De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 18

Een dure Candidatuur.
Door Ravo.
(Vervolg en slot.)

‘Ja, maar toch zou het me spijten,’ hernam de heer Snaters, in wien na den baatzuchtigen mensch de even baatzuchtige liberaal zijn rechten begon te doen gelden, ‘zoo die domperige katholiek gekozen werd... Enfin, als het mocht gebeuren, dan hebben ze het zich-zelven te wijten, ik wasch mijn handen...’ - in onschuld, wilde hij zeggen, maar hij deed het in thee, doordien zijn zenuwachtig vrouwtje op dat moment haar theekopje omverwierp en de inhoud er van Snaters' handen overstroomde.

Na de kleine opschudding, welke dit incident had veroorzaakt, werd op het onderwerp teruggekomen, en verklaarden de dames het met de zienswijze van den heer des huizes eens te zijn. Overigens vonden zij het ijselijk jammer, zoo Leefgraagen zijn vrouw - want die had immers dapper meêgedaan! - het slachtoffer werden. Die menschen waren waarlijk zoo kwaad niet, en men had hun zulk een pijnlijk échec moeten besparen. In die zaak had vooral Bollert de hand gehad, en die zou wel hebben geweten, waarom. Onbaatzuchtigheid was dien man bij zijn daden onbekend. Voor die meeting speech, die hij Leefgraag had laten afsteken, zou hij zich wel hebben laten betalen, en voor zijn overige bemoeiingen evenzeer.

‘Maar is dat nu wel zeker, dat Bollert die speech voor Leefgraag heeft gemaakt?’ vroeg mevrouw Bankers.

‘Of dat zeker is?’ antwoordde Snaters. ‘Vooreerst acht ik het een onmogelijkheid voor Leefgraag, om zoo'n ding, hoe onbeduidend ook, zelf in elkaar te zetten. Bovendien, 't is gezien, dat Bollert meer dan eens vóór de meeting bij Leefgraag aan huis is geweest, en ook, dat hij in de laatste dagen op de sociëteit grove verteringen maakte en, wat meer zegt, die ook betaalde. Eindelijk zou ook, zegt men, de tuinman van Leefgraag, die met de candidatuur van zijn meester niets op heeft, iets hebben uitgelaten, dat ze bezig waren met zijn mijnheer tot raadslid te dresseeren.’

Terwijl dat gesprek plaats had, waren de vier overige klaverblaadjes - het kransje was wel feitelijk, maar nog niet definitief ontbonden - bijeen bij mevrouw Leefgraag, om - zooals mevrouw Bruishoofd zei en ook meende - een familieraad te houden, wijl zij de zaak inderdaad als een familiezaak beschouwden.

‘Onze mannen,’ hervatte mevrouw Bruishoofd, ‘zijn bezig met eenige twijfelachtige gevallen. Mijn man heeft vandaag een nieuwen hoed gekocht bij Voeringa, die sterk verdacht wordt zijn stem aan Snaters te hebben gegeven, en zoo zal ieder zijn best doen om, natuurlijk voorzichtig, hier en daar te polsen en te ijveren. En dan zullen ze ook, naar ik gehoord heb, op den dag der herstemming 'n stuk of wat oudjes, die bij de stemming zouden zijn thuis gebleven, per rijtuig laten afhalen, uit vrees, dat ze opnieuw wegblijven.’

‘En mijn man,’ vulde de vrouw van den wijnkooper aan, ‘heeft aan bakker Leenders, die al lang een rekening bij ons heeft staan, en wien hij eergisteren gedreigd had te zullen vervolgen, als hij niet betaalde, in antwoord op een nieuw schrijven om uitstel, dit uitstel gegeven, en hij is hem dat zelf gaan zeggen.’

‘En zoo moeten wij, vrouwtjes,’ hernam de doktersche, ‘ook van onzen kant blijven doen wat we kunnen. Er is wel geen ernstig gevaar, dat de anti liberaal wordt gekozen, maar 't is toch zaak om op zijn hoede te zijn. Zoo zal ik als regentes van het weeshuis eens een hartig woordje gaan spreken met den huismeester, die ook niet zuiver in zijn schoenen moet staan. Hij heeft me laatst verzocht, om een goed woordje voor hem te doen, dat zijn toelage met honderd gulden zou worden verhoogd. Dat is een perfect middeltje, om hem tot zijn plicht te brengen.’

De burgemeestersche van haren kant beloofde mede, van haren invloed in een paar gezinnen te zullen gebruik maken, en waar haar vriendinnen zoo haar best deden, daar wilde ook mevrouw Leefgraag niet nalaten, te trachten minstens nog één stem bij te brengen, namelijk die van Jan Dooms, die, naar zij van haar man had vernomen, pertinent had geweigerd zijn stembiljet te gebruiken, hoewel verklarende dat hij anders op Leefgraag zou hebben gestemd.

