Noord en Zuid. Jaargang 4

[p. 94]

Het Nederlandsch in Amerika.

Moge het eene treurige waarheid schijnen, dat het beseffen van genot slechts mogelijk is bij voortdurende afwisseling van indrukken, en dat dus gewoonte afbreuk doet aan de aantrekkelijkheid onzer omgeving, verblijdend is het feit, dat zelfs eene kortstondige scheiding veelal voldoende is om de ingesluimerde gevoelens van waardeering weder op te wekken en ons te doen ondervinden, hoeveel sterker die banden zijn, dan we vroeger vermoedden. Ongetwijfeld speelt ook overdrijving of zelfbedrog hierbij eene rol. Evenzeer als we ons het meest bedroeven over tegenspoeden, die de toekomst nimmer baart, zoo maken we ons de heerlijkste voorstellingen van genoegens, die we nooit ten volle zullen smaken.

We look before and after,
And pine for what is not....

omdat onze blikken te ver dwalen, en te weinig aandacht schenken aan wat nabij is. Hoevelen zijn er, die, ontevreden over Nederlandsche toestanden, hunne bitterheid vergeten zoodra zij de gebreken van den nabuur ontdekken; hoevelen, die, met vurig verlangen naar het buitenland getogen, eerst daar beginnen te ontwaren, hoe dierbaar Nederland hun is. Wie zich naar België begeeft, beseft, onder het hooren van naar 't ons voorkomt, gebrekkig Nederlandsch en niet beter Fransch, hoe schoon het is eene eigene taal te hebben, die ons, hoe weinigen ook in aantal, met de wetenschap der wereld bekend maakt, en de vruchten van eigen arbeid verkondigt. Zij, die, verder zwervend, Ceylon bezoeken, gevoelen zich aangedrongen om te gaan onderzoeken, welke sporen het verblijf onzer vaderen daar heeft nagelaten, en bevinden met een gevoel van pijn, dat, over zeer weinige jaren, onze taal daar zal wegsterven met de enkele tachtigjarigen, die haar nu nog spreken. En voor den Nederlander, die den voet zet op Zuid-Afrikaanschen bodem is het een streelend gevoel, te ontwaren, hoever onze taal daar is doorgedrongen, zelfs onder de Inlandsche bevolking, en gedurende hoevele jaren zij zich, niettegenstaande tal van nadeelige invloeden, heeft weten staande te houden. De lachlust moge even worden opgewekt, wanneer men b.v. een heer zijne dochter hoort bevelen: ‘Kind, schreeuw je moeder,’ of een boer over zijn gevogelte sprekende hoort getuigen: ‘Ze hebbe geen lange nekke nie,’ doch weldra ziet men in, dat het lachen in dit geval even dwaas is als ondankbaar. Dwaas, omdat het Kaapsch-Hollandsch nog zoovele uitdrukkingen bezit, die voor den taalkundige van belang zijn, en ondankbaar, omdat vele der gebreken van de invalide verkregen zijn in den hardnekkigen strijd met hare vijandige zuster: het Engelsch.

Dezelfde gevoelens van gehechtheid aan eigen land en sympathie

[p. 95]

met de kolonisten worden opgewekt bij het beschouwen van het streven van velen onzer broeders aan gene zijde van den Atlantischen Oceaan, om niet alleen de belangstelling levendig te houden in alles, wat het oude vaderland betreft, maar tevens onze taal ook daar voor ondergang te behoeden. Zonder het al of niet heilzame van dit streven te beoordeelen, en het aan den tijd overlatende om uit te maken of hunne trouw zal worden gekroond met succes, moet men erkennen, dat er iets bijzonder liefelijks en groots ligt in de worsteling dier mannen om hunne zeden, overtuiging en taal onbevlekt te bewaren, schoon omgeven en tegengewerkt door machtige en niet minder wakkere zonen uit andere landen. Was het eerst na hunne scheiding van Nederland, dat zij zich bewust werden hoe verknocht zij waren aan 't land hunner geboorte?

Ongetwijfeld gevoelden zij die verknochtheid toen sterker dan te voren, hoewel die steeds bestaan had. Wij Nederlanders, die buiten dien warmen strijd leven en hem niet steeds kunnen volgen zooals hij zulks verdient, behooren onze hulde te brengen aan hen, die er hunne krachten aan wijden. Hun streven kan niet anders dan ons tot heilzaam voorbeeld zijn, en de overtuiging schenken dat, niettegenstaande veelvuldige uiterlijke lauwheid, de Nederlanders bezield zijn met een sterk nationaliteitsgevoel, dat zijne kracht zou toonen zoodra het mocht worden gekwetst.

