De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 21

[p. 185]

[Nummer 24]

Van Luik naar Luxemburg,
door J.F. Nuyens.

Bijna alles heeft een absolute en een betrekkelijke waarde. Deze stelling zal wel door niemand worden tegengesproken en zij is dan ook geheel toepasselijk op de snelheid der spoortreinen.

Toen voor ruim 50 jaren de eerste trein de Amsterdammers met een vaart van 20 KM. per uur naar Haarlem vervoerde, was dit voor de kalme Nederlanders van dien tijd een duizelingwekkende en halsbrekende snelheid. Tegenwoordig, nu de groote internationale D-treinen het menschdom met een snelheid van 60, 80 en meer KM. per uur als een partij weversspoelen door elkaar schieten, draait niemand daar meer een hand voor om en menig meer geroutineerd reiziger ziet al bijna geen verschil tusschen een boemeltrein en de van ouds vermaarde trekschuit.

Toch heeft het reizen met locaaltreinen soms zijn eigenaardige bekoorlijkheid, en daarom besloten wij (ik bedoel mijn vrouw en mij-zelf) om langs een omweg Straatsburg, het einddoel van onze reis, te bereiken, ten einde vervolgens langs den grooten weg terug te keeren.

Te dien einde stapten wij op zekeren mooien zomermorgen op den ochtend-sneltrein, die ons over Den Bosch naar Maastricht zou brengen en die zich ook bepaald op reglementaire wijze van zijn plicht zou gekweten hebben, indien niet midden in de Peel de locomotief gebrek aan adem had gekregen, zoodat wij ons langer dan een half uur konden verheugen in het gezicht van het station Deurne.

luxemburg. De Petrusse.

luxemburg. Steilte en dal.

't Gevolg van dit ongeval was, dat wij met een sukkelgangetje ruim een uur te laat in Venlo en vervolgens bijna een uur te

[p. 186]

aat in Maastricht aankwamen, zoodat wij eindelijk laat in den namiddag in Luik arriveerden.

Over deze stad heb ik reeds uitvoerig gesproken in den 35^sten jaargang van de Katholieke Illustratie, en ik zal er hier dus verder het zwijgen toe doen. De lezer gelieve dus Luik als het uitgangspunt van ons uitstapje te beschouwen en vandaar uit met ons een kijkje te nemen in Luxemburg, Metz en Straatsburg.

De groote weg naar Luxemburg loopt van Brussel over Namen, maar hoewel de locaaltreinen van Luik ongeveer zes uren doen over een afstand, dien de sneltreinen in 2 ½ à 3 uur afleggen, behoeft men zich op dit lange traject geen oogenblik te vervelen. De spoorweg toch doorsnijdt het schoonste gedeelte van de Belgische Ardennen en van het groothertogdom Luxemburg. Reeds even buiten Luik passeert men de lieve dorpjes Tieff en Esneux, om bij le Rivage de Ourthe te verlaten en het woest-romantische dal van de Amblève binnen te gaan. Onophoudelijk heeft men aan weerszijden van den coupé de meest afwisselende vergezichten op de grillig-gevormde bergen en in het schraal-bewoonde dal. Tunnels, bruggen en viaducten wisselen elkaar voortdurend af; bosschen, korenvelden en weilanden bedekken de bergen, voor zooverre niet de kale rotsen haar hoekige toppen en scherpe kanten in de lucht steken.

Een van de meest aantrekkelijke gedeelten is wel dat eind, wat den naam draagt van ‘Fond de Quareux.’ De Amblève stroomt hier door een bij uitstek woest gedeelte van het dal, waar de weg voor het riviertje door reuzenhanden in de rotsen schijnt uitgehouwen te zijn, terwijl bovendien over een lengte van een tiental kilometers de bedding van den stroom is bezaaid met duizenden rotsklompen van verschillenden vorm en grootte, die het water wild doen draaien en schuimen en spatten, zoodat het geheel een wonderlijk-romantischen aanblik oplevert, geheel verschillend met de vruchtbare, begroeide hellingen, die op andere punten door het riviertje worden besproeid. Zoodra dit woeste gedeelte achter den rug is, stoomt de trein voorbij een paar vriendelijk gelegen dorpjes en gunt daarna den reiziger geruimen tijd een schoon gezicht op den bekenden waterval van Coo, een der aantrekkelijkheden voor de vele bezoekers van de badplaats Spa. De Amblève stort zich hier over haar volle breedte tien à twaalf meter diep naar beneden, terwijl een rotsblok, midden in de rivier staande, den waterval in tweeën verdeelt, en het indrukwekkende van het schouwspel nog verhoogt.

