De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 21

Merkwaardigheden van Straatsburg,
door J.F. Nuyens.
(Vervolg.)

Het huis Kammerzell dateert uit de vijftiende eeuw en is in den laatsten tijd geheel gerestaureerd. De arcaden in de benedenverdieping harmonieeren voortreffelijk met de herhaalde horizontale verdeeling van den gevel. De bogen zijn sierlijk beschilderd, maar alle drie de bovenverdiepingen zijn als 't ware overdekt met rijk snijwerk. 't Spreekt wel vanzelf, dat de versiering en de meubileering van binnen volkomen overeenstemmen met den buitenstijl; en 't zal ook wel niemand verwonderen, dat het huis Kammerzell een ‘Weinstübe’ is. Zulk een huis op zulk een hoek in een Duitsche stad kan wel haast niet anders zijn dan een wijnhuis.

Op het geheele Domplein echter en verder in de naaste omgeving zijn nog tal van oude huizen en sierlijke gevels, maar geen haalt er toch bij Kammerzell.

De schemering begon nu zoo zoetjes aan te vallen en na de flinke wandelingen, die wij dezen dag gemaakt hadden, was een degelijk soupertje met een half fleschje Elzasser wijn ons dubbel welkom. 't Duurde dan ook niet lang of de schotels waren leeg en onze maag vol, en met frisschen moed bezield, begaven wij ons naar de Oranjerie, waar concert en feestelijke verlichting was ter eere van een of ander congres. Nu, de muziek was middelmatig! Het vol orkest, met harp en al er bij, speelde erg gelijkmatig, erg flauw en erg lijmerig! Er zat zoo iets in van: ‘als wij de noten strijken, blazen of tokkelen, die er staan, doen wij onzen plicht!’ En de dirigent met zijn overdreven drukte-gebaren had veel weg van den berg, die een muisje baarde, of nog beter van een bliksem, die inslaat zonder brand te veroorzaken.

De verlichting echter was zeer schoon. De waterval scheen te gloeien in een kleurig vuur. Een hooge fontein, die uit den vijver opspoot werd magisch verlicht door onderaardsche gloeilampjes, en de ballons en electrische lichtjes tusschen de boomen maakten een aardig effect.

Zooals overal elders kwamen wij tot de overtuiging, dat vetpotjes toch maar de ware illuminatie vormen. Het electrisch licht is te koud, te stil en te doodsch en legt het met al zijn schittering af tegen de aardige, flikkerende vlammetjes, die in onophoudelijke beweging zijn. Dit neemt echter niet weg, dat ook deze verlichting op den kalmen, helderen zomeravond veel indruk maakte en na afloop van het concert gingen wij welvoldaan naar huis terug.

Verdere rondwandeling door Straatsburg.

De merkwaardigheden van Straatsburg zijn niet in één dag te zien. Den volgenden morgen gingen wij dus weer bijtijds op stap, om nog eens verder rond te kijken. Alweer was onze eerste wandeling naar den Dom en deze zag er nu heel anders uit dan te voren. Voor de plechtige lijkmis nl. van Z.H. Leo XIII, z.g., werd het reusachtig gebouw geheel in rouwgewaad gestoken. Vooral het priesterkoor zag er plechtig en indrukwekkend uit en de lange draperieën van zwart krip, die tusschen de kolommen werden gehangen, maakten het inwendige van de kerk nog meer schemerduister dan reeds het geval was.

Het was echter onze bedoeling niet de kathedraal nogmaals in al zijn bijzonderheden te bezichtigen, hoewel het moeielijk is dit gebouw voorbij te loopen, zonder er telkens weer opnieuw notitie van te nemen, 't zij dan van binnen of van buiten.

Van uit den Dom begaven wij ons naar het tegenoverliggende slot, dat oorspronkelijk het bisschoppelijk paleis was, gebouwd door kardinaal De Rohan van 1731-1741. Men kan zich dus wel voorstellen, in welken stijl dit slot is opgericht. Het is de gewone barokke stijl van dien tijd. Tijdens de eerste Fransche revolutie werd dit paleis aangekocht door de gemeente; daarna deed het eenigen tijd dienst als keizerlijk paleis en tegenwoordig is het ingericht tot gemeentelijk museum. Dit museum bevat wel is waar enkele goede en zelfs voortreffelijke stukken, maar als geheel is het toch slechts een van den tweeden of derden rang. De verschillende zalen zijn gerangschikt om de binnenplaats en het spreekt wel haast van zelf, dat onze oud-Hollandsche en de Vlaamsche school, in gezelschap van enkele groote Italianen, het point d'attraction zijn van dit museum. Rembrandt, Van Dijck, De Hoogh, Van Gooyen, Ravesteyn en andere bekende meesters zijn niet alleen de grootmeesters van Holland, maar als 't ware van geheel Europa. Geen museum van eenige beteekenis, of men vondt er hun werk en steeds nemen zij de eerste plaats in, en men zou hen met recht de groote leveranciers kunnen noemen van de schoonste museum-stukken.

