De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 20

[p. 58]

Het herstel der Hiërarchie
in Nederland.

Uit de vaderlandsche geschiedenis weet gij, lezer, dat de stormen der reformatie maar zeer weinig van de glorie der oude Moederkerk hebben gespaard. De kerkelijke hiërarchie of het bisschoppelijk bestuur lag weldra omver gehaald. Nadat de herders verslagen waren, verstrooiden zich de schapen en werden grootendeels de prooi der dwaling. Van de eertijds zoo bloeiende Nederlandsche Kerk bleef slechts een droevige Missie over.

Maar altijd herinnerde men zich de vroegere grootheid. Altijd verlangde men hersteld te zien, hetgeen de hervorming had verwoest. Wat heeft men verlangd, gebeden en gewerkt, om dra weder, zooals een oude schrijver zegt, ‘onder ons de bisschoppelijke waardigheid (te) mogen smaken.’

Onder de republiek kon daarvan nauwelijks sprake zijn. Maar toen in 1795 ook ten onzent de vrijheidszon herrees, vroeg en kreeg de katholieke geestelijkheid verlof ‘een bisschop te kiezen.’ De ongunst der tijden liet echter de uitvoering niet toe.

Tijdens de Bataafsche Republiek, die den katholieken niet ongunstig gestemd was, verzuchtte hij, die onze Kerk alleen kon organiseeren, de roemrijke Pius VII, onder de ijzeren vuist des geweldenaars.

De regeering van dengoedgezindenkoning Lodewijk Napoleon wilde de hiërarchie herstellen door middel eener organisatiecommissie, die echter niet slaagde. Nog minder mocht men van zijn tyrannieken broeder, Napoleon I, verwachten. Onwettige huurlingen drongen onder hem Christus' schaapstal binnen.

Veel was men door het onvermoeide streven naar een bisschoppelijk bestuur wel niet gevorderd; maar de vrijheidsideeën hadden toch een kentering gebracht in de openbare meening omtrent de eertijds vervolgde en vertrapte Moederkerk. Deze gunstige stemming rees natuurlijk nog hooger, toen het katholieke België met Holland onder één schepter werd vereenigd. Verheugd zagen de katholieken een blijde toekomst te gemoet.

Helaas, ook thans bleek die toekomst slechts fata-morgana of ijdele luchtspiegeling te zijn. Het heerlijke luchtbeeld verdween allengs, de droeve werkelijkheid bleef achter: sarrende decreten, die den stempel droegen van een Van Maanen en Van Ghert; het noodlottige collegium philosophicum; het concordaat van 1827, dat des te meer teleurstelde, omdat het aanvankelijk de geestdrift der katholieken ten top voerde en later slechts ten halve werd uitgevoerd.

Na de droevige scheiding van Noord en Zuid kon Holland voorloopig niets verwachten. Met de troonsbestijging van Willem II eerst herleefde de hoop. En zij bleek niet ijdel. Het lag niet aan den zoo welwillenden en ridderlijken vorst, dat de volledige organisatie in 1841 niet tot stand kwam. De geweldige tegenkanting van het grootste deel der natie dwong den Koning en den pauselijken zaakgelastigde terug te deinzen. Enkel kon men aan Noord-Brabant en Limburg apostolische vicarissen geven met bisschoppelijke wijding.

De Hollandsche katholieken waren over zoo groote teleurstelling droef te moede. De aartspriesters oordeelden hun toestand ondraaglijk. Den moed echter verloren zij niet. Werken, zwoegen en strijden alleen kon den donkeren gezichteinder verhelderen. Krachtiger dan te voren moest de emancipatie-arbeid hervat; getoond, dat men geen niet-volk verkoos te blijven.

Wel hadden de tijdschriften: Mengelingen voor Roomsch-Catholijken, Kerkelijke Bibliotheek, De Christelijke Mentor beurtelings hun stem verheven; wel verdedigde De Godsdienstvriend, onder het bestuur van den wakkeren Le Sage ten Broek, moedig de rechten der katholieken; maar het prestige van geleerdheid had aan al die tijdschriften ontbroken. Tot dien tijd mocht een wetenschappelijke behandeling der katholieke onderwerpen zeldzaam heeten.