Wel verre van te kort te doen aan den ijver en de volharding waarmede ginds wordt gestreden, is het mijn doel aan te toonen hoe moeilijk dat streven is, door de aandacht te vestigen op de wonden, welke de Engelsche zuster der Nederlandsche aldaar reeds heeft toegebracht in het betrekkelijk korte tijdperk van vijf en dertig jaren.

Het is bekend, dat zich in de staten Michigan en Jowa sinds omtrent 1845 verscheidene Hollandsche gemeenten hebben gevestigd. Deze gemeenten hebben eigen scholen en kerken, waarin wordt onderwezen en gepredikt in het Nederlandsch. Tal van Hollandsche nieuwsbladen worden in de voornaamste plaatsen uitgegeven, en het zijn hunne kolommen, welke mij de gegevens verschaffen ter beoordeeling van den toestand onzer taal daar in het Westen.

Ik heb voor me liggen:

Pella's Weekblad	(Jowa)
De Hollander	(Michigan)
De Vrijheidsbanier	id.
De Grondwet	id.
De Standaard	id.
De Wachter	id.
De Hope	id.

Behalve ‘de Standaard,’ die tweemaal 's weeks, en ‘de Wachter’ die slechts eens in de veertien dagen verschijnt, zijn zij alle weekbladen.

[p. 96]

Het eerstgenoemde is bijna uitsluitend nieuws- en advertentieblad; de vier volgende zijn partijbladen; terwijl de ‘Hope’ voornaamlijk, en ‘de Wachter’ uitsluitend, godsdienstige kwesties behandelt. De toon van geen dezer bladen wordt ontsierd door hatelijke uitvallen ten nadeele der andere. Schoon van verschillende staatkundige richtingen bevechten zij niet elkaar, doch alleen de tegenpartij. Ik heb hierop slechts eene uitzondering gevonden, n.m. de bewering van sommige bladen, dat de redactie van ‘de Standaard’ zou zijn omgekocht, welke aantijging door genoemde redactie laster wordt genoemd. Ook de beide bladen, meer bepaald gewijd aan de belangen der Kerk, zijn vrij van minachtende uitdrukkingen Zij trachten niet den hemel te verdienen door van de aarde eene hel te maken, doch eerbiedigen de gevoelens van andersdenkenden. Er ademt een reine geest in ‘de Hope.’

Hare artikelen hebben niet het zalvende, dat haar naam zou doen vermoeden, maar dragen den stempel van ernstige overtuiging. De indruk, dien hare beschouwingen den lezer wenschen te geven is deze: Laat ons zorgen mettertijd een goed antwoord te kunnen geven op de vraag: mensch, wat hebt ge van uwe ziel gemaakt?

De Wachter, inhoudende ‘Getuigenissen uit de ware Hollandsche gereformeerde kerk in Noord-Amerika’ geeft artikelen in den toon van preeken. Zij staan niet zoo hoog als die van ‘de Hope,’ zijn niet vrij van holheid, en zijn niet zoozeer toepasselijk op het dagelijksch leven.

De kolom ‘Buitenland’ in al deze bladen wordt geopend met berichten uit Nederland. Met zorg wordt het politiek en plaatselijk nieuws betreffende Nederland, verzameld. - De hoofd-artikelen zijn kort en behandelen de Amerikaansche staatkundige kwesties van den dag. - Amerikaansch nieuws, een feuilleton en tal van advertentien nemen de overige ruimte in.

Wat Nederlandsche taal betreft, is Pella's weekblad, schoon ook rijk aan fouten, het beste. In het algemeen wordt er in al deze bladen op geslacht, naamval en spelling zeer weinig acht geslagen. Als één staaltje uit vele wil ik hier eenige regelen uit ‘de Hollander’ overnemen.

