De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 20

Riddermoed en Priesterdeugd.
Bij het portret van
Deken Lambertus Jongen,
† op St. Ludgerus 1903.

Het heldhaftige belijdersleven, gedurende twee en dertig jaren door dezen Nederlandschen priester in Noord-Amerika geleid, is in ons vaderland nagenoeg onbekend. Er is op het eenvoudige kloosterkerkhof, waar hij reeds eenige maanden rust, geen andere stem vernomen dan die der nonnen, welke hem bij zijn uitvaart een zaligen intocht toezongen in de zegevierende Kerk, hem, die blijkens 't volgend verhaal zijner lotgevallen, zoo'n echt strijder in de strijdende Kerk geweest was en wiens arbeid in den vreemde een schoon pleidooi voor en een eigenaardige illustratie is geworden van Christus' belijdenis voor den rechter: ‘Mijn Rijk is niet van deze wereld.’ Deken Jongen heeft het eigen recht en het eigen geheim van dat goddelijk Rijk op aarde met woord en daad schitterend verdedigd.

In 1859 verliet hij als vijf-en-twintig-jarig priester zijn geboorteplaats Schijndel en kwam in October in het fortuinzoekende, geldnajagende, van landverhuizers krioelende Amerika. Bestemd voor het bisdom Covington, bleef Jongen een jaar bij zijn bisschop, verbonden aan de kathedraal, zich bekwamende in de Engelsche taal en oor en oog hebbend voor alles, wat noodig was om het missionaris-leven te beginnen. Dat eerste jaar van voorbereiding is niet aanlokkelijk - de levenswijze wel geregelder - maar welk een getob met de taal! Dat zachtjesaan moeten optreden als woordvoerder voor een cosmopolitisch publiek! Dat zich inwerken in zeden, gewoonten, zienswijzen enz. Deken Jongen kon er later heel wat van vertellen.

In 1860 begon het eigenlijke missionarisleven en wel in Kentucky, een der Zuidstaten, toen in vollen oorlog tegen de Noordelijke Staten. In Asland, eene streek in het noorden van genoemden staat, kreeg hij een viertal kleine missiekerken te bedienen, op afstanden van vier à zes uur van elkander gelegen. Dat was een heen en weer trekken dagen achtereen.

Gezond en sterk, kon Jongen dien vermoeienden arbeid jaren torsen. Zijn vast verblijf heette het middelpunt der Missie, - maar zijn dagelijksch werk was, te paard de streken te doorkruisen, om de arme Iersche mijnwerkers te bezoeken, te versterken in 't geloof, te vermanen, hun het woord Gods te verkondigen en voor die arme zielen het Brood des Levens te breken.

En Father Jongen verwijlde zoo gaarne onder hen, nam deel aan hun sober avondmaal en rustte uit van zijne vermoeienissen in hunne armzalige en maar zelden zindelijke legersteden.

Het ging er ruw en onrustig toe in die grensplaatsen - overal soldaten, dan van 't Zuider-, dan van 't Noorderleger. Meermalen werd hij met zijn paard opgeëischt door soldatenwervers, om in de gelederen te dienen; op zijn vriendelijk bescheid, dat hij 's anderen daags in den vroegen morgen voor 't vaderland gereed zou staan, gingen de wervers heen. En Father Jongen hield woord. In den vroegen morgen reed hij heen naar een verdere missiestatie, om te strijden voor de eer van God en het heil der zielen en het wezenlijk geluk van zijn aangenomen vaderland.

Meermalen ook aangehouden als bespieder, werd hij immer om zijn open rond karakter, zijn gullen lach en opgeruimd gemoed, geloofd en vrijgelaten.

Wat Father Jongen gedurende zes jaren, te midden eener arme en verlaten bevolking voor het heil der zielen gearbeid en gewrocht heeft, is wel op aarde onbekend, maar staat aangeteekend in het Boek des Levens.

