De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 18

[p. 329]

[Nummer 42]

in de grande chartreuse. - Karthuizers op weg naar de kapel voor de Metten.

[p. 330]

Gorm de Noorman,
door
J. Vesters Jr.

I.

Als een geweldige steenen reus verhief zich dreigend, ter plaatse ongeveer waar thans het dorp Minnertsga is gelegen, de state of stinze van Yge Galama, potestaat van Friesland. Hoog boven de omringende beukeboomen stak de vierkante massa van den burcht uit, aan de vier hoeken door geduchte ronde torens versterkt.

Nog dreigender aanzien had het kasteel, nu de schemering reeds was gevallen, de geheele omgeving tot een wazige massa vervloeide, waarvan de omtrekken wegdoezelden in de aanbrekende duisternis, en alleen de gekanteelde ringmuren van den burcht zich scherp afteekenden tegen de grijze lucht.

Hoog te paard gezeten naderde een ruiter, in volle wapenrusting, het hoofd gedekt door een helm, de borst beschut door een maliënkolder, waarvan de schubben zouden hebben geglinsterd, indien de maan door het wolkenfloers had kunnen breken, en het machtige tweehandszwaard aan den gordel. Naast hem schreed met vluggen stap een man in een eenvoudigen sorkoet van grove stof, met een knoestigen stok in de hand.

‘Er zal welhaast een einde komen aan de verdrukking, Hoige,’ zei de ruiter. ‘De zonen der grimma herna zullen niet lang meer heerschappij voeren over de vrije Friezen.’

‘Ik hoop het, heer ridder, want de nood is hoog gestegen, en ontelbaar zijn de knevelarijen, die het landvolk van Gorm den Noorman en diens woeste gezellen heeft te verduren.’

‘Onthoud mijn woorden, Hoige: binnen een paar dagen zullen de pektonnen opvlammen, die de Friezen te wapen roepen tegen den onderdrukker, en uit alle honschappen van Westergoo en Oostergoo zullen zij toesnellen met zwaard en strijdkolf, met boog en speer, om den vijand in zee te drijven.’

Eensklaps hield de ruiter zijn paard in. ‘Hoort gij niets, Hoige?’

De voetganger bleef eveneens staan en luisterde scherp. Niets werd gehoord dan het ritselen van de bladeren der beukeboomen. Het vorschend oog van den Fries spiedde rond, maar hij kon niets verdachts bemerken.

‘Het zal verbeelding geweest zijn, Hoige,’ hernam de ruiter verder rijdend. ‘En nu, keer naar uw hoeve terug. Een paar stappen nog, en ik ben in den burcht, waar Yge Galama mij gastvrij zal ontvangen.’

‘Dat zal hij, heer ridder, maar toch ware het wellicht raadzaam, dat ik u tot aan de valbrug vergezelde.’

‘Waarom, Hoige? Vreest gij, dat mij op dezen korten afstand iets mocht wedervaren?’

‘Dat niet, heer ridder,’ antwoordde de Fries, een blik slaande op het geduchte zwaard aan 's ruiters zijde. ‘Het ware niet geraden, u overlast te willen aandoen. Maar in deze onrustige tijden laat Wicbert de poortwachter des avonds geen onbekenden binnen, en het zou wellicht te lang duren voor uw geduld, eer u toegang verschaft werd.’

‘En u kent Wicbert zeker?’

‘Ik hoef maar even op mijn vingers te fluiten, heer ridder, om den ouden Wicbert uit zijn schuilhoek te doen komen.’

Men was nu tot de valbrug genaderd, en de daad bij het woord voegende, stiet Hoige op de toppen zijner vingers een langgerekt gefluit uit.

In de zware eikenhouten poort werd een deurtje geopend, en in de opening eerst een flambouw, daarna een grijs hoofd zichtbaar.

‘Zijt gij het, Hoige?’

‘Ja, Wicbert, maar ik ben niet alleen....’

