De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 18

Naar een theeland.

‘En moeten wij dan heusch morgenochtend om vijf uur opstaan?’

‘Ja, vrouwtje,’ kreeg ik van mijn man ten antwoord, ‘daar is nu eenmaal niets aan te doen. Wie met den eersten trein weg wil, moet om zes uur aan het station zijn.’

Ik zuchtte diep, want, och! vroeg opstaan heeft nooit groote aantrekkelijkheid voor mij gehad. Ik heb dan ook nog nooit de zon zien opgaan. Dit heel stilletjes gezegd en onder ons gebleven, want evenals de meeste menschen in zoo'n geval, wil ik het liever niet weten.

Een beetje vóór zessen waren we aan het station te Weltevreden: mijn man, mijn nichtje Annie en ik. Mijn echtgenoot is groot en zwaar; het nichtje is een mooi meisje, groot en slank met een lief gezichtje en geestig bovendien. Ik zelf ben niet oud en niet jong, niet mooi en niet leelijk - iemand om niets van te zeggen.

Ziezoo, hiermee is de voorstelling afgeloopen en ga ik tot de beschrijving van ons tochtje over.

Na eenig onnoodig heen en weer gedraaf zijn onze kleine en groote pakken en koffers ingeladen. De kleine kamenier, onze vlugge djait, heeft haar kaartje gekregen, de steeds om meer geld vragende koelies hebben hun fooitjes gehad en.... daar gaan we!

Hoera, het verlof begint! Een heele maand verlof naar de koude! Wij zijn alle drie vroeg op geweest en door en door wakker. Misschien lachen we dan ook meer dan geoorloofd is om mijn man, die vlak achter zich het mandje met djerooks niet ziet, dat daar door een oude juffrouw zorgvuldig in het hoekje was neergezet. Oef! hij zit er bijna bovenop, maar gelukkig steekt ze beschermend de magere handjes uit en stuit aldus de beweging van het langzaam dalende, goed gestoffeerde vlak. Goddank! de kleeren van mijn echtgenoot en de vruchten van de juffrouw zijn gered! - Ofschoon het nog zoo vroeg is, wordt het al warm in ons compartiment. Het is er dan ook stampvol in. Te Buitenzorg stappen we over, en na met steelsche blikken de nieuwe medereizigers te hebben opgenomen, gaan wij zitten dommelen. Annie laat die zoete rust aan ouderen van dagen over en haalt met een eigenwijs gezicht uit een groote boterhammentrommel een boek te voorschijn. Ik volg de bewegingen van een acht- of negenjarig jongmensch, wiens nieuwe hoed door de dikke mama met tal van andere zaken boven in het bagagenetje is geborgen. Mama, in een nauwsluitend lichtgroen toilet met veel kantjes en strikjes opgemaakt, neemt een makkelijke houding aan en zal weldra zijn ingesluimerd. Zoonlief klautert achter haar rug op de andere bank, steekt den wijsvinger door de mazen van het netje en wipt aldus zijn hoed er uit, die op mama's slaperig gezicht aanlandt. Deze schrikt wakker en in de meening, dat zij den boel niet goed heeft opgeborgen, begint zij heel goedig weer alles in het netje te schikken. Wanneer alles weer rustig is, herhaalt de stoute jongen zijn manoeuvre en tintelt van genoegen, als zijn hoofddeksel op mama's gezicht of hoofd terecht komt. Die mevrouw kan nog plezier hebben van dien kleinen deugniet. Nu gaat de bengel een pasgetrouwd echtpaar storen, waarvan wij uit bescheidenheid niet eens notitie hadden genomen. Want, och! ze waren zoo overgelukkig in mekaars bezit, die twee groote, lange menschen! Gearmd waren ze in den trein gestapt en niettegenstaande de drukkende hitte bleven ze toch nauw omstrengeld naast elkander verliefd zitten fluisteren.

