De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 20

De Schat.
Oorspronkelijke novelle van
Louise Stratenus.
(Vervolg.)

‘Maar dan kunt gij ook zeggen wie hij was, waar zijn familie woont, waar hij heenging?’ sprak Martha, na verloop van een oogenblik zwijgens, waarin zij al haar geestkracht had aangewend, om zichzelve weer meester te worden.

‘Niets van dat al!’ antwoordde de matroos hoofdschuddend. ‘Wij hooren zulke dingen nooit anders dan als de passagiers wat spraakzaam en toeschietelijk zijn van aard; maar deze hier was zoo gesloten als een bus, en daar zal hij ook wel zijn redenen voor gehad hebben. Hij liet niets omtrent zijn plannen los en de kapitein, die meer van hem scheen te weten, liet zich natuurlijk niets ontvallen.’

‘Maar hoe heette hij?’

‘Ze noemden hem Lucien Duval; maar dat zegt nog niets. Er zijn duizenden Duvals in Frankrijk en hij kan zich ook heel best verscholen hebben achter een valschen naam, als hij daartoe zijn redenen had.’

‘En dat is alles wat gij weet?’

‘Alles. Maar misschien valt er iets meer te vernemen uit brieven of zoo, die hij bij zich kan hebben gehad. Zijn koffers en kisten zijn natuurlijk met het schip gezonken en daarvan komt niets meer terecht; maar zijn zakken zullen toch niet leêg geweest zijn. Wij kunnen dat wel dadelijk onderzoeken. Ik begrijp niet, dat gij het nog niet hebt gedaan.’

‘Ik.... ik had het ook zoo druk,’ zei Martha met onzekere stem, niet willende bekennen aan welke verleiding zij had blootgestaan en hoe deze haar half versuft had gelaten, nauwelijks in staat aan iets anders te denken.

De zeeman greep het eerst naar de jas, waarvan de voering reeds zorgvuldig dichtgenaaid was. Hij was overtuigd, dat de overledene wel een zakboek bij zich gedragen zou hebben; maar hetzij dat hij dat bij de schipbreuk verloren had, hetzij dat hij het voorzichtiger had geacht nooit eenige papieren bij zich te hebben, die iets omtrent zijn levensgeschiedenis konden meededen, al het zoeken bleef vergeefsch. Een zakdoek, een gouden horloge en ketting, een gouden knijpbrilletje, een potlood en een sigarenkoker, ziedaar alles wat men vond. Een portemonnaie zelfs was er niet te ontdekken, in de vestzakjes staken een paar goudstukken en wat klein geld, meer niet.

‘Wat moet ik beginnen?’ mompelde het meisje verslagen.

‘Wel, dat is heel eenvoudig,’ klonk het antwoord. ‘De visscher, bij wien ik onder dak werd gebracht, zeide mij, dat men naar den burgemeester was gereden en dat hij spoedig hier zou zijn. Dan heeft de lijkschouwing plaats op het gemeentehuis, waar de dooden heen worden gedragen, en van daar gaan zij naar het kerkhof. Gij hebt dus niets anders te doen, dan maar stilletjes af te wachten. Alleen, ik zeg het nog eens, zijt gij wel dwaas, dat gij u-zelf niet voor uwe moeite uitbetaalt. Een van deze goudstukken komt u rechtmatig toe, dat is niet meer dan billijk, en als gij dan de rest afgeeft, zijt gij nog de eerlijkheid zelve.’

‘Neen, dat doe ik niet,’ verklaarde Martha vastberaden.

‘Nu,’ zei de matroos, die er zijn eigenaardige begrippen omtrent eerlijkheid op nahield: ‘als gij rijk genoeg zijt om het te kunnen missen, dan is het mij ook goed. Valt hier nog wat voor mij te verrichten? Niet? Dan ga ik er van door; want ik moet je bekennen, dat ik liefst zoo kort mogelijk in het gezelschap van dien weerwolf blijf, al is hij ook dood.’

Het jonge meisje knikte hem toe, ten teeken dat hij kon gaan, en andermaal bleef zij alleen met het stoffelijk overschot van den man, dien een zoo geheimzinnige sluier scheen te hebben omgeven. Zij trad op de legerstede toe, om het laken opnieuw over het hoofd te trekken, maar bleef een oogenblik met het grove katoen in handen op zijn gelaat staren.

