Noord en Zuid. Jaargang 4

[p. 126]

[Boekaankondigingen]

Spreken, schrijven, lezen. Handleiding bij het eerste onderwijs in de volksschool, door Y. Ykema I. 2. 's Gravenhage Joh. Ykema.

Beeldengalerij door A.G.E. Hoyer. Amsterdam, H.J. Otto.

De bekende stelling: ‘wilt gij over een kalf spreken, breng een kalf in de school’ had hooge waarde in een tijd, toen het eene nieuwigheid mocht heeten van ‘aanschouwingsonderwijs’ of ‘aanschouwelijk onderwijs’ te spreken. Tegenwoordig wordt dit echter wel wat overdreven en 't natuurlijk gevolg daarvan blijft niet uit: de leerlingen worden zoo gewoon, alleen de dingen te bespreken, die ze zien, dat elke oefening waarbij 't voorstellingsvermogen, waarbij gevoel of fantazie moeten werken, weldra onmogelijk zal blijken.

Bovendien hebben de leerlingen een heelen uitdragerswinkel in de school noodig en o.i. gaat die ideale aanschouwingsleer alleen goed met ideale kinderen en ideale onderwijzers.

Waarom zou er niet over een spiegel of een schilderij kunnen gesproken worden, zonder dat ze voor de klasse aanwezig zijn? En dan dat alles liefst in verschillend model. Maar wat aan te vangen met een troepje kleine kinderen, die misschien 20 à 25 minuten ver zijn komen loopen en te wier behoeve we hier vinden:

De onderwijzer late elk kind een wortel meebrengen met het loof er aan; zoo mogelijk hale de leerling er zelf een uit den grond. Ieder heeft een wortel vóór zich.

Bij de ‘bloemkool’ is de schr. ten minste zoo goed te bepalen, dat er twee of drie bloemkolen voor de klasse zullen zijn, met de bladeren er aan. Potten en pannen, ketels, turfmanden en kolenbakken, alles moet in verschillende formaten en soorten voor de hand liggen.

Behoudens deze overdrijving (waaraan niemand zich behoeft te storen) zijn de spreekoefeningen zeer doelmatig gekozen en wel geschikt om tot denken op te wekken. Waartoe een voorschrift als op bl. 79: ‘Verbeeld u dat ge in de voorkamer woont’ of ‘Verbeeld u dat de pomp in de keuken is, ook dat zij er buiten is’ wel leiden moet, moge een of ander handboek der zielkunde duidelijk maken,

De schr. van No. 2 gaat uit van de stelling ‘geen plaat, geen afbeelding - maar natuur.’ Bij deze oefeningen moet de school er vermakelijk uitzien - arme hulponderwijzers, die hier hun eerste plaats hebben. Men oordeele:

Doe het of boots het na. Wie doet het?

Hup-pe-len. Knik-ke-ren. Hoe-pe-len. Ver-lie-zen. Uit-schel-den. Gooien. Leunen. O-pe-nen. Sluiten. Krassen. Piepen. Op-lich-ten. Om-draai-en Kaften. Kijven. Stot-te-ren. Kiezen. Glijden. Draaien. Branden. Staan. Ver-knoei-en. Snuiten. Hoesten. Helpen. Klinken. Af-kij-ken. Rooken. Rondzien. Praten. Bab-be-len. Schoonmaken. Liegen.

Schriftelijk werk als in No. 1. Het hangt natuurlijk van den onderwijzer af, of hij naar aanleiding van sommige woorden eens een hartelijk woordje - een wenk maar - tot de leerlingen wil spreken. Bijv. bij uitschelden, kijven, stotteren, hoesten, rooken, liegen. Deze opmerking geldt ook voor 't vervolg!

[p. 127]

De taaloefening n.l. moet zoo ingericht worden, dat de leerlingen opschrijven wat zij vóór de klas zien gebeuren. In overeenstemming daarmede wordt dan de volgende dramatische voorstelling door de leerlingen gegeven:

Kees kamt zijn haar. Piet poetst de tanden. Jan snuit zijnen neus. Mina wascht de handen. Keetje lacht. Karel knielt. Hein wrijft zich de kin. Dora bukt. Emma vouwt de handen. Dorus bindt eenen doek om zijne ooren. Laurens hinkt. Piet en Jan steken de handen in de hoogte. Hans stoot zijnen el-le-boog. Lotje huppelt. Ca-to-tje huilt. Fientje houdt hare handen op den rug. Kees stoot zijnen neus. Hanne en Grietje groeten elkaar. Dora maalt koffie. Arnold knijpt Frans in de wang. Mietje houdt hare handen voor de oogen.