Den volgenden dag gaf zij uitvoering aan dit plan, buiten weten van Leefgraag, die het, met zijn gevoelig candidaatsgeweten, haar zeker zou hebben ontraden. Zij vond Jan bezig met de doperwtjes te verzorgen en begon diplomatisch met hem haar compliment te maken, dat de bloementuin en de moestuin er zoo keurig uitzagen.

Jan keek wel wat vreemd op bij dit complimentje, daar er nooit te klagen was geweest, maar rook nog geen lont.

‘Wel, mevrouw,’ zei Jan, even tegen zijn pet tikkend, waarvan de klep over zijn eene oor hing, en te gelijker tijd met een vlugge beweging zijn tabakspruim in zijn hand latende verdwijnen, ‘men zou haast zeggen, dat uwes dat niet gewend is van Jan.’

‘Wel zeker ben ik dat gewend, Dooms, maar vandaag valt het me toch bijzonder op. Ik ben dan ook zeer tevreden over je, en mijnheer ook.’

‘Zoo, mevrouw, dat doet Jan pleizier,’ gaf Dooms ten antwoord, en hij voegde er met zijn gebruikelijke vrijmoedigheid aan toe: ‘maar, ziet u, voor mijnheer, dat spijt me.’

‘Wat spijt je, Jan? Dat mijnheer tevreden over je is, toch niet?’

‘Neen, dat niet, maar dat andere, ziet u..., dat mijnheer zoo mal is geweest, zich te laten bepraten, om zich candidaat te laten stellen... Dat heeft-ie er nou van. Nou belakken ze 'm van alle kanten, en ziet u, dat hindert me, meer dan ik u zeggen kan, en als een van die fielten van De Klok me ooit in de knuisten valt, dan zal-ie weten, met wie-ie te doen heit, dat zal-ie!’

‘Hoor eens, Jan,’ sprak mevrouw Leefgraag, blijde dat Jan zelf de zaak ter sprake had gebracht, ‘ik vind het heel mooi van je, dat je voor mijnheer zoo partij trekt, maar,... maar ik meen, dat je dat op 'n andere manier met meer succes zou kunnen doen...’

‘Nog op 'n andere manier dan door die ellendige kerels onder handen te nemen?... ik begrijp u niet...’

‘Zeg liever, dat je me niet wilt begrijpen.’

‘Waarachtig niet, mevrouw,’ protesteerde Jan krachtig, bij vergissing zijn achterbaks gehouden pruim weer in zijn mond stekend en er zoo duchtig op kauwend, dat een verdacht straaltje langs een van zijn mondhoeken zijpelde. Mevrouw Leefgraag, die anders van pruimen een afschuw had, 't geen Dooms zeer goed wist, dacht er onder de gegeven omstandigheden niet aan, daarvan te doen blijken.

‘Toch is het zoo moeilijk niet te begrijpen wat ik bedoel,’ zei mevrouw.... ‘Als ik me niet vergis - ik geloof, dat mijnheer mij dat heeft gezegd - heb je den eersten keer niet gestemd....’

‘Neen, dat is waar, en dat doe ik nooit!...’

‘Ook niet, als je mijnheer en mij daarmeê een genoegen kunt doen?....’

Jan krabde even over de kale plek van zijn schedel.... ‘Hoor 'reis, mevrouw,’ antwoordde hij vervolgens, ‘ik wil niets liever dan mijnheer en u 'n dienst bewijzen, maar dàt, nee, dat kan ik niet doen....’

‘Maar waarom dan toch niet in 's hemelsnaam?’

‘Omdat ik - de pruim in Jan's mond kwam weer in laveerende beweging -, omdat ik het niet doe.... ik wil niet, dat meneer in zijn ongeluk loopt....’

‘Wat zeg je: dat mijnheer in zijn ongeluk loopt?.... Maar Jan, hoe heb ik het nou met je?.... Ik zei je immers, dat je er mijnheer een dienst door zou bewijzen.... En die zal toch zelf wel het best weten, of hij in zijn ongeluk loopt, of niet....’

‘Och, dat meent u maar, mevrouw,.... waarachtig....’

‘Foei, Jan, dat leelijke woord weer....’

‘Nou, waratjes dan, als u dat mooier vindt, 't is mijn één pot nat, maar gelooft u me, meneer is er veel te goed voor, om in den Raad te zitten, dat heb ik hem zelf ook aan zijn verstand gebracht.... En eigenlijk gezegd, begrijp ik niet, dat u er niet even hard tegen bent als ik, want als mijnheer raadslid is, dan is het - neem me niet kwalijk - met uw gezelligheid gedaan; die lui hebben altijd wat te bekonkelen.... Die zijn meestal van honk....’

