De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 20

Na vijftig jaren.

I.

Dit is de dag, door den Heer gemaakt. -

Laten wij ons verheugen en blijde zijn.

Want heden vatte Jesus het dochtertje van

Jaïrus bij de hand en riep, zeggende:

‘Meisje, sta op!’

Toen Jesus in het huis van Jaïrus, den overste der synagoog te Capharnaum, gekomen was en de treurpijpers gezien had en het misbaar makend volk, zeide Hij: ‘Gaat weg! want het meisje is niet dood, maar het slaapt.’ En toen het volk uitgezet was, ging Hij binnen en vatte hare hand en het meisje stond op. En de mare hiervan ging uit door geheel het land.

Thans leven wij in het jaar O.H. 1903. En nu jubelen wij om eene opgewekte doode? Ja - Het dochtertje van Rome, onze Vaderlandsche Kerk, was dood in de Bisschoppelijke hiërarchie en is vijftig jaar geleden ten leven opgewekt. Onze vreugde zij daarom allen bekend:

Werken Gods, wilt met ons zingen
Voor den Schepper aller dingen,
Zingen tot Jehova's eer;
Looft den Heer.

4 Maart 1853 bracht vrijheid, blijheid. Z.H. Paus Pius IX herstelde in ons Nederland de Bisschoppelijke Hiërarchie.

4 Maart 1903 is dus de vijftigste gedenkdag dier groote gebeurtenis. Als we nu nog de onuitsprekelijke weldaden van ditzelfde gezegende jaar aan onzen aandachtigen geest voorstellen:

1903. 65ste verjaardag der Priesterwijding - 60ste verjaardag der Bisschopswijding - 50ste verjaardag der creatie tot Kardinaal - 25ste verjaardag der Pauskeuze van Z.H. Paus Leo XIII, dan jubileeren wij dubbel. Wij juichen in woord en daad, omdat wij juist in dit jaar de vijftigste verjaring vieren van den dag, waarop de hiërarchische band tusschen Paus en Bisschoppen in Nederland openlijk werd vernieuwd. 't Is heden de dag, door den Heer gemaakt.

Onze feestvreugde is meer innig dan luidruchtig, zij stemt tot overwegen.

Hiërarchie. - Hiërarchie is heilige macht en wel zulk een heilige macht, die door meerdere aan elkander ondergeschikten wordt uitgeoefend. En omdat er nu eene dubbele heilige macht te onderscheiden valt, zoo is er ook eene tweevoudige hiërarchie.

Daar is in de H. Kerk Ordesmacht en Rechtsmacht. Ordesmacht ontstaat uit de verschillende Heilige Orden, namelijk uit de vier mindere Orden en uit de Heilige Orden van Subdiakonaat, Diakonaat en Priesterschap. Ordesmacht is de macht, krachtens welke Levieten en Priesters hunne heilige handelingen verrichten en de H.H. Sacramenten aan de geloovigen toedienen. Die macht was ook vóór 1853 in onze Nederlandsche Kerk. Alleen waren er geruimen tijd geen Bisschoppen, die de volheid van het Priesterschap bezaten en konden gebruiken.

Daar is in de R.K. Kerk ook rechtsmacht of jurisdictie. Rechtsmacht is de heilige macht om recht te spreken over een onderdaan. Ook de Rechtsmacht bestaat uit vele orden, namelijk het Pausschap, de waardigheden van Kardinaal, Patriarch, Primaat, Aartsbisschop, Bisschop en mindere waardigheden, b.v. Generaal van een kloosterorde, Abt, Vicaris-Generaal enz. Vóór 1853 ontbrak voor een gedeelte die rechtsmacht in onze dierbare Vaderlandsche Kerk. Daar waren geen Bisschoppen, die recht spraken over priesters en geloovigen.