De Katholiek, opgericht in 1842, ondernam het, tot aanvulling dezer leemte het zijne bij te dragen. Reeds de namen der voornaamste medewerkers: Broere, Borret, Van Vree, Pluym, Wennikendonk en Wensing gaven de verzekering, dat de protestanten met De Katholiek moesten rekening houden. Werkelijk ondervond De Katholiek, dat hem de toegang bij andersdenkenden niet werd geweigerd en daarom durfde hij ‘zich vleijen, iets te zullen bijdragen tot het verwerven van een billijker oordeel over zijne Kerk en hetgeen haar betreft.’ Dat dit geschiedde, is niet een der geringste verdienste van De Katholiek.

mgr. c. broere.

Niet minder heeft het dagblad De Tijd tot de katholieke emancipatie bijgedragen. Reeds waren de Noord-Brabander en Catholieke Stemmen voorgegaan op den weg van den plicht, der verdediging van Roomsche belangen. Lang reeds werkte de Speccator onder J.A. Alberdingk Thijm en Dr. J.W. Cramer in de hoofdstad aan ‘de veredeling, de verchristelijking van de kunst in hare verschillende manifestatiën.’ Doch liever wilde men met open vizier in 't strijdperk treden ‘ter verheerlijking der Kerk, ter bestrijding harer vijanden en ter verwerving dier godsdienstige rechten en vrijheden, waarvan de katholieken van Nederland, ondanks hun emancipatie in 1798, zoo lang verstoken waren gebleven.’ Hoe echter was dit mogelijk bij ontstentenis van een dagblad aan die taak gewijd? ‘De halve bevolking,’ zoo klaagt de voortreffelijke J.B. van Son, ‘het katholieke Nederland, meer dan een millioen Nederlandsche burgers hebben niet één orgaan, waar regelmatig hunne belangen in voorgesteld, ontwikkeld, toegelicht, aangedrongen en tot een constitutioneel resultaat gevoerd worden.’

Den eersten Januari 1846 verscheen te Amsterdam het eerste nummer van het dagblad Nederland onder directie van den bekenden Dr. Wap. Wijl het zich evenwel nagenoeg kleurloos vertoonde, trachtte Dr. Cramer met eenige aanzienlijke katholieken het over te nemen, hetgeen mislukte. Nederland rekte zijn leven niet lang en daalde reeds in April 1846 ten grave.

Spoedig was het vergeten, toen de zeereerw. heer J.A. Smits De Tijd naar Amsterdam had overgebracht. Reeds sedert 17 Juni 1845 bestond het blad te 's-Hertogenbosch. Het leidde er echter een kwijnend bestaan en zou zonder eenigen twijfel Nederland zijn gevolgd, indien geen redding was aangeboden door den edelmoedigen P. van Cranenburgh, die het naar Amsterdam riep en krachtdadig ondersteunde. Te Amsterdam moest het blad beginnen den 1sten Juli 1846 onder den titel De Avond-Post. Zoo was bij prospectus aangekondigd. Daar merkt men echter, dat er reeds een Avond-Post te Utrecht bestaat; en spoedig wordt het nog niet geboren kind herdoopt in De Tijd, Noord-Hollandsche Courant. De tweede titel was noodig, om het blad te onderscheiden van een te Amsterdam bestaand tijdschrift De Tijd.¹⁾

mgr. j.a. smits.

Onder dien dubbelen titel verscheen De Tijd den 2den Juli 1846 voor de eerste maal in de hoofdstad en drukte zijn strekking aldus uit: ‘Wij willen handhaving en versterking van het koninklijk gezag; wij willen eerbied voor de wet, en onderwerping aan de gestelde machten; wij willen gelijkheid voor de wet van elke godsdienstige gezindheid zonder onderscheid, niet slechts in de letter der wet, maar in de daad; wij willen de loyale uitvoering en ontwikkeling der vrijheden, welke de Grondwet gewaarborgd heeft; eindelijk wij willen orde en bezuiniging in het bestuur waar die mogelijk is. Wie zich met ons verstaat tot dat doel, dien geven wij de hand, onverschillig welke geloofsbelijdenis hij zij toegedaan. Want nogmaals, ons blad is niet gericht tegen andersdenkenden.’

