Noord en Zuid. Jaargang 4

[p. 204]

Zinsverklaring.
Op de historie van Quintus Curtius van 't leven en bedrijf van Alexander den Grooten.

Geluckig Jongeling, die 't puyckstuk der Poëten

Ontmoet hebt, om uwe eer te dragen wijd en zijd:

Riep Alexander uijt genoopt van schoonen nijd,

En van eergierigheyd tot rasens toe beseten,
Op 't graf van Thetis Soon. Maer had hij doen geweten,

Dat eens een Quintus noch met soo geleerden vlijt,

En soo veel eeuwen lang na sijnes levens tijd

Sijn Leven en bedrijf sou hebben uijtgemeten:

Hij had aldus gesegt: hoewel de Blindeman

Den Lof des Peleaens soo hoog trekt als hij kan,

En op sijn vaersen doet door ieders ooren sweven:

Dees vrije stijl nochtans heeft vrij wat meer om 't lijf.

't Vernoegt mij meer als wel mijn Leven en bedrijf

Soo levendig te sien in Curtius herleven.

J. de Decker (1609-1666.)

Proza-overzetting.

Op 't graf van Achilles, den zoon van Thetis, riep Alexander de Groote uit, terwijl hij door een edelen naijver gedrongen werd en razend van eerzucht was: ‘O gelukkig Jongeling, wiens lof door den grootsten aller dichters werd bezongen en overal verkondigd!’

Maar had hij toen geweten, dat Quintus met zooveel geleerdheid en vlijt en zooveel eeuwen na zijn dood zijn Leven en Bedrijf zou beschrijven, dan had hij aldus gesproken: ‘Ofschoon de blinde Dichter den lof van Peleus' zoon zoo hoog opvoert, als hij kan, en door zijn poëzie verkondigt aan elk, die ooren heeft, zoo vind ik dit proza nochtans vrij wat belangrijker. 't Is mij een meer dan gewoon genot mijn Leven en Bedrijf in Curtius' werk te zien herleven.’

Verklaring.

Alexander de Groote dweepte met den Ilias van Homeros; zijn naar roem dorstende geest verslond met wellust de heerlijke verzen, waarin de daden der oude Grieken bezongen werden. Steeds droeg hij een handschrift van dit Epos in een gouden doos bij zich en borg het des nachts onder zijn hoofdkussen. Maar 't meest trok Achilles hem aan, Achilles, de zoon van Peleus, koning van Aegina, en van de nimf Thetis, de dochter van den zeegod Nereus.

[p. 205]

Van daar dat Alexander, den grafheuvel bezoekende, waaronder het stof van Achilles rustte, in vervoering uitriep: ‘O gelukkig Jongeling, die het voorrecht geniet door den grootsten dichter bezongen te worden!’ Maar had hij toen geweten, dat hij zelf eenmaal het onderwerp zou worden van de studiën van Quintus Curtius, den Romein, die na 350 jaren zijn leven zou beschrijven, dan zou zijne ijdelheid hem er allicht toe gebracht hebben, het werk van Quintus, al was het proza, verre te verkiezen boven den Ilias.

Ontleding.

De dichtregelen van de Decker bevatten twee volzinnen, die tegenstellend verbonden zijn. Van den eersten volzin is de hoofdzin: Alexander riep uit op 't graf van Thetis zoon, waarvan het onderwerp Alexander tot bepaling heeft twee verkorte nevensgeschikte bij voegelijke zinnen, namelijk: genoopt van schoonen nijt en van eergierigheijd tot rasens toe beseten. Het gezegde riep uyt heeft tot bepaling den voorwerpszin: Geluckig Jongeling, die 't puyckstuk der Poëten ontmoet hebt, om uwe eer te dragen wijd en zijd.

In dezen zin heeft de aangesproken persoon tot bepaling bij zich den bijvoegelijken zin: die 't puyckstuk der Poëten ontmoet hebt, waarvan 't gezegde ontmoet hebt bepaald wordt door den beknopten gevolgaanduidenden zin: om uwe eer te dragen wijd en zijd.

In den anderen volzin is de hoofdzin:

Hij had aldus gesegt, waarin had in de voorwaardelijke wijs staat voor hadde of zou hebben. Het gezegde heeft tot voorwerp bij zich: hoewel de Blindeman enz. tot herleven, en tot bepaling den voorwaardelijken zin: maer had hij doen geweten, dat enz. in welken zin het gezegde had geweten tot voorwerpszin heeft: dat eens een Quintus noch met soo geleerden vlijt en soo veel eeuwen lang na sijnes levens tijd sijn Leven en bedrijf sou hebben uijt gemeten (lees: soude uijtmeten.)

De voorwerpszin: hoewel de Blindeman tot herleven bevat twee volzinnen, die gescheiden zijn door het punt achter lijf.

Van den eersten volzin is de hoofdzin: dees vrije stijl nochtans heeft vrij wat meer om 't lijf.

Hierbij behooren twee toegevende samengetrokken bijzinnen: hoewel de Blindeman den lof des Peleaens soo hoog trekt als hij kan is de eene, en op sijn vaersen doet door ieders oor en sweven de andere, terwijl het onderwerp en het voorwerp met zijne bepaling de gemeenschappelijke zindeelen zijn.

De eerste dezer bijzinnen heeft tot bepaling den vergelijkenden zin als hij kan bij zich.

De andere volzin, die het ‘Bijschrift’ van de Decker sluit, is evenzeer samengesteld, en bevat een beknopten onderwerpszin: mijn

[p. 206]

Leven en bedrijf soo levendig te sien herleven in Curtius, en een hoofdzin: 't vernoegt mij meer als wel, waarin 't het grammatisch onderwerp is.

Men moet in 't oog houden, dat er verschil is tusschen beknopte en verkorte zinnen. In den beknopten zin is het onderwerp opgesloten in het gezegde, gelijk een bloem in den knop; bijv. 't vernoegt mij mijn leven en bedrijf te zien = dat ik mijn leven en bedrijf zie. Wij eten om te leven = wij eten opdat wij leven.

In den verkorten zin zijn het onderwerp en een deel van't gezegde weggelaten.

Alexander, genoopt van schoonen nijd = die genoopt werd van schoonen nijd. Belooningen en straffen, hoe nuttig vaak, moeten met omzichtigheid gegeven worden, = hoe nuttig zij vaak zijn of mogen zijn.

Zoo behooren de zinnen, die in Terwey § 66 2e alinea als beknopt worden opgegeven tot de verkorte; terwijl omgekeerd de zinnen, bij de Groot § 108 en 109 ¹) als verkort aangemerkt, beknopt zijn.

Hilversum,

J.E. ter Gouw.