De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 19

Broeder Stephanus,
door
J.J.G.W.

De kerkdeur stond open naar de kruisbogengang toe, loodrecht brandde de zon neer in het kleine, groene tuintje, dat midden tusschen klooster, kapel en kruisbogengang lag, een door de wereld vergeten eiland, een stille, verborgen oase des vredes in het haasten en jagen, in 't geratel der rijtuigen en het electrisch gefluit der groote stad. Wilde vogels, boekvinken, sijsjes, roodstaartjes en lijsters, hadden het weten te vinden tusschen al die roetige daken en schoorsteenpijpen, een legioen van zwaluwen nestelde onder het overstek der poort uit den Karolingischen tijd, die ernstig, zwaar van bouw en met de diepzinnigheid aan den ouderdom eigen zich boven het bloeiend struikgewas verhief.

Zoodra broeder Stephanus met het groote blauwe schort over zijn habijt, gewapend met den blikken gieter uit de kruisbogengang kwam, om zijn domein, het kloostertuintje, onder water te zetten, hingen zijn oogen in nadenkend gepeins aan het achthoekig gebouw. Fayer (prior) Marianus had 't hem eens verklaard: de onderste vierhoek - deze beteekende de voornaamste deugden, en daarboven verhieven zich acht zuilen - de acht zaligheden -, en telkenmale, als broeder Stephanus zich de acht zaligheden voor den geest riep, kwam hij er één te kort. Hij was een beetje zwak van memorie - hij wist zelf wel, dat men veel geduld met hem moest hebben - maar daarvoor bezat hij den reinsten, besten, nederigsten wil - dien goeden wil, waaraan God Zijnen vrede beloofd heeft.

Het was de plicht van broeder Stephanus, om de vloertegels in de kerk kraakzindelijk en blank te houden, met een kwast het stof uit het beeldhouwwerk van het oude, bruine koorgestoelte te verwijderen, de banken te zuiveren, nieuw zand in de spuwbakjes te doen en buiten in den kloostertuin de geraniums, azaleas, hortensias en lelies te verzorgen, welke in Mei het altaar van de Moeder Gods, in Juni dat van het Allerheiligst Hart versierden; 's middags mocht hij den broeder-kok helpen, om de soep aan de armen uit te deelen, bij het wasschen van het vaatwerk moest hij ook meedoen en 's avonds luidde hij den Angelus. Dat waren, behalve de dagelijksche gebeden, zijn telkens weerkeerende plichten, waarvan hij zich met vreedzame vriendelijkheid en zich steeds gelijkblijvende stiptheid kweet.

Niemand, zelfs zijne oversten niet, vermoedde, dat broeder Stephanus een meester was in het inwendig gebed, dat hij bestendig heilige dingen overwoog en, onthecht en losgemaakt van al het aardsche, met zaligen en heiligen verkeerde. Zijn gedachten reikten veel hooger dan zijn woorden, voor het oppervlakkige oog was hij eenvoudig en bekrompen, maar zijn ziel verhief zich met sterken vleugelslag. En de ‘kalmte des gebeds,’ welke de patrones zijner orde, de H. Theresia, zoo hoog schatte, was hem in bijzondere mate eigen.

Broeder Stephanus stamde af van armoedige ouders. Hij was werkman geweest en onder de anarchisten verzeild geraakt. Daar had hem het lot getroffen, aan een mijn mee te helpen graven, welke bestemd was om den extra-trein van een machthebber in de lucht te doen vliegen. Maar - men had zich verrekend; het zou hem onmogelijk zijn geweest, anderen zoo wreed te doen lijden. Hij verklaarde, dat hij het plan zou verraden. Toen trof hem op de straat een vijandelijk schot aan het hoofd, gelukkig niet doodelijk. Lang lag hij in het hospitaal tusschen leven en dood. Toen hij genezen was, verzocht hij opgenomen te worden bij de ongeschoeide Karmelieten: hij had genoeg van de wereld.

Een beetje zwak van geheugen was hij gebleven, maar hij herinnerde zich zeer goed al de verwarring en angst, welke daar buiten in het ongeregeld gedoe der wereld heerschen, alle ruwheid, onrechtvaardigheid, laagheid, hartstocht en wanhoop, en hij dankte God dagelijks voor den rijken vrede, welke hem ten deel gevallen was. Altijd was hij stil en in zichzelven gekeerd.

