De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 18

[p. 404]

Kijkjes in Spanje.
(Slot.)

Door sterke muren omringd, schilderachtig gelegen tegen de hellingen van een berg, aan den rechteroever der Taag, die haar aan drie zijden omsluit, verheft zich Toledo, de oude hoofdstad van Spanje en de beroemde zetel van een kardinaal aartsbisschop, die den titel van primaat des koninklijks voert.

Livius maakt voor het eerst gewag van de inneming van Toletum, parva urbs sed locus munitus (een kleine stad, maar versterkte plaats), door de Romeinen in het jaar 192 vóór Christus. Reeds in de eerste eeuw der christelijke jaartelling moet hier het Christendom door den H. Eugenius zijn gepredikt. In de vijfde eeuw was Toledo achtereenvolgens in handen der Alanen, Sueven en de West-Gothen, welke laatsten haar in 567 tot de hoofdstad van hun rijk verhieven. Te Toledo trad koning Recared van het Arianisme tot het Catholicisme over. In 712 begon de heerschappij der Mooren, die meer dan drie en een halve eeuw duurde, en gedurende welke Toledo tot hoogen bloei steeg. De stad werd in 1085 na een beleg van vier jaren door Alfons VI van Castilië en Leon met behulp van den Cid veroverd en door de Christenen tegen de in een eeuw tijds zesmaal herhaalde aanvallen der Mooren verdedigd en behouden. Alfons VI verhief Toledo aanstonds tot zijn residentie, en vijf eeuwen lang bleef het de hoofdstad des lands, tot Filips II den zetel der regeering naar Madrid verlegde.

de kloosterhof van san juan de los reyes te toledo.

de herberg te toledo, waarin cervantes gewoond heeft.

Van dien tijd dagteekent het verval van Toledo. Eenmaal een prachtige hoofdstad met tweemaal honderdduizend inwoners, is ze nu afgedaald tot den rang van een provinciestadje met nauwelijks het tiende deel dier bevolking. Al worden er nog de wereldberoemde klingen vervaardigd, die eeuwen geleden de Damascener klingen naar de kroon staken, de nijverheid heeft toch haar oude beteekenis verloren, de handel bestaat niet meer, en de landbouw kan op de schrale hoogvlakte niet gedijen.

het inwendige der kerk santa maria la blanca in toledo.

Toch is de stad en het landschap wonderschoon. Reeds uit de verte maakt Toledo op den reiziger, die met den spoortrein aankomt, een majestueuzen indruk, zooals het, met de machtig domineerende kathedraal, trorsch hoog boven op den berg ligt. Het fraaist is de aanblik der stad van de bedevaartskapel Santa Maria de la Cabeza, aan den linkeroever der Taag. Rondom steil afdalende bergen, waarop hier en daar kudden geiten en schapen rondklauteren. De hellingen zijn gedeeltelijk kaal, gedeeltelijk met olijf- en vruchtboomen begroeid. Het grijsgroen der bladeren harmonieert mooi met het geel en grijsbruin der rotsen. Maar ook het uitzicht op de vlakte in het noorden is mooi. Op den voorgrond slingert zich als een zilveren lint de Taag in breede kronkelingen, daartegenover ligt een oud fort op een steile rots, links roodbruine heuvels. Enkele zilverpopulieren zijn in de vlakte als verstrooid, hier en daar ook olijfboomen, maar verder wordt men slechts weinig plantengroei gewaar. Verblindend witte huisjes schitteren als ingezette edelsteenen. Het is de echte Castiliaansche hoogvlakte, zooals Velasquez ze geschilderd heeft, Velasquez de toovenaar, die de bladeren der zilverpopels maalde met een teerheid en lichtheid van penseelstreek, als na hem slechts Corot weer bereikt heeft.

DE KAPEL SANTO CRISTO DE LA LUZ
te toledo.

Het inwendige der stad vertoont nog een echt Moorsch karakter. De straten zijn zoo eng, dat er geen rijtuig kan passeeren, ja, dat de overburen elkaar hier en daar door het raam de hand kunnen geven. De huizen hebben naar Moorschen trant een patio, dat wil zeggen een binnenplein waarop deuren en vensters uitkomen, met zuilen in de onderen een galerij in de bovenverdieping. In de huizen der voornamen klatert tusschen oleander struiken een vroolijke fontein met banken en stoelen er omheen. Zelfs de piano vindt er 's zomers dikwijls een plaats. Al is het buiten nog zoo zwoel, hier heerscht althans 's avonds een verkwikkende koelte. Maar ook in de armoediger huizen vindt men steeds eenige bloemen en potplanten, en het is een aardig gezicht, als de heele ruimte met wilden wingerd is overwoekerd.