De Bisschoppen? De Bisschoppen bekleeden de plaats der Apostelen en zijn door den H. Geest gesteld om de Kerk Gods te besturen. Zij besturen haar op die wijze, dat iedere Bisschop het hem door den Paus aangewezen deel der Kerk waarneemt (Bisdom, Diocees of Kerspel geheeten). Overeenkomstig de kerkelijke instelling is in lateren tijd bij de uitbreiding der Kerk ook onder de Bisschoppen een zekere rangorde ontstaan, zoodat sommige Bisschoppen in eenige door het kerkelijk recht vastgestelde gevallen aan het rechtsgebied van een anderen Bisschop onderworpen zijn.

Indien aan een Bisschop de Bisdommen van eenig gewesten op gezegde wijze onderworpen zijn, heet deze Patriarch. Strekt zich het rechtsgebied van een Bisschop over alle Bisdommen en Aartsbisdommen van één rijk uit, dan wordt hij Primaat genoemd. Strekt het zich alleen tot eenige bisdommen van het rijk uit, dan wordt hij Aartsbisschop en de Bisschoppen, die onder hem staan, Suffraganen of eenvoudig Bisschoppen genoemd. Omdat men in ons land slechts vijf Bisdommen heeft en daaronder maar één Aartsbisdom en niet meerdere Aartsbisdommen, daarom spreekt men van den Aartsbisschop en de Bisschoppen van Nederland. Een Bisschop, die tot hulp van een anderen Bisschop is benoemd, om namelijk in diens plaats de heilige wijdingen toe te dienen, bekomt den naam van Wijbisschop.

De Bisschoppen deelen ook in het bestuur der Kerk, daar zij somtijds vergaderen, ten einde over het algemeene welzijn der Kerk te beraadslagen en in gemeenschap met den Paus beslissingen en maatregelen te nemen. Zulke vergaderingen, met den Paus aan het hoofd, heeten algemeene Kerkvergaderingen in tegenstelling met die, welke door de Bisschoppen van een enkel rijk of een Kerkelijke provincie gehouden en nationale of provinciale Kerkvergaderingen genoemd worden. Nog zijn er Diocesaan-vergaderingen of synoden, die een Diocesaanbisschop met zijn onderhoorige geestelijkheid houdt. De eerste provinciale Kerkvergadering, waarbij heilrijke wetten voor onze Kerkprovincie tot stand kwamen, werd gehouden van 25 September tot 4 October 1865 in de Kathedrale Kerk van St. Jan te 's-Hertogenbosch. Tijdens het jaar 1867 werden weer voor het eerst de synoden gehouden in de verschillende Bisdommen.

Dit alles is een kalm overzicht van de wel-geordende Kerkelijke Maatschappij, welke wij sinds vijftig jaren ook in ons vaderland weer bezitten zonder strijd, een bezit, waaraan ook ouden van dagen ge-

[p. 62]

woon zijn geraakt; maar is de zegenrijke bestendiging van dat geestelijk goed, dat heerlijk bezit, om welks gemis onze vaderen schreiden, geen dagelijkschen dank waard, en vooral heden geen hooggestemden vreugde-toon?

de st. catharina, metropolitaankerk van het aartsbisdom utrecht.

Weet ge 't nog, dat uw hart als een stille tempel was, waar de kaarsen nog brandden op het Altaar, waar de wierookwalmen der Offerande nog omhoog stegen.... na Uwe eerste H. Communie. Wat waren wij blijde, kleine Communiekinderen, toen we in Engelreine woning het Kindje van Bethlehem ontvingen! Herinneren we ons nog het: ‘Ik geloof’ - ‘Ik verzaak,’ bezworen bij het H. Doopsel, plechtig herhaald op den gelukkigsten dag van ons leven. De Bisschoppen hebben onze priesters gewijd, die voor ons de H. Offerande opdragen, H.H. Sacramenten toedienen en door woord en voorbeeld ons den weg ten Hemel toonen. Wie hebben onze vaders, ons, onze kinderen gevormd om het geloof in woord en daad standvastig te belijden? Wie hebben Mgr. Hamer een voorbeeld van moed en onverschrokkenheid gegeven? Dat zij opstaan van hunne tronen de Maagden, Martelaren, Belijders, die nu voor eeuwig juichen in den hemel om te eeren de gezanten in Gods plaats. Zij hebben hen gehoord en zoo Christus gehoord en Hem, Die Christus gezonden heeft.