Het was strak, er speelde geen glimlach op; maar toch was het niet verwrongen, had het niets angstwekkends. Het waren zelfs fraaie, regelmatige trekken, waar zij op nederblikte. Als de onbekende waarlijk zoo slecht was geweest als men hem geloofde, dan moest hij nog schuldiger geweest zijn dan een gewone boef; want God had hem blijkbaar alles geschonken wat iemand behoeft, om zich een baan door het leven te breken. Dat hooge voorhoofd getuigde van schranderheid, die mond bezat al de kenteekenen van ijzeren wilskracht, die fijne, ofschoon gespierde handen spraken van beschaving. Martha gaf zich half onbestemd van dit alles rekenschap en bedacht met een zucht hoeveel moeilijker het was goed te blijven in haar stand, als men geen uitweg meer voor zich zag en de verleiding aan het oor fluisterde.

‘De burgemeester zal komen,’ sprak zij tot zichzelve, nadat zij eindelijk het laken weer in orde had gebracht: ‘Ik zal hem het losse geld geven; maar het bankpapier, moet ik hem dat ook toevertrouwen?’

Hij was een vriendelijk mensch, die burgervader. Men hield van hem in de twee gemeenten, die hij bestuurde; want hij had voor ieder steeds een goed woord over en het was reeds een pleizier zijn vroolijk gelaat te zien; maar bij oogenblikken kon zijn lach heel gedwongen schijnen, en de oude visschers voorspelden dikwijls hoofdschuddend, dat het nog eens slecht met hem afloopen zou. Hij sloeg geen der wedrennen te Ostende over, en, ofschoon hij niet rijk was, liet hij nooit na mee te wedden. Of hij daarbij verloor of won, wisten de eenvoudige luitjes niet te vertellen; maar het was en bleef toch altijd een gevaarlijke zaak, waarmee de meesten ten onder gingen.

Martha had dit meermalen gehoord en zij durfde hem niets zeggen van de bankbiljetten, die in haar oogen een schat vertegenwoordigden. De doode mocht geweest zijn wie hij wilde; in zijn stervensuur had hij op haar vertrouwd, dat was haar voldoende om voorzichtig te werk te gaan. Niemand, neen, niemand mocht het weten, dat zij die papieren bezat, zij zou afwachten tot de familie zelve het geld kwam halen.

II.

De burgemeester was in bijzonder goede stemming dien dag; hij had den vorigen avond bericht ontvangen een aardig sommetje te hebben verdiend met het opjagen der koopsom van een huis, en hij was een en al lof voor de mannen der reddingboot en ook voor Martha, die hij op den schouder klopte en wie hij een tweefrankstuk voor haar moeite gaf.

Zij overhandigde hem alles wat de matroos in de kleederen van den schipbreukeling had gevonden. Den ring echter toonde zij hem niet; de stervende had er zoo welsprekend op gewezen, dat zij van oordeel was, dat hij bij het bankpapier behoorde.

‘Lucien Duval,’ herhaalde de burgemeester, toen zij hem de woorden van den zeeman overbracht, ‘ik zal dien naam aan mijn collega's in Frankrijk opgeven. Waarschijnlijk is er wel de een of ander onder hen, die hem zal weten thuis te brengen en zoodoende de nagelaten betrekkingen verwittigen kan van hun verlies.’

‘Zou ik u iets mogen vragen, mijnheer?’ zei het meisje aarzelend.

‘Zeker, kindlief.’

‘Als de familie u schrijven mocht, zou ik het zoo graag hooren. Zij zullen er toch zeker wel op gesteld zijn, dat ik hun vertel hoe hij gestorven is.’

‘Goed, goed! Ik zal het u laten weten,’ klonk het glimlachend en terwijl hij zich verwijderde, om zijn orders betreffende de lijkschouwing te gaan geven, dacht hij: ‘Vrouwen zijn toch altijd even slim, al worden zij ook maar op zulk een door de wereld vergeten visschersdorp geboren en groot gebracht. Dat kleine, blonde meisje hoopt natuurlijk nog wat van de dankbaarheid der bloedverwanten te trekken.’

Intusschen bekeek Martha met peinzenden blik het zilverstuk, dat hij in haar handen had achtergelaten.

‘Dat is ten minste eerlijk verdiend,’ mompelde zij, ‘maar veel verder brengen doet het mij niet en ik moet een besluit nemen. Zal ik voorgoed het dorp verlaten of niet? Hier is geen werk voor mij te vinden; niemand kan mij gebruiken, ze zijn allen even arm als ik en een vrouw kan niet mee uit varen gaan, al zou zij zich ook nog zoo flink houden.’

De deur van het hutje werd opengerukt en een jonge, forschgebouwde visscher trad binnen. Zijn door de zon verbrand gelaat was opvallend schoon; als hij sprak liet zijn mond een dubbele rij hagelwitte tanden zien en zijn donkerbruine oogen schitterden van overmoed.

