De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 18

Een boerenbruiloft in Tirol.
Met afbeeldingen van Frits Bergen.

boer in feestdracht.

De eigenaardige pracht en feestelijke gebruiken, waarmee in vroeger tijd de groote boerenbruiloften in heel Tirol werden gevierd, had ik dikwijls met veel geestdrift en tot in de kleinstebijzonderheden hooren verhalen. Steeds had trien de menigte gasten geroemd, die tot dergelijke feestelijkheden waren bijeengekomen, de uitstekende hoedanigheden en den kwistigen overvloed van het bruiloftsmaal en de pracht der inheemsche klederdrachten, die zich hier steeds

[p. 92]

in al haar kleurenrijkdom en -verscheidenheid hadden ontvouwd.

de landstorm.

Hoe levendig ook bij al deze aanlokkelijke schilderingen mijn wensch en die van mijn vriend was, ook eens zoo'n groot Tiroler bruiloftsfeest mee te maken, gedurende geruimen tijd bood zich daartoe geen gelegenheid aan. Want wat in vroeger tijd in heel het land gebruik was, is thans in het door vreemdelingen druk bezochte, door alle nieuwe middelen van verkeer doorsneden land tot betrekkelijk kleine dorpen beperkt. De laatste twintig, dertig jaar der vervlogen eeuw hebben ook in Tirol veel gelijk gemaakt, en evenals de spoorwegen het platteland dichter bij de steden brachten, zoo naderden ook veel der landelijke gewoonten en zeden die der stad, terwijl andere zich terugtrokken en zich voor den alles egaliseerenden vooruitgang verscholen in enkele stille, afgelegen Alpendalen.

Zulk een schuilplaats voor de oude Tyroler volkszeden is de gemeente Kastelruth, waar een krachtig slag van menschen met ge zonden zin en goeden humor de erfenis zijner vaderen bewaart en menig persoon van invloed het behoud van het eerbiedwaardig verleden krachtig steunt.

het bruidspaar.

Met levendige voldoening vernamen wij in den afgeloopen winter de tijding, dat een groote boerenbruiloft te Kastelruth in het vooruitzicht was en dat ook wij ons tot de gasten van den Heisbäck-boer mochten rekenen. Alles wat ons omtrent de op til zijnde bruiloft ter oore kwam, deed ons onze verwachtingen hoog spannen. Acht paartjes zouden te Kastelruth gelijktijdig in den echt vereenigd worden, en ook hierin volgde men de oude zede, die er op stond, steeds een aantal paren te gelijk naar het altaar te voeren.

Den 5en Februari was het de dag van het feest, en reeds vroeg, met de eerste morgenschemering, waren wij onderweg.

Buiten heerschte een heldere koude, en als keurdiamanten glinsterde de rijp aan de boomen langs den weg, over welks sneeuwkleed onze slede voortjoeg. De voren in de sneeuw wezen ons den weg naar Kastelruth en waren tevens een teeken, dat al menige slee ons was voorgegaan.

Aan den tol in het Tisenser dal wachtte ons de eerste groet van onzen gastheer. Een stevige, reeds bejaarde boer in de schilderachtige volksdracht ontving ons daar, drukte ons krachtig de hand ter verwelkoming, en kweet zich, terwijl wij uitstapten, van zijn boodschap: ‘De bruidegom laat u allen hartelijk groeten.’

Met onzen nieuwen kennis gingen wij een paar oogenblikken de herberg binnen, en terwijl buiten de paarden eens uitbliezen en wij ons binnen met een eenvoudig ontbijt versterkten, namen wij de kleederdracht van den ouden boer wat nader in oogenschouw. Een reusachtige cilinderhoed sierde zijn hoofd. De hoed droeg een breeden band en was met bonte linten, bloemen en veeren versierd. Breede groene bretels liepen over het roodzijden, gebloemde vest, en een rijk gestikte leeren gordel omsloot zijn middel. Een jas droeg de man niet, maar de ruime mouwen van het wit linnen hemd, de korte, zwarte leeren broek, de witte kousen en de glimmende laarzen leverden een schilderachtigen aanblik op.

de sledevaart naar de kerk.

Bij een glas Terlaner werd hij ook spraakzaam en vertelde heelwat van de groote toebereidselen, die al sedert dagen voor de bruiloft gemaakt werden, en van de gasten, die men verwachtte. De heele omgeving scheen het feest te willen meevieren. Uit het Eisackdal, uit Völs, Meran, Bozen en Gries zouden vrienden en kennissen komen; niet minder dan 140 gasten waren genoodigd, en bovendien rekende men op wel 600 vreemdelingen, die de oude Tiroler bruiloftsgebruiken, waarover zooveel gesproken werd, eens met eigen oogen wilden zien.