Volk van Neerland, priesterscharen

En bedienaars der altaren,

Samen offrend daaglijks weer;

Looft den Heer.

Zaalge vaadren en getrouwen,

Die met needrig handenvouwen

Gode dient als zij weleer;

Looft den Heer.

II.

Wie U hoort, hoort Mij en wie U versmaadt, versmaadt Mij, Want zie Ik ben met U tot aan de voleinding der eeuwen.

In 1853 werd Nederland verdeeld in één Aartsbisdom, dat van Utrecht, en vier onderhoorige Bisdommen, die van Haarlem, 's-Hertogenbosch, Breda en Roermond.

1. Het Aartsbisdom werd achtereenvolgens bestuurd door:

Mgr. Joannes Zwijsen, eersten Aartsbisschop van Utrecht na het herstel der Bisschoppelijke Hiërarchie in ons vaderland. - Benoemd tot Aartsbisschop van Utrecht bij Breve van 4 Maart 1853. - Was vóór dien tijd Apostolisch-Vicaris van 's-Hertogenbosch en Bisschop van Gerra i.p.i.¹⁾ Op zijn verzoek van het bestuur over het Aartsbisdom ontheven bij Breve van 4 Februari 1868. - Wapenspreuk: Mansuete et fortiter.

mgr. j. zwijsen.

Mgr. Andreas Ignatius Schaepman, tweeden Aartsbisschop van Utrecht na het herstel der Hiërarchie. - Z.D.H. was geboren te Zwolle 4 Sept. 1815. - priester gewijd te Oegstgeest door Mgr. van Wijcker sloot 10 Maart 1838 - kapelaan te Zwolle 23 Maart 1838 - pastoor te Ommerschans 4 Augustus 1843 - pastoor te Assen 13 October 1846 - pastoor te Zwolle (H. Michaël) 31 December 1854 - eerste president van het pas opgerichte Groot-Seminarie te Rijsenburg 20 September 1857 - Vicaris-Generaal van Mgr. Zwijsen, 8 Mei 1858 - Proost van het Metropolitaan Kapittel 8 December 1858 - Plebaan van St. Catharina te Utrecht 31 Maart 1860 - Coadjutor van Mgr. Zwijsen en Bisschop van Hesebon i.p.i. benoemd 3 Juli 1860, geconsacreerd te Rijsenburg 21 Augustus 1860 - Aartsbisschop van Utrecht benoemd 4 Februari 1868, heeft bezit genomen van zijn zetel 9 Maart 1868 - woonde het Vaticaansche Concilie bij (werd daar gekozen tot lid der Deputatio de fide) van November 1869 tot Juli 1870 - overleden in de Aartsbisschoppelijke woning te Utrecht 19 September 1882.

mgr. a.i. schaepman.

Zijn lijk rust in den Aartsbisschoppelijken grafkelder op het R.K. kerkhof te Utrecht. Wapenspreuk: In simplicitate et sollicitudine.

mgr. p.m. snickers.

Mgr. Petrus Mathias Snickers, geboren te Rotterdam 11 April 1816 - priester gewijd door Mgr. van Wijckersloot te Oegstgeest 27 Maart 1841 - kapelaan te Poeldijk April 1841 - kapelaan te Pijnakker 25 juni 1843 - kapelaan te Amsterdam (H. Willibrordus buiten de Veste) 19 Dec. 1843 - kapelaan te Haarlem 6 Maart 1846 - kapelaan te Overveen 12 Augustus 1846 - pastoor te Lutjebroek 30 October 1848 - pastoor te Scheveningen 31 Augustus 1853. - Regent van het Klein Seminarie ‘Hageveld’ te Voorhout 10 September 1861 - Kanunnik van het Kathedraal Kapittel van Haarlem 13 October 1861 -President van het Groot Seminarie te Warmond 17 Maart 1869 - Vicaris-Generaal van Mgr. Wilmer 8 October 1874. - Gedurende het interregnum na den dood van Mgr. Wilmer Vicaris Capitulaar van het Bisdom Haarlem 3 Januari 1877 - Bisschop van Haarlem gepreconiseerd 25 Juni 1877, geconsacreerd 2 September 1877 - Aartsbisschop van Utrecht 3 April 1883 - Overleden in de Aartsbisschoppelijke woning te Utrecht 2 April 1895; rust in den Bisschoppelijken Grafkelder op het R.K. kerkhof te Utrecht. Wapenspreuk: Laboris non honoris.