‘Een nieuwsgierige plechtigheid’ (blijkbaar vertaald uit het Engelsch) heeft onlangs in Siam plaats gehad, ter gelegenheid der dood van een der oudste witten olifanten - een der goden van de Siamezen. Een geheele natie buigt zich neder voor deze beroemde godheid. Het is het zinnebeeld van de koning van Siam. De schoonste en kostbaarste giften worden aan die dieren gegeven, om rede, door een geloof overtuigd, in de zielsverhuizing gelooven de Indianen, zelfs op de huidige dag, dat een zoo koninklijk dier niet anders kan dan bezielt zijn door de geest van een God of keizer.... De koning van Siam is de eenigste waarvoor het zijne

[p. 97]

knie buigt en de Monarch beantwoord de bejegening’ - enz. Ook trof het me, in dit blad overeenkomstig het gebruik van vroeger tijden, de persoonlijke voornaamw. te zien optreden in plaats van 't woordje zich, b.v. ‘dat die partij haar niet schaamt,’ en ‘indien nu die voorstanders henzelven alleen maar zouden renueeren.’ Verder trekken de volgende uitdrukkingen de aandacht:

‘Volgens berichten verspreidt de ziekte verder het land door.’

‘Zij boezemen angst en schrik aan de bevolking.’

‘Zij gaan, naar beliefte, in en uit de huizen.’

‘Men zegt dat de statistieken, hierboven gegeven, zoo geloovenswaardig zijn dan eenige die tegenwoordig kunnen verkregen worden.’

‘De Democratische partij is verdund.’

‘Bovenstaande geeft ons eenige opheldering in betrekking onderstaande regelen.’

‘Alvorens de verkiezingstijd zijn wij voornemens eenige redenen voor te brengen, waarom de stemmers de voorkeur zouden geven aan de Democratische kandidaten.’

‘De Hope’ heeft o.a.:

‘Hij gaat leeren. Zoo vertelt men het als iemand zich aan de studie overgeeft.’

‘Hunne overdenking van hem is zoet.’

‘Gewillig om uit het lichaam uit te wonen.’

‘Connecties met andere spoorweglijnen.’

‘Glazen wijn staan vol uitgeschonken op tafel.’

‘De Wachter’ spreekt van:

‘Zwaarder als;’ ‘antwoord geven aan vragen.’

‘Die van haar vermaand zijn’ (voor ‘door haar);’ ‘vervolgens’ voor ‘in den vervolge;’ ‘levensaanschouwing’ voor ‘levensbeschouwing;’ ‘een weinig geleden;’ ‘op dit heden,’ ‘werktjes;’ ‘een drietal wordt gemaakt’ (voor ‘opgemaakt),’ ‘den roeping in de mogendheid des Heeren te aanvaarden’ (voor ‘het beroep, enz.)’

‘De Standaard’ zegt:

‘Uit aanmerking van oude betrekkingen.’

‘Een doel uitvoeren.’

‘Hoofdpijn vergezeld met gegons in de ooren (advertentie).’

‘De man die op het ticket loopt voor gouverneur’ (voor: dien het stembiljet aangeeft voor id.)

‘Zich melden aan’ (voor ‘zich aanmelden bij).’

‘Alle goederen zijn aangemerkt in duidelijke cijfers’ (voor ‘gemerkt enz.).’

In de ‘Grondwet’ vindt men:

‘Hij stal een zak met 300 dollars in.’

[p. 98]

‘Welk getal veel grooter verdacht wordt.’

‘Daarvoor dankt geen soldaat (voor ‘bedankt.)’

‘Ik was zoo pijnlijk, dat ik mij niet verroeren kon.’

‘Pijn in de lidmaten’ (advertentie). ‘Rondgezwerfd.’

‘Geen sterveling zag zijne aardstede terug.’

‘Dat knaapje is in de wieg gelegd voor een majoor-generaal.’

‘Hij wordt verdacht als de moordenaar.’

‘Zeventig eskaders kavallerie.’

De ‘Vrijheids-banier’ heeft:

‘Voor eenige maanden geleden.’

‘De hotels zijn met bezoekers opgevuld.’

‘Bij gebreke aan de noodige borgtocht.’

‘Rijden met den spoorweg.’

‘Een diplomatieke betrekking aanknoopen.’

‘De geele koorts-lijders.

Ook uit ‘Pella's Weekblad’ zou men eenige, schoon minder, onjuiste uitdrukkingen kunnen aanhalen. Ik wil hier echter niet langer bij stilstaan en liever aantoonen hoe vaak het Engelsch letterlijk wordt overgebracht, met verkrachting van het Nederlandsch.