In 't jaar 1866 werd de ijverige herder overvallen door een gevaarlijke leverziekte, die van zoo ernstigen aard werd, dat de geneesheer en zijne vrienden - en ook zijn arme parochianen - hem overhaalden, om ter wille zijner gezondheid een reis naar Holland te ondernemen. Den zomer dan van dat jaar bracht hij in zijn geboorteland door te midden zijner familie en vele oude vrienden. Nog niet geheel hersteld, hervatte hij de terugreis, vertrouwend op de gezonde zeelucht, en vooral verlangend naar zijn achtergelaten kudde. Evenwel niet geheel hersteld - en geknakt in zijn vroegere lichaamssterkte, kwam hij bij de zijnen terug, en was niet meer in staat, gelijk weleer, de vermoeienissen te trotseeren, verbonden aan het uitgestrekte hem toevertrouwde Missieveld. Dit begreep dan ook zijn bisschop, en riep hem wederom naar Covington, waar Father Jongen een tijd lang werkzaam was, zijn krachten herkreeg en in Mei 1867 benoemd werd tot pastoor van Frankfort, het residentiestadje van den gouverneur van Kentucky.

In deze plaats met een gemengde bevolking van 5000 inwoners, van welke ruim 1800 katholieke Ieren, zou pastoor Jongen ruim 24 jaren zijn breed opgevatte taak van zielenherder vervullen. Hier toonde hij reeds in 't begin der herderlijke bediening pal te staan voor de belangen der katholieke Kerk, en daarvoor zelfs den kerker te trotseeren.

Het was in Januari 1868. Een katholiek Iersch meisje werd buiten de stad aangevallen en mishandeld door een vrijgelaten negerslaaf, de schuldige werd door de overheid in de gevangenis gebracht, en zou zijn straf niet ontgaan; doch het diep

[p. 235]

beleedigd eergevoel en de aangeboren drift en wraakzucht der Ieren eischten den onmiddellijken dood van den kleurling, die zich vergrepen had aan de nationale eer, Er brak een oproer los, men belegerde de gevangenis, en eischte den gevangene op. De burgemeester, hoofd der politie, ten einde raad, begaf zich naar pastoor Jongen, opdat hij verzoenend en kalmeerend zou optreden te midden zijner woedende Ieren. Hij gaat, tracht de woeste menigte te bedaren, redt ten minste het leven van den gevangenbewaarder, maar helaas, hij kan niet verhinderen, dat de kleurling wordt naar buiten gesleept - en opgehangen. De regeering moest zulke eigenmachtige rechtspleging in die dagen vooral streng straffen. Er volgde een rechtsgeding en pastoor Jongen werd als een voornaam getuige opgeroepen. Hij weigerde: hij kon niet als priester tegen zijn volk getuigen, terwijl hij als priester door het hoofd der politie was geroepen om zijn herderlijken invloed te gebruiken. Want welke zouden de gevolgen zijn in de toekomst? Het vertrouwen in, de invloed van den priester zou bij de Ieren geschokt worden, en het algemeen belang der Kerk er onder lijden. Om den hachelijken toestand van pastoor Jongen en het groot gewicht der zaak te begrijpen, laat ik hier eenige officiëele documenten volgen van het gerechtsverhoor:

‘Verscheen voor de jury van 24 leden de eerw. heer Lambert Joung, pastoor der katholieke gemeente ‘de Goede Herder.’ Zijn advocaat-procureur las voor de volgende verdedigingsstukken: ‘Lambert Joung, gehoor gevend aan de dagvaarding bij hem ingediend door een beambte van uw achtbaar gerechtshof, werd verzocht onder eede te antwoorden aan de jury van 24 leden, nu in zitting over zaken, waarop hij meent in geweten niet te moeten antwoorden; hij vraagt u, edelachtbaren, te willen luisteren naar zijn reden van weigering, en het kort verhaal der gebeurtenissen:

‘Op den bewusten avond van Januari ll. werd een neger, zekere Jim Macklin, opgehangen in of bij Frankfort door eene oproerige menigte. John L. Scott, Esq., procureur van den Staat, hoofd der politie te Frankfort, ontbood mij en verzocht mijn invloed te willen gebruiken, om het gepeupel te doen uiteengaan, dat, zooals hij mij meedeelde, op het punt stond de wetten van den Staat te overtreden. Ik ben een katholiek priester, en toen, zooals nu nog, was ik pastoor van Frankfort, waar ik eerst sedert Mei was gevestigd; dus nog weinig bekend met mijne parochianen en de toestanden der stad. Ik ben geboortig uit Nederland, ongeveer acht jaar in dit land en spreek of versta nog niet in alle volmaaktheid de landstaal. Ik ben nog geen Amerikaansch burger; evenwel kwam ik naar de Vereenigde Staten als het land, dat ik denk voor altijd als het mijne te beschouwen. Met het oprecht verlangen iedereen volgens vermogen te helpen, om een overtreding der wet te voorkomen en vooral allen invloed - dien ik had, of mocht veronderstellen te bezitten - tot handhaving der orde te gebruiken en geweld te beletten, ging ik, toen het mij gevraagd werd, en gebruikte al mijn invloed - die evenwel bleek onvoldoende te zijn - om te voorkomen, dat men in de gevangenis brak, en de gevangen neger op onwettige wijze werd gedood. Ik begreep, dat men mij geroepen had, omdat ik katholiek priester was, en ook de menigte grootendeels bestond uit katholieke Ieren. Het was om deze reden, dat ik hoopte eenigen invloed uit te oefenen. Ik ging als priester: ik was er ten volle van overtuigd, dat het was om mijn priesterlijke bediening - en daarom alleen kon ik dan ook mij bewegen te midden dezer opgewonden menigte, waarvan een groot gedeelte mij persoonlijk onbekend was, en die allen van een heel andere nationaliteit waren dan ik - en anderen, die beter bekend waren met de

menigte, en ook meer invloed hadden dart ik, waagden het niet zich te midden van die razenden te begeven. Toenik - zooals ik stellig geloof - het leven van den gevangenbewaarder had gered, doch daarna in wanhoop heen moest gaan, overtuigd verder geen invloed meer te kunnen uitoefenen, riep de burgemeester van Frankfort mij terug, mij smeekende in de gevangenis te willen terugkeeren en de menigte te verzoeken om te luisteren, wanneer Z. Ed. hen zou toespreken. Dit deed ik, en de toegang werd wij wederom veroorloofd door de menigte, enkel en alleen ter wille van mijne priesterlijke bediening, hiervan ben ik overtuigd.

‘En nu, mijne heeren, ben ik ondervraagd door de jury over de namen van de personen, die ik bij deze opgewonden, woedende menigte aan het werk zag. Ik ging er alleen heen om mijne priesterlijke bediening, waardoor het mij was toegestaan hen te vermanen en zonder welke ik mij onmogelijk een weg had kunnen banen. Het was om wille mijner priesterlijke bediening, dat de burgerlijke autoriteiten mij verzochten te gaan; het was om mijn geestelijk karakter, dat ik ongehinderd in en uit kon gaan - en nu vraagt mij de burgerlijke autoriteit te willen meedeelen, wie ik daar gezien heb, en roept mij op als getuige in de strafzaak tegen die menigte. Mij dunkt, dat het getuigenis afleggen in deze zaak, een verlaging zou zijn van mijn bediening en een schandvlek op mijn karakter als priester; het zou den schijn hebben, dat ik, op verzoek van het burgerlijke gezag, mijn priesterlijke bediening misbruikte om op te treden als openbare aanklager. Het zou een inbreuk zijn op het geschonken vertrouwen: het onzekere voordeel, dat de rechtbank zou kunnen trekken uit mijne mededeelingen betreffende deze zaak - zou niet kunnen opwegen tegen het kwaad, dat zou voortspruiten uit mijn oogenschijnlijk verraad tegen degenen, welke vertrouwen in mij stelden alleen om mijne hoedanigheid van priester.