Een klein kwartier sporens voorbij dit natuurtooneel verlaat de trein het dal van de Amblève en treedt de diepe kloof binnen waardoor het riviertje de Salm stroomt. De natuur blijft echter even schoon en afwisselend en alleen wanneer de spoorweg, ongeveer twintig kilometer verder, de Salm weer verlaat om over te gaan op de hoogvlakte van de Ardennen, wordt het uitzicht meer eentonig en nu en dan zelfs somber en kaal. De vruchtbare dalen met hun grillige en afwisselende rotsvormen hebben plaats gemaakt voor de flauw-golvende vlakte en de afgeronde heuvels met hun glooiende hellingen. De grond is minder vruchtbaar. Hier en daar vertoonen zich schrale heidevelden, afgewisseld door donkere dennenbosschen, en niet voordat de ijzeren weg weer afdaalt in de rotsachtige vallei van de Woltz, wordt de natuur weer rijker en schooner en zelfs nog meer afwisselend dan in het reeds afgelegde gedeelte.

Wij zijn intusschen reeds op Luxemburgsch gebied aangekomen. In Trois-Vierges heeft onze kleine bagage de alles-door-snuffelende critiek der douane ondergaan en daarna nemen wij meteen afscheid van alles, wat nog aan België herinnert en vallen in handen van de spoorweg-maatschappij, die ook de lijnen van Elzas-Lotharingen onder haar administratie heeft. 't Dient gezeid, dat deze maatschappij zorgt voor nette rijtuigen met ruime zitplaatsen, zoodat het begin al veel belooft voor het verdere deel van onze reis.

Met België hebben wij ook de Maas verlaten en zijn gekomen in het stroomgebied van den Rijn. De riviertjes en beekjes, die wij zien, loopen alle middellijk of onmiddellijk uit op de Moesel en helpen zoo mee, den rijken waterschat van vader Rijn steeds aan te vullen.

Het landschap behoudt zoo ongeveer hetzelfde karakter. Het dal van de Alzette, dat wij nu doorsporen, doet in schoonheid niet onder voor de dalen, die wij eerder hebben gezien. Zelfs is het uitzicht nu en dan nog bekoorlijker, doordat het dal zich hier en daar wat verbreedt en een ruimer blik gunt op de bloeiende akkers en tuinen, die het zuidelijk deel van Luxemburg bedekken. Door deze vriendelijke landstreek passeeren wij het welbekende stadje Ettelbrück en naderen nu de hoofdstad van het groothertogdom. De trein ratelt over een paar groote, hooge viaducten en zet ons af aan het eenvoudige station, dat wel niet groot, maar toch het kruispunt is van een paar belangrijke internationale lijnen.

Wij nemen onze bagage en zitten nu al spoedig aan een smakelijk souper in het gezellige en gerieflijke hotel Clesse, vlak bij het station gelegen en bijzonder aanbevelenswaard voor iemand, die liefst niet ver loopt, om weer aan den spoorweg te zijn.

Iets over het groothertogdom en de stad Luxemburg.

Het groothertogdom Luxemburg heeft op ons, Nederlanders, altijd een zekere aantrekkingskracht uitgeoefend, door de personeele unie, die jarenlang tusschen dit landje en ons vaderland heeft bestaan; maar daar dit eenige punt van aanraking sedert den dood van koning Willem III is verdwenen, kunnen wij het groothertogdom beschouwen als een vreemd land, waar alleen nog enkele sympathieën nawerken door de herinnering aan het oude huis van Oranje-Nassau.