Met die fiere verklaring aan het hoofd ging De Tijd zijn grootsche taak beginnen. Dat het spreekwoord: alle begin is moeilijk, ook bij de eerste nummers van De Tijd bevestigd werd, toonen de volgende kurieuze bijzonderheden.

dr. j.w. cramer.

Tot groote ergernis van den redacteur, den zeereerw. heer J.A. Smits, was het eerste nummer twaalf uren te laat afgedrukt en verzonden. Om nu het tweede nummer tijdig gereed te hebben, nam de meesterknecht der drukkerij er in op het twee dagen oude nieuws, dat voor het eerste nummer te veel gezet was. Men kan zich de verontwaardiging denken van den redacteur, die het eerst merkte, toen het te laat was. Voor het derde nummer was alles, hoofdartikel, versche nieuwstijdingen enz. bij tijds gezet. Er kon dus een presentabel nummer op zijn tijd worden afgedrukt en ter post gedaan. Zoo dacht men. Maar daar laat de knecht, die een vorm van de zetterij naar de drukkerij brengt, dien uit zijn hand vallen-en alles ligt in pastei! Redacteur Smits hoort den slag, verneemt wat er gaande is, verliest het hoofd, drukt Dr. J.W. Cramer, die sedert dit derde nummer zijn medewerking aan De Tijd begon, de hand en roept hem toe, dat nu alles onredbaar verloren is en hij den volgenden dag naar Noord-Brabant terugkeert. Dr. Cramer laat hem gaan, vliegt naar boven, brengt orde in de verwarring, jaagt iederen werkman naar zijn letterkast, en belooft in opwekkende woorden aan

1) Toen dit tijdschrift den 1sten Januari 1869 te niet ging, liet De Tijd zijn tweeden titel weg.

[p. 59]

elken zetter f 5, zoo binnen het uur de in pastei gevallen vorm gerekonstrueerd is. Onder gejuich gaat men aan het werk; allen doen wonderen van vlugheid. Binnen het uur waren de drukkers aan hunne persen. Het eerst afgedrukte exemplaar was natuurlijk voor den redacteur Smits, die nu niets haastigers te doen had dan zijn koffers weer te laten wegbrengen.

De Tijd heeft zijn werk uitmuntend gedaan. Dr. Cramer was een scherpzinnig opmerker, een veelzijdig en vaardig polemist, die daarbij te rade ging bij Prof. Broere, president Van Vree, Prof. Pluym en Prof. Van Kints. De eerste wegwijzer en gids van De Tijd was echter de zoo bij uitstek met practischen zin begaafde Smits, die met vaste hand voor De Tijd de gedragslijn afbakende en de verdienste heeft, te hebben ingezien en verkondigd, door welke gedachte de katholieken van Nederland destijds bezield moesten zijn. De Tijd had dan ook de eer, dat zijn gedragslijn op de bespreking te Tilburg den 7den en 8sten April 1853 door den zeker bevoegden oud-minister J.B. van Son alleszins werd goedgekeurd.