‘Ik zeg of beweer niet, dat dit geval moet worden gelijk gesteld met het geheim der Biecht; doch de redenen, ofschoon niet zoo sterk of zoo doorslaande als bij het biechtgeheim, verschillen alleen maar in graad, het beginsel is hetzelfde; het vertrouwen in den priester mag niet beschaamd worden; zij vertrouwden in mij, zij verdroegen mijne tegenwoordigheid, waarom? Niet om mijn nietige persoonlijkheid, maar om mijn heilige bediening. Mijne heeren, hoe zou ik getuigenis kunnen afleggen? Zou dan nog ooit een ander priester zich er aan durven wagen in zulk geval? Zou men hem nog toestaan in zulke omstandigheden zijn stem te verheffen - zou men hem niet beschouwen als een verrader? Is het billijk en rechtvaardig van de burgerlijke overheden aldus mijn ambt te misbruiken?

‘Met allen eerbied mij onderwerpende aan de wetten van mijn aangenomen vaderland, ben ik toch verplicht in geweten, als man van karakter en als priester, die gelooft en hoopt op de Kerk van Christus, alle gestelde vragen niet te beantwoorden. Ik weiger te antwoorden niet uit een geest van minachting. Ik neem God tot getuige, dat ik verlang de wetten van dit land, dat ik vrijwillig voor mijn vaderland op aarde gekozen heb, te eerbiedigen en te gehoorzamen. Ik handel niet in overijling, maar na een ernstig onderzoek van mijn eigen hart. Ik ben overtuigd verschoond te moeten blijven, om getuigenis af te leggen van zaken, die ik op zulke wijze ben te weten gekomen.

‘Ik weet niet, of mijn getuigenis van veel waarde zijn zou voor de jury. Ik zag de eigenmachtige terechtstelling van den neger niet; van hooren zeggen alleen vernam ik de gepleegde ophanging; doch het is niet het belang der getuigenis, waarom het mij te doen is, maar alleen het beginsel. Het is het beginsel, te moeten getuigen voor zaken, die ik vernam door mijne bediening

als priester - en die ik anders niet zou hebben gezien of gehoord. Het is niet om een overtreder der wetten te beschermen, noch uit sympathie voor het oproerig gepeupel in dit, of welk ander geval ook, dat ik getuigenis weiger, maar om, naar mijn vermogen, het geestelijk karakter onzer bediening zuiver en onbevlekt te bewaren. Om deze redenen, en hierom alleen verzoek ik het gerechtshof nederig en ernstig de zaken, die mij bekend zijn, te beschouwen als vrij van openbaarmaking op de getuigentribune.’

Na dit door Father Jongen zelf gemaakt en geschreven pleidooi, hield Mr. Caldwall een schitterende rede tegen rechter Ballard, en concludeerde, dat Mr. Lambert Joung niet kon of mocht genoodzaakt worden te getuigen. Ten bewijze haalde pleiter aan, o.a. dat:

1^o. Father Jongen niet was tegenwoordig geweest bij het oproer en in de gevangenis op zijn eigen verlangen, maar op dringend verzoek der Justitie.

2^o. Zijnde een Nederlandsche burger, zou hij nooit om zijn persoon gevraagd zijn een oproerige menigte te bedaren, die bestond uit Ieren en Amerikanen - en niet één Hollander; er kan dus geen twijfel bestaan, of het was als priester en alléén als priester, dat hij door de Justitie gevraagd werd, en dat hij gehoorzaamde. Alle lof voor zulke handelwijze van iemand, die geen Amerikaansch burger is - en toch voor het heil van den Staat zijn leven waagde.

3^o. Dat het niet eerlijk is tegenover een priester, hem tusschen een oproerige menigte te zenden, omdat zijn heilige bediening hem zou beschermen, en hem later te dwingen te getuigen, wat hij in zijn zending van vertrouwen zag.

