De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 20

Jan van Arkel.
Historische roman uit het einde der 13^de en 't begin der 14^de eeuw,
door
Albertine Smulders.
(Vervolg.)

Op een der eerezetels, naast den heer van Arkel, zit Ermgaard van Voorne, die met jonker Geraerdt mede ten feest is gevaren. Wel is de winter lang en treurig geweest op den Burcht van Voorne; de vreeselijke dood van heer Floris, de medeplichtigheid der verwanten, dat alles heeft als een grauwe wolk alle levensvreugde overschaduwd. Mocht ook jonker Geraerdt met eigen hand wraak hebben genomen op eenigen der moordenaars, wat baate 't, het riep den doode niet terug. Maar de heer van Arkel, die zich den getrouwen schildknaap van graaf Floris had aangetrokken, wilde de aandacht van Jan van Avennes op hem vestigen. Voor Ermgaard inzonderheid is het een droevige, angstige tijd geweest; Van der Lee's laatste woorden hebben haar voortdurend voor den geest gestaan, want met boosaardigen toeleg zijn vooral Voorne's omstreken het tooneel zijner misdaden geweest en nauw ging er een week voorbij, dat geen geruchten van plundering en brandstichting, van roof en moord door Van der Lee's bende tot den Burcht doordrongen. Daarbij heeft men verscheidene malen op listige wijze getracht binnen den Burcht te komen en een paar keer is gepoogd Ermgaard, wanneer ze te paard of te voet zich naar de stad of naar 't Regulierenklooster waagde, in een hinderlaag te lokken. Maar wonderlijk genoeg zijn die aanslagen telkens verijdeld; een geheimzinnige macht scheen te waken, dat der jonkvrouw van Voorne geen leed geschiedde. Ermgaard zelve kon slechts gissen, wie de beschermer was, die altijd te goeder ure ingreep, maar die zich nooit vertoonde. ‘Sint Michaël,’ bleef de slotkapelaan zeggen, die niet wist, dat de reddende ruiter van hun tocht in den reiswagen nu aanvaller was geworden. In waarheid, toen Van der Lee zijn afscheidsgroet sprak, wist hij wel hoè het diepst te wonden: Ermgaard voelde zich schuldig aan ieder nieuw misdrijf en meer dan ooit vroeg zij zich af, of het niet het beste ware, zoo de zwarte wijle der nonnen van Sint Kathrijne hare leden omplooide.

Intusschen lijkt zij thans, hoe ernstig en bleek haar zacht gelaat moge wezen, niet veel op een zwart nonneke in dien lijfrok van helderblauw baragan met engsluitende mouwen van schitterende goudstof, terwijl om de golvende rosbruine lokken de gouden haarband blinkt. De oude ridder van Arkel, op 't slagveld nog koen genoeg, maar die in 't steekspel zijn plaats aan jongeren afstaat, beijvert zich, als hoofsch gastheer, haar op alles opmerkzaam te maken en beschouwt haar met blijkbaar welgevallen.

Wanneer Ermgaard's geestdrift om dit feest bij te wonen alleen ontsproten aan in de verwachting haar geheimzinnigen beschermer te zien, moet zij wel teleurgesteld zijn. Gisteren op den tornooi-avond heeft zij al de ridders en knapen, die aan het steekspel zouden deel nemen, het Hof van Arkel zien binnentrekken in hunne blinkende en glinsterende wapenrustingen, op hunne krachtige met rijk bestikte coverturen bedekte paarden gezeten. Bij het schetteren der klaroenen, bij 't wapperen van banieren en wimpels kwamen zij trotsch binnenrijden in den hof en van uit de vensters der woonvertrekken zagen de edelvrouwen dat schouwspel aan.

Hoewel zij hem maar ééns zag, in de eenvoudige kleedij van een wapenknecht - want zij begrijpt wel, dat hij, die zoo te rechter tijd in den slottuin opdaagde en die beloofde over haar te zullen waken, haar kampioen moet zijn - zou zij hem toch herkend hebben te midden dier bonte schare; meer nog, ware hij er tegenwoordig geweest, hij zou wel gebeden hebben, in tornooi of youste haar kleuren te dragen, maar alleen Dodijn van Everinghe had haar dit verzocht en dien had zij het geweigerd.