Er kwam nu allengs leven in het katholieke kamp. Een aantal uitmuntende priesters zijn er reeds genoemd. De machtigste persoonlijkheid dier dagen, de bisschop van Gerra, J. Zwijsen, treedt op het tooneel; in Limburg steekt Mgr. Paredis niet enkel door zijn waardigheid, maar door zijn practisch verstand en groote werkkracht, boven allen uit. In de leekenwereld onderscheiden zich weldra beleidvolle en krachtige uitvoerders der katholieke beginselen. Tot deze phalanx, om slechts enkelen te noemen, behoorden: Van Son, Mutsaers, baron van Hugenpoth tot Aerdt, graaf Duchatel, Dr. J.W. Cramer, J.A. Alberdingk Thijm, ‘de gepantserde ridder,’ Van Nispen, Luyben en anderen, die hen ondersteunden. Dezen sloten zich altijd hechter aan elkaar: er werd overlegd, gewerkt, gezwoegd en gestreden. Een der eerste overwinningen had men hoofdzakelijk aan het beleid van J.B. van Son en aan de welwillendheid van Willem II te danken: het placet verdween in Januari 1847 uit het ontwerp van den X titel van het wetboek van strafrecht, en werd er, trots het hevigst verzet van sommige ministers en der Tweede Kamer, niet meer in opgenomen. Dat gaf moed.

minister j.b. van son.

Terwijl nu Mgr. Joannes Zwijsen ad interim tot zaakgelastigde van den H. Stoel bij het Nederlandsche hof te 's-Gravenhage en tot vice-superior der Hollandsche missie werd aangesteld, toen reeds Thorbecke's gunstige herziening der Grondwet in het verschiet lag, begon de adresbeweging naar Rome om het herstel der hiërarchie in Nederland.

minister j.r. thorbecke.

Voorop gingen 91 deftige katholieke leeken, die in het najaar van 1847 een adres onderteekenden op verzoek van een comité, waartoe behoorden baron Hugenpoth van Aerdt, de oud-minister H. van Sonsbeeck en Ch. van der Horst, oud-secretaris van eeredienst. Baron van Brienen van de groote Lindt zou het adres te Rome steunen.¹⁾

Hen volgden in Mei 1848 de aartspriesters en dekens der Hollandsche missie. Reeds den 10den Juli werd hun adres allervriendelijkst beantwoord: ‘De H. Vader zal het in overweging nemen en naar zijn wijsheid, zooals het hem in den Heer nuttig toeschijnt, beslissen.’

Het derde adres ging uit van het zoogenaamde Komitee te Amsterdam, waarvan destijds president was J.W. van Romunde en secretaris Dr. J.W. Cramer. Deze laatste, die naar de getuigenis van J.A. Alberdingk Thijm ‘bijna even goed Fransch als Hollandsch schreef,’ stelde het adres en richtte het onmiddellijk aan Pius IX te Gaëta, om den H. Vader in zijn ballingschap te troosten en ten slotte aan het verlangen der Nederlanders naar het herstel der hiërarchie te herinneren. Een heerlijke breve, dateerend van 30 Maart 1849, beloonde hun ijver.

In April 1850 boden zelfs de katholieke leden der Tweede Kamer een adres aan, waarvan het Kamerlid Jhr. Van Nispen vermoedelijk de steller was. Zij verzekeren den H. Vader, dat de Nederlandsche Kerk zich vrij en onafhankelijk van de regeering kan organiseeren.

jhr. j.a.c.a. van nispen van sevenaer.

Twee adressen werden onderteekend in de lente van 1851. Dat der Apostolische Vicarissen en Aartspriesters der Nederlandsche Kerk en een ander, dat uitging van het reeds genoemde Komitee te Amsterdam. Het eerste, geredigeerd door president Van Vree van Warmond, bereikte de eeuwige stad den 27sten April. Het werd ‘door den secretaris der propaganda, (Mgr.) Barnabò aan Z.H. aangeboden en zeer gunstig ontvangen.’ Het tweede adres moest onderteekend worden door een groot gedeelte van Neerlands katholieken. De redactie ervan pleit voor het talent en de vaardige pen van Dr. Cramer; het inzamelen van onderteekeningen in het heele land voor zijn ijver en werkkracht. Mgr. Barnabò zeide later aan C.F. Lurasco van Amsterdam, dat in deze suppliek zich ‘de algemeene wensch der Hollandsche geloovigen had uitgesproken.’ Voeg bij deze zes adressen nog het verzoekschrift van Mgr. Van Hooydonk, die voor zijn geestelijkheid en volk een bisschopszetel vraagt te Breda; en dat der Limburgsche dekens, die de oprichting van een bisdom Roermond en J.A. Paredis tot bisschop verzoeken, en gij hebt de smeekbede van het katholieke Nederland, die als één machtige stem te Rome aan den Voet van Petrus' Stoel weerklinkt en een gunstig onthaal vindt bij den H. Vader.

z.h. paus pius ix.