Maar de stoute jongen was met zijn jeugdige nieuwsgierigheid niet de eenige verstoorder van zooveel teederheid. Wij waren Soekaboemi al lang voorbij, toen de trein op eens heel langzaam begon te rijden en eindelijk bij een kleine halte geheel stil stond. De stationschef kwam ons mededeelen, dat er een aardschuiving had plaats gehad. Hij raadde ons aan, om voorloopig stil te blijven zitten, totdat hij nadere berichten zou hebben ontvangen. Na eenigen tijd gingen we heel langzaam vooruit tot aan een kromming van den weg, waar we uit moesten stappen. Dit ging niet zoo heel vlug in zijn werk, want in Indië in 't brandende zonnetje belast men zich niet graag met hoededoozen, trommels, koffertjes, enz.

Al zuchtend nam ieder zijn deel van het ‘handgepäck’ op en toen zagen we, dat wij op de plaats des onheils waren aangekomen.

De aardschuiving had vlak voor den grooten tunnel bij het station Lampegan plaats gehad, zoodat wij nog maar weinig van den ingang konden bespeuren. De zware, aanhoudende regens hadden natuurlijk weer die verwoesting veroorzaakt. Het water, dat anders den berg afstroomt, had nu geen uitweg kunnen vinden, zoodat een onmetelijke, onpeilbare plas zich vlak voor onze voeten uitstrekte. Het hielp niet, of we mekaar met ongelukkige gezichten al vragend aankeken; onze weg leidde door dien plas! - Mijn man nam flink met beide handen een groot blok steen op en wierp dat midden in het bruine water. Dat was een uitkomst! Wij, dames, tilden onze rokken op en huppelden toen met veel gratie naar de overzijde. Daarna nog wat balanceeren en klauteren over rollende steenen en glibberige aardkluiten, totdat we eindelijk in den tunnel op vasten bodem stonden. Van daar uit genieten wij van den minder gelukkigen overtocht der verliefde jonggehuwden. Vol vertrouwen op mekaars steun en bijstand naderen zij den modderpoel, terwijl de jonge vrouw een mooi bouquet zegevierend in de hand houdt. Zooveel poëzie bij zooveel proza! 't Was aandoenlijk, zooals Annie beweerde. De stevige echtgenoot, belast en beladen met handkoffertjes, paraplu's enz. enz., weet toch nog een arm te bevrijden, om dien als steun aan zijn wederhelft aan te bieden. Maar bij die beweging trapt hij haar ongelukkigerwijze op den voet, zoodat beiden het evenwicht verliezen en met een gilletje van mevrouw en een krachtig woordje van mijnheer verzinken zij in de modder. Niet al te diep, gelukkig! Wij kregen toen heusch een beetje medelijden met het poëtische tweetal, want, o, o! wat zagen zij er uit!....

Maar wij moesten vooruit, den tunnel in. Dat ging in het begin vrij goed, zoolang er nog licht door de opening viel. Daarna echter werd het hoe langer hoe donkerder om ons heen, want van de lantaren, die voor ons uit werd gedragen, konden slechts de voorsten genieten. Degenen, die zooals wij achteraan kwamen, konden geen hand voor oogen zien. De inlanders riepen gedurig alle goede geesten aan en prevelden op zangerigen toon.

En was een vrouw, die het met de zenuwen te kwaad kreeg en een luid gejammer aanhief. Dat ‘gebrul’, zooals mijn man het meedoogenloos noemde, klonk erg akelig door dat stikdonkere gewelf. Het was hetzelfde geweeklaag als bij een Chineesche begrafenis.

Van tijd tot tijd hoorden wij een kletterend geluid, als van neervallenden regen, en wanneer wij er het minst op verdacht waren, kregen we plotseling een straal ijskoud water langs gezicht of rug bij wijze van vriendelijken groet van den tunnel. Dikwijls bonsden wij tegen een zwarte gedaante aan, die ons van den anderen kant op bloote voeten onhoorbaar genaderd was, en die ons niet had gewaarschuwd. Wij moesten onze voeten hoog optillen, om niet te struikelen over planken of keien en altijd trachten in het midden tusschen de rails te loopen: heel voorzichtig en langzaam vooruit. O, 't was een akelige tocht, dien wij niet gauw vergeten zullen. Wij

[p. 316]

hielden elkander krampachtig vast en spraken geen woord. Die tien minuten in de duisternis leken ons een eeuwigheid toe. In de wanden van den tunnel waren links en rechts op gelijke afstanden wachtershokjes uitgehouwen. Deze waren nu verlaten, want de bewoners hielpen met het overbrengen van de bagage. In de meeste dier hokjes zagen we een smeulend vuurtje van bijna uitgedoofd hout met een bakje met rijst er naast. Eenige kleedingstukken benevens een matje lagen er bij. Zie daar de geheele inventaris van zulk een onderaardsche woning. Ook een leventje voor die menschen!

