De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 21

Grootvader.
Door
Albertine Smulders.

Als je grootvader alle twee je handjes gaf en een voet tegen zijn knie zette en den anderen tegen zijn vest, dan kon je heelemaal tot aan zijn witten baard loopen, net als een vlieg - maar je moest je stijf vasthouden.

Op de knie wilde je voet wel eens slippen, maar het vest was breeder en harder, dus daar was je veilig. En als je midden in het vest was en je naar de zoldering kondt kijken, dan gromde grootvader en dat was een teeken, dat de wandeling ten einde was. Dan nam grootvader je in zijn armen. Maar 's Zondags droeg grootvader zijn wit vest en dan wandelde je net eender als andere menschen.

's Morgens zat grootvader in de zon bij den muur, den steenen muur achter in den tuin, waar de zonnebloemen groeiden. Grootvader las de courant en rookte. Als het middag werd en moeder haar slaapje deed, ging grootvader den hoek van het huis om, bij het hek, altijd in de zon, want de zon volgde grootvader waar hij ook heenging, tot den tijd van het avondeten, wanneer hij het huis inging. Dan ging de zon onder en het was nacht.

Grootvader wandelde met een stok; maar zelfs met die drie beenen, zooals hij zeide, kon hij toch nog niet het eerst aan het einde van het weiland zijn.

Eens op een morgen las grootvader weer bij den muur in den tuin. Je lag languit in het gras, zóó stil, dat een krekel dicht bij je op een grassprietje kwam zitten. Twee mieren kropen op je hoed, die naast je lag en een rups scharrelde van het eene blaadje naar het andere. De grond onder de appelboomen was vol zonneplekken. De bijen gonsden in de bloemperken en de vlinders fladderden er over heen...

‘La, lala, lala,’ begon je te zingen en de krekel kroop weg onder een blad. Je wilde hem er onderuit halen, maar hij was al weggeslopen.

‘Grootvader!’

Geen antwoord.

‘Groot vader!’

Geen woord. Toen keek je op. Grootvaders courant was op den grond en zijn bril op zijn schoot gevallen. Hij was vast in slaap met het hoofd op de borst gezonken. Heel zachtjes sloop je naar hem toe. Met een langen grasspriet kriebelde je in zijn oor. Meteen schrikte hij wakker en lachend viel je op het gras.

‘Schaam je je niet?’ riep Lize de keukenmeid, die het waschgoed te drogen hing.

‘Kom! Grootvader vindt het niets erg.’

Grootvader vond het nooit erg. Dat was een van de dingen, die hem tot grootvader maakten. Als hij boos was geworden, had hij vader kunnen zijn of oom Fred - maar hij was nooit grootvader geweest. Als je zijn slaapje stoorde, bromde hij alleen ‘hm,’ in zijn baard, zette zijn bril weer op en las verder.

Als het middag werd en de zon met grootvader naar het hek ging en liet je verveelde om Indiaantje of beertje te spelen,

dan kroop je op grootvaders schoot. Wanneer je zoo zat met opgetrokken beentjes, je hoofd tegen grootvaders schouder, zat je juist in de schaduw van zijn witten baard. Dan zeide grootvader:

‘Eens was er een beer...’

Of nog mooier:

‘Eens, toen ik een kleine jongen was...’

Of het allermooiste:

‘Toen grootvader in den oorlog ging...’

Dat was de geschiedenis hoe grootvader een ganschen dag in het hooge gras had gelegen om op den vijand te wachten en de vijand op grootvader loerde. Bij het gewichtige oogenblik ging je rechtop zitten om grootvader zijn arm te zien uitstrekken, waar hij met één oog dicht langs keek, alsof het zijn geweer was en dan zeide hij ‘boem!’ Maar de vijand had grootvaders muts in het gras gezien en zeide ook: ‘Boem!’

En daarna moest grootvader altijd met een stok loopen.

‘Moest de vijand ook met een stok loopen, grootvader!’

‘De vijand lag languit in het gras en zeide: ‘Geef mij een beetje tabak vóór ik dood ga.’

