De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 21

[p. 2]

Mignon.
Roman door Agatha de Haan.

Op den slotvijver lagen de dichterlijke waterrozen, droomend stil, als reine gedachten vol schoonheid.

Het maanlicht drong tusschen de eikenkruinen door, gleed lager, naar gras en struiken, naar het donkere water, waarin het levenwekkend tintelde, naar de bloemen, die in haar gouden hartjes als dankend de zachte stralen opvingen.

Fluisterend ging het door 't groen, als deden de legenden, spookvertellingen, geschiedenissen der werkelijkheid van eeuwen her de ronde.

In de enkele gebroken ruiten der ruïne staroogde 't droefgeestig bleeke licht en zij kregen iets van holle oogen, die nog in den nacht wilden kijken, 't Waren uitgebluschte oogen, die zich niet sluiten konden.

't Riet wiegelde met sierlijk waaiende pluimen en stiet de slaapdronken lichtbloemen, waartusschen de nesten der wilde eendjes en karkieten verborgen waren.

Om den stompen toren krijschte het, huiverig, scherp, met nijdige gilletjes. Fladderend geruisch ging altijd rond; hoog, laag, in rusteloos kleppen van kleine vlerkjes.

Vleermuizen, overal vleermuizen.

Geheimzinnig was 't om de oude ruïne, spookachtig. En toch zoo mooi, zoo eenzaam, zoo liefelijk romantisch. 't Was een plek om te droomen van de oude balladen der middeleeuwen, om er te neuriën overoude eentonig-gevoelige wijsjes, zóo zacht, dat het koeltje ze overstemt en ze meevoert op zijn adem. Om er te denken aan de ridderlijke daden der vroegere geslachten, om er te huiveren ook bij herinneringen aan ruw misbruik van macht, ongebreidelde hoogmoed en twistzucht.

Eeuwen weefden om het vervallen kasteel een betoovering van sagen en sproken en de boeren uit den omtrek sloegen een kruis, als zij in het schemeruur langs den slotvijver moesten.

Er werd gefluisterd:...

Ginder, links van 't slot, stond op een heuveltje een verweerde steenen bank. Somber stak een stervende eik er zijn takken naar uit; deze armzalige, door storm en bliksem verminkte stam had op zichzelf reeds iets huiveringwekkends. En als dan de schemer met zijn vale tinten uit iederen vorm gedrochten schept, als de gluipende stilte, die om den verlaten burcht hangt, ieder blad, iedere grasspriet geheimzinnig doet worden in zijn gefluister met den wind, dan...

Er waren er in het dorp, die volhielden, dat zij er 's avonds twee vrouwengestalten hadden gezien. In diep rouwgewaad, de jongste de oudere steunende met haar arm, waren zij voortgegleden, stil, alsof geen voetzool de aarde raakte, geen halmpje knakte. Daar op de bank hadden zij gezeten en zij waren niet wedergezien.

Neen, wie er niet wezen hoefde, bleef liever daar weg, bij den stillen slotvijver.

Ieder jaar echter keerden er dezelfde gasten weder, reigers en ooievaars, wilde zwanen...

Ieder jaar kwamen dezelfde menschen er terug en dan stond onder den ouden spookeik de ellendige rollende hut; de menschelijke woning, die niet veel beter en ruimer was dan een hondenhok.

Toch, hoé armelijk ook, voor het eenige ruitje stond altijd een glas, dat in den zomer de bonte veldbloemen drenkte en 's winters een takje groen.

Een smalle kinderhand zette daar dat glas neer en dan keken fluweelige oogen vol gloed neer op de lieve natuurkinderen met hun onschuldige kopjes...

't Is al zoo duister onder de boomen, maar op den vijver tintelt en glinstert het in trillende lichtstrepen en de witte waterbloemen slapen op haar groote, ronde bladeren.

't Fladderen en kleppen kwam en ging, omhoog, omlaag, rusteloos. De schelle, dringerige stemmetjes schreeuwden hier, daar, ginds, overal.

De sterren pinkten hel in het donkerblauw, de onmeetbare ruimte daarboven, en zij spiegelden zich in het zilveren vijverschild, tusschen lisch en waterrozen.

Op het trapje van den wagen hurkte een tenger wezen in armoedige kleeren gehuld.

Met de ellebogen op de knieën, het hoofd in de handen zat zij daar, peinzend, genietend in den heerlijken sterrenhemel, in het maanlicht, dat zijn spel speelde op den vijver.