‘Wel, Martha,’ zei hij, ‘je hebt het druk gehad van nacht. Is er niets op overgeschoten?’

‘Een tweefrankstuk, Louis,’ gaf zij ten antwoord, hem met liefdevollen blik aanziende. ‘De burgemeester gaf mij dien voor mijn moeite.’

‘Dat is al heel slecht betaald,’ hernam hij, ‘maar, kleintje,’ en hier werd zijn stem heel vleiend, ‘je zoudt er mij toch een grooten dienst mee kunnen bewijzen. Het zou maar een voorschot zijn, zie je.’

‘Heb je dan geld noodig?’ vroeg zij met verbaasde uitdrukking, want daarom had hij haar nog nooit gevraagd.

‘Ja, het is ellendig genoeg te zeggen,’ bromde hij, zich op een stoel neerwerpend,

[p. 19]

‘maar je weet, ik ben jong en dan past men zoo niet op de dubbeltjes. Mijn loon is daarbij karig genoeg, er schiet niet veel van over. Maar ik heb een buitenkansje te wachten. Herinner je je nog dien schilder, die hier verleden zomer uren achtereen, en dat weken lang, op den zeebreker aan het werk was?’

‘Mijnheer Chevalier? Zeker. Ik dacht dat hij tooveren kon, toen hij het water en de lucht en de pinkjes zoo goed op een stuk doek kon overbrengen, maar zijn vrouw vertelde mij, dat het heel eenvoudig was, dat men dat kon leeren doen.’

‘Nu, hij heeft mij geschreven bij hem te Brussel te komen voor eenige dagen; want hij wil mijn portret schilderen. Ik krijg vijftig franken daarvoor.’

‘Vijftig franken!’ herhaalde Martha verrukt. ‘Dat is me een som! Zouden wij daarop niet kunnen trouwen?’

‘Hm! misschien wel, maar dan toch tegen den zomer pas, als ik wat meer verdien,’ zei hij zonder veel geestdrift. ‘De groote kunst is nu maar, om naar Brussel te komen; want die rijke lieden begrijpen niet, dat een arme drommel geen reisgeld heeft en ik moet er al morgen zijn. Zou je me je twee franks niet willen leenen daarvoor?’

Zonder te aarzelen haalde zij het geldstuk uit haar zak te voorschijn en overhandigde hem dat. Daarna sloeg zij, gelukkig als zij was dat zij hem had kunnen helpen, de armen om zijn hals en zeide:

‘Je komt toch spoedig terug, niet waar? En je zult de vijftig franken niet verkwisten, Louis? Denk eens aan, je zoudt er twee badkoetsjes voor kunnen koopen en dan kon ik als moeder doen en geld verdienen voor het huishouden, even goed als jij. En misschien konden wij dan wel dit huisje huren, en zou alles zoo goed en zoo gelukkig zijn.’

Hij omhelsde haar, zonder haar uit dien blijden waan wakker te schudden; maar al had hij haar ook lief, zijn hoofd was thans van geheel andere gedachten vervuld. Nog eenmaal in staat te zijn zich naar de hoofdstad te begeven, had altijd een zijner hoogste geluksdroomen uitgemaakt, en nu werd die verwezenlijkt, zou hij er nog geld kunnen verdienen ook. Het was haast te mooi om het te kunnen gelooven.

‘Wanneer ga je?’ vroeg het meisje, wier oogen zich met tranen vulden, bij het denkbeeld aan het naderend afscheid.

‘Morgenochtend met den eersten trein. Ik heb het nog eerst met den baas klaar te spelen, en dan mijn goed, dat er verre van prachtig uitziet.’

‘Breng mij dit maar. Ik zal het verstellen en als je iets te wasschen en te strijken hebt, zal ik het ook doen.’

‘Je bent een schat; ik ga den rommel dadelijk halen.’

Heel den verderen dag was zij met het zorgen voor Delmer's kleederen bezig. Men kwam intusschen het lijk weghalen en daarna ruimde zij alles in het hutje op. Toen Louis dien avond zijn zaakjes kwam halen, was alles gereed.

‘Kom gauw terug,’ fluisterde zij nog eenmaal bij het afscheid nemen, ‘je weet, ik ben zelf heel arm en kan het hier niet lang meer volhouden; maar als je de vijftig franken mee terugbrengt, zal ik misschien wel nieuwen moed vatten en toch nog het een of ander te doen vinden.’

Hij stelde haar gerust en vertrok; dien avond was zij waarlijk vol verwachtingen voor de toekomst; maar den volgenden dag kwam een van haar zwagers met een kar, om het erfdeel der broeders en zusters weg te halen. Men wist wel dat dit slechts uit de meubeltjes bestond, doch ieder het zijne en Martha moest nog heel tevreden zijn, dat men haar een bed, een tafel en twee stoelen liet. Dat was al heel royaal van de anderen!

