Nieuwe Wegen. Jaargang 2

Mijn oude hangklok

Wat ze mij vertelde
(vervolg)

- Wind me eens op, als 't u belielt.

- Seffens.

Wanneer ik mijn klok had opgewonden, vroeg ik.

- Do you still speak english?

- Oh zie! wat is liet lang geleden sinds ik mijn eerste taal gehoord heb. Oh, no! eerwaarde, ik ben het waarachtig heel vergeten. Zoo dus, ik kwam dan op een hoeve in Vlaanderen. Kerst begreep ik niets aan hun taal, maar dat beterde stilaan. Ik werd er met veel eer bejegend. Den dag door keken de menschen er geregeld op naar mij, vooral wanneer zij naar de markt of de mis gingen en als zij ervan terugkeerden. Later veranderde het, maar eerst moet ik dit vertellen. In het huis waar ik nu verbleef leefde de boer met zijn drie zonen en twee dochters. Dan werd het een schrikkelijke tijd! Mijn eerste jaren hier zag ik veel verdriet. Het was de ongelukkige tijd van de fransche revolutie. Nooit zal ik hel vergeten. Ik heb u onlangs een werk van een uwer leerlingen hooren voorlezen tot een heer en nog veel wreeder was het dan die jongen erover geschreven had. Van iets anders spraken de menschen niet en ze zuchtten en weenden zooveel. Eens kwam een paar groote gendarmen binnen en de jongste zoon van mijn nieuwen boer moest heen naar den oorlog. Hoe ze kermden en smeekten en snikten dat ze toch een beetje zouden gewacht hebben om wille van den ouden, bedlegerigen vader, dat hij er zeker zijn dood zou aangekregen hebben, maar tusschen de brabbelwoorden van de gendarmen verstond ik dat het niet zijn kon. De oude vader kwam smartelijk klagend bij en kon zich bijna niet op zijne boenen houden en hij gaf hem een kruisje op het voorhoofd: ‘God zegene u en God beware u’; o, dat was een droeve avond. Jan was heen, hij zou wellicht doodgeschoten worden in een ver en wreed gevecht en nood zouden ze hem terugzien. Ik hoorde den zieken man steunen in bed en zijn kinderen trachtten

[p. 32]

hem te troosten en zij leden zelf zoo veel. Ik zag het wel: dien avond baden zij een kruisgebed meer opdat Jan toch had mogen weerkeeren als het hem goed en zalig was. Twee weken daarop stierf de ouderling van verdriet en jaren later kwam er eens een oud-soldaat, een gebuur, vertellen dat Jan neergevallen was nevens hem, doodgeschoten.

En er was nog een andere zoon, Manuël, die voor priester studeerde te Gent, ik heb hein maar eens in zijn priesterkleeren gezien, - dat was ook de eerste maal dat ik een kostuum als de uwe te zien kreeg - en ik kon ook wel raden aan de gesprekken dal hij in dien ongelukstijd op een of andere wijze aan een droeven dood was gekomen.

En nog een andere, de oudste van de drie zonen, die was Jacobus. Hij was geruimen tijd niet te huis en als ik hem te zien kreeg dan scheen het mij dat hij gedurig achtervolgd werd, want de twee zusters loerden altijd naar buiten als om te kijken naar de gendarmen die mogelijks weer zouden afkomen. Uit de stille samenspraken kon ik vernemen dat hij hoofdman was van een bende die vocht tegen de Franschen. Nu, op een avond was Jacobus te huis en ik zag wel dat er iets op handen was. Buiten hoorde ik opeens een schot knallen; ik luisterde zoo scherp ik kon en na eenige oogenblikken werd liet bebloede lijk van Jacobus binnengebracht door de twee zusters en ze weenden zoo droef en de brave vader ook en Jantje eveneens. Jacobus was dood, doodgeschoten door de gendarmen!

Dat alles vertelde mijn klok met ongelijke klankstooten, alsof ze zelf ontroerd was. Wat zij eerst gezien had op de vlaamsche streek was droefheid, maar ook een dood waarvan de herinnering mij innig aangreep.

- Kondt gij alles goed genoeg verstaan in het vlaamsch en is dat allemaal echt? vroeg ik.

- Ik verstond het toch duidelijk genoeg om het te vatten en zoo waar is het als ik hier sta! wedervoer zij heftig. Meent gij dat ik zou liegen? Dat doen enkel de menschen!

