De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 20

Jan van Arkel.
Historische roman uit het einde der 13^de en 't begin der 14^de eeuw,
door
Albertine Smulders.
(Vervolg.)

De poorter gaf den verbaasden Schütz geen andere verklaring, dan dat hij hem gelaste snel naar de plaats te gaan, waar hij zijn heer had achtergelaten, en hem zoo spoedig mogelijk tot hem te geleiden. Dienstknechten zouden met hem gaan, opdat hij den weg en het huis zou kunnen wedervinden. Zóóveel begreep de knaap wel, dat de booze dagen voorbij waren en de uitkomst niet verre was. De dienaren konden hem slecht bij houden, zoo snel rende hij de straten langs naar de kerk, waar de ridder hem zou wachten.

De schemering was lang gevallen, de gloeiende kleuren der beschilderde vensters waren dof en verbleekt. De stille duisternis, die den langen dag in de hoeken en gewelven der kerk was gevlucht, kwam langzaam er uit getreden en vulde 't gansche heiligdom. Jan van Arkel zat nog onbeweeglijk in een der hooge gebeeldhouwde banken gedoken; 't was hem of hij reeds lang vergeten had waarop hij wachtte. De rust en de stilte verlichtten wel zijn groote vermoeienis, maar op zijn denken en willen drukten zij als met looden handen. Het dacht hem, dat hij dagen en dagen daar kon blijven zitten zoo stil, zoo onbeweeglijk als een der beelden op de graftombes.

Daar klonken luid driftige voetstappen; fluisterend en toen luider riep men zijn naam. Arkel schoot uit zijn gepeinzen en, terwijl hij zich oprichtte, ontdekte zijn knaap hem door 't gedruisch, dat hij maakte.

‘Heer!’ klonk hem gejaagd en opgewonden tegen, ‘kom, kom snel mede, redding....’

‘Kind, wat is er? Komt waarlijk de engel van priester Andreas ook voor ons aanrijden?’

‘Ja, neen, heer!’ en de knaap lachte en schreide te gelijker tijd. ‘Geen engel, maar uw wapen, de zwaan en de balken, kom toch mede.’

En zijn meester bijna met geweld voortduwende, bracht hij hem buiten het kerkgebouw: daar stonden de knechten met een draagstoel en met flambouwen, en weinig tijds later stonden zij voor de statige, helverlichte poorterswoning.

VII.

Dies ben ik zeker ende vroet:
Weldaet waert niet vergeten.
Maerlant.

Haastig opende zich de deur der huizinge op 't geklop van de knechten; in 't groote, ruime voorhuis stonden andere dienstknapen met fakkels, die met den uitersten eerbied de arm gekleede reizigers vóórgingen, een deur door, die hen in de badkamer bracht, waar ze, bijgestaan door de vlugge knapen, al spoedig met een zucht van welbehagen hunne bestoven en gerafelde kleederen afwierpen en zich verfrischten naar hartelust. Toen zij gereed waren, reikten de dienaren hun onderkleeden van fijn linnen en brachten dan met een diepe neiging aan Arkel een riddergewaad van zoo kostbare stoffe en maaksel, als de meest prachtlievende edelman zou kunnen dragen. Nooit had hij met zoo fier en zalig gevoel den mantel omgeworpen als thans, nooit vooral zoo vroolijk zwaard en dolk aangegord, hij, de stoute krijger, die al dien tijd geen wapen had omklemd. De Schütz kleedde zich met groote, verbaasde oogen in een korten, veelkleurigen rok, zooals de schildknapen dien te dragen plachten en ook Arkel's verbazing steeg, toen de jongen hem opmerkzaam maakte, hoe die versierd was met de Arkelsche kleuren.

Luttele woorden hadden zij over dit zonderling avontuur gewisseld, toen reeds de buigende dienaren hen weer wegleidden, de trap op, naar een groot en ruim vertrek, met lantarens en hanglampen verlicht, want door de kleine vensters met hun dik, groen glas, drong nu geen enkel lichtstraaltje meer naar binnen. Op sneeuwwit ammelaken stond het avondmaal gereed: gebraden en gezoden vleesch, gevogelte hard gebakken met radijs, en allerlei frissche en geurige vruchten. Hoe de uitgehongerden aten, schoon Arkel den knaap bijna dwingen moest aan dezelfde tafel met hem plaats te nemen! En toen de ridder den beker met malvezije opnam om den heildronk uit te brengen, greep de ontroering der onverhoopte vreugde hen beiden aan en de meester en de knaap schreiden als kinderen.

Nu zij verkwikt en verzadigd waren, konden zij niet rusten voor hunne nieuwsgierigheid bevredigd was, hunne verwondering was altijd grooter geworden en alles wat zij ondervonden geleek op een wonderlijke tooververtelling; heer Jan riep een dienaar nader en verzocht, dat hij hem tot zijnen meester zou geleiden. De man boog zich en zeide, dat hij geen anderen meester had dan den ridder Van Arkel, wiens bevelen hij eerbiedig wachten zou.