De oude, die de laatste woorden blijkbaar niet meer verstaan had, viel hem in de rede:

‘Indien ge hedenavond nog Yge Galama wenscht te spreken, vrees ik, dat het niet zal gelukken.’

‘Is Yge Galama ziek?’ vroeg de ruiter, die reeds afgestegen was, gejaagd.

De poortwachter hief op den klank dier stem de walmende toorts hoogerop en antwoordde:

‘Godlof, hij is gezond, maar Ubbo Adelen is op den burcht, en....’

‘Zeg aan uw meester,’ viel de ruiter hem met eenig ongeduld en op een toon van gezag in de rede, ‘dat Diederik, de zoon van grave Gerolf, hem wenscht te spreken.’

‘Heer Diederik, de zoon van grave Gerolf,’ fluisterde de poortwachter, die zich nu repte om de valbrug neer te laten en met zijn flambouw in de hand op den ridder toetrad.

Bij den ruiter gekomen greep hij diens hand en bracht ze eerbiedig aan zijn lippen, tot groote verbazing van den ridder en niet minder tot die van Hoige.

‘Heer Diederik,’ stamelde de oude, ‘mijn vader heeft onder de bevelen van uw grootvader, den zaligen Gondebald, tegen de Saracenen gestreden. Ik zelf heb onder grave Gerolf aan menigen slag tegen de Noormannen deelgenomen, en nu op mijn ouden dag u te mogen zien....’

Tranen van aandoening verstikten de stem des poortwachters.

‘Brave oude,’ zei de ruiter geroerd, ‘ik ben gelukkig u de hand te mogen drukken. Maar geleid mij nu spoedig naar uw meester, want ik heb hem belangrijk en goed nieuws mede te deelen. - Vaarwel, Hoige,’ zei hij tot den Fries, met de hand wuivend, ‘wij zien elkander weldra weer.’

Zijn paard bij den teugel voerend, volgde hij den poortwachter over het voorplein, langs de vechthuizen, uit een waarvan op het getrappel van het ros een dienstman kwam toesnellen, die de zorg voor het edele dier op zich nam.

Eenige oogenblikken later bevond heer Diederik zich in de ruime burchtzaal, waarvan het middelgedeelte door in standaards geplaatste flambouwen werd verlicht, terwijl de hooge wanden, met fraaie tegels versierd en van diep instaande glasramen voorzien, in een spookachtig halfduister bleven gehuld.

Aan de eikenhouten tafel waren twee mannen gezeten, die bij het binnentreden van den ridder uit hun zetels oprezen. De oudste, Yge Galama, met reeds grijzenden knevel, maar uit wiens levendigen oogopslag jeugdig vuur sprak, was gekleed in een wollen lijfrok van donkere kleur; de jongeman naast hem, Ubbo Adelen, van rijzige gestalte, in een blauwen lijfrok met heldergroene hozen van baragan.

‘Welkom, heer Diederik, op Frieschen bodem,’ zei Yge Galama, op den ridder toetredend, die den helm van het hoofd had genomen, en hem de hand drukkend.

‘Ik kom de groetenis brengen van mijn heer vader, grave Gerolf, aan den potestaat van Friesland, en hem gastvrijheid vragen voor dezen nacht.’

‘Die wordt u van ganscher harte verleend; niet voor dezen nacht alleen, maar zoo lang gij hier wilt verblijven, staat mijn burcht tot uwe beschikking. Mijn dank voor de groetenis van uw heer vader; is mijn oude wapenmakker welvarend?’

Ubbo Adelen wilde zich uit een gevoel van kieschheid verwijderen, maar heer Diederik hield hem met een handbeweging tegen.

‘Gij zijt een wakker Friesch edelman, naar ik gisse, en een vriend van Yge Galama....’

‘Ubbo Adelen,’ stelde deze hem voor. ‘Gij zegt wel: een wakker edelman, en bovendien is hij de bruidegom van mijn dochter Mabelia.’