Intusschen gaat het steekspel beginnen.

Een stoet van minstreels, met bazuinen en pauken, met trommen en schalmeien staat gereed om met krijgsmuziek en gezang de strijders aan te vuren en den roem der overwinnaars te verheerlijken.

De toegangen worden geopend en de ridders rijden het krijt binnen.

‘Zie,’ zegt de ridder van Arkel, Ermgaard de geharnaste ridders wijzende, die allen de gesloten tornooihelmen dragen en dus alleen aan 't wapenschild te herkennen zijn, ‘die daar op goud een rad van keel voert is de heer van Heusden; die groote kloeke ridder, drie balken voerende, beladen met een Sint Andries-kruis, is Van Wassenaer; de heer van Lynden, heer Dirk, voert schild van keel met gouden kruis en Hugo van Vianen voert drie zuilen van sabel op het zilveren veld.’

‘En wie is toch die ridder, die over het maliehemd heen den sierlijk uitgesneden lederen kolder draagt, waarop zijn wapen zoo kunstig is afgebeeld?’

‘Kent ge niet dien leeuw van sabel op veld van goud, met drie leliën van zilver? Dat is een landsman van u, jonkvrouwe, heer Willeman van Weldamme.’

‘Deert het u niet, heer van Arkel,’ zeide de edelvrouwe van Wassenaer, die naast Ermgaard was gezeten, ‘dat onder al die blazoenen de baren van Arkel ontbreken?’

‘Gewis, vrouwe!’ en heer Arkel's voorhoofd rimpelt zich lichtelijk, ‘zoo mijn zoon Jan niet naar Brabant was getogen en op onverklaarbare wijze toeven bleef, zou Arkel's wapen niet het minste wezen onder die bonte menigte;’ en als wilde hij liever op deze stoffe niet doorgaan, keert hij zich weer tot Ermgaard, zeggende:

‘Weet ge, wellieve jonkvrouwe, waarom boven de baren van Arkel zich de vleugels van een zwaan uitspreiden?’

‘Neen, heer, dat weet ik zeker niet.’

‘Zoo luister, want de roten¹⁾ hebben zich nog niet verdeeld. Ge weet wel, dat de vier Heemskinderen - waarvan zulk een wijze jonkvrouw de schoone sproke vaak gelezen moet hebben, - kinderen waren van mijn voorvader Heyman van Arkel. Jan I was de zoon van Ridzaard, hij stichtte het slot en de kerk te Arkel, maar de Denen en Noormannen verwoestten alles. Daarom trok hij naar Frankrijk. Zijn kleinzoon Jan kwam naar Holland terug en zooals onze kronyk luidt:

...... Jan, de derde in 't getal
Doodt Brancian van Born, die hem verhindren wonde
Dat hij een stercke Burgt ter grenzen zetten sonde;
Hij vlucht naar Arkel, en ter Alme swemt een swaen
Tot Arkel op den Dam, daar hij zich neer dee slaan;
De vleugels van dat dier neemt hij tot Hellem teeken
Gelijck tot desen dagh aan 't wapen is gebleken.’

‘Zoo was een zwaan de leidsman van uw geslacht! Ziet men daarom in de vijvers van den slottuin zooveel van die dieren zwemmen?’

‘Juist geraden, jonkvrouwe. Maar daar schallen de klaroenen, de bohorde¹⁾ neemt een aanvang.’