Het eerste gevolg was, dat er een onderhandeling werd aangeknoopt tusschen het Hof van Rome en de Nederlandsche regeering. En de uitslag hiervan? Het concordaat van 1827 en de verbintenissen van 1841 zouden door het feit zelf van het herstel der hiërarchie ophouden verplichtend te zijn. Het is hier genoeg op de onderhandeling, waarbij kardinaal Antonelli, de internuntius Belgrado en H. van Sonsbeeck, minister van Buitenlandsche Zaken, zich zeer verdienstelijk maakten, te hebben gewezen. Den 16den October 1852 werd de diplomatieke correspondentie gesloten. Voorgoed kon men thans aan de organisatie gaan denken; of liever reeds lang te voren had men er aan gedacht. Tegen half December 1852 lagen de voorbereidende stukken voor de beslissende vergaderingen gereed.

kardinaal antonelli.

‘Heden,’ aldus Mgr. Zwijsen den 1sten Januari 1853 aan Van Vree, ‘ontving ik een brief uit Rome, waarin men mij meldt, dat den 20sten in de vergadering der Kardinalen de organisatie favorablement is gedecideerd en den 21sten daaropvolgende door Z.H. is goedgekeurd.’

Reeds den 18den October, dus twee dagen na het sluiten der onderhandelingen met de regeering, hield Belgrado een krachtige pleitrede voor de candidaten der toekomstige zetels: Mgr. Joannes Zwijsen, Mgr. J. van Hooydonk en Mgr. J.A. Paredis en Jacobus van Vree. De drie eersten hadden reeds sedert 12 jaren de bisschoppelijke wijding ontvangen en bestuurden de vicariaten 's-Hertogenbosch, Breda en Roermond; de laatste stond aan het hoofd van het met roem bekende seminarie van Warmond. ‘Mgr. Zwijsen,’ zoo lezen we in de dépêche van Belgrado, ‘verdient onder elk opzicht aan het hoofd te staan der Nederlandsche Kerk.’ President Van Vree heet er ‘achtenswaardig, vroom, geleerd en algemeen gezien.’

Voor dezen laatste legde ook Mgr. Zwijsen zijn invloed in de schaal. ‘Mijn streven,’ zoo schrijft hij wat later, ‘om UEw. in Holland als bisschop benoemd te zien, zal dan vervuld worden. Jammer maar, dat de geheele missie, met uitzondering van een klein gedeelte, niet onder UEw. bestuur gebracht is. Dit was voor de Catholyke zaak in Holland wenschelijk, ja zeer nuttig geweest, en dan had ik hier altijd kunnen verblijven. Dan ik houde mij overtuigd, dat het God aldus wil en laat alles verder aan Hem over.’

1) In 1849 drongen dezelfde heeren nog eens te Rome [a]an.

[p. 60]

Men ziet, dat Mgr. Zwijsen ongaarne Noord-Brabant verliet. Zelfs bracht hij zijn bezwaren te Rome in en wees op de hachelijke taak, twee bisdommen te besturen, het aartsbisdom Utrecht te moeten organiseeren zonder middelen.

Het hielp echter niets. Einde Februari ontving Mgr. Zwijsen bericht, dat hij het aartsbisdom en het bisdom 's-Bosch tegelijkertijd zou beheeren. ‘Ll. Vrijdag heb ik bericht ontvangen uit Rome,’ schrijft hij 28 Febr., ‘dat Z.H. mijn geopperde bezwaren tegen het plan mijner benoeming, als titularis van Utrecht, in overweging heeft genomen, doch dezelve niet van genoegzaam gewicht heeft geoordeeld, om aan m[ij]n verlangen te voldoen. De stukken kunnen iederen dag hier aankomen,’ voegde hij ten slotte er bij.