De volgende aanhalingen zijn getrokken uit de hoofd- en andere artikelen, en uit de advertentiën van:

‘De Hope;’

Daar zij haar wil had (a will of her own).

Voor eenig bedrag (for any amount).

Een stap nemen (to take a step).

Bang van geleerdheid (afraid of learning).

Vooruitgang maken in studie (to make progress).

Onderscheiden manieren (distinguished manners).

Artikelen aan hand (articles at hand).

Het wil niet doen (it won 't do).

Tien tot één (ten to one).

Belijders der waarheid mogen verdeeld worden in twee klassen (may be divided).

Geef ons een bezoek (give us a call).

Hij bracht de volgende besluiten in (brought in).

‘De Standaard;’

Land's schuldbrieven. Staat'sraad.

Stad's verkiezing.

Beschuldigen is een ding, bewijzen is een ander (to accuse is one thing, to prove is another).

Zoodra de wet gepasseerd was (was passed).

Zooveel als mogelijk (as much as possible).

De rekening uitmaken (to make out the bill).

[p. 99]

Het is niet meer dan billijk dat de burgers zouden bekend zijn met... (should be...)

Want indien het niet voor zijne vrijgevigheid geweest ware, (but for his liberality).

Eene vergissing, die het ons toescheen dat verbeterd moest worden (which we thought it necessary to correct.)

De Grondwet:

Bij middel van (by means of.)

Hij nam geen acht op de wond (took no notice of).

Sommige geven het getal zoo hoog als (as high as..)

Te werk zijn (to be at work.)

Men vond uit, dat de hoofdklerk de dief was (Fhey found out that the head clerk...)

Er heerschte eene vrees (there was a fear.)

Heden werd het ontdekt dat (to-day it was discovered that,)

Komt dus, komt een, komt allen (come one and all.)

Als een regel (as a rule.)

Alle werk in zijne lijn van busines (in his line of business.)

De Hollander:

Staatkundige huishoudkunde (political-economy.)

De huizen telde opwaarts 6000 (upwards of 6000.)

Dr. K. zal hier een bezoek maken (make a visit.)

De 40 cent Japan thee (the 40 cents Japan tea.)

Pella's weekblad:

De bewoners konden schuil zoeken (look for shelter.)

Onze county fair is geen cucces geweest (was no success)

Een Parijs geneesheer (a Paris physician)

Vacant door het uitloopen van een vollen term (expiration af a full term.)

Nevens al dit onkruid vindt men nog tal van basterds in den Hollandschen tuin: de verkortingen Mr., Mrs. en Rev. worden geplaatst voor de namen der Nederlandsche Kolonisten. Men ziet: Hope College Drukkerij; Een dispatch van Madrid; bruggen langs de railroad; de Mormon Kerk; Judge N.N.; cornvelden; money in de hand; duizend dollars bail; het Trustees der school; Kent county oorlog bonds; Ver. Staten bonds; de streetcar; in de drug-store; kachels en patent fire-backs; goedkoope cash-store; twee maandelijke excursion; dress-goederen; droog timmerhout, als floorings, sidings enz.; doodkisten, van de goedkoopste af tot de mooiste walnut caskets toe, enz. enz.

Neemt men tevens in aanmerking, dat zich bij al deze kenteekenen van verval nog eene sterke neiging vertoont tot Engelschen zinbouw

[p. 100]

door een veel te druk gebruik te maken van het tegenwoordig deelwoord en door het voorwerp vaak eene plaats te geven, welke het Nederlandsch niet veroorlooft (b v., hoe zal zij bekend maken de veelvuldige wijsheid Gods.) dan moet men tot de overtuiging komen, dat onze ijverige landgenooten daar ginds niet in staat zijn geweest de door hen zoozeer geliefde taal voor besmetting te bewaren, en vreezen of wel de zorgvuldigste behandeling de kranke voor geheel bederf zal kunnen behoeden.

Een meer aan den oever der zee.... zullen zijne wateren zuiver blijven? Steeds dieper dringt de Oceaan door, beukt de stranden weg, en dreigt het te omsingelen. Reeds zijn zijne wateren brak geworden. Moet het geheel verdwijnen van de aarde? De fiere stroomen in het Kaapland roepen ‘neen’, doch een nauwlijks bekend, schier drooggeloopen beekje in Ceylon zucht ‘ja’.

K.J. van den Bussche.

11 Nov. '80.