mgr. h. van de wetering.

Mgr. Henricus van de Wetering, geboren te Hoogland 26 November 1850 - priester gewijd te Utrecht door Mgr. Schaep-

1) Bisschop i. p.i. = Bisschop in partibus infidelium, Bisschop zonder Diocees. d.w.z. een Bisschop, die een Diocees heeft dat hij niet bestuurt.

[p. 63]

man 15 Augustus 1874 - kapelaan te Zutfen 18 Januari 1875 - secretaris van het Aartsbisdom 31 December 1881 - pastoor te Hilversum 3 Juni 1892 - Coadjutor van Mgr. Snickers en titulair-Bisschop van Gaza benoemd 8 Februari 1895 en geconsacreerd 24 Maart 1895. - Aartsbisschop van Utrecht benoemd 11 Juli 1895; neemt bezit van zijn zetel 7 Augustus 1895; gepreconiseerd in het Consistorie van 2 December 1895.

Wapenspreuk: Per viam Crucis gaudens. (Blijde op den weg van het Kruis.)

De beide Seminariën voor het Aartsbisdom zijn: Het Groot-Seminarie ‘Rijsenburg’ te Driebergen - Het Klein-Seminarie te Culemborg (Kuilenburg).

De Metropolitaankerk is die van de H. Catharina. De kerk, die in 1528 gebouwd is, werd bij de Reformatie door de Protestanten in gebruik genomen. In 1816 werd zij bestemd voor de godsdienstoefening der katholieke militairen en in 1840 geheel aan de katholieken teruggegeven. Zij is geconsacreerd 22 Augustus 1842, na het herstel der Hiërarchie tot kathedraal verheven en waardig gerestaureerd.

mgr f.j. van vree.

Het Bisdom van Haarlem bestuurden:

Mgr. Franciscus Jacobus van Vree, geboren te Rhenoy 1807 - Bisschop geconsacreerd te Haaren 15 Mei 1853 - gestorven 31 Januari 1861.

Mgr. Gerardus Petrus Wilmer, geboren te Boxtel 1800 - Bisschop geconsacreerd te Haaren 23 Juni 1861 - gestorven 1 Januari 1877.

Mgr. Petrus Mathias Snickers, geboren te Rotterdam 11 April 1816 - Bisschop geconsacreerd te Warmond 2 September 1877 - Aartsbisschop van Utrecht 3 April 1883.

Mgr. Caspar Joseph Martinus Bottemanne, geboren te Alkmaar 14 Augustus 1823 - priester gewijd 15 Augustus 1846 - Bisschop van Haarlem benoemd 10 Augustus 1883, geconsacreerd te Warmond 30 September 1883.

Wapenspreuk Omnia in caritate. (Alles in liefde.)

De beide seminariën voor het Bisdom Haarlem zijn: het Groot-Seminarie Warmond en het Klein-Seminarie ‘Hageveld’ te Voorhout.

De Kathedrale Kerk van Haarlem is de nieuwe St. Bavo, waarvan de symboliek ontworpen werd door Mgr. A.J. Callier en welker bouw eenige jaren geleden onder den kunstvaardigen architect J. Th. Cuypers en den bekwamen hoofdopzichter Jan Stuyt begonnen, in den loop der tijden zal voltooid worden.

mgr. g.p. wilmer.

3. Het Bisdom van 's-Hertogenbosch bestuurden:

mgr. c.j.m. bottemanne.