Toledo is overrijk aan gedenkteekenen der architectuur, aan meesterwerken van Moorsche kunst, in Gothischen en Renaissance stijl. Het roemruchtigste monument der bouwkunst is de kathedraal, die terecht voor een der fraaiste ter wereld gehouden wordt. De bouw dezer kerk werd in 1272 onder de regeering van den H. Ferdinand begonnen en na een bijna onafgebroken arbeid van tweehonderd en vijftig jaar voltooid. De kathedraal is verdeeld in vijf groote schepen, door acht en tachtig reusachtige pilaren gescheiden, die ieder uit zestien zuilenschachten, als een bundel lansen samengevat, bestaan. Wonderfraai zijn de geschilderde ramen, onvergelijkelijk rijk is het koorgestoelte, waarop door Juan de Borgona en Berruguete basreliefs gebeeldhouwd zijn, die geschiedkundige, allegorische en gewijde gebeurtenissen voorstellen en als een der uitstekendste monumenten der kunst beschouwd worden. In het midden van het koor verrijst in den vorm van een troon de zetel van den aartsbisschop, daaromheen een kring van enorme zuilen van jaspis, aan beide zijden ontzaglijke bronzen lezenaars met reusachtige missalen er op.

In de kapel der Virgen del Sagrario vindt

[p. 405]

de brand te chicago van 7 tot 10 october 1871, naar een schilderij.

[p. 406]

men altijd geloovigen geknield voor een ijzeren hek, waarachter op een troon van goud en zilver een Madonna beeld, dat door de vrome Spanjaarden op bijzondere wijze wordt vereerd. Achter het beeld is een ochavo, een achthoekige ruimte, wier nissen van marmer en goud een groot aantal kostbare reliquieën bevatten, waaronder een doorn uit de Doornenkroon en een nagel van het H. Kruis.

Dicht bij een der pilaren van het middelschip is een witte, in den muur gevatte steen, waarop de H. Maagd in het jaar 666 aan den H. Ildefonso verschenen is, die het leerstuk der Onbevlekte Ontvangenis met gloed had verdedigd. Voor dezen steen bevindt zich een ijzeren hek, waarop dit opschrift:

Quando la reina del cielo
Puso los pies en el scelo,
En estra piedra los puso,

wat wil zeggen: toen de Koningin des Hemels de voeten op dezen bodem zette, zette zij ze op dezen steen. De geloovigen steken door de staven van het hek hun vingers, om daarmee den heiligen steen aan te raken, en brengen ze dan naar de lippen.

Het belangrijkste Gothieke bouwwerk van Toledo na de kathedraal is de beroemde kerk van San Juan de los Reyes aan de Taag in het uiterste westen der stad. Aan de buitenmuren hangen lange ijzeren ketenen, die na de verovering van Granada den bevrijden christen gevangenen werden afgenomen. Prachtig is het dwarsschip met den koepel, die onder veel opzichten aan den dom te Burgos herinnert. Reusachtige, door adelaars gedragen wapens met de emblemen der reyes catolicos, den Gordiaanschen knoop en den pijlenbundel, versieren de wanden, evenals Latijnsche en Castiliaansche opschriften, die aan de stichters der kerk herinneren.

De kloosterhof van San Juan is misschien het fraaiste monument der Gothiek in Spanje. Ranke en lieve zuiltjes, die op boomstammen gelijken, ondersteunen de met beeldjes en ornamenten overladen kapiteelen, waaruit als kromme takken bogen spruiten, die met bloemen, vogels, wonderdieren enz. versierd zijn. Het is een weelderige tuin van beeldhouwkunst, een groote zaal rijk versierd met borduursels, goud- en zilverbloemen op marmer gewerkt, een groot monument verheven als een tempel, prachtig als een paleis, bekoorlijk als een bloemruiker.

Bij de kathedraal en San Juan sluit zich het best het Alcazar aan, welks naam een Moorsch paleis doet veronderstellen, maar dat in werkelijkheid het beste specimen van den Renaissance stijl te Toledo is, een kasteel, onder de regeering van Karel V gebouwd. Het is een reusachtig vierkant gebouw, aan welks hoeken vier groote torens oprijzen, die daaraan het geduchte voorkomen van een fort geven. Van de torens heeft men een onvergelijkelijk schoon panorama over de stad, die men aan zijn voeten ziet, straat voor straat, huis voor huis, alsof men den plattegrond op een tafel vóór zich had. Hier verheft zich de kathedraal als een reusachtig kasteel boven de stad en doet de omringende gebouwen even klein schijnen als huisjes uit een speelgoeddoos; daar ziet men het met standbeelden bekroonde plat van San Juan de los Reyes, op een ander punt de gekanteelde torens der nieuwe poort, den circus voor stierengevechten, de Taag, die tusschen rotsige oevers aan den voet der stad stroomt; aan gene zijde der rivier de ruïnen van het oude kasteel van San Servando; verder een groene vlakte, en daarachter rotsen en heuvels en bergen zoo ver het oog reikt, en daarboven een helderen hemel, de zon, die de daken der oude gebouwen verguldt en de rivier als een eindelooze zilverstreep doet schitteren.

