De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 21

[p. 201]

[Nummer 26]

straatsburg. Westzijde der kathedraal.

[p. 202]

Een dief in den nacht.
Oorspronkelijk verhaal van Louise Stratenus.
(Vervolg.)

Week op week namen wij terug wat wij op de spaarbank gebracht hadden,' vervolgde de vreemdeling. ‘Eindelijk was er niets meer, wij waren al naar een zolderkamertje verhuisd en begonnen nu ook onze meubels te verkoopen. Ik zocht aldoor naar arbeid; maar overal waar ik kwam, moest ik zeggen wat mijn laatste post geweest was en een staker wilde niemand aannemen. Toen ons zoo goed als niets meer restte, kocht ik den ouden kermiswagen en maakte hem nog zoo goed als ik kon, want hij was overal gebroken, en zoo leven wij nu voort. Dat is mijn geschiedenis. Morgen zal ik mijn jongste kind naar het kerkhof dragen; als er niet spoedig uitkomst opdaagt, zullen ook de anderen moeten volgen. Zij zien er nu als geraamten uit. Gisteren hebben zij niets anders te eten gehad dan wat boschbessen. En de vrouw, de arme vrouw kan maar schreien. Haar hart is gebroken.’

Meta wist niet wat te zeggen. Zij was zoo bedroefd. Zou men heusch die arme kindertjes van honger later omkomen?

‘Hoe lang blijft gij nog hier?’ vroeg zij eindelijk, met trillende stem.

‘Tot ze ons wegjagen; maar daar komt een boerenkar aan; nu moet gij mee teruggaan. Ik dank u intusschen duizendmaal, jonge juffrouw. De vrouw zal ook zoo blij zijn om de kinderen.’

‘Dan ben ik ook blij, veel meer dan met mijn poppenwieg. Hoe heet gij?’

‘Anton Wildervank.’

‘En ik Meta van Oudwijk. Ik zal er met mama over spreken, zoodra zij thuis komt, en als de kindertjes weer honger hebben, moet gij ze naar ons toezenden. Mama stuurt nooit arme menschen weg zonder een boterham. Dag, mijnheer, gij moet maar heel dapper zijn, zooals papa zei, toen ik mij verleden jaar had bezeerd en men stukken glas uit mijn arm moest snijden; heel dapper, dat helpt altijd, zei hij.’

‘Heel dapper!’ Die woorden bleven weerklinken in het oor van den zwerveling, toen hij zijn eenzamen tocht voortzette. Zouden er dan toch engelen in den hemel zijn en was er een tot hem gezonden, om hem weer nieuwe hoop te schenken?

Een oogenblik geloofde hij het en bracht die gedachte een uitdrukking van nieuwe geestkracht op zijn gelaat; maar al spoedig daarop krulde een bittere lach zijn lippen. Engelen mochten er misschien al Daarboven wezen; op aarde vertoonden zij zich niet. Dat kind was goed voor hem geweest, omdat zij slechts een kind was, geen verstand had van het leven. Als hij het waagde te doen wat zij wilde, zijn arme kleintjes te zenden naar haar ouderlijk huis, zouden zij weggejaagd worden door de dienstboden, en bedelen, o! bedelen, dat kon hij niet! Wat hij vroeg was werk. Hij, de man in de kracht zijner jaren, moest arbeiden voor zijn gezin; hij zou aangenomen hebben welke taak men hem slechts aan te bieden had; maar niemand vertrouwde hem meer; niemand wilde hem zijn dagelijksch brood laten verdienen. Waar hij zich ook aanmeldde, het zou vruchteloos zijn, en zwaarder en zwaarder werd weer de kleine last onder zijn arm, trager en trager de tred, waarmee hij het bosch te gemoet schreed. Had zelfs de aarde niet geweigerd zijn kind in haar schoot op te nemen?