‘Het verheugt mij kennis met u te maken,’ zei heer Diederik, den ridder de hand reikend. ‘Al heb ik sedert jaren de Friesche gouwen verlaten, om in het gevolg des konings te dienen aan de zijde van mijn heer vader, toch ken ik het kloeke geslacht der Adelen's, dat aan de Kerk van Utrecht twee bisschoppen heeft geschonken¹⁾ en steeds even koen was in het veld als wijs in den raad.’

‘Te veel lof,’ weerde heer Ubbo, wien de loftuiting de wangen hooger had gekleurd, met een handbeweging af. ‘Welke verdiensten heeft ons geslacht vergeleken bij het uwe, gesproten uit onze Friesche koningen? Wiens roem kan halen bij dien van den edelen Gondebald, koning Karels trouwe paladijn en als een held met Roeland te Ronceval gesneuveld? En uw vader, grave Gerolf, voert hij niet reeds dertig jaren onverpoosd strijd tegen de Noormannen, die hier driester dan ooit optreden sedert rosse Gorm zich in den burcht bij Sexbierum heeft genesteld....’

‘Bij den degen van Gondebald! hij zal er niet lang meer huizen,’ riep heer Diederik met vuur uit. ‘Ik kom met goede tijding uit Picardië: Koning Lodewijk heeft de Noormannen bij Saucourt verslagen, en nu ben ik herwaarts gezonden, om de wakkere Friezen tot den laatsten strijd tegen de heidenen op te wekken.’

Er heerschte na deze woorden een oogenblik stilte. De laatste jaren waren zoo rampspoedig voor 's konings wapenen geweest, zoo voorspoedig voor die der Noormannen, dat het bericht der overwinning, door den koning behaald, hen met blijde verrassing sloeg en hun voor een oogenblik de spraak benam.

‘Welk een heuglijke tijding brengt gij ons,’ zei Yge Galama, die zich het eerst hersteld had. ‘De Noormannen door den koning verslagen! Nu zullen ook de Friezen hun moed voelen verlevendigen en naar de wapens grijpen, om de heidenen tot den laatsten man uit dit schoone gewest te verdrijven. - Maar ik verwaarloos op schromelijke wijze de wetten der gastvrijheid. Gij moet hongerig en dorstig zijn. Laaf u eerst met spijs en drank, en verhaal ons dan van 's konings overwinning, waaraan grave Gerolf en gij zelf ongetwijfeld een wakker aandeel hebt genomen.’

Heer Diederik ontdeed zich van zijn maliënkolder, legde het breede slagzwaard af en versterkte zich met een stuk sappig wildbraad en een beker meede met specerijen toebereid, onder den naam borgerase bekend.

De beide edellieden brandden van ongeduld om de bijzonderheden der onverwachte overwinning te vernemen, en Yge Galama overwoog reeds bij zich zelf, welke maatregelen hij zou hebben te nemen om den opstand der Friezen zoo algemeen mogelijk te doen zijn en welke dag daarvoor zou worden vastgesteld.

‘Gij hebt wellicht gehoord,’ zoo begon heer Diederik zijn verhaal, ‘dat de Noormannen onder hun hertogen Siegfried en Godfried in Hespengoo¹⁾ waren gevallen en heel de streek hadden gebrandschat en geplunderd. Toen daar voor hun onverzadelijke hebzucht geen buit meer te behalen viel, trokken zij brandend en moordend naar het Zuiden, hun weg teekenend door een spoor van vuur en bloed. Parijs in te nemen was het doel van hun tocht. In dit uiterste gevaar deed koning Lodewijk een beroep op alle weerbare mannen van Frankenland en Duitschland en riep de hulp in van zijn broeder, koning Karel.²⁾ Maar deze weigerde aan den strijd deel te nemen.’

‘De lafaard!’ klonk het gelijktijdig uit den mond der beide Friezen.