4^o. Dat het Gerechtshof zonder twijfel de macht heeft een priester te vrijwaren van te getuigen, wanneer hij voor een netelige zaak door de Justitie wordt geroepen om haar te helpen; anders zou de Justitie zijn - onrechtvaardig.

5^o. Dat het Gerechtshof vooral in aanmerking moet nemen, dat zijn geweten verbiedt te getuigen; een priester kan of zal zijn geweten niet bevlekken; straften zal niet baten - en straffen ware onrechtvaardig - want de bezwaren zijn gegrond - geen voorwendsel - zij zijn ingebracht na rijp beraad.

Op dit klemmend betoog antwoordde Col. Brestow, dat de mededeelingen niet geheim waren - dat het plicht was als burger alles te doen, wat de magistraat vorderde om den vrede te herstellen - en dat de inlichtingen, die de getuige geven kon, niet tot het biechtgeheim behoorden. Ook de rechtbank hield vol, dat de mededeelingen niet geheim waren, en dat zij het geweten van den getuige niet zouden bezwaren; dat, terwijl Mr. Lambert Joung meent, dat hij door de vragen te beantwoorden, zich in de achting zijner geestelijke overheid zou verlagen, het belang van den Staat evenwel niet behoort te lijden door de godsdienstige gevoelens van een particulier persoon of stand. De rechtbank beval derhalve Mr. Lambert Joung de vragen te beantwoorden, hem door de jury gesteld.

Father Jongen verklaart te blijven weigeren; hierna wordt hij volgens rechterlijk vonnis veroordeeld tot gevangenisstraf, zoolang tot hij de vragen zou beantwoorden; krachtens dit vonnis nam de commandant der wacht hem gevangen.

Zóó was dan de trouwe herder, de onwankelbare voor de belangen der Kerk, de onverschrokken Father Jongen in den kerker. Zijn verblijf aldaar in de eerste weken was weerzinwekkend en pijnlijk; te midden van liederlijke boosdoeners, te midden van vuige misdadigers at hij het brood, en dronk het vuile water der gevangenis. Naar hij ons meermalen verklaarde, bleef hij echter kalm, overgegeven aan Gods heiligen Wil, wetend zijn plicht gedaan te hebben; en

[p. 236]

de vertroostingen bleven niet uit. Zijn eigen bisschop en de bisschoppen der omliggende diocesen keurden zijne handelwijze goed, ja noodzakelijk voor de eer van 't priesterschap, en om den zoo heilzamen invloed te bewaren bij de Ieren; zij prezen zijn moed, en betuigden herhaaldelijk in brieven hunne hartelijke deelneming. Aanzienlijke katholieken uit den staat Covington, voorname parochianen, zonden brieven van deelneming en troost. - Sommigen moedigden hem aan, als vreesden zij dat Father Jongen bezwijken zou door het harde gevangenisleven, doch, geen nood - pal bleef hij in de beproeving.

Ook de Goddelijke Voorzienigheid maakte zijn toestand weldra minder pijnlijk en ondragelijk. Een mistred in zijn donkere, vunzige cel bezorgde hem een kleine beenwond, die na eenige dagen door de onzindelijke omgeving en de ongezonde kerkerlucht een ontsteking veroorzaakte, zoodat de bevriende en medelijdende geneesheer der gevangenis het noodzakelijk oordeelde den gevangene naar het hospitaal te vervoeren.

deken l. jongen.

