De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 20

De Zoele Lieve Vrouw van Den Bosch.
(Slot.)

De gansche stede kreeg haar Moeder-Godsbeeld lief als een onwaardeerbaren schat, door God haar toevertrouwd; een onderpand van 's Hemels rijken zegen, rustend op de veste; de kracht Gods, alle ramp en verderf werend van Godfrieds grond, vrede zaaiend en welvaart op den Bosschen bodem. Niet dan met heiligen schroom werd thans over de eens verstooten Lieve-Vrouw gesproken. Lang peinsde men hoe haar een naam te geven, alle liefdevolle eigenschappen in zich bevattend, welke zij reeds den stedelingen had geopenbaard, en - heerlijke uiting van middeleeuwsche piëteit - men begroette haar met den naam van ‘Soete of Soetste Moeder van 's Hertoghen-bossche.’

Wel mocht dit een schaars gebruikte term heeten ook in die dagen, maar geen benaming scheen der burgerij meer geschikt, de teedere liefde, den weldadigen invloed uit te drukken, van het Mariabeeld reeds uitgegaan; een invloed, in een breede reeks van zegeningen Maria's gezindheid kenschetsend, als die der Beste aller Moeders; zoeter, welgevalliger voor het menschelijk hart dan het sap is van het suikerriet voor 's menschen smaak. En door deze benaming als overwonnen en beheerscht door een dierbaar kroost - zegt Wichmans - wilde Maria dezen liefelijken naam niet in ijdelen klank verkeeren maar streefde meer om ‘soet’ te zijn dan aldus genaamd te worden.

Talrijke personen zouden dra op onderscheiden wijzen ondervinden, welk een zegen, als een weldadigen hemeldauw, deze het Moederharte zoo streelende benaming, allerwege verspreidde.

De aanroeping van dit lieflijk woord scheen de kracht te evenaren, aan Jesus' zoeten naam verbonden, die de Apostelen wonderwerken deed verrichten, zonder tal.

Een rijke keuze van de treffendste verhalen bieden ons hieromtrent de meest betrouwbare bescheiden aan.

Dezelfde dienaresse van Maria, de meergemelde Hedwig van Vicht leed na eenigen tijd aan een hevige ontsteking, die haar nacht en dag deed kermen van de ondragelijkste smarten. Wederom echter werd zij bevoorrecht met een hemelsche verschijning. Thans openbaarde Maria zich aan haar in een droomgezicht, terwijl zij sprak: ‘Sta op, mijn dochter, begeef u naar mijne kapel, tot mijne beeltenis, bid dáár en gij zult genezen zijn. Blijf in mij vertrouwen stellen en wier welwillendheid gij thans aanschouwt, hare kracht zult gij dra in u ontwaren.’ Wederom ondervond de huisvrouw, met dankend hart, Maria's zegenende hulpe.

Niet slechts ziekten weken voor de Lieve-Vrouw van Den Bosch, ook de schadelijke elementen toonden, vaak den machtigen invloed te eerbiedigen, aan den naam van ‘Zoete Moeder’ verbonden.

Een knaap, die te paard een stroom doorwaadde, viel van zijn onstuimig ros en waande reeds zijn laatste uur geslagen, toen hij, in het uiterst gevaar, den bijstand inriep der Zoete Lieve-Vrouwe, haar een beêvaart belovend naar het heiligdom in de St. Jan. En ziet, op hetzelfde oogenblik schenen de golven hem als te dragen, zoodat hij in een oogwenk behouden den overkant bereikte.

Ook het vuur werd menigmaal in zijn vernielenden aard gestuit bij de aanroeping van dit lieflijk woord.