‘Door 'reis, Jan, ik vind dat je nou je mond wel wat voorbijpraat,’ onderbrak mevrouw Leefgraag, eenigszins geraakt, doch terstond inziende, dat ze aldus hare zaak hopeloos verloor, ging zij op zachteren toon voort: ‘maar ik ben overtuigd, dat je het goed meent met mijnheer, al kies je daarvoor een verkeerd middel. Heusch, Jan, je bent hierin 'n beetje eigenzinnig. Mijnheer was er zelf niet zoo bijzonder op gesteld, dat ze hem als ware het dwongen, zich een candidatuur te laten welgevallen, en ik zelf ook niet - de eigenaardige wijze, waarop Jan haar aankeek, deed mevrouw een oogenblik over haar jokkentje blozen -, maar nu het eenmaal zoo ver gekomen is, hoop ik om hem, dat hij slaagt. Als hij niet gekozen werd - en enkele stemmen kunnen beslissen - dan zou hem en mij dat leed doen....’

Jan krabde voor de tweede maal over zijn hoofd, als haalde hij daar de kracht, om stand vastig te blijven, en zweeg.

‘Nu, Jan,’ ging mevrouw na een paar seconden voort, ‘nu weet je er alles van.... Heb ik niet gehoord, dat je geit dood is?....’

‘Ja, mevrouw, maar al waren er ook tien geiten van me dood, zal ik maar 'reis zeggen, en al kon ik er honderd voor in de plaats krijgen,’ antwoordde Dooms, ‘naar de Stembus ga ik niet...., dat heb ik eenmaal besloten, en daaraan is niets te veranderen....’

Mevrouw Leefgraag was nu werkelijk boos, en haar stem trilde een weinig, toen ze zei, dat zoo iets eenvoudig stijfhoofdigheid was. Ze had beter van Dooms verwacht en zou

[p. 83]

geen verdere pogingen doen, maar drong er op aan, dat mijnheer onkundig zou blijven van haar stap.

‘O, wees daar maar gerust over, mevrouw,’ luidde het antwoord, ‘Jan kan zijn eigen weg gaan, maar Jan kan zwijgen als het moet.’

Mevrouw Leefgraag keerde ontstemd terug. Zoo'n verregaande koppigheid, dat ging haar begrip te boven. Ze was niet slechts wrevelig over haar teleurstelling, maar ook over het échec, dat haar persoonlijke waardigheid door die hardnekkige weigering geleden had. Een en ander droeg er niet toe bij, om de opmontering van Leefgraag, die weer wat moed had gekregen, voedsel te geven; want zijn moed wortelde eigenlijk in dien van zijn vrouw Was daarvan de thermometerstand laag, dan zakte de zijne onder nul. En thans te eer, nu hij zooeven weder van een nieuwe bespotting der mannen van De Klok had kennis genomen. Op verscheiden punten van het stadje waren toch opnieuw biljetten aangeplakt, ditmaal met 't volgend versje onder een caricatuur, die blijkbaar hem moest voorstellen:

Een nul verm-eerderd met een nul
Blijft altijd nog een nul,
En kiest tot Raadslid men een sul,
Hij is en blijft een sul.
Geef, zoo ge dàt wilt, burgerij,
Dan morgen uwe stem aan mij.

Z.D.H. MGR. AMBROSIUS VAN BAARS,
titulair-bisschop van Teuchiris en apostolisch-vicaris van Curaçao.

Leefgraag zei er zijn vrouw niets van, evenmin als zij hem in het vertrouwen had genomen omtrent Jan, maar beider stemming was, zeer begrijpelijk, nog bitterder geworden.

‘Ik wou dat ik hier nooit gekomen was, vrouw,’ zei Leefgraag eindelijk met een bangen zucht, ‘zooveel verdriet als ik hier in vier weken had, heb ik in mijn gansche leven niet ondervonden...’ En de goede man schreide.

Dat deed mevrouw Leefgraag plotseling haar eigen leed vergeten, zij sloeg haar arm om zijn hals, kuste hem en schreide meê... ‘Nu, man,’ antwoordde ze, nadat het hevigste van de uitbarsting voorbij was, ‘de marteling zal nu gauw genoeg geleden zijn.... Over vier en twintig uren ben je raadslid..., en wie het laatst lacht, lacht het best.’