't Is een schoon schouwspel, nu de beide partijen op elkaar inrennen. De grond dreunt bij den doffen donder der paarden; vast en onbeweeglijk in 't zadel, de glinsterende lans geveld, vliegen de ridders aan. Van beide kanten klinkt daverend het krijgsgeroep, helmen worden afgerukt, glaviën versplinteren op de blinkende schilden; ginds is er een van 't paard geworpen en wordt door zijne dienstknechten uit het krijt gesleept, daar dringt een ander, onstuimig zijn wapenkreet herhalende, op de tegenstanders in en doet ze haastig wijken. En 't is heerlijk, dat gefonkel van staal en van goud, dat geschitter van bontzijden wapenrokken en coverturen, die vliegende pennoenen en banderollen te zien in den stralenden zonneschijn. De edelvrouwen buigen zich over 't getimmerte harer zitplaatsen en volgen ademloos den strijd, volgen met de oogen dien blanken helm, dat met een welbekend blazoen versierd armschild, waarom zij zelven den met paarlen bestikten sluier hebben gewonden. Wankelde hij daar niet op zijn paard, is dat zijn glavie, die op het schild van zijn tegenstander in duizend stukken springt?.... En hare kreten van goedkeuring en aanmoediging, van vreeze en smart mengen zich in 't gedruisch van den strijd, de pauken dreunen, de bazuinen schetteren en de toejuichingen der menigte, om het krijt geschaard, donderen door de lucht.

Nu klinken de klaroenen, de krijtvaarders werpen hunne staven in 't strijdperk; de zege is beslist. 't Eerste gedeelte van het tornooi is afgeloopen, de youste, waarin de bekwaamheid der kampioenen meer bijzonder uitblinkt, gaat beginnen.

Paar aan paar rijden de kampioenen het krijt rond en voor de eereplaats des graven laten zij hunne glaviën zinken als hulde en groet. Geen der ridders of hij draagt aan helm of schild een sluier, een gordel of eenig ander vrouwelijk sieraad, het gunstbetoon zijner uitverkorene vrouwe.

‘En wie draagt uwe kleuren, jonkvrouw Ermgaard?’ vraagt de ridder van Arkel.

‘Niemand, heer,’ is het antwoord, maar schier op 't zelfde oogenblik omklemt zij met de handen de armleuningen van haar zetel en met oogen, groot van schrik, staart ze in 't strijdperk, want die ridder, die daar thans langs den graaf rijdt en de als goud fonkelende glavie zinken laat, draagt om zijn helm een verdorden krans violetten - en zij herkent ros en ruiter, zij herkent op 't schild hetzelfde wapenteeken, dat op de sjerp was gestikt: op het veld van sabel een hollend paard.

‘Heer Arkel,’ zegt ze haastig, ‘zie, zie dien ridder, die daar nabij den graaf rijdt, nu wendt hij den helm hierheen, welk geslacht voert dat wapen?’

‘Ik ken het niet,’ klinkt het antwoord, ‘een vreemdeling wellicht of een, die zijn wapen wisselde om onbekend te zijn, dat gebeurt meer. Zeker zag ik hem gisteren niet bij de wapenschouwing.’

‘Men heeft mij wel eens gezegd, dat geen ridder, die een misdrijf beging, deel mag nemen aan een tornooi, is dit zoo?’

‘Zonder twijfel, zoo dat misdrijf groot is; onze tornooiwetten zijn zeer gestreng. Wie zich aan ketterij, aan godslastering, aan verraad, aan moord, aan straatrooverij schuldig heeft gemaakt, dien is het verboden het tornooikrijt binnen te rijden. Aemstel of Van Borselen zult ge hier vergeefs zoeken,’ zegt de heer van Arkel bitter.

Maar Van der Lee, die wel aan geen vorstenmoord, maar toch zeker aan al de andere opgesomde misdaden schuldig is, hij is er wèl en tart in 't gesloten helmvizier al de toeschouwers, die als één man zich tegen hem zouden keeren, wanneer zijn naam zou worden uitgeroepen. Hij

1) Partijen in den strijd.

1) Algemeene strijd der beide partijen, in tegenstelling met de youste, die van man tegen man was.