Een burgerwoning, geheel uit hout vervaardigd, geraakte in brand. Weldra hadden de verslindende vlammen het gansche perceel bemeesterd en deelden zich reeds aan de belendende panden mede. In dezen hachelijken oogenblik hief de vrouw des huizes de handen smeekend ten hemel en op de knieën nedervallend, riep zij met luider stem: ‘Zoete Vrouwe, liefste Moeder, een huis van was breng ik u ten offer, zoo gij ons en de buren redt uit deze ramp.’ Zij had nog niet gesproken of, als kwam een stortvloed uit 's hemels sluizen neer, de vlammen waren opeens gebluscht, ja zelfs de woning had niet het minste letsel bekomen. Haar beloftewoord getrouw, bood nu de verheugde poorteres der Zoete Moeder een huisvormig ex-voto ten dankoffer aan.

Was een dergelijk feit niet uitermate dienstig, om de gansche burgerij tot warme godsvrucht op te wekken jegens hare hemelsche Beschermster? De genadekapel bood vaak geen ruimte om allen te bevatten, die hun dankbaar gemoed kwamen luchten in hartelijke zegeningen. Men verdrong zich voor hare beeltenis, bracht bloemen aan en licht, gouden en zilveren kunstschatten, die den luister moesten verhoogen van haar troon. Ja, de geestdrift om de Lieve-Vrouw te eeren was zoo groot, dat, na elke godsdienstoefening in de St. Jan, geen Bosschenaar het kerkgebouw verlaten wilde zonder eerst zijner ‘Zoete Moeder’ een korte groetenis te hebben toegestierd - een vroom gebruik waarin de nazaat zijne vaderen niet beschaamt. Plechtige processies werden in de meest godvruchtige stemming te harer eere gehouden; vooral de luisterrijke ommegang, telken jare, door de straten der stad, kende haar weêrga niet in het rijk der Nederlanden. Dan uitte kunst en vroomheid zich in het heerlijkste praalvertoon, dat denken deed aan Oostersche weelde, maar in het oog der stedelingen niets anders heeten mocht dan de nederigste blijken eener dankbare kinderminne.

En voorzeker, meer dan moederlijk was Maria's bescherming waarin de bevoorrechte stede en derzelver burgerij zoo gaarne zich verheugde. Hiervan vinden wij bij Zylius het volgend verrassend bewijs geboekt. In zekeren nacht had een dief zich toegang verschaft tot de woning eens poorters. Door sloten te verbreken verlustigde hij zich reeds in een rijken buit en niets restte hem nog, dan weer behoedzaam den vreemden bodem te ontvluchten. De bewoners lagen onderwijl in diepe ruste, onbewust van het gevaar, waarin dien oogenblik hun have en geld verkeerde. Doch Maria waakte over den eigendom harer gunstelingen. Want in den slaap scheen het der huisvrouw toe als beduidde haar de Lieve-Vrouwe, dat er onraad heerschte in haar huis.

‘Sta haastig op,’ zoo meende zij te vernemen, ‘ontsteek licht en spoed u naar het hier aangrenzend vertrek: een booswicht eigent zich dáár uwe kostbaarheden toe; weersta hem kloekmoedig, ik zal u bijstaan.’

De vrouw, met bovenaardsche kracht bezield, staat plotseling tegenover den niets kwaads vermoedenden inbreker en de natuurlijke beschroomdheid harer sekse vergetend, overstelpt zij den ellendeling, gloeiend van verontwaardiging, met een stroom van verwijten.

Deze staat als aan den grond genageld, verbijsterd van ontzetting; 't is als voelt hij alle krachten hem begeven en sidderend over alle leden, zinkt hij aan de voeten der vrouw neder, haar om vergeving smeekend en genade. Van alle kostbaarheden werd hij hardhandig thans beroofd en op nederigen toon bad de dief, eenigermate tot zichzelf gekomen: ‘de goede huisvrouw zou de deur harer woning hem ontsluiten, want een langer toeven ware zijn dood!’ Een weigerend antwoord hieromtrent deed den nachtelijken bezoeker ten laatste besluiten door het venster te ontkomen, waarlangs hij deze huizing was binnengedrongen.

