Schetsen uit Kopenhagen,
door
G.F.J. Douwes.
(Vervolg.)
Is het Thorwaldser Museum belangrijk voor de beeldende kunst, misschien van nog meer gewicht voor de wetenschap, met name de geschiedenis en de archeologie, is het Museum van Noordsche Oudheden, dat gevestigd is in Prinsens Palais, de vroegere woonplaats des kroonprinsen.
Dit Museum, in 1807 door professor Nyrop aangelegd en zijn grootste uitbreiding aan C.J. Thomson verschuldigd, is eenig in zijn soort: het is de ongeschreven, maar aanschouwelijke geschiedenis van de levenswijze der oorspronkelijke bewoners van het Noorden, inzonderheid van Denemarken, en van hun overgang uit den staat van barbaarschheid tot de verschillende trappen der beschaving; - het vertoont de opeenvolging van de ontwikkelingstijdperken uit de steen-, brons- en ijzerperioden tot den Christelijken tijd, de Middeleeuwen en de Renaissance, en de latere eeuwen.
Men aanschouwt hoe de tijd der barbaarschheid en ruwheid, van vuursteen en brons, in dien van ijzer overgaat, en hoe bij den vooruitgang der beschaving niet alleen dit, maar ook de edele metalen voor allerlei gebruik bewerkt worden.
In het Museum is alles uitstekend gerangschikt, zoodat men de verschillende zalen volgend, ook met den loop der geschiedenis medegaat.
Ziet in de eerste zalen die steenen bijl en hamer en spijkers, als ge ze zoo wilt noemen en die andere steenen wapenen en gereedschappen. Gaat verder en ge komt in de bronsperiode: daar zijn de vormen al fraaier en is de bewerking meer volkomen; ziet b.v. die haken en miniatuur-standbeelden, welke waarschijnlijk goden moeten voorstellen.
Aanschouwt die lansspitsen, die pijl en boog, die reuzenzwaarden en schilden en die andere oude wapenen; - wat verder dien ijzeren maliënkolder en dien geheel geharnasten ruiter, en uit lateren tijd die oude geweren, waarvan de loop zoo kunstig gesneden of zoo fraai met ivoor of email ingelegd is.
Bemerkt dat oude huisraad, hetwelk langzamerhand doelmatiger en beter wordt; - die oude sleutels, sloten en ander kunstig smeedwerk; - die geëmailleerd koperen schrijnen, kastjes, kruisbeelden en heiligenbeelden.
Bewondert die keurig bewerkte gouden, zilveren en van andere metalen vinger-, arm- en halsringen, die andere sieraden, medailles, zegels en gedenkpenningen; dat zwaar gouden reliquie-kruis met dito ketting, eens het eigendom eener koningin.
Vestigt uw aandacht op dat fijn en kunstig gesneden ivoorwerk van dien bisschopsstaf, die kruisen en heiligenbeeldjes, die bisschops- en andere zegels; - alsmede op die voeten van glazen en bekers en die heften van messen en vorken.
Beziet nog die oude, merkwaardige klokken en uurwerken van verschillenden vorm en grootte, die antieke gebrande glazen met hun voorstellingen van helden en heiligen, die gobelins met hun tafereelen uit de godenleer en de oudheid; - en treedt dan de zalen binnen van den ouden katholieken tijd. Maar we doen niet als de meeste bezoekers, die hier slechts even vertoeven en met een onverschilligen blik rondzien, neen, wij verwijlen hier langer, om belangstellend de oude stemmen van godsdienst en kunst te hooren, die hier zoo luide spreken, om indrukken op te doen en herinneringen te verzamelen, aangename en weemoedige.
Aangename, omdat hier alles getuigt van het innig godsdienstig leven en het hoog ontwikkeld kunstgevoel van het katholieke voorgeslacht; van zijn offers in geld en in arbeid, om het kostbaarste en kunstigste te verkrijgen, waar het gold het Huis Gods en de uitoefening van den godsdienst.
Die door kunstenaarshand gesmede altaren met hun verguldsel, dat u nog tegenglanst; - die prachtig gebeeldhouwde, of fijn geschilderde en rijk vergulde altaren, waarvan kleuren en goud nog zoo frisch zijn; - die verschillende triptieken met haar fraai beeldhouw- en schilderwerk en die metalen triptiek met dat heerlijk drijfwerk, voorstellende, in het midden: boven de Boodschap des Engels aan de H. Maagd, daaronder de Kruisiging des Zaligmakers en beneden het Laatste Avondmaal, en aan de beide vleugels lijdenstafereelen; - die vijf verguld zilveren monstransen, waarvan een 1 M. en twee 3/4 M. hoog zijn, met hun fijne pinakels en heiligenbeeldjes, hun keurig geciseleerde voeten en andere versieringen, schoone producten van hoog opgevoerde goudsmeedkunst; (zouden die vele haakjes ook wijzen op verdwenen kostbare edelgesteenten?) - die onderscheidene cibories, miskelken, reliekhouders en ander altaargerei; - die half-vergane kasuifels en koorkappen, waaraan het te zien is, dat zij eens kunststukken van altaargewaden waren: - zijn dat alle geen welsprekende getuigen van kunst en godsdienst, en verkondigen zij niet luide den vroegeren luister van het Huis des Heeren en de viering der kerkelijke plechtigheden?