Onderwijl liep Meta voort aan de zijde van den boer, die nog eens een vreesachtigen blik achter zich om wierp, als om zich te overtuigen, dat de vagebond hem niet nasloop, en toen hoofdschuddend zei:

‘Het was toch maar onvoorzichtig met zoo'n schooier mee te gaan, kind. Daar hebben je ouders zeker ook niets van afgeweten. Ik zou hem mijn kat nog niet toevertrouwen.’

‘O! hij is heel goed!’ verklaarde de kleine met vuur; ‘en hij was zoo bedroefd; hij moest zijn dood kindje weer meenemen, dat ze vandaag niet meer begraven konden. Hij is geen kermisman, weet u; alleen maar een staker.’

‘Goede genade!’ riep de boer ontsteld uit. ‘Krijgen wij die ook al? Dan zullen binnenkort onze meiden en knechts niet meer te houden zijn, of wij moeten ze meer loon geven. Dat is nog het ergste volk, dat er leeft.’

‘Anton Wildervank heusch niet,’ hield het kind vol, ‘hij heeft vreeselijk berouw en is zoo boos op de menschen, die hem opstookten, dat hij zelf het nooit iemand zal doen.’

‘Nu, ik zeg maar, zulk volk is geen haar te vertrouwen.’

Meta mocht zeggen wat zij wilde, den boer tot andere inzichten brengen kon zij niet, en toen zij eindelijk thuiskwam, had zij een anderen, vrij wat feller storm te doorstaan, van den kant van het keukenpersoneel. Betje verklaarde het ‘op haar zenuwen’ te hebben gehad, toen zij van den veldwachter had gehoord, dat het kind den bandiet was achterna geloopen, en Dientje zeide op hoogen toon, dat zij een flink pak slaag had verdiend.

Met gebogen hoofd ging de kleine naar bed; dat was de eenige straf, die men haar op eigen gezag durfde opleggen; maar in den slaap vond zij troost; want zij droomde, dat zij toch haar poppenwiegje had gekocht, dat het veel prachtiger was dan zij ooit te voren gedacht had en dat een engel kwam en het haar afvroeg, om als speelgoed te dienen voor het kindje, dat nu niet meer in het ruwhouten kistje lag, maar in den hemel was aangekomen.

En Meta was blij geweest, afstand te kunnen doen van haar schat; want de engel had haar daarbij toegelachen met een glimlach, zooals zij er nog geen op aarde had aanschouwd.

Den volgenden dag ging zij, als alle morgens, naar de stad. Verscheidene andere schoolmeisjes vergezelden haar altijd op dien tocht. Allen bezochten dezelfde school, zoodat zij geen ander geleide behoefde.

‘Alweer bloemen voor de schooljuffrouw?’ vroeg een harer makkertjes.

‘Neen, het is voor het kerkhof,’ antwoordde het kind ernstig.

‘O! zoo; ja, je mama houdt van zulke dingen,’ zei een tweede, ‘ik niet. Ik vind een kerkhof een griezelig oord. Ze zeggen dat, als men er 's nachts langs komt, men er hoort huilen.’

‘Loop dan maar met de anderen door. Ik moet ze aan den doodgraver geven; dat is dadelijk gedaan, en binnen een paar minuten haal ik u allen weer in.’

De beide kerkhoven lagen vlak naast elkander. Er waren geen Israëlieten in de streek en Katholieken en Hervormden rustten hier nagenoeg naast elkander, alleen gescheiden door een bloeiende doornhaag.

‘Ze vergist zich van hek,’ zeiden de makkertjes lachend tot elkander, ‘maar dat is niets, ze zal wel gek staan op te kijken als zij den verkeerden doodgraver voor zich ziet.’

