Nieuwe Wegen. Jaargang 3

[p. 50]

Jaarkrans.
Boer, boerin en hun personeel.

V.
De boever.

Te lande houdt men meer aan protocool en rangopvolging, dan men er mee ingelaten is aan de koninklijke hoven.

Zoo is de boever - peerdeknecht of kartan of karton - de hoogste gezagvoerder na den boer, en de knaap na den boever. De boer is de koningen de boever en de knaap zijn zijne ministers.

Nochtans staat de boever boven al het volk; hij is niet enkel minister, lijk de knaap, maar hij is ook staatsminister en koninklijke raadgever.

't Is hij immers, die met de scherpgezette scharre, den ondergrond der koreneerde doorsnijdt, met den riester het herte van het land omkeert en met de eegde den schoot van den akker mulzig maakt en zoo losheid, warmte en kracht bijzet, om er het ontvangene zaad - dat de kloeke boerevuist er over gooit - te doen zwellen, kiemen, wortelen, heffen en voortbrengen.

Gelijk een goede opvoeder de ziel zijner kinders bestudeert en hun gaven en gebreken leert kennen, om praktische middelen te gebruiken, zoo ook leert een goede boever zijn land kennen, ja, de ziele van het land.

Hij kent al de stukken, die van ends-en-tends ééne en dezelfde natuur hebben, die overal even steeg of even droog zijn, zonder magere strepen, of verzopene kanten.

Hij kent de stukken, die ongelijk zijn van natuur: stukken met magere kobben of met zampers, met roste-, ijzeren- of kwelmeplekken met verwaterde voorenden of klijtekanten.

Hij weet welke akkers minst gevaar opleveren in vroege lenten, omdat ze droog en open liggen; hij kent ook deze die moeten gezwicht zijn, tot in de volle vloot, omdat het toeloopers zijn.

Hij weet waarom deze partij best zus en gene best zóó behandeld en gehajierd wordt en hoe ze best zijn gereed te leggen.

Ja, hij weet zoo wel en zoo veel, dat hij het soms beter weet, of wil weten, dan boertje en zoo rijzen er soms woordenschermutselingen op tusschen boever en boer, die zuurzoete zijn, 'lijk de roodhalspeer.

Dat kan ‘hard zijn tegen onzacht’, doch in de meeste gevallen, keert de boer zijn wagen om en trekt er van onder, om zijn kei te knagen en elders te gaan ruttelen, al zijn futje brekende; ofwel, de boever gebruikt verstand: hij geeft een snak aan 't kordeel, klopt zijn pijpe uit op zijn kloef en: jui, gadomme! snakt hij en loddert voort met zijn koppel al glarieoogende. Wat moet de boer ook? He ja, hij moet toch ook iemand hebben; he ja, de menschen moeten van malkaar herden en verdragen; he ja, 't werk is er; he ja, de boever is

[p. 51]

toch een deugdelijke vent; he ja, jaagt ge een puid weg, ge krijgt een padde in de plaats en he ja, de boerin en de maarte hebben den boever ingezwolgen, omdat hij zoo menagieachtig is en overal een handje bij steekt en he ja... nu...

Met den tijd worden de boevers meestal wat meestermaakachtig en 't is nu juist hun manier van willen-meester-zijn, die ze kenmerkt. Zoeken ze hun wil boven dien van den boer in te planten, niet om-licht-gaat-door te werken en voor den schuif, maar wel om de vruchtbaarheid van het land en het goed bedijgen van de vruchten, dan zijn het beste, onbetaalbare boevers en de eenige ware goê; doch stribbelen ze meest tegen, om werk en ruize te ontgaan, dan zijn het, ofwel schoffelaars, die altijd willen moorschen en wroeten, auw-voor-goed, door-voor-door al, lap-aan-d'oore, alleenlijk om den naam van ‘doorals’ en ‘schuivers’ te verwerven; ofwel het zijn vaddigaards, die hun vel zwichten en land en boer bedriegen, om er van af te zijn en... 't is de boer, die de gebrokene potten betaalt.

Eens het landwerk afgesponnen, loopt de boever in de koolen en verricht hij alle slag van futterwerken; de boer beveelt hem niets, maar als de boever deugt, slaat hij hand aan alles; hij timmert en vermaakt, kuischt hof en kanten, verbetert de wegen en straten, laat het water van de stukken, kottert de versluisde landbuizen uit, draait in en rond het huis, lapt een groote kave uit bachten de deure en slaat zijn oogen over geheel het gedoente en nog vele verder, alsof hemel en aarde en al wat er in is, het zijne ware.

Hij is hoftei op tijd en stond, helpt de beesten bestellen, potten en marmieten op- en afzetten, ook soms de kinderen paaien en zoo is hij de ‘bouten’ van boerin en maarte, die dan ook hunne oogen sluiten, als hij brood en melk steelt voor zijn peerden.

Dat ‘stelen’, dat maakt deel uit van zijn werk; dat moet hij immers, om machtige vlaken van peerden te kweeken, in den kortsten tijd mogelijk, en zoo maar gedurig te kunnen afzetten en opnieuw inkoopen. Ja, de boever, dat is wel iemand op het hof!

Doch als hij te veel ‘iemand’ wil zijn, of niet genoeg ‘iemand’ tracht te worden, dan komt er hitsigheid op, tusschen hem en den baas, die hef[t] en rijst, tot de mate vol geraakt en de boever, te midden een gloeiende woordenvlaag, 't kordeel naar den boers kop gooit en huilt: Nè, gij verdommennisse! loop met uw beesten naar den duivel!

Warden Oom.