De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 18

De Trappisten van St. Paulus der Drie Fonteinen te Rome.

De ontginning en vruchtbaarmaking van Europa is voor een groot gedeelte het werk der monniken geweest. Reeds in het begin der Middeleeuwen zien wij de beroemde orde der Benedictijnen zich naar alle richtingen verspreiden en abdijen stichten, in wier nabijheid zich vele groote steden hebben ontwikkeld. Wanneer het aantal kloosterlingen te groot werd voor een abdij, zond de abt eenigen uit, die elders een nieuw klooster oprichtten, dat aan het moederhuis onderworpen bleef. Het vertrek had iets patriarchaals en treffends. De geheele communauteit vergezelde de vertrekkenden tot aan den drempel des kloosters. Daar stelde de abt hun, na over hen den zegen en de bescherming des hemels te hebben afgebeden, een kruis en landbouwwerktuigen ter hand, volgens het voorschrift van den Apostel: Ora et labora, bid en werk.

In de twaalfde eeuw werd een afdeeling der groote Benedictijner abdij van Cluny, dank zij de hervormingen, door den H. Bernardus, abt van Clairvaux, ingevoerd, zelf een moederhuis. Op dringend verzoek van Paus Innocentius II zond de H. Bernardus eenige zijner monniken naar Rome, die hun intrek namen in een verlaten klooster in de Romeinsche Campagna, ter plaatse vroeger de Salviaansche Wateren geheeten, thans bekend onder den naam van St. Paulus der Drie Fonteinen.

Op deze plek werd de Apostel der heidenen onthoofd, en zijn hoofd sprong driemaal van den grond op, aldus de plek aanwijzend, waar drie bronnen ontsprongen, die sedert nooit zijn opgedroogd. Op deze plek ook werden, onder de regeering van Diocletiaan, de hoofdman Zeno met 2203 zijner manschappen, Christenen als hij, gemarteld door hun eigen voormalige wapenbroeders.

Het klooster had een kerk, toegewijd aan de heiligen Vincentius en Anastasius, eveneens martelaars, de eerste door Chosroës, koning van Perzië, de tweede in Spanje ter dood gebracht. Het dal, waarin het was gelegen, was onbebouwd, en de malaria sleepte veel bewoners ten grave. Ondanks de gewijde herinneringen, aan deze plaatsen verbonden, hadden de Grieksche en Armenische monniken, die er zich eerst hadden gevestigd, het klooster verlaten.

De Cisterciënsers deden de abdij van St. Paulus der Drie Fonteinen weer opbloeien. Maar de malaria was zóó moorddadig, dat daarvoor ten laatste ook de heldenmoed der kloosterlingen bezweek. In het begin dezer eeuw was de abdij opnieuw verlaten: een pater Franciscaan kwam er 's morgens de H. Mis opdragen en vertrok 's avonds vóór het ondergaan der zon, wanneer de miasmen uit den grond opstijgen en de lucht besmetten.

[p. 164]

het leegplunderen van een engelschen bazaar in den oranje vrijstaat door een boeren-commando.

[p. 165]

Paus Pius IX kwam op het denkbeeld, deze ondankbare strook gronds aan de Fransche Trappisten toe te vertrouwen, wier kolonisatie in Algerië wonderen had uitgewerkt. Toen de paters in 1868 te Drie Fonteinen kwamen, vonden zij het klooster half in puin, de basiliek meer dan een meter in den modder weggezonken, het dal in een moeras veranderd, en rondom de stilte des doods.

De paters togen onverschrokken aan het werk. Zij begonnen met de kerk en de overige gebouwen uit het slijk op te heffen, draineerden daarna den grond, ten einde er het stilstaand water uit te doen wegvloeien, en plantten vervolgens denneboomen en den eucalyptus. Gedurende dit galeienwerk maakte de malaria veel slachtoffers onder de kloosterlingen, maar de leegten werden aangevuld. Het was een heldenstrijd met den dood; langzamerhand werd het dal gezond en de overwinning verbleef ten slotte aan de koene pioniers.