‘Maar ik wil den heer van dit huis spreken, ik wil dat mij dit alles duidelijk zal worden!’ zeide Arkel, ‘ik begrijp niet, mijn goede man, hoe ge in mijn dienst kunt zijn, daar ik u nooit te voren gezien heb en nimmer in deze stad vertoefde.’

De man zeide met nog meer eerbied, dat dit huis en alles wat het bevatte toebehoorde aan jonker Jan van Arkel, toekomstig heer van Gorichem, maar, wanneer het dezen mocht believen den huisvoogd, die deze huizinge tot zijn dienst bewaarde, te ontbieden, aan zijn bevel gehoorzaamd zou worden.

In nog grootere verbazing zeide Arkel hem aldus te doen en hij bleef stilzwijgend in zijn zetel zitten, tot de voorhang werd opgelicht en zich op den drempel de jonge poorter vertoonde, die reeds vroeger met den Schütz gesproken had. Hij was van ongeveer dezelfde jaren als Arkel en had een schrander, vriendelijk gelaat. Hij was deftig gekleed in een langen, blauwen overrok, die hem vrij sluitend van de schouderen tot de voeten dekte, terwijl de mouwen, aan de ellebogen uitgesneden, de mouwen van zijn onderkleed deden zien, dat van dezelfde bruine violetkleur was als zijne hozen en zijn teruggeslagen kap met langen staart. Een oogenblik poosde hij op den drempel en de beide jonge mannen staarden elkaar aan, toen trad hij op Arkel toe en sprak met hoofschen eerbied:

‘Welkom in uw huis, ridder Van Arkel! Zoo ik op uw gelaat niet de sporen van vermoeienis en ontbering ontdekte, zou ik het booze lot zegenen, dat u hierheen voerde en mij aldus in staat stelt een schuld af te doen, die mij al te zwaar drukt.’

‘Sinds ik deze huizinge ben binnengetreden,’ zeide Arkel, ‘verkeer ik in steeds stijgende verwondering. Beroofd van alles, als een arm, eenvoudig pelgrim, kom ik in een mij gansch onbekende stad en vind daar eene woning, die mijn wapen draagt, waar men mijne wenschen voorkomt en mij als heer en meester huldigt. Nog vraag ik mij af, of ik niet droom. Ik bid u, dat gij, die hier in waarheid de meester schijnt te zijn, mij uwen naam zegt, en waaraan ik uwe goedheid dank, die zoo koninklijke gastvrijheid schenkt aan een die, bij zijn weten, u nog nimmer mocht ontmoeten.’

‘Mijn naam zal u weinig zeggen; ge zult alleen toegeven, dat Maarten Symens goed Dietsch klinkt; van goedheid is geen sprake, want bij alle Heiligen, mijn goede meester, dit huis en al wat er toehoort is het uwe, naar waarheid en recht. Herinnert ge u niet meer den armen koomen, wien ge zijn mars afkocht, die u later wat hij won wilde teruggeven? Weet ge niet, hoe ge hem alles liet om er verder handel mede te drijven onder voorwaarde, dat gij deelen zoudt in de winst? Zie, wat ik nu doe, is geene goedheid, zooals ge mij eens beweest; 't is uw rechtmatig deel, dat ik u uitbetaal. Mijn handel is gezegend en ruim gezegend; naar allerlei vreemde steden heb ik Vlaamsche waren - voornamelijk linnens - uitgevoerd. Zoo kwam ik ook hier en huwde er de dochter van een geacht koopman; ik heb de goede stede, wier poort en ingang mij zoo willig openstonden, hou en trouw beloofd en ben poorter van Freyburg geworden. Mijne medeburgers hebben mij schepen gekozen en als men mij den rijksten poorter van Freyburg noemt, dan spreekt men geen leugen.

‘Dit alles heb ik u te danken. En God is mijn getuige, dat het mij groote vreugde is, u weder te geven al wat u toekomt.’

Hevig ontroerd reikte Arkel hem de hand. ‘Sta op, goede en getrouwe manne,’ sprak hij, toen Maarten Symens een knie boog en de aangeboden hand eerbiedig kuste; ‘ik kan u niet danken, want woorden kunnen hier te weinig zeggen. Ik heb vele landen gezien en vele menschen, ik was aan 't hof en in de legerplaats, bij weelderige feesten en heete gevechten. Als knaap dacht ik, dat het glinsterend wapenkleed en de met goud bestikte prelatenmantel waarborg gaven voor ridderdeugd en heiligheid, maar ik heb laagheid en snoode list gezien, waar ik ze 't minst vermoedde, en in mijn tegenspoed heb ik ondervonden, hoe de Christenen vaak onbarmhartiger zijn dan de heidenen. Maar gij, die eene luttele weldaad zóó kunt vergelden, doet me weer gelooven in al wat goed en edel is. Wat meer! ge leert me zien hoe goed God moet zijn, die zulke dienaren heeft.’