Een akelige kreet jammerde door de stilte.

‘Een uil,’ dacht het kind zonder te rillen. Zij kende de geluiden der dieren, de stemmen der natuur in 't nachtelijk donker.

‘'t Loopt mis met 't mensch, de uilen krijschen er van geweld,’ had de vrouw van den boer 's middags gezegd.

Het kind had het gehoord en er van gehuiverd. Maar zij geloofde niet aan de sombere voorspelling der uilen; die vogels schreeuwen immers elken nacht. Zij hoorde het altijd, als zij op het trapje zat om naar de sterren te zien; of als zij wakker lag te droomen op haar armoedig bed.

Zij was wel een geheel bijzonder wezen, het zwerverskind.

Zij was niet geheel onontwikkeld en zeldzaam begaafd van aanleg. Peinzen en navorschen was haar liefste werk en haar vrije leven gaf er haar alle gelegenheìd toe.

Zij wist veel van de natuur, zij kende haar bij nacht en dag, bij zonneschijn en mistroostig-grauwe dagen. Zij wist veel van de dieren en de bloemen, zij was een kleine natuurkundige zonder dat zij 't zelve wist.

Vooral bloemen en vogels had zij lief en ook... boeken. In een mand bewaarde zij haar schat, oude versleten schoolboeken, een oud testament, verzen, sprookjes... Alle boeken, die vriendelijke menschen het kind hadden gegeven, omdat zij er ‘zoo vreemd mee in haar schik was.’

Urenlang kon zij in een hoekje van den wagen zitten, met een der boeken op den schoot, het lampje naast zich op den vloer. Dan genoot zij: als moeder al lang sliep, de wind om het wrakke voertuig floot, de regen eentonig druppelde op de kap van den wagen en Hector in zijn droom blafte, alsof hij met andere honden aan 't vechten was.

Dan leken de verhaaltjes, die in de oude boeken stonden, veel mooier en kleuriger dan bij het daglicht. Dan leefden al de gestalten voor het meisje, dan vulden zij de stilte om haar heen, zagen haar aan alsof zij haar vrienden waren.

En dan deed zij hun vragen, belangstellende, maar altijd naïeve vragen; en zij beantwoordden die vragen heel vriendelijk.

Zoo leefde het kind in haar onwerkelijke wereld en vergat, hoe arm zij in de werkelijke wereld bedeeld was. Vader was dood. Hij was niet slecht geweest, maar de armoede, de nijpende armoede, waaraan geen ontkomen was, verbitterde hem. Hij was zwak, dikwijls lijdend en werken viel hem te zwaar. Met allerlei kleinen handel, met zingen en spelen, had hij zich door het leven zien te helpen.

Hij dronk niet, had nooit gestolen, zelfs gebrek had hem niet tot misdaad gebracht; maar leven in gebrek en sterven in gebrek, dat troostelooze vooruitzicht deed hem vervallen tot ongeneeslijke melancholie. Tot den laatsten dag was hij uitgegaan met zijn harmonica om voor de huizen der beter bedeelden zijn sombere wijsjes te klagen. Dikwijls hadden ongevoelige luisteraars hem hun geestigheden toegeschreeuwd; spot in plaats van brood... hoe had hij hen dan aangezien met zijn donkere oogen, waarin nooit een lachje tintelde. Hij had immers wel geweten, dat hij geen kunstenaar was; dat er weinig welluidendheid was in de klanken, die zijn versleten instrument nog te geven had; dat zijn voordracht zeer gebrekkig was.

Maar als men honger heeft, als men niet meer werken kan en ook geen enkele stem tot voorspraak heeft... dan vraagt men niet meer naar mooi of niet mooi, dan laat men zich dwingen door de noodzaak en geeft wat men te geven heeft om in ruil te vragen een stuk brood.

's Middags was hij op een stoep ineengezonken, bewusteloos had men hem opgenomen en in het gasthuis was hij 's avonds gestorven.

Met moeder was zij op zijn graf geweest, een akelig graf, ledig en koud als al de graven er om heen. De graven der armen, niet eens door liefdevolle handen met bloemen versierd. Eenzame, vergeten graven, zooals men ze alleen vindt op kerkhoven van groote steden.

Toen hadden zij samen het oude leven geleid; moeder had negotie gedaan, zij gezongen en gespeeld. Maar nu was moeder ziek, haast altijd ziek en zij zong de klagende wijsjes, die zij nog van vader geleerd had. Zij kende geen vroolijke liedjes.