De oppervlakte is ongeveer gelijk aan die van onze provincie Drente en de bevolking bedraagt in ronde cijfers 220.000 zielen, die bijna allen katholiek zijn. Het land zelf behoort voor het noordelijk deel tot de Ardennen, terwijl het zuidelijk gedeelte aansluit bij de vruchtbare hoogvlakte van Lotharingen en uitstekend geschikt is voor den graanbouw. In de breede, weelderige dalen bloeit de veeteelt en de tuinbouw; de bosschen der Ardennen leveren overvloed van hout en op de schralere gronden leven de bewoners van de schapen- en varkensfokkerij. Het oostelijk gedeelte, dat aansluit bij het schoone Moeseldal, leeft grootendeels van den wijnbouw, maar behalve deze verschillende takken van landbouw en veeteelt, beoefenen de Luxemburgers nog andere industrieën, waartoe de gesteldheid van hun land hun de gelegenheid ruimschoots aanbiedt. In de bergen zijn tal van steengroeven; ijzererts wordt er in groote hoeveelheid gevonden en dientengevolge bloeit er de metaal-industrie; maar behalve velerlei fabrieken op dit gebied, vindt men er ook tal van leerlooierijen, fabrieken van papier, linnen, aardewerk en dergelijke meer. Voegt men hier nu nog bij, dat de bij uitstek schoone natuur jaarlijks tal van vreemdelingen trekt, dan komt men vanzelf tot de gevolgtrekking, dat Luxemburg over het algemeen een ruim gezegend land is, wel geschikt om den naijver op te wekken van verschillende groote mogendheden.

De geschiedenis van Luxemburg biedt dan ook een zonderling mengelmoes aan. Beurtelings zelfstandig graafschap en hertogdom, kwam het door erfenisrecht of overdracht achtereenvolgens in bezit van verschillende geslachten, totdat het eindelijk in de 15de eeuw een deel werd van het uitgestrekte hertogdom van Bourgondië en vervolgens van de Spaansche Nederlanden. Als zoodanig bleef het echter toch een deel uitmaken van het Duitsche rijk. In latere tijden was het beurtelings in bezit van Frankrijk en Duitschland, totdat het eindelijk in 1815 aan koning Willem I werd toegewezen als schadeloosstelling voor het verlies van het graafschap Nassau. Een rumoerigen tijd beleefde het landje nog in de jaren, voorafgaande aan den Fransch-Duitschen oorlog, toen Napoleon III een begeerig oog had op het groothertogdom en er tusschen dezen keizer en Bismarck werd gekonkeld en gedraaid op echte staatsmansmanier - dat wil zeggen: met alle mogelijke leugens en bedrog. Al deze kuiperijen draaiden echter op niets uit.

Tegenwoordig wordt Luxemburg, zooals men weet, geregeerd door den groothertog Adolf van Nassau, maar de verschillende lotgevallen hebben dit landje een eigenaardig cachet gegeven. De volkstaal is een soort plat-Duitsch, een dialect, dat voor vreemdelingen uiterst moeilijk is te verstaan; maar Duitsch en Fransch worden in 't algemeen overal verstaan of ten minste begrepen, terwijl de wetten des lands en de officieele stukken in beide talen worden uitgevaardigd. Een even dubbelzinnig karakter vertoont het muntwezen. De frank is er de officieele standaard-munt, maar daar Luxemburg deel uitmaakt van de Duitsche ‘Zollverein’ en de spoorwegen, zooals gezegd is, onder één administratie staan met die van Elzas-Lotharingen, is het Duitsch geld er even gangbaar als het Fransche. Het is dan ook bewonderenswaardig, hoe vlug kellners, winkeliers e.a. marken en pfenningen herleiden in franks en centimes - en omgekeerd. Voor de rest is Luxemburg in menig opzicht benijdenswaardig. De staatsschuld is niet groot; de begrooting wijst op een batig saldo, - en lest best, het militarisme drukt niet met zijn verpletterende zwaarte op dit gezegend land. De Europeesche mogendheden hebben nl. alle de neutraliteit van Luxemburg erkend, zoodat b.v. over de spoorwegen geen militairen of oorlogsmaterieel mogen vervoerd worden, en dientengevolge besloot de Kamer in Januari 1881 tot opheffing van de militiewet en tot afschaffing van de nog aanwezige krijgsmacht. Alleen een klein korps gendarmerie bleef over tot handhaving van de orde, en deze zijn dan ook de eenige krijgslieden, die men in hun nette uniform in Luxemburg ziet rondloopen.

't Zou toch wezenlijk aardig zijn, als de groote mogendheden, in plaats van zich te bepalen tot dergelijke kleine landjes, besluiten konden, onderling elkaars neutraliteit vast te stellen. Op deze wijze zou in één slag het militairisme van de aarde verdwenen zijn.