‘Ja, wel de lafaard,’ beaamde heer Diederik. ‘Koning Karel bleef in vadsige rust te Worms, terwijl de Noormannen stroopend en moordend hun tocht naar het Zuiden voortzetten. Maar, Godlof, niet alle Duitsche vorsten volgden het voorbeeld van hun koning. Bisschop Wala van Metz en bisschop Bertolf van Trier kwamen met een uitgelezen schaar ruiters het leger van koning Lodewijk versterken, dat nu om ende bij twintig duizend man telde, vijftien duizend voetknechten, met boog en pijl, met strijdbijl en morgenster,³⁾ en vijf duizend ruiters met speer en zwaard gewapend.’

‘Wat een geduchte legermacht!’ riep Yge Galama vol begeestering uit.

1) Fredericus † 838 en Ludger † 854.

1) Hesbain of Hasbania, de streek ten westen van Luik.

2) In de geschiedenis als de Dikke bekend.

3) Een soort van knots, een kogel met ijzeren punten voorzien.

[p. 331]

‘Toch overtroffen de Noormannen de onze nog in getalsterkte,’ antwoordde de verhaler. ‘Hun aantal werd op ongeveer dertig duizend geschat, en de aanblik dier woeste oorlogsmannen, wier geduchtheid door den roep van behaalde overwinningen en door de faam nog werd vergroot, was voor diegenen onzer krijgers, welke voor de eerste maal van aangezicht tot aangezicht met hen stonden, zoo beangstigend, dat zij wel van het slagveld hadden willen vlieden. Maar de aanvoerders wisten hun moed in te spreken, en boven alles klonk de metalen stem van bisschop Wala van Metz uit, die de krijgers herinnerde aan de gepleegde gruwelen, aan de kerken en kloosters, die verwoest, aan de dorpen, die in de asch gelegd waren, aan het lot, dat heel de Christenheid wachtte, indien de Noormannen zegevierden. Zijn stem klonk als een rollende donder, en zooals hij daar, van het hoofd tot de voeten in ijzer gehuld en hoog te paard gezeten, de wankelmoedigen aanvuurde, de dapperen bezielde, leek hij een Sint Joris of de aartsengel Michaël met het vlammende zwaard.’

‘Bijlo, die bisschop Wala is een held!’ kon Yge Galama niet nalaten met bewondering uit te roepen.

‘De strijd begon,’ vervolgde heer Diederik. ‘Onder woest krijgsgeschreeuw en het aanheffen hunner oorlogsliederen stormden de Noormannen op ons los, hun geduchte strijdaksten zwaaiend, wier wisse slag menigen Frank en Duitscher den schedel kloofde. 's Konings voetvolk was tegen den onstuimigen aanval niet bestand en week achteruit. De Noormannen trokken aanstonds van dit voordeel partij en drongen onweerstaanbaar verder. Reeds drie veldteekenen hadden zij buit gemaakt en een deel van de legerplaats overmeesterd, waar zij onmiddellijk aan het plunderen sloegen. Daar kwam onze ruiterij aanzetten. De grond daverde onder den hoefslag der duizenden rossen. Bisschop Wala reed aan de spits der ruiters....’

‘En grave Gerolf, en gij zelf?’ vroeg Yge Galama. ‘Gij beiden zult ook wel niet werkeloos gebleven zijn.’

‘Mijn heer vader voerde de Frankische ruiters aan, en als een goed zoon streed ik aan zijn eene zijde, mijn broeder Walger aan zijn andere. De Noormannen werden verrast door den onstuimigen aanval der ruiterij en verstrooid; de aanvoerders Godfried en Siegfried trachtten wel hun troepen te hereenigen, maar nu drong ook ons voetvolk, met nieuwen moed bezield, naar voren, in edelen naijver ontstoken door de dapperheid en doodsverachting der ruiterij. De Noormannen vluchtten, onze overwinning was volkomen.’