Na dertig jaren van heldhaftigen arbeid is St. Paulus der Drie Fonteinen van een treurige en moorddadige woestenij, die zij eerst was, een vruchtbare en lachende oasis geworden, waar men een versterkende, harsachtige lucht inademt, en waar de schaduwrijke houtaanplantingen met zangvogels zijn bevolkt. Dit hebben de soldaten van het geloof tot stand gebracht.

Wanneer men van St. Paulus buiten de Muren den weg naar Ostia verlaat in de richting van St. Paulus der Drie Fonteinen, ontdekt men uitgestrekte weilanden, doorsneden door rietvelden, een teeken van moerassen, een grijze en doodsche vlakte, die hier en daar kleine verhevenheden vertoont. Daarna wordt het gezicht vroolijker, de heuveltjes boschrijker, het dal groen. Men bespeurt, dat een verstandige hand hier werkzaam is geweest en den ondankbaren grond heeft vruchtbaar gemaakt.

Links van den weg noodt een dichtbegroeid boschje tot zitten uit. Aan het einde eener laan van eucalyptussen ziet men de gevels van drie kerken, voorafgegaan door een laag en onregelmatig gebouw, gedekt door een koepel van groen. De bezoeker is aangekomen in het vreedzaam en ingetogen verblijf der Trappisten, waar de stilte enkel verbroken wordt door de stemmen der natuur, het ruischen van takken en bladeren, bewogen door den wind.

De drie kerken, welke in een onregelmatigen driehoek naast het klooster liggen, zijn die van de HH. Vincentius en Anastasius, die van Maria in Scala Coeli (ladder des Hemels), en die der Tre Fontane (drie fonteinen). In de eerste rusten de lichamen der martelaren Vincentius en Anastaius. In de tweede werkte en predikte de beroemde H. Bernardus, die de rij der groote kerkvaders sluit, en liggen de H. Zeno en zijn deelgenooten in het martelaarschap begraven. De derde kerk bewaart de herinnering aan den marteldood van den H. Paulus, waarbij, naar het getuigenis der kerkvaders Ambrosius en Chrysostomus, uit de wonde, hem door den beul toegebracht, geen bloed, maar melk vloeide, die de zuil, den grond en den beul bespatte. De kerk van Maria in Scala Coeli was een geschenk van kardinaal prins Alexander Farnese, en die der Drie Fonteinen werd gebouwd op kosten van kardinaal prins Aldobrandini.

Werkzaamheden op het veld door de Trappisten van St. Paulus der Drie Fonteinen.

De Broeder Trappist, bewaker van den eigendom van St. Paulus der Drie Fonteinen te Rome.

Sedert de samensmelting der verschillende congregaties, door het algemeen kapittel te Rome in 1892 afgekondigd, volgen alle Trappisten-kloosters denzelfden regel. Om twee uur in den morgen geeft de klok het teeken tot opstaan en begeven de kloosterlingen zich naar de kerk, die door eenige lampen verlicht wordt. Na de H. Mis en andere godsdienstoefeningen begeeft ieder zich naar zijn werk.

Op de velden, in de wijngaarden, te midden der aanplantingen van eucalyptussen, werken de broeders, het harde kleed opgeslagen, in stilte onder leiding van een opzichter. Van tijd tot tijd klept de klok van het klooster, de werkers knielen neer en vereenigen zich in den geest met de kloosterlingen in het koor. Tusschen de diensten wapenen ook dezen zich met houweelen en andere landbouwwerktuigen en voegen zich bij de leekebroeders. Naar gelang van het jaargetijde schrijft de regel hun drie tot zes uur handenarbeid per dag voor; zelfs de abt is er niet van vrijgesteld. De werkers houden op een gegeven teeken op, en zacht opgezegde gebeden vullen de oogenblikken van rust.