Wat waren wij blijde, toen het eindelijk hoe langer hoe lichter om ons heen werd en we heelhuids buiten den tunnel stonden. De zonnestralen, die ons dapper beschenen, werden vroolijk begroet en mijn man profiteerde van het kwartier, dat wij nog moesten wachten, om gauw een paar ‘kiekjes’ van die zijde van den tunnel en van het station Lampegan te nemen.

De tunnel bij het station Lampegan.

Het station Lampegan.

Eindelijk konden wij instappen en onze reis voortzetten. Precies twee uur te laat kwamen wij op de plaats onzer bestemming, Tjiandjoer aan. In twee verschillende rijtuigen namen we plaats, om het doel van onzen tocht - een hooggelegen theeland - te bereiken. Eerst volgden wij een eind den grooten weg naar Tjipanas, het buitenverblijf van den gouverneur-generaal. Dit is een mooie, schaduwrijke weg, die zeer geleidelijk klimt. Nadat wij vier en een halven paal gereden hadden, werd van iederen wagen het tweespan door een nog vuriger vierspan vervangen. Weldra sloegen we links af, om nog drie paal ver een goed onderhouden binnenweg te volgen. Eerst ging het in vliegende vaart over een mooie, steenen brug, waar de weg zulk een scherpe bocht maakte, dat we ons hart vasthielden en met ingehouden adem uitkeken, of de tweede wagen even ongedeerd om het hoekje te voorschijn zou komen als de eerste. Maar koetsiers en paarden in Indië zijn van een bijzonder maaksel. Eerstgenoemden wagen hun eigen ‘botjes’ en die van hun vrachtje er maar aan en vertrekken geen spier van hun gezicht op momenten, dat men in Europa zou uitroepen: ‘Mijn God, hoe gevaarlijk!’ Wij holden maar voort, langs keurige theetuinen steeds zigzagsgewijze naar boven tot aan het etablissement, dat op 3600 voet gelegen is. Toen we uitstapten en op ons gemak rondkeken, konden we allerlei uitroepen van bewondering niet weerhouden, want het panorama, dat zich aan onze voeten uitstrekte, was prachtig. In den wagen hadden wij maar steeds vooruit gekeken en ons dubbel genot voorspeld van het schoone schouwspel, dat ons boven wachtte, wanneer we eerst dan onze blikken sloegen op den afgelegden weg. En ons geduld werd ruimschoots beloond, want het uitzicht daar boven is heerlijk mooi.

De fabriek.

De administrateurswoning.

Onze gastheer en gastvrouw kwamen ons vriendelijk te gemoet en brachten ons naar prettige kamers in de bijgebouwen, die door een overdekte gang met het hoofdgebouw vereenigd zijn.

Het hoofdgebouw - de nieuwe administrateurswoning - is een hoogst eenvoudig, vriendelijk huis, dat wegens de vochtigheid vrij hoog uit den grond gebouwd is. De uiterst smaakvolle inrichting, zoo geheel Europeesch, zou ons bijna hebben doen vergeten, dat we in Indië waren, vooral, toen wij des avonds gezellig om de theetafel zaten. Met gesloten deuren en ramen hadden wij er dan ook niets van gemerkt, dat het zoetjesaan was beginnen te regenen.

Toen we evenwel heel eventjes den neus buiten de deur staken, kwam ons zooveel natte guurheid te gemoet, dat wij maar spoedig terugkeerden naar het gezellige, huiselijke kringetje romdom de lamp. - Den volgenden morgen was het prachtig weer en gold onze eerste wandeling de fabriek. Iedereen scheen het zoo natuurlijk te vinden, dat er een fabriek bestond, dat ik niet durfde vragen, waartoe die fabriek toch wel diende. Op school had men mij immers geleerd, dat de thee aan struikjes groeit, dat de blaadjes geplukt en gedroogd worden, en dat de thee dan klaar is, om gezet te worden. Hoe verbaasd was ik dus, toen we ineens rechtsom sloegen en de keurige fabriek zich voor ons uitstrekte.