‘Es wächst der Mensch mit seinen Zwecken’ en zoo komt er steeds meer beweging in bij de oefening, die wij in onze speeluren ‘stom, stom ambachtje’ noemden - hier wordt 't leeren inderdaad spelen:

Hij borstelt zijnen mantel af. Zij maakt eenen hoed op. Zij maakt het bed op. Zij stopt hare wollen kousen. Hij poetst zijne vuile schoenen. Hij vult de matras met zeegras. Zij wascht hare sokken. Zij verstelt haar katoenen jak. Zij stijft een overhemd. Zij strijkt een halfhemdje. Zij teekent eenen linnen zakdoek. Zij draagt een baaien rok. Hij zet zijn fluweelen kraagje op. Hij wijst aan den bol, den rand en de voering van zijnen hoed. Hij vat de klep aan en zet de pet op een oor. Zij zoomt haren boezelaar. Hij trekt zijne laarzen aan; hij trekt ze ook weer uit. Zij knipt een patroon uit. Zij heeft eene mooie bloem en eene veer op haren Zondagschen hoed. Hij steekt zijnen regenscherm op. Zij slaat haar halsdoekje om. Zij draagt fijne laarsjes.

Hoe dat ‘hebben van een mooien bloem en eene veer op den Zondagschen hoed’ moet worden ‘gedaan of nagebootst’ is ons niet recht duidelijk. Evenmin is ons duidelijk, hoe de onderstaande zinnen moeten voltooid worden. Men oordeele:

Wat hoort er bij? Zoek het in II! Als in 36.

I. Niet alle boomen - -. Gewone tapuiten - -. Wij mogen geen dieren - -. Wij mogen - -. Als wij appels hebben - -. De stinkende gouwe - -. Olmen en esschen - -. De populier - -. De fraaie duizendschoon en de schoone stokroos - -. De bloemen der groote boomen - -. Rijpe distels - -. Radijsjes - -. Koolmeezen en pimpelmeezen - -. Het boomkruipertje - -. Pauwen, kalkoenen en fazanten - -. Boomen, enz. - -.

Gaarne gelooven we, dat de bedoeling goed is en dat deze methode tot op zekere hoogte zeer goede resultaten kan hebben, maar men hoede zich voor overdrijving en deze is hier niet te miskennen. Jonge onderwijzers zijn maar al te vaak het slachtoffer van hun ijver om ongekende resultaten te krijgen en vervallen daartoe dikwijls tot hoogst gewaagde proefnemingen, die in 't nadeel der jeugd zijn. Daartegen wilden we waarschuwen.

[p. 128]

Gouverneur's Nieuw Fabelboek. 1. Mijn laatste Sint Nicolaas. 2. Prettige Deuntjes en Liedjes. 3. Wat oom Jan nog in zijn zak vond. Te Groningen bij J.B. Wolters.

Deze drie keurige boekjes hebben geen verdere aanbeveling noodig. Dat Goeverneur voor de jeugd schrijft, schijnt hem een eeuwige jeugd te verzekeren, althans zijn versjes blijven altijd even jong en frisch. De uitvoering is keurig en zal onzen kinderen wel bevallen.

Even als bovenstaande bundeltjes zijn ook minder voor ons tijdschrift bestemd, twee dichtbundels, ons eveneens ter aankondiging gezonden en waarop elders wordt teruggekomen, nl.:

1. Gedichten van Fr. S. Daems, Norbertyner Kanunnik regulier der Abdy van Tongerloo. Baarle-Nassau, Ch. de Paeuw, 1879. 2. G. Antheunis, Leven, Lieven en Zingen. 's Gravenhage, Henri J. Stemberg, 1880.

De gotische teekening van den omslag en de titel des dichters, drukken beter dan eenige rec. kon doen, het karakter van 't boek uit. Wat strekking en inhoud aangaat zijn deze gedichten den Kannunnik regulier waardig en wat kunstvorm aangaat, gebouwd met smaak en degelijkheid als onze oude Gotische kerken. Geheel on-gotisch, maar niet minder welgeslaagd zijn de gedichten in middelned., die den bundel besluiten.

De tweede bundel is van een geheel ander genre. Even rein en innig als de eerste, met even degelijke voorbereiding gedicht, maar in veel ruimer kring zich bewegend, stort Antheunis zijne gedachten in schoone liederen uit Hij heeft lief èn vrouw èn kind, hij bemint het huiselijk leven in den kleinen huiselijken kring en in de groote maatschappij, hij heeft zijn huisgenooten, zijn medemenschen en zijn geloof en zijn God lief en dat alles spreekt duidelijk uit zijne verzen.

Douwes, Renssen en van der Veen; De kleine Wekker. Stijloefeningen voor de Volksschool. 2e stukje, 2e druk. Te Groningen bij J.B. Wolters, 1880.

Dit kleine handige boekje zal in de hoogere klassen der lagere school zeker goede diensten kunnen bewijzen. Door het aanvullen van zinnen moeten de leerlingen geoefend worden in het gebruik van Synoniemen, het plaatsen van de teekens en derg. De zinnen zijn verstaanbaar en onderhoudend; het ontbrekende woord met eenig nadenken gemakkelijk te vinden. De proeve van oefeningen in het maken van opstellen is zeer goed gelukt. Zóo is eene opgave om een opstel uit opgegeven woorden te maken, zeer nuttig.