Het gerechtelijk college, dat de buitengewone belangstelling gezien had van duizenden voorname Amerikanen in het lot van den gevangen priester, keurde aanstonds dezen maatregel goed. Nog bleef hij een gevangene, maar de toestand werd toch dragelijk - de vuile cel verwisseld met een ruime, gezonde kamer - in plaats van het brood der gevangenen, een goed versterkend voedsel - in plaats van gevangenbewaarders en een gezelschap van boosdoeners, zag Father Jongen zich bediend en met zorg verpleegd door de eerw. zusters, die als om strijd zijn gevangenisleven deden vergeten en alles deden om hem het leven aangenaam te maken. Hierbij kwam nog de groote gunst, dat hij dagelijks bezoek mocht ontvangen van zijn bisschop, zijn vrienden en parochianen; zóó gingen de laatste dagen zijner gevangenschap voorbij zonder het pijnlijk-drukkende der eerste weken.

Eindelijk brak ook de dag der bevrijding aan: zijn vrienden hadden niet stil gezeten. Gesteund van alle zijden werd een verzoekschrift den gouverneur van den staat Kentucky aangeboden, waarop deze de invrijheidstelling gelastte.

Als in triomf keerde Father Jongen naar zijn parochie, en werd ontvangen onder jubelgezang zijner kudde, de meesten weenden van vreugde bij het weerzien. Geen wonder, dat na dien tijd vooral pastoor Jongen alles doen kon - allen invloed had bij zijn katholieke Ieren, - dat allen, ouden en jongen, hem vereerden als een vader - als een herder, die getoond had zijn leven te willen geven voor zijne schapen.

Nog langer dan 23 jaren zou Frankfort's katholieke gemeente haar herder blijven bezitten. De hoogachting van zijn kerkelijke overheid bleef hem al die jaren bij.

Een bewijs, dat zijn werken en streven en echt priesterlijke levenswandel werden op prijs gesteld, was zijne benoeming tot deken, en zijne opname in den raad des bisschops; meermalen afgevaardigd in de Diocesane Synode en consultor in het Concilie van Baltimore, wist deken Jongen door zijn ijver voor de zaak Gods, zijn rijpe, jarenlange ondervinding, mee te werken tot opbouw en bloei der Kerk en de Vereenigde Staten, en in het voorzien in hare vele nooden. Daarbij was hij een vurig bestrijder van het toen smeulende en later in lichte laaie opvlammende Americanisme.

Bemind en vereerd werd hij door zijne medebroeders in 't heilig ministerie, voor wie hij steeds een gastvrije en trouwe vriend, een welmeenend, oprecht raadsman en helper was. Bemind vooral door zijne parochianen, voor wie hij toonde te zijn een waar zielenherder - een vaderlijke vriend tevens, die ook hunne tijdelijke belangen behartigde. Getuigen hiervan de talrijke brieven en de herhaalde bezoeken, die deken Jongen ontving gedurende de 12 jaren van rust, later in Schijndel doorgebracht.

Want na een arbeid van 32 jaren in het verre Westen, begon hij terug te verlangen naar zijn geboorteland. Ofschoon uiterlijk een sterke en forsche gestalte, waren de laatste jaren zijn lichaamskrachten ondermijnd en zijn geneesheer oordeelde een rustig verblijf in Holland noodzakelijk, om nog jaren te kunnen leven. Na rijp beraad en overleg met zijn bisschop, Mgr. Maes, werd hiertoe besloten. Hoe noode ook, zijn geestelijke kudde moest de redenen billijken, en berustte in dat droevig heengaan voor altijd.

Dat deken Jongen een blijvend monument heeft nagelaten in de harten zijner parochianen, bleek duidelijk uit de brieven - niet van enkelen, maar van velen - niet van 't eerste jaar na zijn heengaan, maar ook in latere jaren - bleek nog duidelijker uit de deelname in de droevige kwaal van zijn laatste levensjaar - bleek vooral na zijn sterven uit brieven van het verre Westen, waarin droefheid werd betoond, en de schoone, voorbeeldige eigenschappen van deken Jongen werden beschreven.