Evenwel niet 's-Hertogenbosch alleen, werd aan den heilzamen invloed deelachtig, die van het veelgeliefd Mariabeeld uitging.

De mare van zielroerende wonderfeiten had zich dra verspreid tot verre buiten de grenzen des lands, overal de teederste gevoelens van godsvrucht verwekkend en vertrouwen in haar moederlijken bijstand.

Ook den vreemden bleek het, dat de inroeping harer hulpe, onder de lieflijke benaming van ‘Zoete Moeder van den Bosch’ in 's levens nooden en gevaren, het vaste anker was der hope, een ondoordringbaar schild van Godsvertrouwen, een hemelsche artsenij in allerhande kwalen, een machtsopenbaring, sterker dan die des doods.

Stilzwijgend gaan wij de genezing voorbij van onderscheidene personen uit den lande, die, na toezegging eener bedevaart naar hare stede, op één oogenblik, het vrij gebruik herkregen hunner leden; hunne boeien geslaakt, hunne kerkers geopend zagen; of reeds in het aanschijn des doods verkeerend, nieuwe levenskracht in zich gevoelden. Deze allen knielden dankend neer voor hare beeltenis, offers brengend van wijn en koren of onderscheiden exvoto's bevestigend aan den wand des heiligdoms.

Een enkel feit uit deze verbazingwekkende wonderenreeks zij hier vermeld.

Den 14^den Februari 1383 brachten Nicolaas Henricus en diens zoon aan de Lieve-Vrouwe hunne dankbare hulde, voor de redding uit een tweevoudig gevaar.

Met een lading koren door de bekende zeeëngte van Denemarken stevenend, om koers te zetten naar hun vaderstad, Schiedam, liep het schip met volle zeilen op een zandbank en raakte dusdanig daarop

[p. 415]

vast, dat het met geen menschelijke krachtsinspanning weer was vlot te krijgen. Een schipbreuk, gepaard met een wissen dood in de golven, stond allen voor oogen. Reeds was alle hoop op behoud door de bemanning opgegeven, als vader en zoon den bijstand inriepen van de machtige ‘Sterre der Zee’, de Zoete Lieve-Vrouwe, zetelend in Den Bosch: een schip uit was vervaardigd zouden zij blijmoedig neerleggen voor hare beeltenis. In dien eigen stond geraakt het schip in beweging en luistert weer naar roer en zeil.

Maar zelden duurt eens menschen leven lang - vervolgt Zylius. Nauw zijn zij aan den ondergang ontkomen, of een kaperschip scheert met de vlugheid van een zeemeeuw over de wateren, vlak op hen aan. Aan ontkomen is geen denken; zich op genade of ongenade den vrijbuiter overleveren, hun eenig behoud. Hoe immers kon een vreedzaam koopman der steeds slagvaardige rooverbende weerstand bieden! Zonder slag of stoot was ras het korenschip bemeesterd en stond deszelfs bemanning in doodsangst voor den barschen hoofdman; beroofd van alles, zelfs van hun kleederen. Toen werd de keuze hun gelaten: zich aan te sluiten bij de bent, of den dood te vinden in de golven! In die hachelijke ure dacht Nicolaas weer aan de ‘Zoete Moeder’ in de hertogstad. Bemanning en vaartuig waren eens door haar gered uit de woede der baren, zou zij ook thans hare dienaren niet beveiligen tegen de woede van menschen? ‘Een beeld in menschengedaante brengen wij u tevens ten offer op uwen erfgrond,’ aldus de ontstelde man, ‘zoo Gij allen behouden de vaderstad doet wederzien.’

O wonder, Hij, Die 's menschen sterksten lust en drift beheerscht naar welbehagen, verkeerde de moordlustige razernij der kapers in louter goedertierenheid. Eerst schonk men hun de vrijheid, toen schip en lading weer. Ja, men zegde hun bescherming toe en trouw geleide tot de vaderlandsche kust, die zij dan ook onder gunstigen wind en veilige schutse der beproefde zeevaarders, na weinige dagen, uitgelaten van vreugd, begroetten.