Op lange houten stellaadjes stonden de bloempotten in rijen met de pleegkinderen van broeder Stephanus er in.

Wanneer er nog wat wereldsch aan hem kleefde, dan was het een bijna moederteere liefde voor de schoonste, teederste en onschuldigste kinderen van de oude moeder Aarde - de bloemen. Het is waar, hij trok zich harer enkel aan, opdat zij de altaren zouden versieren en op diè wijze medehielpen, om den roem van God te vermeerderen, maar een klein, persoonlijk welbehagen, ja, een sterke aanhankelijkheid, een levendige belangstelling vlocht toch ook een band tusschen hem en de planten, die aan hem heur leven, wassen en gedijen te danken hadden en hem rijkelijk er voor beloonden; want het kloostertuintje was zóó hoog door de oude muren omringd, dat noch storm, noch stof er in konde komen, alléén Gods zon, Gods regen, Zijn koele morgenfrischheid, Zijn zomeravondschaduw, Zijn milde lange nacht. Dat was dus een pleizierige wasdom.

Doch het geweten van menigen kloosterling, die aan zijn eigen gedachten is overgeleverd, wordt gemakkelijk al te teergevoelig, te sentimenteel, en zoo had broeder Stephanus zich reeds verweten, dat hij elken morgen met een soort van minnende spanning den tuin betrad, of wel de rozenstok 's nachts in zijn nieuwe scheuten flink vooruitgegaan was, of de lelies nu ontloken waren, of de vele bladgeheimen der geraniums de gehoopte volle, roode bloemtrossen zouden doen rijpen? En hij beleed aan zijn biechtvader dat hij zijn hart had gehangen aan de bloemen dezer aarde.

Deze stelde hem glimlachend gerust. ‘Elk ding,’ aldus zeide hij, ‘zoowel in het aardsche als in het hemelsche gedijt slechts dan, wanneer men het uit alle kracht lief heeft en het met alle dienstbaarheid des harten is toegedaan. Wat gij niet koestert, verpleegt en verzorgt, vervalt, of het ontaardt in wilden wasdom, welke niet tot zegen strekt. Die niet beminnen kan, mag noch bloemen, noch menschen tot Gods welbehagen opkweeken.’

Met deze woorden was broeder Stephanus zeer tevreden en futselde verder tusschen zijne planten op zijn mediteerende en vruchtbare manier van doen.

[p. 344]

Nu gebeurde het, dat in het vroege voorjaar een godminnende ziel een door den tuinman te sterk aangedreven geranium op het altaar van O.L.V. van Altijddurenden Bijstand plaatste. De koude kerklucht greep haar aan en de bloem begon te kwijnen, zoodat haar teedere loten slap hingen.

Broeder Stephanus smokkelde de patiënte heimelijk naar de keuken, waar zij het, voor het venster, door de vochtige en warme lucht spoedig ophaalde, hoewel zij het geheele jaar niet meer tot bloeien kwam, alleen weelderig in 't blad schoot. Maar nu, in Mei, had zij zich bedacht, dank alle mogelijke oplettendheden, en met kracht bewezen, dat er nog onbedorven ‘pit’ in zat.

tegen wil en dank, naar de schilderij van martin ränike.

Het was het mooiste exemplaar, dat broeder Stephanus ooit had bezeten. Groot en krachtig, en op elk geelgroen, met bladeren getooid takje een dikke, reeds half-open-gaande bloemtros, beloonde zij op schitterende wijze al de aan haar bestede moeite.

Zij had dan ook de beste plaats in den kloostertuin, daar waar de groote grafzerk met het beeld van een middeleeuwschen abt schuin tegen den muur stond en de middagzon niet kwam, waar alleen het morgenlicht haar trof en geen tochtje haar bladeren bewoog - en dan ook nog genoot zij het voorrecht, dat een belangstellend oog over haar waakte.

‘Maak wat voort, liefste,’ zei broeder Stephanus; ‘zie, wij zijn alle dienaren Gods, elk op zijn wijze. Voor de godsdienstoefening in Mei ben je te laat gekomen, maar op het feest van het H. Hart van Jesus zal jij midden op het altaar tusschen de kaarsen komen te staan en medeschitteren met je roode, vlammende pracht.’

Toen wilde het, dat pater Marianus, de prior, in den tuin trad en zijn oog met onderzoekenden blik over de pleegkinderen van den broeder liet gaan.