Met zekere fierheid vertelde onze zegsman ons dit alles. Maar wij hadden niet veel tijd, naar zijn gebabbel te luisteren, want reeds deed onze koetsier buiten zijn zweep knallen. Dit was het teeken, dat de paarden onrustig werden van het staan. Wij namen dus afscheid en zetten onzen tocht door het heerlijke winterlandschap voort.

Steeds bekoorlijker werd de aanblik, dien wij genoten. Het dal werd voortdurend smaller, spoedig rezen aan beide zijden de rotswanden loodrecht omhoog, en kwamen ten slotte zoo dicht bij elkaar, dat er nauwelijks ruimte overbleef voor den straatweg en de dichtgevroren Tisenser beek. Van de rotsen hingen reusachtige ijskegels omlaag, in den zonneschijn schitterend als bergkristal. Langzaam bereikten wij de hoogte van het middel-gebergte, waar zich aan den voet van den Schler, tegenover den Rittnerberg, de vriendelijke landerijen der gemeente Kastelruth uitstrekken. Nog een korte kromming van den weg, en voor

[p. 93]

onze oogen lag het dorp zelf, met op den achtergrond de met sneeuw en ijs bedekte toppen van den Schler.

de muziekkapel.

Voor de herberg van den postmeester en waard Peter Mayregger hielden de dampende paarden stil. Nauwelijks waren wij uitgestapt, of de landstorm kwam ter begroeting der steedsche gasten den dorpsweg van Seis af. Hoog op een ezel reed de generaal, en op hem volgde een bont gewapende menigte, die wat haar het eerst onder de hand kwam: rieken, zeisen, oude vuurroeren of desnoods een stevigen knuppel had opgenomen. Onder een luid hoera-geroep maakte de troep front, de generaal reed naar voren en begroette de gasten met een hoffelijken zwaai met zijn sabel. Daarna voerde hij zijn troep naar Seis terug.

Wij bevalen den koetsier, zich met onze slee bij den troep aan te sluiten, want wij hadden gehoord, dat de voornaamste bruidsstoet - die van onzen gastheer, den Heisbäck-boer - van Seis zou uittrekken; en wij wilden ook die gebruiken leeren kennen, welke aan het ouderlijk huis der bruid verbonden zijn. Zoo reden wij dan naar het ongeveer een half uur verwijderde Seis, terwijl van den hoogen toren van Kastelruth wijd galmend klokgelui den feestdag plechtig aankondigde. Achtmaal drong het gelui der klokken tot ons door, telkens door kleine tusschenruimten onderbroken, want voor ieder der acht paren, die heden in den echt zouden worden verbonden, luidden de klokken een afzonderlijken groet.

Wij waren den landstorm nog niet ver gevolgd, toen een van den troep, een aardige, frissche jongen, die dicht bij onze paarden marcheerde, met ons een gesprek aanknoopte. Wij noodigden hem uit, bij ons in de slee plaats te nemen, en een oogenblik later zat hij er al in en glimlachte vergenoegd tegen zijn verder marcheerende makkers. Maar wij wilden ook wat hebben voor het gratis ritje, dat wij hem bezorgden, en zoo verzochten wij hem, van de gebruiken, die de bruiloft voorafgaan, een en ander te vertellen, - een verzoek, waaraan hij met de meeste bereidwilligheid voldeed.

Wanneer de bruidegom met zijn aanstaande alles in orde heeft gebracht, gaat hij op het aanzoek uit. In den regel neemt hij een vriend mee, die goed kan praten, want hij zelf behoeft geen woord te zeggen. In het huis der bruid is alles op dit bezoek voorbereid, waarbij de vriend een aantal vragen stelt en ten slotte om een Straubn - een botergebak - verzoekt. Is dit gebak goed uitgevallen, dan beteekent dat geluk en zegen voor de jongelui.

Nadat de beide vrienden het gebak hebben meegekregen, gaan zij vol goede hoop naar huis. Korten tijd daarna moet de bruid in een koffiehuis van haar dorp een middag- en een avondmaal bestellen. Op de beide laatste der drie Zondagen, waarop in de kerk de roepen worden afgekondigd, eten bruid en bruidegom 's middags in een herberg. De waard en de meid moeten het paar uit de kerk afhalen; vroeger mogen zij deze niet verlaten.

In de week vóór het huwelijk rijdt de ‘bruidsjonker’ in een galaslee en onder het afvuren der kleine kanonnetjes met het bruidshemd naar den bruidegom, om hem dat uit naam der bruid ter hand te stellen. De bruid is verplicht het hemd zelf te vervaardigen, terwijl de bruidegom, ook wanneer hij geen schoenmaker van beroep is, zelf de bruidsschoenen moet maken. Zou een van beiden zich van vreemde hulp bedienen en dit ontdekt worden, dan kan men op een ketelmuziek-traktatie rekenen.