Toen de Italiaansche regeering bezit nam van Rome, hief het de kloosterorden op en maakte zich van haar goederen meester. Het werk der Trappisten van Drie Fonteinen werd met inbeslagneming bedreigd. De paters vormden toen een landbouw-vennootschap en kochten het terrein, dat toen nog niet uitgestrekt was, maar thans ten gevolge van opeenvolgende uitbreidingen een oppervlakte beslaat van 476 hectaren.

De paters in Australië zonden naar de Trappisten te Rome zaad van den eucalyptus, daar deze harsachtige zelfstandigheid de eigenschap heeft de slechte uitwasemingen op te nemen en de lucht te zuiveren. De paters zaaiden het uit en verkregen goede resultaten, waarna zij proeven namen met andere harsachtige boomen. Thans mengen denne- en naaldboo-

[p. 166]

men en cypressen hun donker groen met het lichte grijs der Australische boomen.

Hoe de Trappisten van St. Paulus der Drie Fonteinen den schafttijd doorbrengen.

Broeder Orsise vroeg zich af, of uit den eucalyptus niet een koortswerend likeur was te trekken. Hij werd brander, en de ondervinding bewees, dat hij juist gezien had: de Eucalyptus-likeur van Drie Fonteinen wordt evenzeer geroemd als de likeuren, die andere abdijen opleveren. Broeder Orsise is gestorven en heeft een opvolger gevonden in broeder Abel, een der weinige overlevenden van de eerste nederzetting. Sedert twee en dertig jaar, dat hij het klooster bewoont, heeft de koorts geen vat op hem gehad. Een vijftigtal vaten met de kostbare likeur bevinden zich in de distilleerderij. Elk draagt den naam van een rivier en als ondertitel een motto, dat de bijzondere eigenschappen van den eucalyptus aanwijst. Zoo kan men zien en proeven den ‘staf van den ouderdom’: baculum senectutis; de ‘gezondheid der koortslijders’: sanitas febricitantium. De likeur verdrijft de slechte gedachten en begunstigt de goede: malas cogitationes depello, bonas cogitationes faveo; zij geeft den redenaars welsprekendheid, den twisters vrede en verheugt het hart des menschen: linguas rhetorum facio disertas, concordes facio litigantes, laetifico cor hominis. Haar beste eigenschap is, dat zij de koorts weert en een voorbehoedmiddel tegen de miasmen is. De H. Vader heeft den kloosterlingen toegestaan daarvan 's morgens een glaasje te gebruiken.

De wijngaard heeft een oppervlakte van 36 hectaren, die, naar de nieuwste methoden bewerkt, een uitstekenden wijn oplevert, waarvan zich de meeste kloosterinrichtingen te Rome voorzien. Evenzoo is het met de melk, want met het landbouwbedrijf gaat de veeteelt uit den aard der zaak samen. Groote, goed verzorgde en wel geluchte stallen herbergen een vijftigtal koeien van een klein ras, stevige en goede melkgeefsters.

Al zijn ze wijn- en landbouwers, toch versmaden de paters ook den herdersstaf niet, en sommigen zijn belast met de hoede over een talrijke kudde schapen, die hun voedsel vinden in de weiden, toebehoorende aan het klooster. De veldwachter is in Italië onbekend, en ieder moet maar voor zijn eigendom waken. Terwijl de kloostergemeente slaapt of in de kerk bijeen is, doorkruist een der broeders, met een geweer gewapend, de velden en wijnbergen. Vandaar dat hem schertsenderwijs de naam van Boer is gegeven.

Indien het voorbeeld der Trappisten door de groote grondbezitters in de Romeinsche Campagna gevolgd werd, zou men een bron van voorspoed openen voor een bevolking, die bij gebrek aan werk in armoede verkwijnt. De Trappisten van Drie Fonteinen hebben de practische oplossing aangedurfd van het moeilijke, tot dusver onopgeloste vraagstuk der ontginning van de Romeinsche Campagna en der verdwijning van de vreeselijke malaria.