En zij verhaalde verder:

O, ik vreesde altijd nieuwe ongelukken voor die menschen. Vooral 's nachts als ik alleen steeds wakker bleef en het zoo donker was daarbuiten en het zoo wreed waaide in de boomen, was ik bevreesd voor de overblijvenden. Ik mag van geluk spreken dat ze mij nog stil aan mijn werk lieten; in de nabije stad hoorde ik niet meer als vroeger de uren slaan op den toren en de klokken zwegen ook. De gendarmen hadden alles afgenomen en heengevoerd naar Parijs, zoo vertelde men. Eindelijk vernam ik eens dat Napoleon gevangen was. Men vergat allengerhand het onheil; het huis word heel anders; men praatte er vrijop, men lachte, men zong onder het werk binnen en buiten het huis, men hield feest en kermis, waarop vooral veel van de appeltaarten geëten werd dat zij aan hun buik moesten houden, en avondvergadering waarop in blijde jongens- en meisjesleute ‘stom ambacht’ en ‘pand’ werd gespeeld, en de kinderen van de getrouwde oudste dochter maakten 't nieuwe gezin blij en bedrijvig. Ik bleef er staan; was er al eens rouw om een afsterven, er volgde weer vreugde op om een geboorte of huwelijk. En ik beklaagde mij niet: de vinken en musschen die de koeiwachter geroofd had en in een kooi gestoken waren er al slechter aan toe dan ik,

[p. 33]

Iets wat mij zeer beviel was het verschijnen van de gazetten. Er kwam een tijd dat er elke week één in huis werd gelezen, elken Zaterdag avond. De koeiwachter in dat huis was een geleerde kerel en 's avonds las hij aan heel het gezin het nieuws vóór en ook hel mengelwerk. Ik ga stil vallen, wind mij op.

- Daar!

- Goed. Ik vernam er alles uit: moorden, branden, gevechten, overal. Zelfs heb ik er eens een historie uit gehoord van een ouden Engelschman die er mij nel uit leek als mijn eerste meester, maar die werd vermoord en bestolen. Wat moet de wereld boos zijn! Het mengelwerk was zoo schoon dat ik er tranen zou bij gestort hebben, indien ik maar gekunnen had. Hoe verlangde ik naar den Zaterdag avond! Ik had mijn wijzers wel tienmaal zoo rap willen rondleiden. Ik merkte ook dat de toehoorders er evenzeer door aangegrepen waren als ik: ze zaten te luisteren, de vrouwen met open mond en de mannen rookten bedaard aan hun vunzig kalken pijpje, waarvan zij den steel met hun wijsvinger omkneld hielden en als 't uit was zei de een tot den andere: - Waar is dat gebeurd? Dat is schrikkelijk! - Hoe graag zou ik u ook iets hooren voorlezen, nu en dan, uit uw gazet!

Misschien was ik wel honderd jaar oud, als ik - zonder vooraf iets ervan vermoed te hebben - heengevoerd werd naar een kasteel.

- Naar een kasteel?

- Ja. Ik werd er in een groote eetzaal geplaatst. 't Was er rijk en schoon. Twee groote kroonluchters hingen aan het gewelf boven een lange, breede tafel. Als er feest was 's avonds, werden zij opgestoken en de lichtjes flikkerden en dansten zoo verblindend in den reusachtigen spiegel op de schouw, aan de wand. In den hoek stond een glimmend zwarte piano. De muren waren beschilderd met tafereelen, waar boomen, honden en menschen met een geweer op afgebeeld waren. Hier was alles rijkdom en vreugde. Verschillende menschen werden soms uitgenoodigd, dan zat er een fijngekleed, blijpratend gezelschap aan, alle slag van spijzen werden opgediend en uit licht-groene roemers dronken zij wijn, het eene glas na het ander. Dan praatten zij nog luider; weinig kon ik ervan begrijpen, het was een andere taal.

- 't Was fransch.

- Weet het. En als de kroonluchters met ontelbare lichtjes bloeiden, trad een jonge heer op de piano toe, sloeg het deksel traag op; zijn witte handen vlogen over de witte toetsen van de piano heen, nu eens langzamer dan eens sneller en de schoonste klanken die ik hoorde, de schoonste, schoonste klanken die ik in mijn leven hoorde, ruischten er uit op, terwijl een vrouw, gewoonlijk met lieve stem, nevens hem zong. O, dat leeft als een droom voort, altijd voort in mijn ouden kop!

(Wordt voortgezet).

Arth. Coussens.