Gedurende de laatste week rijdt het paar in gala rond, om verwanten en vrienden ter bruiloft te noodigen. Bij deze gelegenheid wordt het overal rijkelijk onthaald en de donderbussen worden onophoudelijk afgeschoten.

Onder de vertelling van onzen jongen vriend was de korte tijd van den rit ons nog korter gevallen, en wij waren niet weinig verrast, toen de koetsier zich naar ons keerde en, met de zweep voor zich uit wijzend, verklaarde, dat wij er zóó zouden zijn. Met een sprong uit de slee en een hartelijk ‘God loone het u!’ nam de Tiroler afscheid, om zich weer bij zijn kameraden te voegen.

aan de bruiloftstafel.

[p. 94]

Hartelijk was de ontvangst, die wij in het huis der bruid vonden. Hier zaten reeds alle door bruid en bruidegom genoodigde gasten om de ‘vroegsoep’, - een zeer respectabel ontbijt, dat uit soep met worst, gebraden rundvleesch met zuurkool en pannekoeken bestond. Ook aan wijn ontbrak het niet, en wij lieten ons de voortreffelijke gerechten uitstekend smaken.

Maar hoe wij ook rondkeken, bruid en bruidegom kregen wij nog niet te zien. Reeds wilden wij naar hen vragen, toen plotseling de kamerdeur openging en een oude vrouw, ‘de wilde bruid,’ klagend en schreiend binnenkwam en tegen het voorgenomen huwelijk protesteerde. Met een vloed van woorden vertelde zij aan den bruidsjonker, die op haar toe was getreden, dat zij de echte bruid was, liet hem verwelkte bloemen, allerlei geschenken en oude brieven zien, die zij voorgaf van den bruidegom te hebben ontvangen, en hield stokstijf vol, dat deze al wel honderd keer haar beloofd had, met haar te zullen trouwen. Met een flinke fooi stopte de bruidsjonker haar den mond, waarop zij ten laatste afdroop en het huis verliet.

Nu wachtte den bruidsjonker een nieuwe taak: in een lange toespraak, bestaande uit stereotiepe zegswijzen en spreuken, moest hij uit naam van den bruidegom aanzoek doen om de hand der bruid. Nadat deze - een bloeiend jong meisje - was binnengekomen en aan de hoede van den bruidsjonker toevertrouwd, braken allen op om den bruidegom te gaan afhalen. Gedurende dezen rit en ook gedurende het verdere verloop van het feest, mag - zooals men ons vertelde - de bruidsjonker de hem toevertrouwde bruid geen oogenblik verlaten, want anders kon ze hem gemakkelijk door de andere jongelui ‘ontroofd’ worden, en zou hij verplicht zijn haar af te staan. Zelfs de bruidegom mag zijn bruid niet aanraken, voordat de priester aan het altaar hun handen in elkaar gelegd heeft.

Voor het huis van den bruidegom werd de feeststoet samengesteld. In de eerste slede reden eenige meisjes, die bloemen moesten strooien, daarop volgden de naaste buren, de bruidegom met zijn peetoom, de bruid met den bruidsjonker, de overige buren en gasten en ten laatste de gehuwde vrouwen.

Alle sleden, behalve die der bruid, welke twee paarden vóór had, werden door een sterk paard getrokken, waarvan het tuig met bloemen en strikken rijk was versierd. In draf ging het naar Kastelruth, en de lange reeks van versierde sleden en de kleurenrijkdom der typische kleederdrachten leverden een verrassenden aanblik op.

Op het dorpsplein werd de stoet door de muziekkapel, met een banierdrager aan het hoofd, ontvangen. De muzikanten hadden groote, ronde, geelgroene hoeden op met breeden, naar links omgebogen rand, waarvan de onderkant met donkergroene zijde was gevoerd. Van achteren vielen twee groenzijden linten, met goudborduursel afgezet, omtrent een decimeter naar beneden. Twee pauweveeren en een haneveer sierden den hoed. Ook de overige kleeding was prachtig van kleuren en eigenaardig mooi. Ze droegen korte zwartlakensche jassen met roode omslagen, een grooten, witten, met kant afgezetten kraag, een fraai en rijk versierden gordel, een korte zwarte broek, witte kousen en lage schoenen van wit leer, met een rand van goudborduursel omzoomd.

Voor de herberg ‘Zum Lamm,’ waarvan de eigenaar tevens als kapelmeester fungeerde, hielden de sleden stil, en de paren traden de met bruiloftstafels versierde vertrekken binnen, om zich hier vóór den gang naar de kerk door een dronk wijns te verkwikken.