‘Zeg, broeder Stephanus,’ zeide pater Marianus, ‘ik zou gaarne den hoogeerwaarden heer domproost een genoegen willen doen; 't is morgen zijn naamdag. Hij voorziet mij steeds van geleerde boeken en nu wilde ik mijn erkentelijkheid betoonen. Doch ik ben maar een arme kloosterling, die niets bezit. Ge zult zeker wel een mooie bloem in een pot hebben, niet waar? De eerwaarde heer domproost is een liefhebber van bloemen.’

Broeder Stephanus stak zijn handen in de wijde mouwen van zijn habijt en boog toestemmend. Daarbij trad hij onwillekeurig een stap ter zijde, zoodat zijn tamelijk breede gestalte de mooie geranium verborg.

O, bedorvenheid van het menschelijk hart! De goede broeder wist maar al te wel, dat pater Marianus zijn lieveling zou kiezen, want er was geen schoonere bloem in den kloostertuin te vinden - en dàt trachtte hij te voorkomen.

Maar fayer Marianus was zoo slim, dat hij het gras hoorde groeien, gelijk de kloosterlingen onder elkaar wel eens schertsten, daarbij was hij een groot kenner van 's menschen hart en al zijn kleine streken.

Hij richtte zijn doordringend grijze oogen op broeder Stephanus: ‘Ei, waarde broeder, waarom maakt gij zulken zijsprong? Zeker, opdat ik uw kostbare geranium niet zal zien?’

En toen broeder Stephanus diep beschaamd en vermorzeld den blik op zijn lieveling vrijgaf, zei de pater: ‘Die en geen andere wensch ik voor den heer domproost.’

Weder boog broeder Stephanus zwijgend; maar een zweempje van wrevel gleed over zijn anders zoo vreedzaam gelaat, en ook dàt merkte pater Marianus op, want hij zeide:

‘Ik weet, broeder Stephanus, ge hoopte de geranium voor het feest van het Allerheiligst Hart tot bloeien te brengen. Doch gij weet het: gehoorzaamheid is beter dan offers. Ik zal aanstonds den huisknecht sturen, om de plant naar den domproost te brengen.’

Aldus sprak hij en wandelde met afgemeten schreden door de kruisbogengang naar het refectorium.

Voorzichtig nam Stephanus zijn lieveling uit heur veilig hoekje, plaatste haar behoedzaam op den vooruitspringenden rand van den muur tusschen de Romaansche bogen van de kruisbogengang en begon haar op te knappen, gelijk een moeder haar geliefd kind voor een feestelijken tocht.

Elk verdord blaadje werd afgeplukt, en ten leste viel 't den goeden broeder in, dat hij, toen hij met Kerstmis den Kerstboom voor de armen opsierde, een half vel rood zijde-papier had overgehouden. Daar wikkelde hij den aarden pot in. En nog een gevonden stukje zijden koord er om heen... en toen trad hij een weinig achterwaarts, om zijn werk met tevreden oog te beschouwen.

‘Heer,’ zei hij daarbij met innigheid, ‘Gij weet, hoe weinig wij arme kloosterlingen te geven hebben. Gij hebt dit kleine offer van mij geëischt, aanvaard het, alsof het een van groote waarde ware! Fiat voluntas tua!’

Pater Marianus stond aan het raam van het refectorium en sloeg het doen van den broeder gade; hij zag, met hoeveel blijdschap en bereidwilligheid hij de opwelling van weerspannigheid bedwong, om wille der gehoorzaamheid, en zijn strenge oogen werden zacht en goedaardig.

‘Een heilig man, onze goede broeder Stephanus!’ zeide hij en benijdde den eenvoudigen dienaar Gods den eenvoud, waarmee hij den juisten weg tot God vond.

Op het feest van het H. Hart van Jesus had broeder Stephanus den broeder-koster zijn beste planten gebracht, maar de mooiste ontbrak, en weder deed 't hem min of meer leed.

Maar - toen de klokken luidden en de koorknapen in hun roode gewaden, met het wierookvat in dé deur der sacristy stonden te wachten, overzag broeder Stephanus nog eens het altaar, stralend in den gloed der kaarsen.

En kijk - in vurige pracht, als een afbeelding van Gods brandende liefde, stond daar de roode, met bloemen overal omringde geranium, die hij zoo lang gekoesterd en met zooveel moeite afgestaan had.

De oogen van den broeder zochten het gelaat van pater Marianus, die bij het raam in het koor knielde, en hij vond daar een groetend glimlachje.