Dergelijke overwegingen hooren echter niet thuis in het brein van een toerist. Wij lieten dus de zaak zooals ze was en wandelden, na onzen versterkenden maaltijd, de stad eens in om poolshoogte te nemen. En deze wandeling maakte ons duidelijk, dat er weinig steden zoo eigenaardig en schoon zijn gelegen als Luxemburg. De stad zelf ligt op een hoogvlakte, op de kruin van een berg, die slechts aan de westzijde aansluit bij de omliggende, golvende landstreek, maar aan de drie andere zijden steil, bijna loodrecht afloopt naar het nauwe dal, waardoor de Alzette en de Petrusse stroomen. Aan de overzijde van dit dal rijzen de bergen weer even plotseling en even steil omhoog, zoodat Luxemburg, om zoo te zeggen, een natuurlijke vesting is, omgeven door een gracht van 60 M. diep en van nergens minder dan 100 M. breed.

In het dal, langs de oevers van de riviertjes, zijn voor en na ook huizen gebouwd, zoodat Luxemburg feitelijk bestaat uit een boven- en een benedenstad, die onderling slechts communicatie

[p. 187]

hebben door eenige zigzagloopende wegen, die alle als 't ware in de bergen zijn uitgehouwen.

Een leek, een kind zelfs, kan wel zien, dat Luxemburg een sterke, bijna onneembare vesting is geweest. De oude, ontzaglijke vestingwerken zijn gesloopt, maar op verschillende punten ziet men nog zware muren, die in den waren zin des woords één geheel zijn met de bergen en rotsen, waartegen en waarop zij zijn gebouwd. Evenals in bijna alle andere ontmantelde vestingen zijn ook de oude wallen en bastions van Luxemburg veranderd in plantsoenen en parken, maar zelden zal men ze zoo fraai en schaduwrijk aantreffen als in deze lieve stad.

Wij wandelden van het station de breede straat in, die rechtstreeks naar de stad geleidt en kwamen al spoedig op de groote viaduct, waarover ook de tramlijn gaat, die het zuidelijk deel der stad met het noorden verbindt. Deze viaduct is een van de vier of vijf kolossale bouwwerken, die een verbinding vormen tusschen de deelen der stad, die aan weerszijden van het dal zijn gelegen. De volledige lengte van deze eene is ongeveer 200 M., terwijl zij zich tot een hoogte van bijna 50 M. boven de benedenstad verheft. Zij rust op 19 zwaargemetselde bogen en heeft aan beide kanten dikke ballustraden van groote klompen bergsteen. Deze viaduct dient niet voor den spoorweg. 't Is alleen een ‘brug’ voor voetgangers en rijtuigen, maar er zullen niet veel steden in Europa zijn, die zich op zulk een bruggetje kunnen beroemen.

In den laatsten tijd echter heeft Luxemburg een nieuwe verbindingsweg gekregen, die nog merkwaardiger is dan de aloude viaducten. Juist op den dag dat wij de stad bezochten (24 Juli 1903) was de ‘Pont neuf’ voor het publiek verkeer opengesteld. Deze Pont neuf is een bouwwerk, dat niet alleen roemen kan op schoone vormen, maar dat bovenal pakt door de stoute constructie en den durf, waarmee het is ontworpen en uitgevoerd. De weg rust op drie bogen, waarvan de middelste een spanning heeft van ongeveer 100 Meters. Met een weergeloos stouten sprong reikt deze dubbele middelboog over het geheele dal heen en draagt op zijn forschen rug nog vier kleinere bogen, waarop de eigenlijke brug rust.

Daar het geheele bouwwerk in natuursteen is uitgevoerd maakt het een bij uitstek monumentalen indruk, veel indrukwekkender en aangrijpender dan de massa's moderne ijzerconstructies, die ons steeds doen denken aan fabriekswerk zonder eenige kunstwaarde. De eigenlijke verkeersweg bevat een breeden rijweg en twee flinke trottoirs, alles ter gezamenlijke breedte van naar mijn schatting ongeveer twintig Meter. Men staat eigenlijk verstomd, dat een betrekkelijk kleine stad als Luxemburg, met pl. m. 25.000 inwoners, de hoofdstad van een kleinen staat, zulke massale werken van algemeen nut kan uitvoeren. Alles beschouwd betreft het hier toch maar een ‘brug’, en bovendien, de constructie is wel van de stevigste, maar zeker ook van de kostbaarste soort. Zou hiermee ook soms de afschaffing van het militarisme in verband staan?