De bruiloftstafel zag er keurig uit. In elk der beide kamers, die op verschillende verdiepingen lagen, was voor ongeveer zeventig personen gedekt en de tafels bezweken bijna onder de taarten en de heele reeksen van schotels met allerlei zoetigheden. De servetten waren kunstig gevouwen en ruikers van kunstbloemen tooiden de tafels.

Toen men een glas wijn gedronken had, toog de stoet naar de kerk. Voorop schreed de muziek onder het spelen van opgewekte deuntjes, daarna volgden de bruidsjonker, de strooistertjes, de bruidegom, de getuigen en de bruiloftsgasten. Bij het binnentreden der kerk nam de bruidsjonker den hoed des bruidegoms in bewaring, dien hij gedurende de plechtigheid bij zich moest houden. Aan het hoofdaltaar werden de verschillende paren achtereenvolgens in den echt verbonden. Toen het laatste huwelijk was voltrokken, bood de koster den bruidsparen een beker gezegenden wijn, en na hen dronken ook de getuigen en ten slotte de genoodigde gasten. Hierna legden de genoodigden een offergave op twee bij het hoogaltaar staande schalen.

Nu haalde de muziek de paren aan het hoofdportaal der kerk weer af, en de stoet keerde in dezelfde volgorde naar de herberg terug.

Toen wij daar aankwamen, was het middelerwijl ongeveer halftwaalf geworden, en de paren, de getuigen, bloedverwanten en genoodigden namen aan de bruiloftstafel plaats, waarvan het eerste deel tot tegen twee uren duurde. De spijskaart, die, zooals mijn buurman mij vertelde, bij bruiloften altijd precies dezelfde is, bracht in de eerste helft van den maaltijd zes gerechten: boter en pannekoek met koud gebraad, daarna soep en worst, gebraden en gebakken lever, kalfskop, gebakken kalfsvleesch met kwetsen.

Nauwelijks waren deze gerechten genuttigd, toen een luid geklingel aankondigde, dat de sleden weer waren ingespannen, en onmiddellijk brak alles op om de ‘Marendleut’ af te halen. Dezen hadden aan het eerste deel van het feestmaal niet kunnen deelnemen, omdat zij in dien tijd den uitzet der bruid naar het huis van den bruidegom hadden moeten brengen. Hun naam wordt afgeleid van de omstandigheid, dat zij eerst bij het namiddageten (Marende) aan tafel kunnen komen. Een eigenaardige verrassing wachtte ons, toen wij buiten kwamen: naast onze eigen sleden stonden er nog een veertigtal van de Rodel club, die zooeven uit het naburige Grödenerdal was aangekomen en zich nu bij den bruiloftsstoet aansloot, welke thans alles te zamen twee en zeventig sleden telde.

Met muziek aan het hoofd keerden wij tegen drie uur met de ‘Marendleuten’ terug, en opnieuw ging men nu aan tafel, waar thans allen aanzaten, met uitzondering der beide schoonmoeders, die op huis moesten passen, maar daarvoor acht dagen later werden schadeloos gesteld door een maaltijd in de herberg.

Ditmaal verschenen er op tafel negen gerechten, waaronder varkensvleesch in alle denkbare vormen en verscheidenheid, hazenpeper, taarten en ingelegde vruchten een eerste rol speelden.

Van de zoetigheden, die het overrijke maal besloten, werd niets gebruikt. Het is namelijk gewoonte, die als herinnering aan het feest mee naar huis te nemen. Bij sommige gerechten gingen enkele gasten naar buiten, om hun pistolen af te schieten; bij andere moesten de mannen hun hoed opzetten. Onder de eigenaardige huwelijksgebruiken behoort ook dit, dat mannen en vrouwen verplicht zijn, nieuwe, ongewasschen linnen hemden te dragen, en dat het een beleediging voor de gasten is, wanneer bruid of bruidegom gedurende den maaltijd onvergezeld de tafel verlaat. De bruidsjonker of de strooistertjes moeten ze steeds vergezellen.

Zoo was het ten slotte halfelf in den avond geworden, toen de maaltijd ten einde was en het bruidspaar aanstalten maakte om naar huis te gaan. Nu eerst werd de bruid door den bruidsjonker met een uitvoerige toespraak aan den jongen echtgenoot overgegeven.

Onder de tonen van een afscheidsmarsch stapten de gasten in hun sleden, en onder het gerinkel der bellen gleden deze over de pas gevallen sneeuw. Wij spraken over de nieuwe indrukken, die wij hadden opgedaan, en over het door niets gestoorde verloop van het zoo welgeslaagde feest, dat ons de bewoners van het Tisenser-dal getoond had in hun trouw vasthouden aan voorvaderlijke zeden.