Einde Mei 1891 arriveerde deken Jongen in Holland, verbleef eenigen tijd onder zijn bloedverwanten en vestigde zich toen op de pastorie van zijn vroegeren, zoo hartelijk sympathieken, vriend, den pastoor van de nieuw-opgerichte parochie 't Wijbosch te Schijndel. Gaarne willende verblijven en zich bewegen onder geestelijken-vrienden, en op de allerdringendste uitnoodiging van voornoemden vriend, was deken Jongen tot dien stap overgegaan. Na eenigen tijd werd in 't Wijbosch een afdeeling gesticht van de eerwaarde Zusters van Schijndel. Deken Jongen, nog willende werken en dienstig zijn voor anderen zooveel hij kon, nam het aanbod gaarne aan de eerste rector te zijn van voornoemd Sint-Barbaragesticht.

De werkkring dáár was van dien aard, dat hij voor een priester zeer wel kon samengaan met het Otium cum dignitate, na jaren van verdienstelijken en moeilijken arbeid. Deken-rector Jongen zorgde voor het zielenheil der aan zijn zorgen toevertrouwde Zusters zooveel hij kon, door woord en daad.

Dagelijks droeg hij met zeer veel godsvrucht, en met zekere statige en stichtende langzaamheid het H. Misoffer op en gaf des Zondags en op de recollectiedagen een zakelijke onderrichting. Deken Jongen was voor de eerw. Zusters een voorbeeld, als man des gebeds, zoo dikwijls zagen zij hem neergeknield voor het Allerheiligste - en ontmoetten hem in stille godsvrucht biddende den Rozenkrans.

Deken-rector Jongen was een gemoedelijk, deftig priester. De vrienden, met wie hij gestadig omging - de kring, waarin hij zich bewoog - zij allen zagen in hem den statigen, maar toch eenvoudigen priester van 't Bossche Diocees; het was in zijn manier van handelen en van leven niet merkbaar, dat hij meer dan dertig jaren in Amerika was geweest. Reeds twaalf jaren was hij een bekende persoonlijkheid geworden in Schijndel en omgeving, bekend om zijn joviale goedheid, gullen lach en eenvoud!

Onverwacht - op den avond van 26 Maart jl. - is deken Jongen overleden. Het was geheel onverwacht, want wei was het bekend, dat hij lijdende was aan keelkanker, eene treurige, pijnlijke, ongeneeslijke kwaal, die hem zou ten grave voeren, misschien na veel lijden en ellende, - maar nu ‘al dood.’ Het was maar al te waar - zijn ziektetoestand maakte een kleine operatie noodzakelijk: het aanzetten van een inhalatiebuisje, doch niemand dacht aan gevaar, ook de lijder niet. Zonder merkbaar lijden of benauwdheid, zacht slapend, was zijn sterven.

Alleen voor hem zelven kwam de dood niet onverwacht. Bewust van zijn toestand, den naderenden dood voor oogen, had hij zich voorbereid reeds vóór maanden. Den 26sten Maart, den dag van 't overlijden, had hij nog het geluk gehad het H. Misoffer te kunnen opdragen en vervolgens den heelen vóór- en namiddag doorgebracht in vertrouwelijk gesprek met zijn familieleden, waaronder hij meermalen over het naderende einde sprak - al dacht hij dan ook dat einde een paar maanden in de toekomst. - Zóó wachtte deken Jongen welgemoed de operatie af, die hij zelf noemde als van geen gevaar. Om zes uur, toen de geneesheeren alles in orde brachten op de kamer der operatie, ging rector Jongen naar zijn geliefkoosde plaats in de kapel - den voet des altaars; aldaar in diepen eerbied neergeknield, bereidde hij zich voor. Zonder twijfel gesterkt door dit vurig gebed heeft hij zich geheel en al overgegeven aan den H. Wil des Heeren, want vastberaden staat hij op, bestijgt welgemoed de trap naar boven - en na enkele oogenblikken is zijne ziel reeds heengegaan naar betere oorden - naar de gelukkige eeuwigheid - om de belooning te ontvangen, den trouwen priester toegezegd.

J.P. v/d C.

Vlijmen, 3 Juli 1903.