En die vele afbeeldingen der H. Moeder Gods, welke haar op zoo onderscheidene wijzen en zoo schoon voorstellen, wijzen zij niet op de groote, kinderlijke liefde en vurige vereering der H. Maagd, gelijk die talrijke beelden der Apostelen en Martelaren, van Pausen en Bisschoppen en andere heilige mannen en vrouwen op de groote vereering dier Heiligen?
Maar daarom juist sprak ik boven ook van weemoedige indrukken en herinneringen, wijl door den verwoestenden storm der Hervorming al deze zaken aan haar hooge, heerlijke, heilige bestemming zijn onttrokken en, min of meer geschonden, vernederd zijn tot antiquiteiten, door de meesten met onverschilligheid aangezien of zelfs geen blik waardig gekeurd.
In een ander deel van hetzelfde groote gebouw bevindt zich het Ethnographisch Museum, in 1851 door Thomson gesticht, een hoogst belangrijke en uitgebreide verzameling, die nog steeds wordt vermeerderd.
Het is een aanschouwelijke les in de aardrijkskunde, met name de volkenkunde: men maakt kennis met kleederen en woning, huisraad en wapenen, bezigheden en godsdienst, kortom met zeden en gebruiken van de volken in het hooge Noorden van Europa en die buiten ons werelddeel.
Achtereenvolgens bezoekt men: Noord-Europa; Noord-, Midden-en Zuid-Amerika; Noord- en West-Afrika en de binnenlanden van het zwarte werelddeel; Noord-Azië, Japan, China, de Oostindische eilanden, Voor- en Achter-Indië en verschillende deelen van Australië. En om den bezoeker juist aan te wijzen, waar hij zich bevindt, hangt in elke afdeeling een kaart van dat werelddeel, waarop het land of de landstreek nauwkeurig is aangegeven.
Eenig in haar soort is de afdeeling Groenland, hetgeen niet zal verwonderen, als men denkt aan de verschillende oude Deensche koloniën op dat eiland.
De afdeeling Oostindische eilanden, waarop zooveel aan ‘onze Oost’ herinnert, zal ieder Nederlander met jaloersche oogen beschouwen en zou hij gaarne in een Nederlandsch Museum willen overbrengen.
Nog is in hetzelfde gebouw de Koninklijke Munt- en Medaille-verzameling, een zeer belangrijke collectie, inzonderheid wat Denemarken betreft; de verzameling van munten uit de middeleeuwen is een der rijkste van Europa.
Thans begeven wij ons naar een groot, statig gebouw, schilderachtig gelegen op halfgesloopte vestingwerken, welks voorgevel is versierd: van boven met beeldhouwwerk en beelden, de godinnen der beeldende kunsten voorstellend, beneden met de bronzen standbeelden van den schilder Wilhelm Marstrand en den beeldhouwer Herman Bissen; en in het voorportaal met de bronzen busten der kunsthistorici N.L. Höyen en Julius Lange. Vanboven leest men in groote gulden letters: Statens Museum for Kunst.
Op de ruime grasvlakte voor dit Kunstmuseum verrijst het sierlijk monument Danmark: een schoon gelauwerd bronzen vrouwenbeeld op een fraai granieten voetstuk, waarop zich ter halver hoogte drie bronzen leeuwen verheffen; het is een geschenk van het Deensche volk aan koning Christiaan IX en koningin Louise op hun gouden huwelijksfeest, 26 Mei 1892.
In het Kunstmuseum zijn gehuisvest: de Koninklijke Schilder ijen-galerij, de Koninklijke Sculpturen-verzameling en de Koninklijke Koperetsen-verzameling.
De Schilderijen-galerij is gedeeltelijk afkomstig van die stukken, welke bij den brand van het slot Christiansborg gered maar beschadigd zijn, benevens vele andere, te zamen 1800, waarvan 800 in twee hoofdafdeelingen zijn tentoongesteld: de afdeeling buitenlandsche meesters, behoorende tot de Nederlandsche, Fransche, Duitsche en Spaansche scholen; en de afdeeling Deensche meesters.
Dezen hebben vooral tot onderwerpen gekozen: portretten van beroemde mannen, Noordsche landschappen (bosch-, weide- en kustgezichten), de zee (bij zonlicht, bij avond, bij storm), de vischvangst en de visschers, enkele huiselijke tafereelen enz.
De Sculpturen-verzameling bevat beelden, busten en groepen in marmer, brons, gips en terra-cotta van Bissen, Jerichau, Jacobsen, Schultz en andere Deensche meesters. Benevens veel schoons en edels, dat bewondering en eerbied afdwingt voor den kunstenaar, ziet men hier ook veel leelijks en laags, in den zin van onzedelijk, hoogst onzedelijk. Hier is van volle toepassing wat boven is gezegd van de realistische richting in de kunst; en het is te betreuren, dat men niet heeft kunnen besluiten, die met elk gevoel van betamelijkheid strijdige voorstellingen, waarvan men de oogen moet afwenden, af te zonderen in een bijzondere afdeeling, alleen voor kunstenaars toegankelijk.
Merkwaardig is de Gipsafgietsels-verzameling, die naast producten van moderne kunst een voorstelling geeft van oud-Assyrische, -Egyptische, -Grieksche en -Romeinsche kunst: afbeeldingen, geheel of gedeeltelijk, van versieringen van tempels, paleizen, amphitheaters, triumfbogen, graven enz.
De Koperetsen-verzameling wordt in 600 mappen bewaard en is voor den kenner zeer belangrijk.
Langs de wanden der zaal hangen een honderdtal modellen, die een goed overzicht geven van de ontwikkeling der graveerkunst.
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