Dat deed Meta echter niet; want zij was wel degelijk terecht gekomen en zij kende den doodgraver ook heel goed van uiterlijk; een langen, mageren man, die er op zijn dertigste jaar even oud en uitgeteerd had uitgezien als nu op zijn zestigste, die week op week een sterk getuigenis van zijn geloof meende af te leggen, door luid mede in te stemmen, als de vergaderde gemeente psalmen zong, maar uitdagend zijn bijbel dicht te slaan, zoodra de predikant een Gezang opgaf.

Zijn streng gelaat wendde zich onderzoekend naar het kind, toen Meta hem naderde, waar hij een graf stond te delven.

‘U moet zeker hiernaast zijn, jonge juffrouw,’ zei hij. ‘U is immers het dochtertje van mijnheer Van Oudwijk.’

‘Ja, maar ik breng bloemen voor het kindje van den staker; wilt gij ze op het kistje leggen, als de vader er vandaag weer mee komt, en... en heel vriendelijk voor hem zijn, als het u belieft? Het was niet lief van u, hem gisteren niet te helpen; maar de goede God ziet het altijd als men berouw over iets heeft en gij kunt het gelukkig vandaag weer goedmaken, door heel meelijdend met hem te zijn. Hij heeft zooveel verdriet.’

De doodgraver staarde haar aan met wijdgeopenden mond. Zoo iets was hem nog nooit overkomen; hij gevoelde grooten lust haar eens flink op haar plaats te zetten. Hij was bang voor niemand, dat had hij zelfs den dominee bewezen, als deze van den kansel af iets verkondigde, dat hem strijdig scheen met de rechte leer, en hij zou zich zeer zeker niet laten ringelooren door een kind van de Van Oudwijk's, met wie hij niets te maken had.

Maar Meta scheen zich van geen schuld hoegenaamd bewust en, nog voordat hij haar had kunnen antwoorden, knikte zij hem toe en verdween, met een glimlach zóó zonnig, dat de man er nog meer door onthutst werd.

Een uur later keerde Anton Wildervank terug, met het kistje onder den versleten doek.

‘Daar is wat voor je,’ bromde de doodgraver, hem de bloemen toestekende, ‘een jonge juffrouw bracht ze voor je doode kind.’

De oogen van den staker werden vochtig.

‘Dus heeft zij ons niet vergeten!’ mompelde hij. ‘Denk eens aan, tot de grootste menschen toe waren bang voor mij op het dorp en zij liep den eenzamen weg naar het bosch met mij op en gaf mij, ongevraagd, het geld, dat zij zelf had gekregen om er een geschenk voor te koopen. Voor het eerst kon ik mijn kinderen weer eens naar hartelust laten eten. God zegene haar!’

De doodgraver voelde een bal in de keel; hij wist niet goed of hij op dat oogenblik nog boos was op de kleine, of wel haar had willen omhelzen; maar zij scheen hem op eens een barmhartig Samaritaantje toe.

‘Amen!’ zei hij, met onvaste stem.

II.

Aan den straatweg, die van het dorp naar de stad voerde, vond men verscheidene binnenwegen, meest smalle zandpaden, alleen door de boeren gebruikt, om naar hun velden of hoeven te gaan; maar een daarvan was hard gemaakt met uitgebrande kolen. Elken morgen zag men daar een oude dienstbode, met grimmig gelaat, een emmer gruis en steenen ledigen, telkens een eindje dichter naar den straatweg toe, en, was deze eindelijk bereikt, dan weder dichter bij een vervallen huis, dat misschien een eeuw te voren een lachend buitenverblijf was geweest, maar thans nog slechts de sporen van ouderdom vertoonde. Stormen en hageljachten ontnamen er jaarlijks eenige steenen en pannen aan, zonder dat men er ooit een metselaar ontbood, om de veroorzaakte schade te herstellen.