Het duurde echter nog langer, dan Mgr. Zwijsen vermoedde. Eerst Zaterdag den 12den Maart was de breve, die het herstel der hiërarchie besliste, gereed. Haastig spoedde zich nu C.F. Lurasco, destijds te Rome vertoevend om zijn vrienden van daaruit op de hoogte te houden, Maandag den 14den naar Mgr. Barnabò. Deze echter had alle exemplaren der breve ingetrokken. Wat was er gebeurd? Toen het eerste exemplaar aan Z.H. ter lezing werd aangeboden, stiet Pius IX op een paar woorden, die men in Holland wellicht wat scherp kon vinden. Onder geen enkele voorwaarde mochten ze blijven. Eén exemplaar was er intusschen Zaterdags te voren reeds afgegeven aan de Nederlandsche legatie, met aanbeveling echter, om de afzending er van tot Maandag uit te stellen. Met afspraak van Mgr. Barnabò haastte zich Lurasco, om de verzending naar Nederland te voorkomen. Het was echter te laat. Want reeds Zaterdag had graaf Van Liedekerke het stuk zoo haastig mogelijk verzonden. Door zijn correspondentie en vooral door de gecorrigeerde breve zou de gezant de vergissing herstellen.

c.f. lurasco.

Den 18den Maart lag de breve opnieuw gereed. Door het ongunstige weder echter tusschen Cività Vecchia en Marseille vertraagd, kwam ze eerst den 4den April bij Mgr. Belgrado te 's-Gravenhage aan.

Met de breve, die de hiërarchie in Nederland herstelde, kwam ook de benoeming der nieuwe Kerkvoogden aan: Joannes Zwijsen, aartsbisschop van Utrecht en administrator van het bisdom 's-Hertogenbosch; Franciscus Jacobus van Vree, bisschop van Haarlem; Joannes van Hooydonk, bisschop van Breda, en Joannes Augustinus Paredis, bisschop van Roermond.

Daar stond de Nederlandsche Kerk herrezen op het machtwoord van Pius IX. Zedig en bescheiden, maar tevens onverschrokken stond zij te midden der stormen, die, als op een gegeven teeken, haar verrijzenis volgden. Zij was zich bewust van haar kracht in Hem, die door één woord storm en golven bedaarde. Diezelfde zedige bescheidenheid en moedige fierheid deelde zich mee aan Neerlands katholieken. Want ofschoon de innigste vreugde aller harten doorstroomde, blijdschap en dankbaarheid tintelden op ieders gelaat en menige traan van erkentelijkheid gestort werd, geen enkele juichtoon ging er op, die zelfs in het minste grievend kon schijnen voor andersdenkende medeburgers; men beschouwde het herstel volstrekt niet als een overwinning over vijanden behaald, men vierde ze niet met tergende tropeeën en zegeliederen.

God bracht men dank ‘in de eerste plaats en bovenal, die de Heer en de Leider is der volken, zoowel als van den bijzonderen mensch, dat Hij... de vervulling geschonken heeft van zoo veeljarige wenschen, die in dagelijksche gebeden aan den voet van Zijnen hemeltroon zijn neergelegd.’

Met geestdrift klonk het Willem III, wiens regeering door de weldaad van het herstel is gekenmerkt, te gemoet: ‘Aanvaard, o koning! benevens onze hulde, deze uitdrukking onzer erkentelijkheid!’

z.m. koning willem iii.