De rolmachine.

Want keurig is het daar. Alles even netjes en helder. Eer wij naar binnen gingen, viel ons oog op een menigte tampirs, een soort groote presenteerbladen van bamboe vlechtwerk. Deze stonden in de felle zon op het plein voor de fabriek. Op die tampirs lagen de pas geplukte theeblaadjes dun uitgespreid, om te verflensen, zooals onze gastheer vertelde. - Met groote belangstelling bezichtigden wij daarop de rolmachine, waarin de thee den volgenden dag, wanneer zij goed verflenst is, wordt gerold. De rolmachine is op zichzelf zeer interessant. Een massief gebouwd hoefvormig raam is geplaatst op drie pooten met supports, waarvan een de riemschijven en het kleine conische kamwiel draagt, terwijl in de drie supports de drie krukassen rusten, waarvan een de drijfas en de twee andere de overbrengassen zijn. Deze krukassen dragen de onderste rolplaat en den ronden

[p. 317]

mantel of kast, waarin de bovenplaat bevestigd is en die daaraan de beweging overbrengt.

De geheele machine is van de eenvoudigste constructie. Wat ging dat nu allemaal vlug van stapel. Men kan zich dan niet begrijpen, hoe men het vroeger wel klaar speelde, toen het rollen nog door menschenhanden verricht moest worden. Uit de rolmachine komt de thee in de ball-breaker, of te wel de machine, die dient tot het uit elkander halen van ballen, die zich bij het rollen gevormd hebben.

De ball-breaker.

In deze machine wordt tevens het fijne blad van het grove afgezonderd. Wij stonden met genoegen er naar te kijken, hoe de bladeren in den ronden mond van de draaiende, hellende zeef werden gebracht. Gedurende de voortbeweging vielen de kleine theeblaadjes door de mazen van het gaas, terwijl de bladerballen uit elkander gehaald werden door den breker met tanden, die in het midden van de zeef bevestigd was en zeer snel draaide. Toen dat was afgeloopen, werd alles in den fermenteerbak gedaan, waarin de thee ongeveer twee uur lang moet fermenteeren of gisten. Daarna wordt het grove gedeelte nog eens gerold, om weldra met 't andere even naar buiten gebracht te worden in het felle zonnetje. Vervolgens wordt alles afgedroogd in de daarvoor bestemde droogmachine (zie afbeelding) en opgeschuurd tot den volgenden morgen, als wanneer zij op grofte gebroken en gesorteerd wordt in de sorteer-machine. Dit gaat aldus in zijn werk. De thee wordt in de ontvangkast boven aan den sorteerder geworpen en gaat dan tusschen een rol, waarvan de oppervlakte gegleufd en van groeven voorzien is, en een getande weerstandsplaat door, wier wederzijdsche afstand (rol en plaat) door een regulatieschroef zoodanig veranderd kan worden, dat elke vereischte graad van zuivering daardoor bereikt wordt. Daarna wordt alles opgeborgen in groote, met zink bekleede bewaarkisten en goed afgesloten, totdat zij verpakt wordt in houten kisten met lood bekleed en zoo naar Amsterdam of Londen verscheept. Elk dier kisten heeft ongeveer een inhoud van tachtig tot vijf en negentig halve kilo's. Deze kisten worden ook alweer op de onderneming zelf gemaakt, alwaar een zaag- en schaafmachine aanwezig zijn. Het bladtin ter bekleeding komt rechtstreeks uit Europa.

De droogmachine.

De sorteermachine.

De verpakking.

Een theetuin.

Nu geloof ik, dat ik nu wel alles er van verteld heb. Alleen vergat ik nog te zeggen, dat de thee elken dag geproefd wordt in daarvoor gemaakte proefkopjes en potjes. In deze laatste wordt het gewicht van een sixpence aan thee juist vijf minuten lang met versch kokend water getrokken. Wil men dus Assam-thee drinken, dan moet men aan het voorschrift denken: Niet langer dan vijf minuten trekken!