[p. 159]

moet wel weten, wat schande en beschimping dengene treffen, die schaamteloos genoeg is, ondanks zijne misdrijven nog ten tornooie te komen; toch rijdt hij fier en rustig op zijn tegenstander in, en op zijn schild splinteren de glaviën, alsof zij van glas waren. Met een behendigen stoot heeft hij den heer van Heusden in de limiere van zijn helm getroffen en uit het zadel doen tuimelen, Dodijn van Everinghe heeft het tegen hem opgenomen, maar moet met ontwrichten arm het krijt verlaten en geen oogenblik wankelt hij in den zadel. De jonge Hugo Botterman, Gijsbert uyten Goy en Gielis van den Bosse, die hem allen overtreffen in forschheid van lichaamsbouw, moeten toch onderdoen voor zijne wondere vaardigheid. Spoedig zijn aller oogen maar alleen op dien ridder gevestigd; de edelvrouwen vragen elkaar, wie hij zijn kan, en die 't alleen weet, voelt bij iederen gelukkigen stoot zijner glavie, haar hart samenkrimpen, alsof die stoot haar hadde getroffen.

Indien hij overwinnaar was! Zou hij werkelijk de stoutheid hebben met ongedekten hoofde voor de gravin te verschijnen, die hem den gulden helmkrans toe moet reiken? Zou hij als gevierde held aanzitten aan 't feestmaal? Onder de ridders moesten er toch zeker zijn, die hem kenden en dan moest zij aanzien, hoe de ridder, die het teeken harer gunste draagt, met schande uit het krijt zal worden verwijderd. En zij begrijpt, wanneer dat gebeurt, dat hij wel zal zorgen, dat alle toeschouwers weten, wie hem dien krans van violetten heeft geschonken.

Weer schetteren de klaroenen, de kampvechters hebben den ridder met den omkransten helm verwinnaar verklaard, de edelvrouwen hebben hem toegejuicht, al hadden zij liever die eer aan den ridderlijken heer van Weldamme of den schoonen Gielis van den Bosse gegund. In ademlooze aandacht buigt ieder zich naar voren om beter in 't krijt te kunnen zien, wanneer de ridder zonder wapenschild zijn helm zal hebben afgenomen. Maar, zijn glavie in rust houdend, rijdt deze tot midden in de kampplaats en werpt met trotsche beweging zijn ijzeren handschoen in 't strijdperk.

Eene uitdaging! De reeds vermoeide kampvechters rillen van gewonden trots, de graaf fronst de wenkbrauwen bij deze aanmatigende hoogheid, de ridder van Arkel slaat als werktuigelijk de hand aan zijn zwaard. ‘Wie kan het zijn?’ mompelt hij. ‘Een Zeeuw of een Vlaming, die ons Hollanders tarten komt! De duivel hale den onbeschaamde.’

‘O! dat toch iemand hem overwinnen mocht!’ roept Ermgaard en de heer van Arkel rijst van zijn zitplaats en zegt: ‘Als dan niemand van de jongeren het wagen durft, zal ik gaan.’

Maar daar openen wapenknechten de hamei en in vollen ren komt een ridder binnenrijden. Hij is geheel in maliën gehuld, die op menige plaats door blanke wapenplaten zijn bedekt. De korte lederen kolder, fraai bestikt en versierd, sluit hem eng om 't lijf, over den maliënkolder heen. Zijne armen zijn ten deele met ijzeren stukken gedekt, zijne handen geheel door lederen handschoenen beschut. In plaats van den tornooihelm draagt hij maliënringkraag en ijzeren helmkap. Zoo komt hij het krijt binnenstuiven, de speer geveld, aan den arm het schild, waarop Arkel's wapen. Hij draagt de zilveren sporen, dus is hij nog geen ridder geslagen, maar op een uitdaging mag iedere edele den strijd opnemen. Nauwelijks heeft de menigte de forsche, jonge gestalte gezien, of een donder van toejuichingen klinkt hem tegen, maar nu zij 't schild herkennen en onder de helmkap de welbekende trekken van den geliefden jonker, rijst de geestdrift ten top. ‘Arkel!’ heeft zijn wapenkreet geklonken en duizenden stemmen herhalen het; daarop volgt eene ademlooze stilte.