Innig en vurig was de dankzegging, die er opwelde uit het hart des katholieken volks voor Pius IX. Op het voorbeeld der bisschoppen, die hun gemoed uitstortten in een gezamenlijk schrijven aan den Paus, legden ook de katholieken een dankadres voor den troon Zijner Heiligheid neer. Reeds den 6den April 1853 kon Dr. J.W. Cramer aan C.F. Lurasco te Rome berichten, dat hij het adres had voltooid. Een commissie zou zich vormen bestaande uit: Dr. Cramer, graaf Duchastel, Jhr. Dommer van Poldersveldt, Van Rijckevorsel en J.A. Alberdingk Thijm. Door hare bemiddeling moest het stuk, dat intusschen den 20sten Mei door Mgr. Zwijsen en Mgr. Van Vree was goedgekeurd, in geheel Nederland ter onderteekening worden aangeboden. Het groote werk kwam echter op Dr. Cramer neer. Den 10den Juni was deze zoo ver in zijn arbeid gevorderd, dat hij zeventig adressen kon opzenden aan Mgr. Belgrado; de nog volgende zouden afzonderlijk naar Rome vertrekken. Den 13den Juli had Frans Lurasco het geluk, ter aanbieding van het adres tot den H. Vader te worden toegelaten. Allerminzaamst werd hij ontvangen. ‘In zeer liefdevolle bewoordingen’ gaf Pius IX ‘zijn hooge tevredenheid’ te kennen, schonk zijn zegen aan allen, die het adres hadden onderteekend en in 't bijzonder aan Dr. Cramer en die hem hadden gesteund.

prof. dr. j.a. alberdingk thijm.

Geen wonder, dat Pius IX diep getroffen werd, toen Lurasco het roerend adres voorlas: ‘Non, Très-Saint Père,’ zoo heet het daar onder meer, ‘la langue humaine ne suffit pas pour exprimer pleinement 1es sentiments de sainte allégresse et d'eternelle reconnaissance, dont les catholiques néerlandais se sentent pénétrés du jour qu'ils ont appris que leurs voeux les plus ardents ont été exaucés, et que l'Eglise catholique dans les Pays-Bas jouira à l'avenir de tous les bienfaits, qui sous la protection du Très-Haut, découleront infailliblement de son organisation normale.’

Nauwelijks had de ‘Herstelling van de geregelde Kerk-ordening’ haar beslag, of men dacht aan de vereeuwiging van het groote feit door een gedenkpenning. De Katholieke Vereeniging Recht voor Allen te Amsterdam gaf den stoot. De commissie van uitvoering werkte vooral door de heeren Dr. J.W. Cramer, als voorzitter, en J.A. Alberdingk Thijm, als secretaris. Onder directie des laatsten werd de gedenkpenning geteekend door Louis Royer en daarna vervaardigd door Leopold Wiener. Uitmuntend werk moest er onder de hand van dit beroemde drietal ontstaan.

gedenkpenning (Voorzijde).

Een treffend zinnebeeld bood de opwekking van het dochtertje van Jaïrus: De pijpers en de schare meenden, dat het dochtertje dood was. De bisdommen van Nederland, zoo dacht men, zijn vernietigd. Doch Jesus kwam en zeide: Deze jonge maagd is niet dood, maar zij slaapt. En zij hebben Hem bespot. En het dochtertje bij de hand nemend, zeide Hij tot haar: Talitha cumi, 't geen beteekent: Ik zeg u, jonge maagd, sta op. Aldus heeft Christus, in Zijn barmhartigheid, het Nederlandsch episcopaat, dat geslapen had, maar niet dood was, doen herrijzen.

De keerzijde van den gedenkpenning draagt de wapens van het aartsbisdom en de vier bisdommen, met het opschrift:

Anno R.S. CIƆ IƆ CCCLIII Pio IX Pont. Max. Ser. Reg. Wilhelmi III an. V Episcopali Hierarchia Singulari Dei beneficio Neerlandiae Restituta Cives Catholici Gratulantur.
gedenkpenning (Keerzijde).

In het jaar des herwonnen heils 1853, onder het pausschap van Pius IX, in het vijfde jaar der regeering van den doorluchtigen koning Willem III verheugen zich de katholieken in de door Gods bijzondere gunst herstelde bisschoppelijke hiërarchie.

P. Albers, S.J.

[p. 61]

de st. jan, kathedrale kerk van het bisdom 's-hertogenbosch.