Wil men een goed overzicht krijgen van de talrijke Moorsche gedenkteekenen, dan moet men met de bruggen en poorten beginnen. De belangrijkste brug is Alcantara, zooals men eigenlijk moest zeggen, daar al Khanthara in het Arabisch de brug beteekent. Onze afbeelding in het vorig nummer geeft een goed denkbeeld van het bewonderenswaardige massieve bouwwerk, dat zijn tegenwoordige gedaante evenwel eerst onder de christelijke koningen der dertiende en veertiende eeuw verkreeg. Gaat men, de brug over, den breeden weg op, die met groote kronkelingen naar den top van een berg voert, dan bereikt men in ongeveer tien minuten de beroemdste der oude poorten, de Puerta del Sol, de Zonnepoort, een juweel van Moorsche bouwkunst, bestaande uit twee gekanteelde torens, die zich boven een bevallig poortje met dubbelen boog verheffen, waar de oude weg onder door loopt.

Dicht in de nabijheid verheft zich de eerbiedwaardige kapel Santo Cristo de la Luz, een in- en uitwendig schilderachtig gebouw. Eenige zuilen wijzen nog op een West-Gothische herkomst, maar de tegenwoordige kerk werd eerst tegen het einde der elfde eeuw gebouwd. Bij de verovering van Toledo op de Mooren moet het paard van den Cid hier neergeknield en ondanks het aansporen van zijn berijder niet tot opstaan te bewegen geweest zijn. Toen heeft men gezocht en de oude kapel gevonden. Het gebouw met zijn negen koepels, zijn bogen in den vorm van hoefijzers en zijn arcaden heeft veel overeenkomst met de moskee te Cordova.

Niet ver van San Juan de los Reyes is een ander bezienswaardig monument, een zeldzaam gedenkteeken uit het Moorsch-Joodsche tijdperk, de Santa Maria la Blanca, in de dertiende eeuw als synagoge in Moorschen stijl gebouwd en in 1405 voor den katholieken godsdienst in gebruik genomen. Zij is verdeeld in vijf enge schepen, door vier lange rijen achthoekige kolommetjes gescheiden, die evenzooveel Turksche bogen ondersteunen, welke op gipsen kapiteelen van verschillenden vorm rusten. De cederhouten zoldering is in gelijke vakken verdeeld, het licht komt van boven, hier en daar vindt men arabesken en Arabische opschriften. Alles is wit, en het oog wordt als verblind door de smettelooze blankheid van pijlers en bogen.

Domineert in de Santa Maria de witte kleur, waarnaar ze haar naam draagt, de Nuestra Senora del Transito, eveneens een gewezen synagoge, verrast door den rijkdom der thans min of meer verbleekte kleuren. Een rabbijn bouwde ze op kosten van den vermaarden Samuel Levy, den schatmeester van Peter den Wreede, koning van Castilië, natuurlijk in Moorschen stijl. Toen op het einde der vijftiende eeuw de Joden verdreven werden, werd ze voor den katholieken eeredienst ingericht, en ze verkreeg haar tegenwoordigen naam van een beroemde schilderij, die den dood der H. Maagd voorstelt. Sprookjesachtig mooi is vooral de zoldering met haar rijk met ivoor ingelegde balken van cederhout.

Er is in Toledo nog veel bezienswaardigs: het kerkje Cristo de la Vega aan gene zijde van de Taag met een beroemd beeld der H. Leocadia van Berruguete, het aartsbisschoppelijk paleis, het raadhuis met zijn mooien gevel in Renaissance-stijl, de ruïnen van het door Samuel Levy gebouwde paleis van den markies van Villena, die het liet verwoesten, nadat hij op bevel van Karel V den hertog van Bourbon had moeten huisvesten; de herberg, waarin de beroemde Cervantes Saavedra een tijdlang gewoond heeft, - maar wij vreezen reeds te veel van de welwillende belangstelling der lezers te hebben gevergd en meenen hiermee onze kijkjes in Spanje te moeten sluiten.