zeker heeft hem van de vele figuren, die hij ons geeft, niet in 't minst getroffen het door hem op den voorgrond gestelde melkmeisje, met de mooi geschuurde koperen melkkannen en de houten klompen, een door en door Hollandsche figuur. Ook de boerin met haar mand groenten en haar breede Hollandsche heuvelmuts schijnt hem bijzonder aantrekkelijk, want ook op den achtergrond geeft hij er ons nog eenige te zien.
Is 't ook geen aardige type, het echte, gezonde Hollandsche kind, met de gladgestreken blonde haren onder 't hagelwitte mutsje, de blozende wangen en heldere blauwe oogen? Zijn ze ook niet mooi, die blank geschuurde klompen en de schitterende kannen van eigenaardig model? Het is waar, ik zie ze dagelijks, maar altijd en altijd weer valt mijn oog er op, als zijnde een bijzonderheid van Zuid-Holland.
Het is een mooi stukje oud wat de schilder ons te zien geeft, en zoo is er nog zoo veel in de oude Merwestad.
De havens, die de stad doorsnijden, zijn er zeker de grootste eigenaardigheid van, en doen des zomers massa's Amerikaansche en Engelsche schilders naar Dordrecht komen. Als we een van de vele bruggen passeeren, staan we onwillekeurig stil, en een eigenaardig gevoel overvalt ons bij 't zien van die aan weerskanten als uit het water oprijzende huizen, alle oude gebouwen, die ons terugvoeren naar vroegere jaren; alle verschillend, vormen zij een zacht golvende lijn, die wij droomerig volgen tot een kromming het verdere aan onze oogen onttrekt. Doch ook hier heeft de nieuwere tijd zich al een plaatsje veroverd, en een heldere, kleurige gevel steekt schril af en doet vreemd aan tusschen die donkere, rustige huizen.
Volg mij over de verschillende bruggen en zeker zult gij verwonderd staan over die verscheidenheid van gezichten; hier is het een breede haven met schepen en groote houtvlotten, waarop velen aan 't werk zijn; smal loopt zij uit en over twee bruggen heen zien we door een nauwe gleuf op de rivier; links op den achtergrond valt ons oog op het torentje van de mooie Groothoofdspoort, zeker een der fraaiste van de nog bestaande poorten. Mooi is ze met haar rijke ornamenten in Renaissance-stijl en het looze poortje in rococo stijl. De ronde toren is er eerst later bijgebouwd, doch zoo, dat alles bij elkander toch een mooi geheel uitmaakt. Het museum Oud-Dordrecht is er thans gevestigd; daar worden de vele oude overblijfselen van gebouwen bewaard en vindt men een interessante verzameling van herinneringen aan personen, zeden en gebruiken, o.a. vele schilderijen, betrekking hebbende op de geschiedenis van Dordt, en een eenige verzameling van munten en penningen. Weer anders is 't uitzicht van de Wijnbrug; daar ziet men over het water 't Scheffersplein, waar het standbeeld van Ary Scheffer, den te Dordrecht geboren schilder en beeldhouwer, een plaats heeft gekregen. Op 't museum trekt vooral de aandacht zijn schilderij: ‘Christus op den Olijfberg;’ en bij de beeldhouwwerken het liggende levensgroote beeld, voorstellende de moeder van den kunstenaar.
Op de Vischbrug stilstaande, zien we het stadhuis en valt ons oog 't eerst op de oude kruisgewelven met de gebeeldhouwde rosetten. Vroeger was 't stadhuis een koopmanshal, in Gothischen stijl gebouwd met fraaie trapgevels; het heeft echter verschillende veranderingen ondergaan zoowel van binnen als van buiten.
Steeds gaan wij verder tot wij ons op de Pelsebrug bevinden; mooi is 't hier aan weerskanten, helder weerspiegelen de huizen in het zacht kabbelende water, grootsch, massief ligt het trotsche gebouw der Groote- of O.-L.-Vrouwekerk voor ons, en op den achtergrond zien we weer de rivier met haar tallooze schepen. Het zou mij te ver voeren, wilde ik u een beschrijving van alle havengezichten geven, want ook de buitenhavens zijn zeker een kijkje waard, vooral de Nieuwe haven en Knolhaven met het zware geboomte aan weerskanten en aan 't eind de boven alles uitstekende toren der Groote Kerk.
Al hebben deze havens ook recht om bij 't schilderachtige van Dordt genoemd te worden, toch missen ze 't eigenaardige van de in 't water staande huizen.