En, voelende, dat, zwak en uitgeput als hij was, hij zijn aandoening niet langer meester kon blijven, wierp Arkel zich in zijn zetel en zich geweld aandoende:

‘Kom, Maarten, daar ge mij hier toch als meester erkent, wil ik als meester hier handelen. Laat uwe huisvrouw binnenkomen en laat uwe knechten wijn brengen. Ik zal u mijne geschiedenis verhalen en 't zal mij zijn als ware ik reeds terug in het vaderland.’

Het lieve, zachte gelaat van Elisabeth bloosde, toen Arkel haar nog eens herhaalde, wat dankbaarheid hij gevoelde, en vooral toen hij zoo hoogelijk prees het trouwe hart, dat zij 't hare mocht noemen. Spoedig verschenen nu de dienaars met zilveren

[p. 212]

bekers en kannen vol ypocras en geurigen kruidenwijn; de Schütz, die van vermoeienis op zijn bankje zat te slapen, werd ter ruste gezonden en Arkel deed tot laat in den nacht aan zijn nieuwe vrienden het verhaal zijner avonturen. Maarten, toen hij bespeurde van wat hevig verlangen de ridder brandde om zijn reis voort te zetten, bood zich aan om hem te vergezellen en was van dit voornemen niet meer af te brengen. Zij bespraken dan hoe zij 't beste en spoedigste alles voor de reis in gereedheid zouden brengen, en toen de ridder zich eindelijk tot slapen legde in 't gelukkige vooruitzicht den volgenden morgen de reis te aanvaarden, had hij zich in langen tijd niet zoo rustig en tevreden gevoeld. Dan de vermoeienissen en ontberingen deden zich ook op het ijzeren gestel van Arkel gelden; de gansche week, die op zijn aankomst volgde, was hij te ziek om zijn legerstede te verlaten, maar spoedig keerden zijn krachten terug en op een lichten, vroolijken morgen stonden de paarden, trappelend en brieschend voor des poorters huizinge. Eene gansche schare leegloopers en nietsdoeners had er zich verzameld om den schoonen ridder te zien opstijgen en ook de kleine schildknaap had zijn deel in de bewondering van 't volk. Maarten Symens en twee zijner dienstknechten, allen met zwaarden gewapend, volgden en nu wist men meteen, dat de lange reize, die de poorter ging ondernemen, geen loos gerucht was, want anders dan op reis mag geen poorter wapens dragen, zoo hij niet in dienst der stede is.

Kopenhagen. Kjöbmagerkade [Koopmansstraat] en Ronde Toren.

Zoo ging de kleine troep door de nauwe, kronkelende straten met hare overhangende huizen, waarvan de spits toeloopende of getrapte gevels met arkels en soms met gansche torens versierd en versterkt waren. Een schoone stad! mogen die overhangende verdiepingen, op zware balken of gemetselde kariatyden rustende, ook een ietwat somber uitzicht aan de straten geven, wat eigenaardig karakter ligt er toch in ieder huis met de kleine, ranke deuren en hooge vensterramen,

meestal met ijzeren traliën gedekt, en wat schoon geheel vormen al de huisjes weer te zamen; wanneer ge ze ziet in 't bonte gewoel van drukken marktdag, zijn ze zoo gansch in overeenstemming met die veelkleurige menigte en ziet ge de stad nu, in den vroegen lentemorgen, nu de zon pas even lichten gaat op hare tallooze spitsen, dan kunt ge u haar weer niet schooner denken dan in deze volmaakte rust en zonnigen vrede.

Met wat vroolijk hart rijdt thans Arkel de poort uit, die hij zoo mismoedig was ingetreden. Voor weinige dagen kwam hij hier, een arme berooide, kranke pelgrim, en nu draaft hij reeds in volle wapenrusting en de burgers wijken eerbiedig ter zijde voor zijn trappelend ros, zelfs die twee deftige mannen, die ten stadhuize uittreden met hun zwarten tabbert en rooden kovel, waaraan de zilveren bellen klingelen, die dus door hun gewaad kenbaar zijn als oversten der stad, buigen zich voor den wonderen Ridder. Want zijn roemrijke naam en heldhaftige daden hebben reeds door de gansche stad geklonken.

Aan de poort der stad vinden zij nog een kleinen stoet van wapenknechten, die met hen zullen trekken, want de rijke poorter wil, dat zijn weldoener met alle eer zal wederkeeren, zooals dit een edelman past, en daarbij wil hij zich voor allen mogelijken overval vrijwaren, want niet alleen, dat zij met den uitersten spoed zullen reizen en dus niet van eenig oponthoud gediend zijn, maar ook voeren de dienaren van Symens een schat van fraaie en kostbare zaken mede, alle geschenken voor den heer van Arkel en voor zijne bruid. En de ridder stelt zich reeds voor met wat opgetogenheid Ermgaard dat heerlijk weefsel zal bewonderen van teedere, hoogroode zijde, waarop met de meest volkomen kunstvaardigheid in blanke zijde en glinsterend gouddraad de Engelsche groetenis in beeld is gebracht.

(Wordt vervolgd.)

Kopenhagen. Marmor- of Frederikskerk.