes maken”, ontleding der rededeelen. De zin is dus: Hij moet een grammaticus zijn en zijn spraakkunst (= sine parten) onder de knie hebben.
Misschien heeft men in te minsten ons ten minste te zien, zoodat men moet vertalen:
Hij moet een spraakkunstige zijn, of ten minste met de spraakkunst op de hoogte zijn.
Aangaande sine parten vergelijke men uitdrukkingen als: Hij kent zijn Fransch goed, hij is zijne grammatica vergeten.

[p. 298]

 

Dats tbegin van allen arten.

 

Die des niet en weet, sijts ghewes

 

Dat hi geen goed dichter en es.’

 

(Der Leken Spieghel, IIIe boek, XV.)

Jan Boendale (gezegd Jan de Clerc,) was schepenenklerk te Antwerpen. Door 't woord ‘dichter’ versta men niet, wat het heden beteekent. Er is door Van Wyn, op Heelu (bl. 1 en volg.) en door anderen gezegd, dat dichten oudtijds niet meer was dan opstellen, maken. - ‘Scriver’ heette de afschrijver.

(Vlaamsche wacht.)