't Is niet mijn bedoeling, een gedetailleerd overzicht te geven van den inhoud der verschillende zalen. Veel stukken zijn van plaatselijk of historisch belang en met de meesters, hierboven bedoeld, is een trouw lezer van de Illustratie niet onbekend.

In verband met deze verzameling heeft de gemeente Straatsburg ook nog een collectie oudheden aangelegd, die in den tegenoverliggenden vleugel van het slot is ondergebracht. Deze bestaat voor het grootste deel uit oud-Romeinsche, Keltische, Frankische en Middeleeuwsche voorwerpen van allerlei aard, die bij verschillende opgravingen voor den dag zijn gekomen. Zwaarden, kruiken, potten en glaswerk vormen de meerderheid en daartusschen liggen oud beeld- en steenhouwwerk, munten, lijfsieraden, stukken van wapenrustingen en zelfs een paar bijna complete skeletten. Niet alleen Straatsburg, maar de geheele Elzas hebben hiertoe bijgedragen, en bijzonder interressant zijn b.v. eenige overblijfselen van Middeleeuwsche glasschilderkunst en van andere takken van kunstnijverheid, die van oude, kleine dorpskerken zijn overgebleven.

MGR. DR. P.J. HOEFNAGELS,
geheim-kamerheer en huisprelaat van Z.H. den Paus, vicaris-generaal van het bisdom Roermond, proost van het kathedraal kapittel en president van het groot-seminarie te Roermond; ridder van Oranje-Nassau en van den Nederlandschen Leeuw; geboren 1820, priester gewijd 1845, professor 1854, president 1865; vierde op 6 Juli jl. het gouden feest van zijn Professoraat.

Op het slotplein verheft zich nog een ander oud-Duitsch gebouw: het ‘Stift zu Unser lieben Frauen’ of kortweg het ‘Frauenhaus’ geheeten. Oorspronkelijk was dit om zoo te zeggen het administratie-gebouw van den Dom. Hier zetelde het lichaam, dat het bestuur voerde over de verschillende renten en inkomsten van de kathedraal en het kapittel. Het eerste gebouw, dat voor deze instelling was opgericht, werd in 1347 afgebroken en door een nieuw vervangen, terwijl het tegenwoordig bestaande grootendeels een aanbouw is, in 1581 gesticht. In dit Frauenhaus wordt alles bewaard, wat voor den Dom van eenig belang is. 't Is ook een

[p. 248]

uitgebreid museum op zichzelf en een ware schatkamer voor den oudheidkenner, den geschiedvorscher en den kunstenaar. Honderden oude beelden, van den Dom afkomstig, zijn hier tentoongesteld. Zooals reeds gezegd is, vindt men hier ook overblijfselen van het vorige sterrenkundig uurwerk, maar bovendien bewaart men hier honderden teekeningen en plannen van de kathedraal, van den toren, van de inwendige versieringen enz. Een model van de spits trekt bijzonder de aandacht, - kortom, in dit Frauenhaus krijgt men een volledig overzicht van de geschiedenis en den bouw van den Dom en het museum is een onuitputtelijke bron voor hem, die de geschiedenis van de Middeleeuwsche kunst wil bestudeeren.

Van het gebouw zelf is bijzonder vermeldenswaard een uiterst sierlijke en lichte wenteltrap in laat-Gothischen stijl; een meesterstuk van Middeleeuwsche timmerkunst.

Het bezichtigen van deze drie museums nam natuurlijk den geheelen voormiddag in beslag, zoodat de tijd voor het diner weer was aangebroken. Op weg naar huis zagen wij een lijkstoet, met al de praal en omhaal, die daar in Duitschland bijkomt. Voorop een vol muziekkorps, dat een doodenmarsch speelde: natuurlijk den ‘marche funèbre’ van Chopin. Dan een stoet van 60 à 70 heeren, allen naar de insignes te oordeelen en de vaandels, die meegedragen werden, leden van verschillende vereenigingen, waarvan de overledene lid was geweest. Vervolgens de dienstdoende geestelijke in koorhemd en vergezeld van een paar misdienaars. Verder de lijkkoets, geheel bedolven onder kransen en bloemstukken en daarachter nog twee groote rijtuigen, insgelijks volgeladen met dergelijke bewijzen van hoogachting, en ten slotte volgden drie of vier koetsen, waarin de naaste familieleden gezeten waren. De lange stoet trok langzaam door de straten en ieder voorbijganger bracht zijn eerbewijzingen aan den doode.

STADSKIEKJE.
Naar een opname van den Heer P.A.J. Bijl, te Rotterdam.