‘Hebt ge het hem gegeven, grootvader?’

‘Hij was al dood vóór ik het uit mijn zak kon halen.’

Dan zeide moeder:

‘Maar vader! om zulke verhalen aan het kind te doen!’

Dan rookte grootvader zwijgend door en wilde niets meer vertellen en je ging oorlogje spelen in het gras. Lize gaf je een stuk brood voor de tabak en wanneer de vijand te gauw dood ging, at je het zelf maar op. Je dacht wat er gebeurd zou zijn, wanneer de vijand niet dood zou zijn gegaan en je speelde wel, dat hij nog leefde om hem de geschiedenis te doen vertellen, maar uit vrees de tabak (het versch brood) te moeten geven, hield je je maar aan grootvaders verhaal.

‘Grootvader,’ vroeg je eens, ‘wie was de beste vrouw, die er ooit leefde?’

‘Je moeder, jongen.’

‘Och, vader,’ dat was moeders stem, ‘u vergeet...’

‘Ik vergeet niets,’ riep grootvader driftig. ‘Jongen, je moeder is de beste vrouw, die ooit leefde en zorg, dat je het niet vergeet. Iedere jongen zijn moeder is de beste vrouw, die er ooit leefde.’

En als grootvader zoo sprak en met zijn pijp zwaaide, wie kon er grootvader dan tegenspreken?

's Avonds, na het avondeten, als je kleeren op den stoel lagen en je in je hansopje je gebedje had gezegd, stopte moeder je in bed, kuste je en riep grootvader. Dan kwam grootvader met zijn stok de trap opgestommeld, hij zat op den rand van je bed en zong voor je:

De witte gazelle met zilveren voeten,
Zal ik je tot speelgoed geven.

En als grootvader weg was, kwam de witte gazelle naast je bed staan, duwde zijn koud neusje tegen je wang en likte je gezicht met haar tong. Eerst was die tong ruw, maar die werd altijd zachter, tot je wakker werd en wilde drinken en dan stond er naast je bed geen witte gazelle, maar een witte moeder met een glas water. Zij dekte je weer toe en dan zocht je de gazelle weer op, maar net als ze aan kwam loopen, veranderde ze in grootvader met zijn stok.

‘Kom, slaapkop, gauw! de vogeltjes roepen al om je.’

En dan hielp grootvader mee je kousen aantrekken tot het tijd voor hem werd om in de zon te gaan zitten.

Als je stout was en moeder het rietje gebruikte, dat aan de tuindeur hing, dan liep grootvader den tuin in en te harder je huilde, te harder stapte ook grootvader. Eens dat je met leege bloempotten had gespeeld en ze alle had gebroken, bracht moeder je bij de stukken en toen kwam het rietje - en de tranen, en grootvader stapte zóó hard in den tuin, dat hij midden in de violen terechtkwam. Je werd opgesloten en je had nog al gezien, dat er chocolade-pudding was dien middag en je hield zooveel van chocolade-pudding. En je huilde maar en niemand kwam je troosten tot de deur heel zachtjes openging en grootvaders hand er een stuk chocolade-pudding doorschoof. Je huilde toen niet meer, maar at het op en hoorde hoe grootvader heel zachtjes de trap afging, maar je hoorde niets van zijn stok. Den volgenden morgen vroeg je hem, hoe dat kwam, en toen schudde zijn vest en zijn tong kwam tusschen zijn tanden uitkijken: zoo deed hij altijd als hij plezier had. En grootvader zeide:

[p. 31]

dan kon je heelemaal tot aan zijn witten baard loopen, net als een vlieg.

‘Zal je het niemand zeggen?’

‘Neen, grootvader.’

‘Eerlijk niet?’

‘Neen, heusch niet.’

‘Wel,’ maar grootvader moest zóó lachen, dat hij mets kon zeggen.

‘O, grootvader. Waarom stommelde de stok niet op de trappen?’

‘Wel, jongen, ik had er mijn zakdoek om gebonden.’