Vanaf de verschillende viaducten heeft men steeds een bijzonder fraai gezicht op de bovenstad, op de benedenstad en op de steile of meer glooiende berghellingen. De viaduct, waarover de tramweg gaat, gunt ons een blik op de diepgelegen beek de Petrusse en op de huizen en fabrieken, die haar omzoomen. Links zien wij op bloeiende tuinen en welige akkers, die langs de berghelling zijn aangelegd, welke hier voor Luxemburg een bijzonder flauwe glooiing heeft. Daarboven verheffen zich enkele vriendelijke villa's te midden van welig groen, dat weer aansluit bij de parken en wegen der bovenstad. Naar rechts rust de blik op de loodrechte rotsmassa, waarop nog de zware muren der oude vestingwerken rusten, eveneens geheel door bosschages en wandelingen bedekt, en beneden ons liggen nog eenige verwaarloosde bastions, die dreigend maar volkomen machteloos, met hun zware muren en kleine schietgaten, het dal instaren, dat zij vroeger bestreken en verdedigden; - Samsons met afgesneden haren en ten doode opgeschreven. Op en tusschen, soms halverwege onder de reusachtige rotsblokken en klompen metselwerk zijn hier en daar huisjes gebouwd en het geheel vertoont een bij uitstek schilderachtig tooneel, dat telkens nieuwe gezichtspunten aanbiedt.

Wij wandelden de viaduct over en kwamen na eenige oogenblikken op de ‘Place de la Constitution’, een oud bastion, waarvan men de muren heeft laten staan. Vanaf dit plein, geheel beplant met lommerrijke boomen heeft men weer een nieuw, maar even schoon uitzicht op de viaduct, op het dal en op de tegenoverliggende bergen.

Vanaf deze ‘Place’ bracht een breede boulevard ons naar het ‘Parc public’, dat het schoonste sieraad uitmaakt van Luxemburg's wandelingen. Op deze plaats sluit het plateau, waarop de stad gebouwd is, bij de omringende hoogvlakte aan, en hier waren dus vroeger de sterkste vestingwerken om dit betrekkelijk zwak punt te verdedigen. Waar vroeger sombere casematten waren, leggen nu de liefelijkste bosschages, doorsneden van breedere en smallere wandelwegen en paden, en afgewisseld door vijvertjes, fonteinen, een enkel standbeeld en meer dergelijke versieringen. Het is best te begrijpen, dat dit park de geliefkoosde wandelplaats is der Luxemburgers en de uitverkoren speelplaats van hun kinderen. Het loopt langs den geheelen west- en noordwestkant van de stad en sluit aan bij de wegen, die in 't noorden en in 't zuiden naar de benedenstad voeren.

Wij troffen het bijzonder, dat het juist de verjaardag was van den groothertog. Des avonds van te voren waren de feestelijkheden reeds aangevangen door een optocht van verschillende vereenigingen en door vuurwerk. Op dezen avond was er algemeene illuminatie, concert en bal. De openbare en vele particuliere gebouwen waren langs de hoofdlijnen verlicht met vetpotjes, gas of electrische gloeilampjes en maakten door de ongelijkheid van het terrein een alleraardigst effect. Het middelpunt echter der feestviering was op de ‘Place d'Armes’, het hoofdplein van de stad, waar de muziek haar lustigste deunen liet hooren. Het plein, in omtrek geheel met dubbele boomen beplant, biedt een aardige gelegenheid aan voor een gezellige pantoffelparade. De boomen waren onderling verbonden door slingers van vetpotjes, afgewisseld door groote kronen van dezelfde voorwerpen, en een en ander met elkaar vormde een schitterende illuminatie, die op dezen heerlijken zomeravond een waarlijk tooverachtig effect teweegbracht. Het geheele plein om de muziektent was ingenomen door honderden tafeltjes en stoeltjes der verschillende koffiehuizen, waartusschen wandelpaden waren opengehouden voor de ‘pantoffel-paradegangers’, en op deze wijze - wandelend, pratend, drinkend en genietend van de verlichting - vierden de Luxemburgers het feest van hun grijzen groothertog.

Lang voordat de pret was afgeloopen, lagen wij echter al in de zachte bedden van hotel Clesse.

(Wordt vervolgd.)