Nog altijd droomde het maanlicht op den vijver en zat het kind pp het trapje van den wagen naar de sterren te zien.

Zij was moede en hongerig, zij had langer gezongen dan anders en ver geloopen. Maar al het geld, dat zij ontvangen had, was al reeds weer voor moeder besteed; voor zichzelf had zij zoo weinig genomen. Zij was een goed kind, een wonderlijk dweepstertje met een rein hart vol idealen.

Hector haalde diep adem in zijn slaap en het meisje streek zich de wilde, donkere lokken uit het gezicht, met een eigenaardige beweging; trotsch, ongeduldig.

Heerlijk, zoo het zachte, droefgeestig-vriendelijke maanlicht te zien tintelen op den donkeren vijver. Wat komen die waterrozen mooi uit op de bladeren, die als schubben opeengeschoven liggen. En 't riet fluistert; het vertelt zeker mooie sprookjes... En al die sterren, groote en kleine, ontelbare... ze pinkelen en stralen... daar valt er éen... twee... Waar zouden die nu heengaan?

Het kind volgde met den blik de lichtende streep, die vluchtig langs het uitspansel schoot en spoorloos verdween.

Weer krijschte een uil.

‘Akelig dier!’ zei het kind.

Toen stond zij op en ging in den wagen. Op de teenen sloop zij naar de benauwde bedstede, waarin moeder lag.

Zij sliep nog. Onbewegelijk lag de kleine, uitgeteerde gestalte onder de gelapte deken; het verweerde gezicht was kalm, haast blijmoedig in de volkomen rust.

‘Wat ziet zij er prettig uit. Zij droomt zekér van iets heel moois; ik zal haar straks vragen waarvan zij gedroomd heeft, dan heb ik er ook wat van mee.’

Haast onhoorbaar goot het kind een kopje melk in een pannetje over en stak een komfoortje aan om ze te warmen

[p. 3]

Toen zette ze zich naast het toestel neer, nam een harer geliefde boeken en verdiepte er zich in. Hector snorkte in zijn diepen slaap. Buiten krasten nog altijd de uilen en ging het kloppend geruisch der vleermuisvlerkjes voortdurend rond.

Een scherpe gillende schreeuw deed het kind verschrikt opzien. Aan den wand hing een groote vleermuis, die zich met de achterpooten vasthield. Met van woede fonkelende oogjes staarde het dier haar aan en liet de tanden blikkeren, terwijl het luide krijschte.

‘Afschuwelijk beest!’ zei het meisje verstoord en sloeg er naar met moeders doek, totdat het weer naar buiten gefladderd was.

‘Zou moeder niet wakker geworden zijn? Even kijken...’ Behoedzaam gluurde zij in de bedstede... nog geen beweging...

Een poos later nam het kind het kopje melk en naderde de slapende nogmaals.

‘Moeder!’ fluisterde zij.

Geen antwoord.

‘Moeder!’ herhaalde zij luider.

Zelfs geen ademtochtje kwam tot haardover de bleeke lippen.

Zij zette de melk neer en greep moeders hand, bang. Die hand was koud en stijf.

‘Moeder... zeg eens wat tegen me... moeder, ik ben zoo bang!... Hoort u mij niet, moesje, ik ben het, Mara, uw eigen kleine Mara!’

Vreeselijk stil werd het om het biddende kind; 't was of de stilte meewarig mede luisterde naar oen antwoord, dat door de verstijfde lippen niet meer kon worden gegeven.

‘Ach, moeke... geef toch eens antwoord... zoo lang hebt u nog nooit geslapen... moeder!...’

Hector alleen antwoordde op het klagend geroep; met twee sprongen was hij in den wagen, zette de voorpooten tegen de bedstede en barstte los in een langgerekt gehuil.

't Klonk onbeschrijflijk droevig en nu wist ook Mara, dat het heel droevig was; moeder lag daar zoo stil en zoo bleek... dat was geen slapen... dat was...

Neen, zij kon... zij kón 't niet zeggen; zij wilde zelfs niet denken. Met wanhopige droefheid greep zij moeders arm en schudde dien, als om haar te doen ontwaken.

‘Moeder, moesje... luister toch, ik ben het, Mara!’

Het doode gelaat scheen geruststellend te glimlachen. Armoede en ellende waren geleden, zij was nu vrij en gelukkig; zij was daar waar allen gelijk zijn, allen gelukkig.