Mgr. Joannes Zwijsen, geboren 28 Augustus 1794 te Driel in Gelderland, als Bisschop van Gerra geconsacreerd te Tilburg 17 April 1842 - Internuntius ad interim en Vice-Superior der Hollandsche Missie 15 Sept. 1847 - Vicaris-Apostolicus 15 October 1851 - Aartsbisschop van Utrecht benoemd en Apostolisch Bestuurder van het Bisdom 's-Hertogenbosch 4 Maart 1853. Op verzoek van het bestuur over het Aartsbisdom ontheven en benoemd tot Bisschop van 's-Hertogenbosch met titel van Aartsbisschop 4 Februari 1868 - gestorven 16 October 1877. Coadjutor¹⁾ Mgr. Joannes Philibertus Deppen - geboren te Bokstel 12 Mei 1808 - Bisschop i.p.i. en coadjutor van den Bisschop benoemd 15 November 1853 - geconsacreerd 2 April 1854 - gestorven 1 Juni 1877.

Mgr. Adrianus Godschalk, geboren te Den Dungen, 1 Aug. 1819 - Bisschop van 's-Hertogenbosch 8 Januari 1878 - overleden te 's-Hertogenbosch 3 Januari 1892.

Mgr. Wilhelmus van de Ven, geboren te Schijndel 12 Mei 1834 - benoemd tot bisschop van 's-Hertogenbosch 27 Mei 1892.

Wapenspreuk: Sub tutela Matris. (Onder bescherming der Moeder.)

De beide seminariën voor dit Bisdom zijn: Het Groot-Seminarie te Haaren en het Klein-Seminarie te St.-Michiels-Gestel.

De groote en beroemde St.-Janskerk, de kathedraal van 's-Hertogenbosch, werd gebouwd vanaf 1420 tot 1520 en hersteld vanaf 1860.

mgr. a. godschalk.

4. Het Bisdom van Breda bestuurden.

Mgr. Joannes van Hooydonk, geboren te Ulvenhout (Ginneken) 2 Augustus 1782 - Bisschop van Breda 4 Maart 1853; te voren Bisschop i.p.i. - deed afstand van zijn Bisschoppelijken zetel 11 Oct. 1867 - gestorven 22 April 1868.

Mgr. Joannes van Genk, geboren te Prinsenhage 9 September 1803 - benoemd tot Apostolisch Bestuurder van het Diocees 11 October 1867 - Bisschop van Breda geworden 25 April 1868 - gestorven 10 Maart 1874.

Mgr. Henricus van Beek, geboren te Amsterdam 24 Maart 1816 - benoemd tot Bisschop van Breda 19 Juni 1874 - geconsacreerd te Warmond 2 Augustus 1874 - gestorven 14 October 1884.

Mgr. Petrus Leyten, geboren te Heusdenhout (Ginneken) 16 Juli 1834 - Bisschop van Breda benoemd 29 April 1885 - geconsacreerd in de kathedrale kerk van Breda 29 Juni 1885.

De beide seminariën voor het Bisdom Breda zijn: Groot-Seminarie te Hoeven - Klein-Seminarie te Ypelaar.

Kathedrale kerk is de kerk van St. Barbara. In 1866 werd begonnen met den bouw dezer kerk. Zij werd ingezegend in 1869 en plechtig ingewijd in 1876. Krachtens Pauselijk Rescript werd zij in 1876 als Kathedraal in bezit genomen.

Wapenspreuk: In te, Domine, Speravi. (Op U, o Heer, heb ik gehoopt.)

5. Het Bisdom van Roermond.

Eerste Bisschop was Mgr. Joannes Augustinus Paredis, geboren te Bree 28 Aug. 1795 - tot Bisschop van Roermond benoemd 4 Maart 1853, na een tijd lang Bisschop i.p.i. en Apostolisch bestuurder van Limburg geweest te zijn - gestorven 18 Juni 1886.