De eigenaar van deze armzalige woning bekommerde er zich weinig om. Zij zou nog wel zoolang duren als hij, verklaarde hij, wanneer Mie, de dienstbode en zijn eenige huisgenoote, hem kwam zeggen ‘dat er al weer een ongeluk was gebeurd’. Wat

[p. 203]

er na hem mocht geschieden, dat ging hem niet aan. Hij zou er geen cent aan verspillen. En Mie bromde iets tusschen de tanden, dat evengoed instemming als afkeuring kon beduiden, en toog, gewapend met een hamer en plankje, naar boven om het gat dicht te spijkeren.

Het was een zonderling tweetal, juist voor elkander geschikt, even stug en onvriendelijk en ook even weinig spraakzaam. Mie legde elken morgen, stipt op denzelfden tijd, haar keukenboekje voor haar meester neer, die het wonderlijke Hollandsch ontcijferde en betaalde wat zij uitgegeven had, zonder ooit een aanmerking te maken, en de dienstbode blies weder met boekje en geld den aftocht en liet zich verder niet meer zien, zelfs niet wanneer zij had aan te kondigen, dat de tafel gedekt was; want daartoe gebruikte zij een reusachtige koperen schel.

Twintig jaren te voren was Allard Leeuwenburg uit Indië gekomen, waar hij als de zoon van een oude, maar verarmde familie heengetrokken was met het vaste voornemen er fortuin te maken; immers dat was de eenige voorwaarde, waarop een vriend zijns vaders het huwelijk van den jongen man met zijn dochter wilde toestaan. Zijn kind aan armoede blootstellen wilde hij niet. Indien Allard haar waarlijk liefhad, zou hij dat wel weten te toonen. Het jonge meisje beloofde op hem te zullen wachten, al was het ook honderd jaar. Het was wel heel hard, dat zij elkander niet mochten schrijven; maar aan hem denken zou zij altijd. En hoopvol was hij afgereisd. Vijf jaar later reeds kon hij haar, door zijn onvermoeide inspanning, een goede positie aanbieden. Hij was bezig op Deli fortuin te maken, en ofschoon zijn vader gedurende zijn afwezigheid gestorven was en hij geen enkelen anderen bloedverwant overhield, keerde hij hoopvol naar het moederland weder, om zijn bruid af te halen, voor wie hij gaarne, als een andere Jacob, niet vijf, niet zeven, maar veertien jaar had willen dienen, zoo dit noodig ware geweest.

Regelrecht van den trein, reed hij naar haar ouderlijke woning. Haar vader scheen ontsteld hem te zien, hoorde verlegen naar zijn verhaal en hoe goed het hem was gegaan en legde ten slotte de hand op zijn schouder, zeggende:

‘Het spijt mij geducht, beste kerel, maar vijf jaren zijn een heele tijd en tegenwoordig maken de meesten geen geld meer in Indië. Wij dachten, dat gij niet zoudt slagen, dat Anna's jeugd met wachten verloren zou gaan, en, zooals gij weet, wij zijn zelf niet rijk; wij konden het kind bij onzen dood niet onverzorgd achterlaten...’

‘Wat bedoelt gij?’ vroeg Allard kortaf, een hevige pijn op de borst gevoelende, die hem bijna belette adem te halen.

‘Ja, ik herhaal, dat het me geweldig spijt; maar... zij is sedert een jaar getrouwd.’

De jonge man wachtte niet op verdere verklaringen. Hij greep zijn hoed, boog even en verliet toen voor altijd het huis, dat hij slechts enkele minuten te voren zoo hoopvol had betreden.

Dien avond, in de eenzaamheid eener ongezellige hotelkamer, herinnerde hij zich de woning, waar zijn eigen vader in gestorven was, al wat er nog overbleef van het eenmaal fraaie landgoed der familie Leeuwenburg. Bij het overlijden van den grijsaard had zich geen enkele liefhebber daarvoor opgedaan en Allard had het nog willen weerzien, alvorens het voor afbraak onder den hamer te laten brengen. Het was dus gebleven zooals hij het eenmaal gekend had, met de oude, eenvoudige meubels, de boeken en herinneringen aan een eervolle militaire loopbaan.