Hector sprong tegen het bed op en huilde jammerlijk.

Mara verliet half onbewust den wagen en snelde langs den slotvijver zonder de schoonheid der waterrozen te zien, zonder op het spel der tintelende stralen te letten. In wilde vaart liep zij voort, het maanlicht was helder genoeg om haar den weg gemakkelijk te doen vinden. Zij sprong over kleine sloten, wrong zich door de elzestruiken, door klaver en koren stormde zij voort in blinden schrik; niet weenend, haar leed zelfs niet uitend in een enkelen kreet.

Met oogen, die pijnlijk brandden, omdat zij geen tranen hadden, staarde zij voor zich uit in den nacht, recht voor zich uit en het deerde haar niet wat haar voet vertrapte; zij wilde slechts den kortsten weg gaan, dwars door de velden.

Zij kwam langs 't kerkhof en zij wilde er niet naar zien. Hoe klopte haar hart... zij werd zoo akelig; 't was of er overal schimmen kwamen in de duisternis, zij werd er bang voor.

En zij dacht aan vader, aan het vergeten graf, ginds, ver, op het stadskerkhof.

Soms struikelde zij over boomstronken en andere hindernissen, maar zij voelde nauwelijks de pijn aan haar voeten, schier ademloos, hijgend van inspanning liep zij voort.

En toch bij al haar haast ging zij in een zoo wijd mogelijken boog om het kerkhof heen. Zij was zoo bang voor dat vreeselijke kerkhof; klam werden haar voorhoofd en handen.

De dokter woonde dicht bij de kerk; zij stormde in wilden loop naar de verlichte ramen en bonsde er op met beide vuisten, onbewust van haar eigen onstuimigheid. Zij dacht bijna niet; rekende in haar ontzettenden angst nauwelijks op hulp; wist niet wien zij zocht, wat zij zeggen wilde.

Zij ijlde echter naar de huizen, waar toch menschen waren; zij snelde naar het eerste verlichte venster, dat zij zag, instinctmatig als de nachtvlinder uit het duister toevliegt op het licht.

En toen de voordeur niet werd opengedaan, drukte het kind haar ontsteld gezichtje tegen de ruit en keek in de kamer. Er was niemand en toch brandde er het licht, midden in den nacht. Zij sprong de stoep op en rukte woest aan de bel.

‘Doe toch open!’ riep zij smeekend en hulpeloos.

Er werd geopend; het kind zag nauwelijks wie voor haar stond; hijgend stond zij midden in de vestibule en streek zich de lange, verwarde haren uit de oogen.

‘Wat wil je, kind?’

't Was een koele stem, maar toch een vrouwenstem.

‘Moeder is dood,’ zei het kind rillend, maar zij schreide niet; haar oogen gloeiden koortsig.

‘'t Is Mignon, mama!’ riep een jongensstem door de gang.

Het kind keek op en blikte vol verwonderden angst in een blozend, vroolijk gezicht. Zij kende hem wel, het was ‘Albert van den dokter.’

‘Wou je papa spreken?’ riep de jongen voor zijn moeder heen en kwam nieuwsgierig een stap nader.

‘Ga naar de huiskamer, Albert,’ zei mevrouw gebiedend, en Albert ging, hoewel schoorvoetend en niet zonder herhaaldelijk om te kijken. In de deur van de huiskamer bleef hij onopgemerkt luisteren.

‘Wou je den dokter spreken?’

Het meisje plukte gejaagd aan haar lokken.

‘Moeder is dood,’ herhaalde zij, alsof dat alles was wat zij te zeggen had. En het was ook alles, want zij wist niet wat zij doen moest, niet wat zij zeggen zou.

‘Arm kind, dat is heel treurig voor je. Was je moeder ziek, of is zij plotseling gestorven?’

Hoe vriendelijk de vraag ook gedaan werd, voelde het kind met al de fijne zintuigen der smart de koelheid ervan en zij bewoog haar gezichtje zoo zenuwachtig, dat de doktersvrouw een schrede nadertrad.

‘Ben je niet wel, meisje?’

Het kind schudde haar hoofdje als in ontuitsprekelijke foltering, zij scheen iets weg te slikken en kreunde: ‘Moeder.’

