De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 20

[p. 189]

[Nummer 24]

In memoriam.
Zijne Doorluchtige Hoogwaardigheid
Mgr. C.J.M. Bottemanne.

Bij de afbeelding van den pas-ontslapenen bisschop van Haarlem een woord van liefdevolle waardeering! Eene lijkrede mocht, volgens verlangen van den overledene, niet bij zijne pontifikale uitvaart gehouden; hoe eenvoudig-waar dient dan het bijschrift te wezen bij de schoone afbeelding, welke de Belgische Illustratie zoo ter rechter tijd nog eens te aanschouwen geeft aan onze betrokkene blikken.

Z.D.H. MGR. CASPAR JOSEPH MARTINUS BOTTEMANNE,
Bisschop van Haarlem, † 22 Mei 1903.

Onder een zeer bijzondere omstandigheid beklom Mgr. Bottemanne, twintig jaren geleden, den bisschopszetel van Haarlem, nadat hem eerst verschillende bedieningen, beurtelings in de gewone zielzorg, en beurtelings aan het Groot-Seminarie Warmond, waren toevertrouwd geweest. Hierover hebben de dagbladen reeds genoeg geschreven. Maar bij de bisschopswijding en het aanvaarden van het bisschoppelijk bestuur door Mgr. Bottemanne, was dit voor ons, Nederlanders, iets ongewoons, dat de vorige bisschop van Haarlem, Mgr. P.M. Snickers, niet door den dood van zijn bisdom was losgemaakt, maar dat Zijn Hoogwaardigheid door Paus Leo tot aartsbisschop van Utrecht was verheven.

En zie, nu wij in deze treurige dagen van scheiding die beide hoogepriesters weer levendig voor de oogen onzer herinnering zien verrijzen, nu wil het ons toeschijnen, dat wij van hun beider allerdierbaarsten handel en wandel, een waar levensbeeld kunnen geven, door één enkel woord van St. Paulus hier te herdenken. ‘Alle hoogepriester,’ zegt St. Paulus aan de Hebreën¹⁾ ‘uit de menschen genomen, wordt voor de menschen gesteld in de dingen, die God aangaan.’

Vestig, goede lezer, uw aandacht op de laatste woorden dezer uitspraak en ge ziet Monseigneur Snickers weêr. Ja, in de dingen, die God aangaan, was deze Hoogepriester met zulke altoosdurende toewijding gesteld, dat zijn leven schier geen gewoon menschenleven was. Slechts bij bidden en zwijgen, slechts bij arbeiden en dood-zijn voor eer, voor genoegen, ja, schier voor noodzakelijke verstrooiing, is deze wonder-baar-groote bisschop in de dingen gesteld geweest, die God aangaan. Laboris, non honoris, was zelfs zijn wapenspreuk; zijn episcopaat zocht arbeid, arbeid en nog eens arbeid.

Maar wilt ge nu Monseigneur Bottemanne kennen, let dan, met mij, op den aanvang van de apostolische beschrijving van het bisschopsambt. Een hoogepriester wordt, door Gods goedheid, niet uit de Engelen genomen die geen aardsche miserie hebben gekend, ook niet uit de hemellingen, wier bestaan reeds door de zalige aanschouwing Gods wonderlijk is gesublimeerd, neen, elke hoogepriester wordt genomen uit de menschen, uit ons midden dus, mijn lezer, opdat hij het oude vers der Eneïden, op de meest Christelijke wijze zoude vervullen: non ignarus mail, malis succurrere disco, ik zelf met het leed niet onbekend, ik leer het leed te helpen. Ut condelore possit, zegt St. Paulus, opdat hij medelijden kunne hebben.

O ja, goede Monseigneur Bottemanne, uit de menschen genomen, zoo vertoondet gij u, toen gij twintig jaren geleden, rondborstig verklaardet, dat gij zelfs met zekere blijdschap een zóó troostend ambt, als het episcopaat, aanvaarddet. Wij mochten u dit luide hooren te kennen geven, toen gij als electus op reis waart, om in de Achelsche abdij uwe retraite voor de bisschopswijding te gaan houden en eenige uren in de Maasstad bij den hoogeerw. deken Taverne, zal. ged., waart afgestapt. En ook later hebt gij nog langen tijd zoo gesproken. ‘Ik ontmoette,’ zoo spraakt gij na uwe reizen naar Rome, ‘dikwerf bisschoppen uit het buitenland, wier gemoed zoo treurig was over de ellenden hunner bisdommen. Maar,’ zoo zeidet gij dan, gij die zoo hoog vereerd waart met uwe geestelijke kinderen, ‘ik heb aan de bisschoppen telkens gezegd: Neen, dat is bij mij zoo niet; in Holland houden de katholieken veel van hunne bisschoppen en de bisschoppen beminnen evenzoo hunne geloovigen.’