Maar 't was nog erger dien morgen toen je de blauwe vaas brak, die al zóó oud was. Je mocht er nooit aankomen, maar 't was zeker de duivel, die je inblies, dat het niet erg was, als je er eens binnen in keek. Je hadt net je boterham gegeten en je vingers waren vet en daarom viel de vaas. Grootvader vond je snikkend bij de scherven en hij werd bleek.

‘O, jochie, jochie, wat heb je gedaan?’

‘Ik... ik heb het niet zoo gemeend, grootvader.’

Met bevende handen nam grootvader de stukken op - al wat er was overgebleven van het oude familiestuk - moeders trots.

‘Stil, huil niet zoo, jochie. We zullen het wel in orde maken.’

‘Moeder... moeder zal mij slaan.’

‘Stil, stil! Neen, ze zal het niet doen. We zullen het bij den man brengen, die het lijmen kan. Ga maar mee!’

En zoo sloop je met grootvader ter sluiks naar den man en zag toe hoe die de vaas maakte en je nam ze weer mee naar huis, maar toen grootvader ze weer op de plank zette, fluisterde je:

‘Grootvader.’

Grootvader boog zich naar je toe. Heel zachtjes zei je:

‘Grootvader, van hier kan je de scheuren heelemaal niet zien.’

Grootvader knikte. Dan liep hij heen en weer in den tuin. Hij vergat te rooken. De schuld woog heel zwaar op zijn geweten.

‘Jongen,’ zei hij ernstig, plotseling zijn wandeling stakende.

‘Je moet nooit meer stout zijn. Hoor je wel?’

‘Ik zal het nooit meer doen, grootvader.’

Grootvader hervatte zijn wandeling, hield weer op en draaide zich om tot hij bij je was, waar je op den kruiwagen zat.

‘Maar als je ooit nog eens ondeugend ben geweest, moet je het dadelijk aan moeder vertellen, Zal je?’

‘Ja, grootvader.’

Op en neer liep grootvader, de handen op den rug, 't hoofd gebogen, op en neer tusschen de zonnebloemen en stokrozen, draaide om, draaide weer om en kwam naar je toe.

‘Jongen, grootvader is net zoo stout geweest als jij. Hij had het je eerst aan moeder moeten laten vertellen en dan hadden wij de vaas naar den man moeten brengen; je moet nooit iets voor je moeder geheimhouden - nooit meer. Hoor je wel?’

‘Ja, grootvader,’ zei je stotterend en je liet je hoofd hangen.

‘Kom dan mee, jongen.’

Je gaf hem een hand. Moeder luisterde met verbazing, terwijl grootvader alles vertelde. Jij was stout geweest, maar hij nog erger, zei hij, en hij wou in jouw plaats gestraft worden.

Moeder keek niet eens naar de gelijmde vaas, maar er kwamen tranen in haar oogen en op dat gezicht vloog je in haar armen.

‘O, moeder,’ snikte je, ‘sla grootvader niet, sla mij liever.’

‘'t Is niet om de vaas, dat ik bedroefd ben,’ zeide zij. ‘Maar omdat mijn vader en mijn kleine jongen bang van mij zijn.’

En toen begon zij te schreien, met haar wang tegen je wang aan, terwijl zij je in haar armen drukte. En je schreide mee, en grootvader snoot zijn neus, en Carlo blafte en likte je, totdat moeders witte zakdoek en de roode van grootvader heelemaal nat waren en toen zeide zij, dat het er niet op aankwam en je kuste haar. En je zei allebei, dat je nooit meer stout zou zijn.