Ook dood en vernieling gaven zich gewonnen voor de wonderkracht, die de aanroeping van Maria ten gevolge had. Een honderdtal gevallen staan vermeld, waarin op een vurige bede tot de Zoete Moeder-Maagd, gepaard met de belofte van een pelgrimstocht, een juichend ouderenpaar, broeder of zuster, een hunner dierste panden in het leven zag teruggeroepen door de tusschenkomst van haar, die heerschappij verwierf ook over het breidelloos geweld des doods.

Hier denken wij inzonderheid aan het godvreezend echtpaar uit Waalwijk, Joannes Meyer en huisvrouw, die met hun zoontje Nicolaas aan de hand, en omringd door een schaar geburen, ter beêvaart togen naar de Diezestad; Maria's wondermacht verheerlijkend, die zoo schoon had uitgeschitterd in den kleinen knaap. Want deze was voor een aantal dagen nabij het ouderlijk huis in een poel om het leven gekomen, zoodat het lijkje geheel verstijfd uit het water werd opgehaald. Maar eenparig hieven zij met gansch de buurtschap smeekend het betraande oog ten hemel - de ‘Zoete Moeder’ bezwerend het dierbaar kind hun weer te geven; - blijmoedig zouden allen haar in de St. Jan gaan danken! En ziet, het kind opent de oogen, het spreekt, het leeft; dien stond waren Joannes en zijn gade de gelukkigste menschen der wereld.

Wij besluiten deze schets met het laatste opzienbarend feit door Zylius verhaald, een voorval rijk aan treffende omstandigheden, als zijnde geboekt door onderscheiden tijdgenooten.

In wijnmaand van het jaar 1603, toen Prins Maurits Den Bosch hield ingesloten, begaf zich een Italiaansch soldaat, tot het regiment van Laelio Brancaccio behoorend, voor het betrekken van zijn wachtpost naar het heiligdom der kathedraal, om, naar gewoonte, lijf en ziele der hemelsche Moeder te betrouwen. In vurige bede poost hij daar een wijle, als zijn plicht hem naar de verschansing roept. Doch even buiten de Vuchterpoort gekomen, vliegt een ijzeren kogel op hem af, uit zwaar geschut geworpen. Hij wordt getroffen, maar zóó dat het projectiel, met zijn gewicht van 23 pond, vlak onder den hals zijn pantser even aanraakt, dit een weinig indrukt en daarop, in kracht gebroken, voor 's krijgsmans voeten nedervalt. Een lichte schok slechts werd hem aangedaan. Van den schrik bekomen, keert de vrome krijger, onder vreugdetranen, aanstonds op zijn schreden terug, den zwaren kogel in de hand. Dezen legt hij dankend neder voor de beeltenis zijner ‘Zoete Moeder’, als een heerlijk zegeteeken, dat aan komende geslachten van de macht en glorie spreken moest der over dood en krijgsgeweld triompheerende Hemelkoninginne.

De Zoete Lieve-Vrouwe troont thans vijftig jaar weer in ons midden, als de trots der hertogstad, de roem der Kerk van Nederland. Als in dagen van voorheen knielt jong en oud uit elken stand weer voor haar beeltenisse, met een bede op de lippen, tot het Moederhart gericht. En Gode slechts is het bekend, hoevelen in dit tijdsgewricht, die hulpeloos, radeloos of moedeloos tot haren glorietroon het bloedend harte wendden, in zich een nieuwe kracht ontwaarden, om 's levens kamp te strijden, ten einde toe.

Zoo blijft Haar naam in zegening van geslacht tot geslacht; zoo blijft gansch Nederland zich verkwikken aan de heilrijke genadestroomen, ontspringend op Haar troon-altaar.

Dat geve God!

's-B., Nov. 1903.

E.J., Pr.