‘God zij daarvoor lof en dank gebracht,’ zei Yge Galama plechtig. ‘Moge die overwinning het sein zijn voor heel de Christenheid, om het juk der Noormannen af te schudden.’

Thans mengde ook Ubbo Adelen, die tot dusver uit bescheidenheid gezwegen, maar het verhaal met de meeste aandacht en belangstelling gevolgd had, zich in het gesprek.

‘Uw wensch is de mijne, Yge Galama, en ik zou niets liever willen, dan reeds morgen aan den dag het roofnest van Gorm den Noorman te mogen berennen.’

‘Gij zult uw ongeduld een weinig moeten intoomen,’ antwoordde de potestaat van Friesland met de bedachtzaamheid, die vrucht is van ouderdom, ervaring en zelfbeheersching. ‘Wij moeten met beleid te werk gaan.’

‘Maar zonder verwijl,’ vulde heer Diederik aan. ‘Mijn broeder Walger heb ik in Teisterbant achtergelaten, waar hij de landzaten, die ook vreeselijk van den moedwil des Noormans hebben te lijden, tot verzet zal aansporen. Overal te gelijk moet de strijd uitbreken. Geen vlek mag er zijn, waar niet de mare van de overwinning te Saucourt doordringt, die de voorbode is van den dag der vergelding en der verlossing.’

‘Zoo zij het,’ antwoordde Yge Galama. ‘Reeds morgen zullen wij de ridders der omliggende burchten, de Liauckema's, de Folopta's, de Haytzama's, de Tjessinga's, de Juckema's, de Dekama's, de Fleringa's, van de heuglijke

gebeurtenis verwittigen, en over twee nachten zullen wij de pektonnen ontsteken, opdat heel Friesland te wapen snelle tegen den onderdrukker. Vóór deze week ten einde is, zullen wij met Gods hulp weer den eerenaam waardig zijn, ons door den grooten Karel geschonken, dien van vrije Friezen.’

‘Leven de vrije Friezen! leve Yge Galama!’ riepen de beide jeugdige ridders, uit hun zetels oprijzend.

‘Ik dank u voor dien wensch,’ zei de grijze potestaat met bewogen stem. ‘En nu, mijn jonge vrienden, laten wij ons ter ruste begeven. Morgen wacht ons een dag van drukke werkzaamheid.’

Toen Yge Galama, nadat hij zijn gasten naar hun vertrekken had geleid, langs het slaapsalet zijner dochter kwam, deed deze de deur open en trad haar vader te gemoet.

‘Nog niet te ruste, kind?’ vroeg hij zacht beknorrend.

‘Neen, vader, Wicbert had mij verteld, welken laten bezoeker gij hadt ontvangen, en nu wilde ik u vragen, of hij goed nieuws heeft gebracht.’

‘Ja, Mabelia, goed nieuws. Koning Lodewijk heeft de Noormannen verslagen.’

‘De Hemel zij geprezen!’ juichte Mabelia. ‘En zal nu ook Friesland?....’

‘Het juk afschudden? Zeker, kind. Met Gods hulp zullen wij ons vrijvechten. Maar zijt gij niet bevreesd voor Ubbo?’

‘Een Galama mag geen vrees kennen, vader. Zijn plaats is aan het hoofd onzer mannen, in het eerste gelid.’

‘Dapper kind!’ zei hij geroerd. ‘Bid intusschen vurig om Gods zegen over onze wapenen af te smeeken.’

Toen Mabelia eenige oogenblikken later, voor haar bidstoel neergezegen, de Litanie van Alle Heiligen bad, klonk met bijzondere innigheid de smeekbede van haar lippen: A furore Normannorum libera nos, Domine,¹⁾ sedert jaren reeds door de Kerk aan die Litanie toegevoegd.

(Wordt vervolgd.)

1) Van de woede der Noormannen verlos ons, Heer.