Moeilijk zou 't zijn van alle nog overgebleven interessante oude gebouwen een beschouwing te geven; liever verwijs ik u daarvoor naar 't belangrijke werk: Oude gebouwen te Dordrecht, dat verleden jaar hier het licht zag. Toch wil ik er enkele aanstippen, als: ‘De Gulden Os’ met zijn fraaie, breede, Gothische trapgevels; het huis ‘de Sleutel’, ‘de Crimpert Salm’ en ‘de Steur’, ‘het huis met de Hoofden’, een rijk overblijfsel uit den besten tijd der Renaissance, het huis ‘de Pauw,’ en zoo zijn er veel huizen, welker mooie antieke gevels nog bewaard zijn gebleven.
Eigenaardig zijn de opschriften, die in sommige gevelsteenen en boven de oude poorten zijn aangebracht.
Zoo bestaat nog 't zeer fraaie, streng Renaissance steenen poortje van het oude Begijnhof, waarboven een steen met het volgende inschrift:
Siet hier werden onderhouwen
Oude, koude, swacke vrouwen
Trotse vrijsters fiere jeugt
Siet hoe dat je werden meugt.
Aan weerskanten staan twee leeuwen, als schildhouders met de wapens van Holland en Dordrecht.
Ook het poortje van het Muntgebouw, waar eens de rijksmunt geslagen werd en de poort van 't Arend Maartenshof met de wapenschilden van de stichters, een paar schamele vrouwenfiguren en het inschrift:
Dat de oude vrouwen haer draghen gelyck het
zijn merkwaardige overblijfselen van oude kunst.
De volgende inschriften troffen mijn aandacht als zijnde de eigenaardigste:
Distell en dornen steeke seer
Qua Clapperstonge noch vhel meer
Doch woude ik liever door distele en dornen gaen
Als met qua clapperstongen sin belaen.
Gehaet - wort - ick - seer - en
Beloge - noch - veel - mer - beter
Gehaet - belogen - en - benit - als
Van - Godt - vermaledit - 1645.
In de vele groote heerenhuizen met fraaie gevels, meest in stijl Lodewijk XIV, sommige met smeedijzeren hekken of lantaarndragers, zijn nog mooie interieurs te vinden, beschilderde kamers en plafonds, antieke schoorsteenmantels en fraaie betimmeringen.
Met dit kleine overzicht van de interessantste dingen, die op 't gebied van oudheid in Dordrecht te vinden zijn, hoop ik veler belangstelling opgewekt te hebben. Moge er het gevolg van zijn, dat velen de stad op hun reizen eens bezoeken, want nogmaals beweer ik, dat niet alleen de schilder of oudheidkenner, maar ook de leek, als is 't op een andere manier, genieten kan van 't mooie en schoone dat de Merwestad ons biedt.
Zeker zullen er wezen, die het niet met mij eens zijn, toch ontraad ik hun een bezoek niet, want ook het nieuwere Dordt met zijn talrijke singels, mooie villa's en het zoo lief aangelegde park zijn zeker wel eenige aandacht waard. En vooral onze prachtige riviergezichten, waar toch niemand ongevoelig voor kan blijven. Dat mooie breede water is nu eens kalm en helder, en zacht glijden de schepen voort en stoombooten varen af en aan; dan wild en onstuimig en groenachtig van kleur, woest jagen de wolken en met moeite komen de hevig deinende booten aan wal.
Kom er eens als de winter regeert en tailooze ijsschotsen komen aandrijven; ijsbrekers doen vergeefsche moeite, ten laatste is 't één groote, witte vlakte, met hier en daar opeenhoopingen van schotsen, meeuwen vliegen krassend heen en weer, tevergeefs hun voedsel zoekend; geen schip is er meer te zien, alles is in veiligheid gebracht in de havens. Mannen met schoppen ziet men aan 't werk en eenige dagen later worden er tenten opgeslagen en een vroolijke menigte zwiert vlug over de prachtige ijsbanen, ijsfeesten worden er gegeven, en rustig zonder angst beweegt men zich op het soms zoo woelige water, als ware men op vasten wal.
Kom er eens op een zomeravond, als tallooze lichtjes dansen op het water en de aan den overkant liggende dorpen u de mooiste illuminatie te zien geven; een rollend geluid treft uw oor en snel glijdt een trein als een vurige slang over de spoorbrug, zacht klotst het water en duizenden sterren glinsteren boven de on metelijke ruimte, die ge voor u ziet. Mooi, innig mooi is 't er dan.
Komt ge met spoor of boot de stad in, de mooie riviergezichten zullen u verwelkomen, en als ge ze dan gezien hebt, veel mooier dan ik ze u ooit zou kunnen beschrijven, al mocht ook al 't andere u tegenvallen, toch zoudt gij nog tevreden en ingenomen zijn met uw bezoek aan de stad Dordrecht.
Dina Boers.
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