De beide kampioenen staan tegenover elkaar en op het teeken van den erfmaarschalk geven zij hunnen rossen de sporen en stormen op elkaar in. In 't midden van 't krijt stooten zij op elkaar met zooveel kracht, dat beider glaviën op 't schild der tegenpartij in splinters vliegen. Arkel zit onwrikbaar, maar de ridder zonder wapenschild heeft even gewankeld in het zadel. Als in woede hierdoor ontstoken, trekt hij 't zwaard en houwt naar 't onbedekte gelaat van den jonker. Kreten van verontwaardiging gaan op, de krijtwaarders schieten toe om hunne staven tusschen de strijdenden te werpen, maar die 't dichtst bij zijn, hebben plotseling Arkel's gelaat zien veranderen en verbleeken van toorn. Met beide armen heeft hij den andere omvat; dat is de waardige erfgenaam van Jan den Sterke, die daar den geharnasten ridder van 't paard tilt, met zulk een ijzeren greep, dat de maliën den aangegrepene in 't lichaam dringen. Over zijn hoofd heen slingert hij den kampioen, die de tornooiwetten schond en dus geen ridderlijkheid waardig is, van zich af in 't strijdperk, waar hij met een doffen slag bewegingloos liggen blijft.

En nu klinkt tusschen het schetteren der klaroenen het ‘heil den overwinnaar’, nu vermengt zich met het geklink van pauken en schalmeien de jubelkreet van duizenden. De edelvrouwen werpen hare linten, handschoenen en bloemkransen den overwinnaar voor de voeten, die fier en rechtop, beweegloos in 't zadel zit, de oogen gericht naar den zetel zijns vaders. Ermgaard heeft bij den heeten tweestrijd haar hand gelegd in die van ridder van Arkel, onbewust steun bij hem zoekende; bij den eersten oogopslag had zij in den ruiter haar trouwen beschermer, den vreemdeling uit den slottuin, herkend en te midden van de algemeene geestdrift zit zij stil terneer, bleek, maar met vreugdetranen in de zachte oogen. De heer van Arkel is opgestaan en Ermgaard nog bij de hand houdende, wuift hij met de zwartfluweelen baret zijnen zoon toe.

Nu leidt de erf-maarschalk den gelukkigen kampioen tot den graaf, hij heeft de helmkap losgegespt van den maliën-halskraag, met ontbloot hoofd staat hij voor den grafelijken zetel, zijne lichtbruine haren krullen over zijne wapenrusting. Met gracelijke hoogheid ontvangt hij den gulden helmkrans uit de handen der gravinne en buigt hij dankend voor den bloemenregen, dien de vrouwen over hem doen neerdalen. Maar zijne wangen gloeien en zijne oogen glinsteren, als hij langs Ermgaard rijdt en de jonkvrouw van Voorne van den schildknaap naast haar de kroon van rooden meidoorn neemt en dien naar den jonker werpt. Hij bevestigt de bloemen met gelukkig gelaat aan zijn schild en de ridder van Arkel zegt lachende:

‘Daar is tòch een, jonkvrouwe, die uwe kleuren draagt en wel in rood: een brandend harte!’

Dan, ginds in de tenten heeft men den overwonnene den zwaren tornooihelm afgenomen, de verdorde violettenkrans viel in 't zand en ook die is thans rood gekleurd - maar van bloed. De bewustelooze is herkend, als loopend vuur verbreidt zich het nieuws, dat de trotsche kamper, die door den jonker van Arkel is neergeveld, Pelgrim van der Lee is, de straatroover, de eerlooze. Hooger nog stijgt de roem van jonker Jan en de graaf laat hem wederom voor zich komen en deelt hem mede, dat het zijn wensch is, hem den volgenden dag met eigen hand tot ridder te slaan.

Licht meent de graaf, dat, als straks de heer van Arkel de edelen heeft opgewekt om mede te trekken ter heirvaart tegen Vronen, een stout ridder méer hem volgen zal, die den Henegouwer, welke hem tot ridder sloeg, met dubbele trouwe dienen zal.

Het tornooi is ten einde; terwijl het volk zich nog op de markt blijft vermaken bij de kokelers en kluchtspelers, trekt de grafelijke stoet terug naar 't hof van Arkel; in draagbaren volgen degenen, wier kneuzingen of wonden, bij 't spel bekomen, hun 't loopen onmogelijk maken; onder de gewonden, die aldus meegevoerd worden, is ook de nog steeds bewustelooze Pelgrim van der Lee.

(Wordt vervolgd.)