‘De dokter is niet thuis, maar hij zal wel gauw komen. Wou je hem iets vragen? Kom maar mee naar de keuken, dan moet je eens vertellen, wat je eigenlijk komt doen. Je bent het meisje, dat langs de straat zingt, niet waar?’

Het kind knikte, maar bleef stijf op haar plaats. De vragen troffen haar niet, zij misten de werkelijke belangstelling, welke een vraag zoo innig maakt, dat ze in het hart doordringt.

‘Papa noemt haar Mignon,’ riep Albert uit de deur.

‘Heet je zoo, m'n kind?’

Weer bewoog zij onrustig het hoofdje.

‘Ik heet Mara. Ik wil terug naar moeder; zij ligt zoo alleen.’

En zij wilde snel wegloopen.

‘Je kunt midden in den nacht toch niet zoo alleen gaan, kind, en de dokter komt zeker gauw terug. Je kent hem wel, is 't niet? Hij is immers wel eens bij je moeder geweest? Ga met mij mee.’

‘Ik wil liever naar moeder...’

‘Wat? Is Mignon hier, in den nacht? Is er iets gebeurd, kleine meid?’

Mara draaide zich om; de dokter was teruggekeerd. Met gelaten droefheid zag zij den vriendelijken heer aan en vertelde het verschrikkelijke ook aan hem, met haast toonlooze stem.

‘Moeder is dood!’

‘Ach, arm kind! Kom, ik ga dadelijk naar haar zien. Ga je met me mee? Misschien is zij alleen bewusteloos en kunnen wij haar nog helpen. Tot straks, vrouw! Albert gauw naar bed!’

Hij nam het kind bij de hand en stapte snel voort. Het was zoo helder als bij dag.

‘Vertel mij nu eens alles, kindlief. En wanhoop nu maar niet dadelijk. Wij zullen haar misschien nog beter kunnen maken.’

Zij ging op een drafje naast hem.

‘Ik had melk voor haar gekookt, zij lag stil te slapen en ik was gaan lezen. En toen wou ik haar de melk laten drinken en zij hoorde niet. En zij lag zoo stil, zoo heel stil en haar handen waren heelemaal koud. Moeder is dood, zij is zéker dood, anders zou zij wel geluisterd hebben. Zij luisterde áltijd en nu hoort zij niets meer. En toen is Hector in den wagen gekomen en die zag het ook en hij huilde zoo. Die arme Hector wist ook wel, dat zij dood was, want zij hoorde hém ook niet. Want wij hielden zooveel van mekaar, allemaal. En zij luisterde altijd, als wij verdriet hadden, ook naar Hector!’

Het kind sprak gejaagd in één adem door, zij scheen de woorden met moeite uit de keel te wringen en de anders zoo klankrijke stem klonk heesch.

Maar nog schreide zij niet.

De dokter zuchtte diep, hij had medelijden met het kind.

‘Arme Mignon, óók alleen en zwervend,’ zei hij zacht.

Door den mooien maneschijn liepen zij voort, langs den slotvijver waar de waterrozen bloeiden, langs de oude spookachtige boomen. De dokter keek door het struikgewas naar de ruïne, zag de sterren pinkelen en boven hun hoofden kraste akelig een uil. De struiken fluisterden en ruischten geheimzinnig. Eentonig alsof geestenlippen gebeden prevelden.

En bij tusschenpoozen jankte een hond met klagend langgerekt huilen. Het klonk zoo droevig, zoo welsprekend. Het trouwe dier bewaakte zijn zachtzinnige meesteres en zijn smart kon hij niet anders uiten dan door bij haar lijk te weenen op zijn manier.

Ook de hond moest lucht geven aan zijn scheidingssmart.

‘Hector,’ zei Mara huiverend. ‘Hij heeft ook zooveel verdriet.’

‘Braaf dier!’ sprak de dokter goedkeurend, ‘hij is oprecht en trouw.’

Dat deed Mara weldadig aan, haar handje omvatte steviger de hand van den arts.

Zij voelde zijn deelneming en was hem dankbaar. Zijn sympathie daalde verzachtend op haar leed. En toen zij de wagen naderden, ging de dokter vooruit.

(Wordt vervolgd.)

[p. 4]

een oogenblik geduld! naar de schilderij van arthur elsley.

[p. 5]

Met toestemming van de photo-inrichting ‘Union’, München.
EEN SLEDEVAART VAN DEN POOLSCHEN KONING SOBIESKI, NAAR DE SCHILDERIJ VAN PROF. JOSEF VON BRANDT.