Reeds den volgenden dag begaf hij er zich heen en nam daar voorloopig zijn intrek, zich latende bedienen door een arbeidersvrouw, wier man juist gestorven was en die daarom naar een broodwinning zocht. Aanvankelijk bleef hij er slechts met het doel daar de zes maanden van zijn verloftijd door te brengen; maar hoe meer de tijd verstreek, hoe ernstiger hij zich begon af te vragen waarom hij naar Sumatra terug zou gaan. Hij had reeds een redelijk kapitaaltje overgelegd, waartoe zou hij nog geld maken? Hij gevoelde, dat hij den hem toegebrachten slag niet te boven komen zou. Hij geloofde niet meer in liefde en zou dus een eenzaam man blijven. Het menschdom kwam hem voor als een menigte hebzuchtigen, die slechts in alles hun eigenbelang zochten. Zou hij daarvoor gaan arbeiden en eindelijk met geknakte gezondheid nog enkele jaren in Nederland komen leven, om dan den gouddorst van verre, zoo goed als onbekende neven te voeden met het geld, dat hun deel moest worden bij zijn dood?

Dat denkbeeld alleen reeds scheen hem bespottelijk toe. Hij besloot liever te blijven waar hij was en waar hij de volslagen afzondering kon genieten, waarnaar hij nog slechts verlangde.

Indien hij bij zijn terugkeer een vriend had gevonden, die hem aan zichzelven had kunnen onttrekken, hem bewezen had, dat een man zich niet ten onder mag laten brengen door een enkele wreede teleurstelling, zou hij waarschijnlijk nog een nuttig lid der maatschappij geworden zijn; maar zijn vroegere vrienden waren over het gansche land verspreid; hij dacht er niet aan hun te schrijven, en zij, die hij in Indië achtergelaten had, kenden zijn adres niet eens. Hij bleef dus alleen, zooals hij dit wenschte, en werd van lieverlede zelfzuchtig en hard.

Bijna altijd was hij met zijn boeken bezig. De oude geschiedenis, waarover zijn vader een verzameling werken bezeten had, trok hem bijzonder aan. Voor zijn eigen genoegen stelde hij een merkwaardig geschrift op, waarin maand voor maand al de voorname gebeurtenissen uit alle bekende landen bijeen werden geschaard, met aanteekeningen omtrent het waarschijnlijk verband waarin zij tot elkander stonden. Hij leefde daarmede buiten den tijd; al wat het heden betrof liet hem onverschillig.

Eens in de drie maanden zag men een langen man, dien niemand persoonlijk en slechts enkelen van uiterlijk kenden, den weg naar de stad opgaan. Hij wisselde daar coupons, bezocht een paar boekwinkels en keerde weer terug, zooals hij gekomen was, loodrecht, met een sombere, uitdagende uitdrukking op het fraaie gelaat, als wilde hij de menschheid tarten hem nog meer pijn te doen en, thuisgekomen, legde hij het ontvangen geld bij een stapel andere bankbriefjes. Hij verteerde niet het vierde gedeelte van zijn inkomen, maar dacht er evenmin aan hetgeen hem overbleef te beleggen. Waartoe? Voor wie?

Twintig jaar had hij deze levenswijze voortgezet, zonder zich rekenschap te geven van het verstrijken van den tijd. Des winters werd er in zijn kamers gestookt, des zomers niet; dat was voor hem het eenig verschil tusschen de seizoenen; de streek, die hij bewoonde, was niet mooi, vooral niet voor een man, die de grootsche natuur van Insulinde had aanschouwd. Ooit een wandeling te maken, daar dacht hij niet aan.