Mgr. Antonius Hubertus Boermans, geboren te Venlo, den 15den December 1815 - Bisschop i.p.i. en Coadjutor van den Bisschop met recht van opvolging 5 Mei 1885 - op den bisschoppelijken zetel verheven 18 Juni 1886 - gestorven 1901.

Mgr. Josephus Henricus Hubertus Drehmanns, geboren 16 April 1843 - Bisschop van Phacusa, geconsacreerd 27 Juli 1889. - Bisschop van Roermond 3 Febr. 1901.

Wapenspreuk: Cum Christo laboro. (Ik arbeid met Christus.)

De beide seminariën zijn het Groot-Seminarie te Roermond en het Klein-Seminarie te Rolduc.

De St.-Christophoruskerk te Roermond, die in 1410 herbouwd, in 1472 en 1492 vergroot is, werd den 7den Juni 1853 opnieuw tot kathedraal verheven; met de restauratie is een begin gemaakt.

Met vreugde gedenken wij onze Overheden, die ons Gods woord verkondigd hebben. Hun wandel beschouwend, willen wij hun voorbeeld volgen.

mgr. w. van de ven.

1) Helper van Mgr. Zwijsen voor 's-Hertogenbosch.

III.

De werken, die zij deden, leggen getuigenis voor hen af.
Daarom zal hun aandenken in zegening zijn en zal overvloedig goed met hun nageslacht blijven.

Sedert de Reformatie der zestiende eeuw waren Nederlands Katholieken wel éen schaapstal als altijd, doch de kudde werd aangevallen door vele wolven, die in herders -, in schaapskleederen kwamen en de kudden roofden, ja somwijlen doodden.

Niet de geregelde H. Macht, geen onafhankelijk Bestuur hield een wakend en beschermend toezicht op onzen schaapstal. Zeker Apostolische Vicarii, Apostolische Nuntii en onder hen verschillende Aartspriesters, regeerden onze Kerkprovincie. Doch zoovele vreemde machten hadden invloed tegenover de hunne. Wij leefden geen zelfstandig leven. En bovendien hoe-

[p. 64]

velen zijn er in die droeve dagen gestorven zonder het H. Sacrament des Vormsels te hebben ontvangen? Alleen de Bisschop toch kan het H. Vormsel geldig toedienen. Welke moeite voor ons land om de mindere orden en hoogere H.H. Wijdingen en zoovele andere Bisschoppelijke bedieningen te ontvangen! Vreemde bisschoppen, vooral de Bisschop van Keulen en later de in ons land wonende Bisschoppen in partibus infidelium en onder hen weer in het bijzonder onmiddellijk voor het herstel der Hiërarchie Mgr. van Curium, dienden de H.H. Wijdingen toe.

de st. bavo, kathedrale kerk van het bisdom haarlem.

Gelukkig gaf reeds de regeering van koning Willem I hoop, dat een geordend bisschoppelijk bestuur in ons land zou worden hersteld. Door de Belgische omwenteling van 1830 kwam echter de Roomsche Kwestie op den achtergrond. Wel waren reeds vooral in het zuiden van ons land, in Noord-Brabant en Limburg, Bisschoppen, doch zonder een Diocees van ons land. - i.p.i.

mgr. j. van hooydonk.

De Grondwet, in November 1848 door Nederland aangenomen, regelde de verhouding van de Kerkgenootschappen op veel vrijzinniger wijze dan dit tot nog toe het geval was geweest. De liberale partij verlangde scheiding van Kerk en Staat en wilde dus aan de R.K. Kerk haar eigen bestuur laten. Met goedvinden van het Ministerie Thorbecke werd onderhandeld vooral tusschen Carolus Belgrado, destijds Pauselijk internuntius, en Van Sonsbeeck, minister van Buitenlandsche Zaken. Beiden deelden wederzijds hunne bevindingen mede. Zoo werd dan in 1853 op den 4den Maart met goedkeuring der regeering in ons land de bisschoppelijke Hiërarchie hersteld door Paus Pius IX. Naar de gewoonte van den Pauselijken Stoel hield Pius IX, z.g., den 10den Maart 1853 een allocutie tot het College van Kardinalen. In deze toespraak deed de Paus mededeeling van hetgeen merkwaardigs voor het beheer der Roomsch Katholieke Kerk was geschied.

mgr. j. van genk.