Wij hadden alles, wat wij in de fabriek zagen, erg interessant gevonden en volgden vol belangstelling onzen gastheer naar buiten, waar hij ons aanwees, hoe de vrouwen met groote vaardigheid van elk theestruikje de twee bovenste blaadjes en het gesloten topblad plukten, terwijl de mannen voor het onderhoud der tuinen zorg droegen. Deze strekten zich uit tegen de berghelling op, tot op 5200 Rijnlandsche voeten.

[p. 318]

Nu onze nieuwsgierigheid zoozeer was opgewekt, wilden wij liefst dadelijk een onderzoekingstocht op het zich voor ons uitstrekkende land beginnen. Hadden wij den vorigen avond niet hooren spreken over wilde varkens, tijgerkatten, boschhanen en hennen, waarvan men het eigenaardig geluid op verren afstand kon hooren? Annie brandde van verlangen, om de apen bij den waterval van nabij te bespieden. Ternauwernood hoorden wij nog, hoe de waterleiding steeds de cauchemar van den landheer is. Technici beweren, dat er een voldoende hoeveelheid water aanwezig is, terwijl de ondervinding het tegendeel bewijst, hetgeen waarschijnlijk aan nieuwe ontginningen is toe te schrijven. De waterval, waarheen wij het eerst onze schreden richtten en die den naam van Tjoeroeg-sawer draagt, maakt veel lawaai, maar geeft weinig water. Het was daar een allerliefst plekje, waar groote varens en gracieuse lianen wild door elkaar groeiden. Wij vleiden ons op een paar omgevallen boomstammen neer en luisterden vol genot naar het klaterende water, dat vlak naast ons van een hoogte van 20 meter neerviel.

De waterval Tjoeroeg-sawer.

Opeens zagen wij beweging in de takken boven ons hoofd en ontdekten wij twee kleine aapjes, die met benauwde gezichtjes naar ons zaten te gluren. Zij hielden mekaar omstrengeld en lieten van tijd tot tijd een klagend geluid hooren, waardoor wij tot de gevolgtrekking kwamen, dat er iets aan het geluk dier kleine wezens ontbrak. Hoe wij ook uitkeken, nergens ontdekten we de ouders van dit ongelukkige tweetal, zoodat wij door deernis bewogen het besluit namen om ons het lot dier arme schepsels aan te trekken. Voorzichtig naderden wij, maar onmiddellijk vluchtten zij schuw naar hoogere takken, zoodat zij slechts voor den ons vergezellenden inlander bereikbaar waren. De diertjes waren zoozeer uitgeput door honger en gebrek, dat zij geen verdere moeite deden, om te ontsnappen, en zegevierend namen we Anton en Antje - zooals ze door onze gastvrouw gedoopt werden - mee naar huis. Weldra waren zij zoozeer aan hun weldoeners gehecht, dat zij ons overal als kleine hondjes naliepen en ons op al onze verdere wandelingen vergezelden. Iedereen hield veel van de aardige dieren, tot eens op een nacht allen door een doordringend gegil uit den slaap werden opgeschrikt.

Het angstig hulpgeschrei klonk uit Annie's kamer, maar de deur was van binnen gesloten. Het was dus aan allen, die in vliegende haast en in onbeschrijflijk toilet kwamen aanloopen, onmogelijk eenigen bijstand te verleenen. De heeren beukten met krachtige vuisten tegen de deur, die eindelijk door al ons wanhopig dringen opensprong. Een witte gedaante met fladderenden haardos vloog naar buiten en wees in sprakeloozen schrik op een zwarte gestalte, die aan het voeteneind van het bed ineengedoken zat. De moedige heer v.W. en mijn dappere man naderden onverschrokken het duivelsche spook. Wij hielden onzen adem in tot opeens een hartelijk gelach weerklonk. Het waren Anton en Antje, die elkander met Annie's kleeren hadden toegedekt en aldus opgetooid er heusch verschrikkelijk uitzagen.

Maar ik vrees, dat ik langdradig word.

Wij hadden nog veel meer avonturen, en mocht iemand er nog iets van willen hooren, dan moet men zich maar vervoegen aan het Waterlooplein. Daar wonen wij, sedert ons verlof uit is.

L.t.B.