Na het diner gingen wij als gewoonlijk flaneeren door de stad en nog steeds merkten wij allerlei bijzondere en typische dingen op. Om iets te noemen: de waschinrichtingen in de rivier! Ik was gedwongen, ongeveer een half uur over de leuning van de Johanneskade te hangen, als een volleerde Hollandsche baliekluiver, omdat mijn vrouw zich maar niet kon verzadigen aan het gezicht van de daargelegen waschhuizen en de handigheid van de waschvrouwen. Deze inrichtingen zien er van buiten uit als een grootbooten huis of een kleine badinrichting. Aan de kanten zijn ze open en voorzien van ietwat schuin afloopende tafeltjes, die maar even boven den waterspiegel liggen. Voor ieder tafeltje staat een waschvrouw. Het onderste gedeelte van haar lichaam is geborgen in een waterdichte kuip of bak, voor een deel gevuld met hooi of stroo en in deze kleine ruimte zijn de dames een groot deel van den dag opgesloten. Het waschgoed wordt stuk voor stuk op het bankje gelegd, ingesmeerd met sunlight-zeep en gerost met een boender. Daarna wordt het uitgeknepen en geslagen met een soort groote boterspaan en vervolgens in de rivier afgespoeld. Het spreekt van zelf, dat de stroom het vuile water direct meevoert, zoodat de vrouwen steeds volkomen zuiver water ter beschikking hebben. 't Is werkelijk een interessant gezicht, deze bedrijvigheid zoo midden in de stad, maar 't meest hebben wij toch bewonderd het geduld van een paar hengelaars, die vlak voor de wasscherijen hun wanhopige liefhebberij uitoefenden. 't Is mogelijk, dat eenig verdwaald vischje, tureluursch door al dat geploeter en geplas, 't eerste, 't beste houvast aangrijpt wat hij krijgen kan en zich op deze wijze laat vangen; - maar 't scheen, dat dergelijke vischjes dan toch schaarsch zijn; ten minste het resultaat van al het hengelen was nihil.

Wij konden echter niet te veel tijd besteden aan de wasscherijen, en daarom - hoewel met moeite - troonde ik mijn vrouw mee en wij dwaalden den kant uit van de haven, waar, eenige van de meest typische buurten bestaan uit geheel Straatsburg.

Om den lezer eenig idee hiervan te geven, gaat hierbij een photographie, voorstellende den hoek, genaamd ‘Hinter der Mühle.’ (Zie vroeger pag. 208.)

De gezelligheid straalt uit iedere straat, uit elk huis, uit ieder venster, en telkens heeft men een ander gezicht vol afwisseling op dit aardige stadskwartier.

Een interessante wandeling maakten wij ook langs een gedeelte van de vestingwerken door de z.g. Wallstrassen. Hoewel de zware wallen, bastions en andere militaire werken het uitzicht belemmeren, krijgt men toch een idee van wat een moderne vesting is en vooral het eindje van de haven tot de Metzger-Thor is een van de mooiste gedeelten, daar dit nog langs het oude gedeelte van Straatsburg loopt.

Langs de oude Vischmarkt, ook een typisch hoekje, kwamen wij weer in het hartje van de oude stad uit en stonden, zonder het zelf te weten, plotseling voor de bekende ‘Temple Neuf’, waar vroeger de rijke bibliotheek gevestigd was, die gedurende het beleg totaal is verbrand. De tegenwoordige kerk is een fraai Romaansch gebouw, dat alleen het nadeel heeft, dat het wat dicht bij den Dom staat en dus niet veel de aandacht trekt. In dit opzicht is de Jung St.-Peterskerk gelukkiger, die meer in het nieuwe kwartier ligt. 't Is een mooie, stevige koepelbouw, die inwendig rijk versierd wordt.

Ik zou nu nog veel kunnen vertellen over de nijverheid van Straatsburg, over de kolossale tabaksfabrieken, de leerlooierijen, de machinefabrieken en - als men dat bij de nijverheid wil rekenen - over de welbekende paté's de foie-gras. Ik hoop echter, dat de lezer uit al het voorgaande een eenigszins duidelijke voorstelling zal hebben gekregen van deze schoone en aantrekkelijke stad, en ga dus liever tot wat anders over.

Een uitstapje in het Schwarzwald. Tribery en zijn waterval.

Den volgenden morgen reeds vroeg stapten wij in den trein, die ons het Zwarte Woud in zou voeren. De spoorweg beschrijft een wijden kring om de stad door de tuinen en boomgaarden, die haar in 't Zuiden omgeven, en voert ons langs Kehl naar het stadje Appenweier. Daar vallen wij in handen van de Badensche staatsspoorwegen en moeten dus overstappen om in Offenburg te komen. Zoodra wij Appenweier hebben verlaten, rolt de trein al dadelijk langs den voet van de bergen en het landschap wordt hoe langer hoe mooier. Aan de rechterzijde glijdt de blik onbelemmerd over de uitgestrekte Rijnvlakte, waarin de Straatsburger Domtoren als een baken omhoogsteekt, en reikt tot aan de Vogeezen, heel ginds in de verte. Naar links wordt het uitzicht beperkt door de schilderachtige hellingen, die ook hier reeds voor het grootste deel met dennenbosschen zijn bezet. Het Zwarte Woud ontleent, zooals men weet, zijn naam aan de donkere kleur, die de groote wouden daaraan geven, en voorwaar, het groen is donker en de wouden zijn groot. Als men 't niet gezien heeft, kan men zich moeilijk daarvan een voorstelling maken.

(Wordt vervolgd.)