Hij was nog slechts zes-en-veertig jaar en toch gevoelde hij zich een grijsaard. Het huis was oud, Mie moest zeker zeventig jaren tellen, te oordeelen naar haar gerimpeld gelaat. Zijn boeken waren geel en verkleurd, alles was oud in deze woning. Hij moest het dus ook wel zijn. Het scheen zoo heel lang geleden, dat hij daar gekomen was. Hij kon zich nauwelijks meer herinneren ooit jong te zijn geweest. De vroolijke, hoopvolle jongeling, die eens het volle, rijke leven zoozeer had liefgehad, zulke eerzuchtige droomen had gekoesterd: fortuin te maken aan de zijde der vrouw zijner jeugd en daarna terug te keeren, om van zijn overvloed met kwistige hand misdeelden te helpen, mocht zijn gelaatstrekken hebben bezeten, hij moest een ander zijn geweest; hij begreep hem niet.

En het was tot hem, dat Meta van Oudwijk haar schreden richtte, den dag na de begrafenis van het kind. Zij had aan haar moeder geschreven, nog vóórdat zij de bloempjes op het kerkhof bracht, om haar te vragen, of zij niet bij de families op het dorp mocht rondgaan, om wat geld of kleederen voor het arme gezin te vragen, en per keerende post de toestemming daartoe verkregen. Haar moeder schreef haar tevens, nog onmogelijk den dag van haar terugkeer te kunnen bepalen. Indien het kind iets kreeg, mocht zij het niet zonder Betje gaan brengen. Haar bedelbezoekjes kon zij gerust alleen afleggen.

De kleine besteedde haar Zaterdagmiddag daaraan; zij haalde meer afkeurende blikken dan geld op; maar had toch reeds eenige guldens bij elkaar, toen zij uit een villa aan den weg komende, het eenzaam gelegen huis in het oog kreeg en bedacht daar ook maar eens aan te moeten kloppen, nu zij toch in de nabijheid was. Zij wist wel niet, wie daar woonden; maar menscheneters zouden het in elk geval niet zijn. Dus stapte zij er moedig heen en schelde aan.

Eerst moest zij een poosje wachten; toen klonk er een geslof in de gang, de voordeur werd geopend en oude Mie stond voor haar en keek haar met verbaasde oogen aan.

‘Wat moet je?’ vroeg zij kortaf.

‘Ik zou zoo graag mevrouw spreken,’ antwoordde het kind beleefd.

‘Dan ben je hier niet terecht. Er is nooit een mevrouw geweest en er zal er ook nooit een komen.’

‘Maar mijnheer dan?’

‘Die zit aan zijn werk.’

‘O! maar dat is zoo erg niet,’ zei het goedvertrouwende kind, dat te huis aan zooveel liefde gewend was, dat zij geen andere menschen dan dienstboden van onvriendelijkheid kon verdenken. ‘Zeg hem maar, dat er een klein meisje is, dat hem volstrekt spreken moet en weer heel gauw zal weggaan.’

‘Nu, ge krijgt toch nul op het request,’ zei Mie, ondanks zichzelve verteederd door het lieve, bleeke gezichtje; ‘maar ik zal het probeeren,’ en zij slofte weer weg.

Allard Leeuwenburg hoorde met groote verwondering de boodschap aan. Zijn eerste opwelling was te weigeren het kind te zien; maar kinderen konden immers nog niet helpen wat menschen tegen hem hadden misdaan en... misschien zou zij hem herinneren aan het zusje, dat eens zijn speelmakkertje was geweest en op haar veertiende jaar was gestorven, hier in deze zelfde woning.

‘Laat maar binnenkomen,’ zei hij, na een minuut aarzelens.

‘De wereld moet haar einde nabij zijn,’ mompelde Mie, toen zij naar de voordeur terugkeerde.

Een oogenblik later zag de eenzame man Meta binnentreden. Zij was klein en vooral tenger voor haar leeftijd; maar toch bracht zij iets als lente mee in het donkere vertrek en dacht hij onwillekeurig aan eenige vroege boschviooltjes, eens door hem gevonden en voor zijn voorjaarszonnestraal geplukt.

(Wordt vervolgd.)