Als je zoet was, of ziek - die lieve grootvader! 't Was juist niet wat hij zeide, want de lieve woorden zeide moeder altijd, maar alles wat hij voor je deed zonder juist veel te zeggen. Hij nam je mee naar het circus, hij overhoorde je lessen, en dan de mooie scheepjes, die hij voor je maakte op regenachtige dagen, want grootvader was scheepsbouwer geweest vóór hij grootvader werd, en de fluitjes en de houten sabels. 't Was grootvader, die je uit de beek haalde, grootvader die je redde, toen Harmsen's koe je achterna zat, - die zwarte, die geen melk gaf. Grootvader hield de booze honden van je af en de steek-bijen, en de stoute jongens. Daarom zijn er grootvaders en daarom houden wij van hen en klimmen wij op hun schoot en vragen om zeilbooten en vertelseltjes - en dat is hunne belooning.

Eens, het was na je verjaardag en de zomer was dus al voorbij, liep je met grootvader in het veld. Je raapte de mooie blaren op, roode en gele, die er van de boomen vielen, voor moeder.

‘Waarom gaan de menschen ook niet ièder jaar dood, zooals de blaren, grootvader?’

‘Iedereen gaat dood als zijn werk gedaan is, ventje. 't Werk van de blaren is nu gedaan en ze vallen at voor de vorst komt. 't Duurt langer eer een man zijn werk gedaan heeft, omdat een man meer te doen heeft.’

‘Wanneer is uw werk gedaan, grootvader?’

‘'t Is bijna klaar, jongen.’

‘O neen, grootvader, u hebt nog zoo veel te doen. U zoudt nog een sleetje voor me maken en een wezenlijke stoommachine, als ik grooter ben. En als ik een man ben, zooals vader, moet u fluitjes voor mijn kleine jongens maken.’

En je had gelijk, want de vorst kwam nog eens en nog eens voor de blaren, maar grootvader bleef in de zon zitten en toen hij het sleetje voor je gemaakt had, bleef hij nog, want moest hij niet de stoommachine nog maken en de fluitjes voor je kleine jongens?

maar 's zondags droeg grootvader zijn wit vest en dan wandelde je net eender als andere menschen.

Eens had je een slaapje gedaan en je wist niet hoe laat het was. Was het morgen of middag? Slaperig kwam je naar be-

[p. 32]

neden; er viel gouden zonneschijn door de met klimop begroeide tuindeur, de tafel in de eetkamer was gedekt en op de blauwe bordjes lagen roode aardbeien. Toen wist je, dat het bijna tijd was voor het avondmaal. Je was nog stil van den slaap en heel zoet en je dacht aan de heerlijke roode aardbeien, die je krijgen zou met room en suiker. Grootvader zat in den tuin, in de zon. Hij las niet en rookte ook niet, hij wachtte alleen.

met een langen grasspriet kriebelde je in zijn oor.

‘Werd u niet moe van zoo op me te wachten, grootvader?’

‘Neen, ventje.’

‘Ik kwam zoo gauw ik kon, grootvader.’

De blaadjes verroerden niet, de bloemen waren heelemaal stil. Grootvader zat ook stil, z'n zachten witten baard tegen je wang, nog warm van 't slapen. Je zat op zijn schoot.

En zoo zat. je daar stil samen, tot de zon onderging en moeder kwam roepen voor het avondmaal. Zelfs nu nog, nu je al groot ben, herinner je je nog, alsof 't gisteren was, dien slaap en dat gouden licht door de deur, de roode vruchten op tafel en grootvader wachtende in de zon.

en dan de mooie scheepjes, die hij voor je maakte op regenachtige dagen.

Niet lang daarna werd je op het spoor gebracht om naar tante Marie te gaan. Toen je weer thuis kwam, vond je grootvader niet op je wachten.

‘Waar is grootvader?’

‘Grootvader is niet meer hier, liefje. Hij is naar den hemel gegaan om God te zien en de engelen.’

‘En zal hij nooit meer terug komen?’

‘Neen, kindje, maar als je een brave jongen bent, zal je eeus naar hem toe gaan.’

en zoo sloop je met grootvader ter sluiks naar den man en zag toe hoe die de vaas maakte.

‘O, maar moeder, wat zal grootvader doen, als hij met de kleine jongetjes-engelen wil gaan wandelen. Kijk! - hij heeft zijn stok vergeten!’

(Vrij naar Roy Rolfe Gilson.)