Hoe naakt grijnsde het eens zoo gezellige vertrek haar tegen, toen alles daaruit weggedragen was! Het jonge meisje had slechts den tijd gehad de latafel leeg te maken en ongemerkt de kleine portefeuille en den ring bij zich te steken. Zij telde haar laatst overgebleven duitjes na. Al wat zij nog bezat bepaalde zich tot vijf en dertig stuivers. Daarmee zou ze niet ver komen, dat wist zij maar al te goed. Zij zou er niet eens mee kunnen wachten tot de terugkomst van haar Louis. Wat zou zij aanvangen?

Na veel gebeden en nagedacht te hebben, besloot zij den volgenden dag het heele dorp af te gaan, om te vragen of er niet hier of daar wat arbeid was te vinden.

Volkomen teleurgesteld zag zij zich niet in die hoop. Een der visschersvrouwen, de moeder van een talrijk gezin, was ziek. Als zij het huis in orde wilde houden, en wasschen en koken en op de kleine kinderen passen, kon zij mede eten. Van loon echter kon geen sprake zijn; daarvoor had men zelf al te veel moeite om rond te komen; maar aangezien het Martha slechts te doen was om voort te bestaan tot Louis zou wederkeeren, nam zij dat aanbod als een uitkomst aan en kweet zich van haar taak met een ijver, die de zieke over haar onmacht troostte.

‘Ge moest naar de stad gaan dienen, meiske,’ zei zij, terwijl Martha aan de waschtobbe stond. ‘Dan zoudt ge dadelijk in een flinken dienst terecht kunnen komen. Ik heb dat vroeger ook gedaan en ik had honderd franken op mijn spaarboekje, toen ik trouwde.’

‘Ja, ja, maar Louis?’ zuchtte Martha.

‘Louis zou je wel trouw blijven, en als hij dat niet deed, was hij je ook niet waard,’ verzekerde de zieke.

Martha antwoordde niet. Zij had daaromtrent haar eigenaardige begrippen. Het was gemakkelijker, dacht zij, voor een man om een meisje te vergeten, dan voor dat meisje zich over zijn verlies te troosten. Was het al geen wonder, dat hij juist haar uitgekozen had, terwijl er zooveel anderen waren, die in haar plaats zouden willen zijn?

Twee weken bleef zij in deze betrekking. Toen was de visschersvrouw hersteld en Louis keerde nog altijd niet weder.

Ander werk was voor haar op het dorp niet te vinden. Zij moest dus wel van haar kapitaaltje leven en, ofschoon zij geen ander voedsel gebruikte dan wat brood, de stuivers verdwenen toch een voor een op schrikbarend snelle wijze.

Eindelijk hield zij er nog slechts zes over en begreep zij, dat er iets moest worden gedaan. Hongerig en verkleumd, want er stond geen boom in den heelen omtrek, zoodat er ook nergens hout te sprokkelen viel, begaf zij zich naar den burgemeester, op een morgen, dat hij zich op het kleine raadhuis bevond. Bij haar binnentreden keek hij van zijn papieren op en riep uit:

‘Gij komt mij zeker over de familie van den schipbreukeling spreken. Nu, daar hebt gij geen geluk mee, kindlief. Ofschoon ik overal heen geschreven heb, is er niemand, die zich Lucien Duval schijnt te herinneren. Ik denk niet, dat wij nog ooit van betrekkingen van hem zullen hooren.’

Zij antwoordde hem, dat hij zich vergiste omtrent het doel harer komst en dat zij hem alleen om raad kwam vragen.

Nadat hij haar verhaal had aangehoord, zei hij:

‘Op dien knaap te wachten, dat is een groote dwaasheid. Gij begrijpt toch wel, dat hij daarginds werk gevonden heeft, of hij zou al lang terug zijn. De hoofdstad laat zoo gauw geen flinke, stevige kerels als hij weer los. Zoek uw eigen weg, meisje. Er is vooral gebrek aan goede dienstboden. Mijn vrouw zit op het oogenblik zonder eenige hulp. Als gij wilt, kunt gij dadelijk meekomen. Zij zal dolblij zijn iemand zooals gij te vinden. Bij ons verdient gij, behalve kost en inwoning, twintig franken in de maand.’

Twintig franken! Dat was een heele som; zij zou ze ter zijde kunnen leggen voor een badkoetsje! Maar Louis dan, als hij wederkeerde en haar niet vond? Neen, neen, dat mocht niet gebeuren. Maar toch....

(Wordt vervolgd.)