Uit de menschen genomen! Uw heilig ambt bracht u, gedurende de heilige vormreizen, dagen achtereen, als gast aan de pastorieën van de zeereerw. dekens, en ook aan de huiselijke tafel der zeereerw. heeren pastoors. Wie deed er meer dan gij, om alsdan toch maar vriendelijk en afdalend te zijn? Toen het gewicht van het episcopaat zelfs zwaarder voor u geworden was, zoowel door den meer dan zeventig-jarigen leeftijd, als door de toenemende kwestiën op sociaal gebied enz., toen bleef toch altoos nog de onschuldige vroolijkheid om uwe eerbiedwaardige persoonlijkheid rondzweven. Als de Hoogepriester eerst naar eisch getoond had in de dingen gesteld te zijn, die God aangaan; als de hooge gestalte met het nog zwarte hoofdhaar ons bij de pontificale functiën eerst aan dien Mozes had doen denken, van wien de H. Schrift vermeldt, dat de jaren tevergeefs zijn lichaamsluister zochten te rooven, dan waart gij verder de kerkvorst uit de menschen genomen, die naar eisch der Christendeugd van Eutrapedia, de onschuldige scherts wel durfdet uitlokken en zelfs terug-

1) V. 1.

[p. 190]

geven. Wat Dr. H.J.A.M. Schaepman, roemrijker gedachtenis, zoo menschkundig in de lijkrede van Rijsenburgs president opmerkte: ‘Deze goede grijsaard beminde de jeugd en kon belang stellen in hun spel’, dat was mede op Haarlems bisschop toepasselijk, wanneer jeugd en spel slechts op tijd en in passende mate aan zijne oogen werden vertoond.

Uit de menschen genomen! O, hoe verdween zelfs die onschuldige vreugd, zoodra een lijdende zich tot dezen bisschop der goedheid wendde. Wij, die zelf in zulke omstandigheden hebben verkeerd, wij, die ook anderen als Christus' Kruisdragers in vrij groote mate kennen, wij zouden omtrent dezen bisschop mét reuzenkracht de lofspraak op keizer Titus willen uitbazuinen: Honor et deliciae generis humani: hij was de eer en 't vergenoegen der geheele menschheid. En voegt het niet, geheime vertrouwelijkheden te openbaren in tijdschriften, mag men zelfs van den bisschop uit de menschen genomen, niet van nabij verhalen, hoe hij, in den meest-letterlijken zin, weende met de weenenden, welnu, laten dan 's mans openbare geschriften ten minste spreken! Zóó sterk vroeg hij in den Vastenbrief van 1897 liefde, en wel toegevende, opofferende liefde van zijne diocesanen jegens andersgezinden, dat de organen van onze sterkste tegenstanders rondweg hebben geschreven: ‘Wij hadden gaarne gewild, dat zulke woorden het eerst van onze opperhoofden waren vernomen.’ ‘Houdt deze waarschuwingen,’ zoo schreef Mgr. Bottemanne, ‘bijzonder in het oog, mijne geliefden, wanneer gij zelven op onaangename en bittere wijze wordt aangevallen.’ En nog eens stond er verder: ‘Misschien mishaagt dergelijke bedaardheid, B.G., aan sommigen uwer,.... voor hen gelde Onze laatste opmerking: Gedurende vijftig jaren van ons priesterlijk leven hebben wij in woorden, in geschriften, in daden ons niet alleen bezadigd getoond, maar welwillend en liefderijk jegens onze on-katholieke landgenooten. Wij gevoelen er geen spijt over en, bij het klimmen der jaren, beseffen wij duidelijk de ijdelheid van het genot, dat men zoekt in eene overwinning op zijnen medebroeder.’ Zeker, de liefde was hier einde en begin en Sint Paulus' woord was geheel vervuld: deze bisschop was uit de menschen genomen, opdat hij medelijden zoude hebben; geen sterveling kon zelfs het beroep op zijn eigen voorbeeld van zachtmoedigheid te schande maken.

Geen wonder nu, dat de hoogepriester, die zóó opging in anderen, nog in den dood voor zich zelven alle die eerbewijzen heeft afgewezen, welke slechts gevoegelijk afgewezen konden worden. De man van zeer groote eruditie op het terrein der Kerkhistorie, de bouwheer van de Sint Bavo, de stichter van zoovele parochieën, de groote beschermheer van den R.K. Volksbond, de uitdeeler van geheele schatten aan aalmoezen, de hooggeëerde prelaat met onderscheidingen van paus en koningin zoo overvloedig begiftigd, hij ging in armoede henen als Christus op het Kruis en wilde geen lijkrede en geen begeleiding van eere bij zijne begrafenis, maar vroeg alleen om ‘veel gebeds’ voor zijne ziele.

Moge onze korte schets in dit nummer der Illustratie er iets toe bijdragen, dat onze lezers aan die vraag des stervenden in ruime mate voldoen. Dan zal voorzeker die overledene Hoogepriester, die hier op aarde reeds omnia in caritate, alles slechts in de liefde wilde stellen, zijne bezorgdheid voor ons in den hemel, in het volmaakte liefderijk, bij den Opperheer der Kerk blijven behouden. Zijn gebed zal ook de harten van Haarlems diocesanen, naar plicht en eere, straks weer keeren tot dien Vader in Christus, die, naar Rome's opdracht, den gevallenen staf van Monseigneur Bottemanne ter hand nemen zal, opdat de dingen, welke God aangaan, nimmer sterven, nimmer ondergaan, noch onder den ernst des levens, noch onder de blijdschap van het ware Christenhart, maar dat zij bloeien onder de zorgen van iederen Hoogepriester, van eeuw tot eeuw en van geslacht tot geslacht.

Leiden Mei 1903.

P.M. Bots,

R.K. Pr. en rustend rector.