‘Glorie aan God; Vrede op aarde; Gezegend zij die komen in den Naam des Heeren.’ Zoo werden de eerste Bisschoppen in 1853, na dat lange tijdperk van scheiden begroet.

Gebroken was alle vreemde overheersching over Gods Kerk. Een onafhankelijk bestaan voerde zij thans. Wel trachtte de duivel nog eenmaal het zelfstandig leven der R.K. Kerk te kwetsen. Een Aprilbeweging verwekte de satan in 1853. Een vlaag van hartstochten verzette zich heftig, razend tegen de getroffen maatregelen. Stormachtig in haar ontstaan, snel in haar verloop, herinnerde de beweging aan vroegeren tijd van woeste vervolging, een burgeroorlog dreigde. Doch de edele trouw van koning Willem III, koning van alle Nederlanders, het voorzichtig beleid van zijne Staatslieden bezwoeren den strijd.

mgr. a. van beek.

Wij behielden ons dierbaar Episcopaat.

Aan het hoofd van het Herstelde Nederlandsche Episcopaat stond in 1853 als Aartsbisschop van Utrecht, Joannes Zwijsen, die ons volgenderwijze wordt geschilderd. Deze groote Kerkvoogd, die later den stoel van 's-Hertogenbosch zou gaan bekleeden, was geschapen, om de Hiërarchie in Nederland te vestigen.

Aan een ijzeren wil paarde hij een groote kalmte; aan kloeke voortvarendheid bezadigd overleg; aan groote scherpzinnigheid besliste kracht; aan stouten moed voorzichtig beleid. De kennis van menschen en zaken hem van nature eigen was door de ondervinding gescherpt en had hem zachtmoedig gemaakt, geduldig en volhardend. Een man van kinderlijke vroomheid en apostolische wijsheid, een echte vorst der Kerk. Met zijn Sufragaan-Bisschoppen heeft hij den toestand der Kerk in Nederland op de voortreffelijkste wijze geordend naar de behoeften van het volk, naar de eischen der Historie, naar de wijze voorschriften van het Kerkelijk Recht.

*_**

In de tweede helft der vorige eeuw, uit godsdienstig oogpunt niet zelden een tijd van achteruitgang en ontkerstening, waar zij onder stoffelijk en wetenschappelijk opzicht een periode van vooruitgang en verlichting was, vroeg het onderwijs aller gestadige aandacht.

Onze kerkvorsten, van den beginne af overtuigd, dat weten alléén niet 't ‘alheilmiddel’ is voor den mensch, maar dat de vreeze des Heeren voor alle tijden de hoogste wijsheid blijft, maakten zich op tot den oversaagden strijd voor het katholiek onderwijs. Hun kloeke mandement in '68 gaf het sein. En de gevolgen?

mgr. p. leyten.

In 1857 werd bij de wet het oprichten van vrije scholen onder sommige bepalingen volledig toegestaan; - sinds 1889 werd het Bijzonder Onderwijs door den Staat gesubsidieerd. Volledige organisatiën van R.K. Onderwijzers werden onder aanbeveling en bescherming van het Nederlandsche Episcopaat gevormd. R.K. opleidingsscholen voor onderwijzers en onderwijzeressen werden opgericht in alle Bisdommen; pensioenfondsen en kassen tot tijdelijken steun van onderwijs en onderwijzers kregen hun beslag. De hooge zedelijke roeping der opvoeders van de jeugd werd erkend o.a. door de instelling van retraites.

Het gedrag onzer Bisschoppen is een levend getuigenis der Katholieke stellingen, dat het Onderwijs moet doortrokken zijn van het R.K. Geloof en van de Katholieke beginselen; dat de R.K. School op de eerste plaats het eeuwig doel van den mensch moet beoogen en dat dus alles aan dat doel moet dienstbaar gemaakt worden.