De beslissing is gevallen, en met de beslissing Leefgraag. De heer Vuurling werd gekozen met de meerderheid van één stem. Leefgraag verkeerde in een toestand van versuftheid, die hem noch smart, noch verlichting deed gevoelen. Mevrouw Leefgraag daarentegen was in haar gekrenkten Van Bliekum's trots woedend op iedereen en alles, maar vooral op den ellendigen tuinman, den koppigen kerel, die door te stemmen de schaal ter gunste van Leefgraag zou hebben doen overhellen, daar deze, bij gelijk aantal stemmen, als oudste in jaren, gekozen ware geweest. Eerst huilde ze van teleurstelling, en toen ze eenigszins tot bedaren was gekomen, was haar eerste daad, van haar man te eischen, dat hij Dooms op staanden voet weg zou jagen. Leefgraag antwoordde niet.

‘En,’ ging de vertoornde vrouw, dat zwijgen als een weigering uitleggend, voort, ‘en, als jij het niet doet, dan doe ik het, ik kan dien akeligen stijfkop niet meer zien.’

Daar zij naar de tuindeur liep, om de daad bij het woord te voegen, wilde Leefgraag, uit zijn stompzinnigheid ontwakend, nog ten behoeve van zijn knecht tusschenbeide komen, doch dit werkte als olie in het vuur. ‘Wat!’ kreet mevrouw, ‘spreek jij dien vent nog voor!.... Geen oogenblik blijft hij meer, die... die....’ - Weg was mevrouw, den tuin in, en Leefgraag miste alle geestkracht, om haar achterna te loopen en haar te beletten een grove onbillijkheid te begaan.

Eenige oogenblikken later verscheen Jan Dooms met vochtige oogen in de huiskamer en stamelde:

‘Mevrouw heeft me mijn dienst opgezegd, meneer.... Ze heeft Jan letterlijk weggejaagd... Vindt u dat nou mooi, meneer?.... Ik kan het niet gelooven.... Jan heeft u toch altijd trouw en eerlijk gediend, meneer....’

‘Hoor eens, Jan,’ sprak Leefgraag, en zijn stem beefde, ‘het spijt me voor je, maar ik kan er niets aan doen, mijn vrouw wil het zoo,.... en 't is wellicht ook beter.... ze kan het je toch nooit vergeven.’

‘Dat heeft 'n mensch er nou van als hij kiezer is,’ bromde Jan en zijn tabakspruim raakte in slingerende beweging, ‘dan wordt hem het brood uit den mond gestooten.... ik wou voor mijn part, dat ze in Den Haag...’ - hier bezigde Jan in zijn drift een heel leelijk woord.

Leefgraag nam hem dat echter niet kwalijk. Integendeel verzekerde hij den in ongenade gevallen man, dat hij hem, zoolang Jan geen anderen meester gevonden had, zou steunen,.... ‘maar,’ voegde hij er aan toe, ‘het gaat buiten mijn vrouw om, hoor.’

Dat verzoende Jan, die zijn meester oprecht vereerde, wel niet met zijn lot, maar toch goot het een droppel balsem in zijn wonde, en nu het schrijnende daarvan zich minder deed gevoelen, ontwaakte in hem de hoop, dat mevrouw, met wie hij het immers ook altijd zoo best had kunnen vinden, weldra spijt zou hebben van haar streng besluit. - ‘En in dat geval, meneer,’ sprak hij, ‘staat Jan altijd klaar, al moest hij ook naar het andere einde van de wereld, om bij u te komen.’

‘Dat weet ik, Jan,’ antwoordde Leefgraag, zijn ex tuinman ontroerd de hand reikend.

‘En doet u de komplementen aan mevrouw, en zeg u haar, asjeblieft, dat Jan niet kwaad op haar is.... waarachtig niet, meneer, want ook mevrouw is altijd goed voor Jan geweest.’

Leefgraag beloofde den groet te zullen overbrengen, en toen de trouwe stijfkop was heengegaan, wischte zijn meester een traan weg.

Jan's ontslag zou niet het eenige onaangename gevolg van den verloren verkiezingsstrijd blijven. Leefgraag was menschenschuw geworden. Slechts met de grootste moeite kon zijn vrouw van hem gedaan krijgen, dat hij 's avonds eenige oogenblikken ging wandelen, en de pogingen van zijn vrienden, om hem wat op te monteren, mislukten geheel. Urenlang zat hij in gedachten verdiept, antwoordde niet of te nauwernood, en het zeer natuurlijk gevolg van dien toestand was, dat hij zoo spoedig mogelijk verlangde de plaats, waar hij rust gezocht, maar slechts onrust en zelfs marteling gevonden had, te verlaten. Ook zijn vrouw wilde niets liever. Zij was van haar grootheidsdroomen voorgoed genezen; het aanhangsel van haar naam: geboren Van Bliekum, vroeger zoo vol beteekenis, was thans niet meer dan een zinledig formulier.

In het stadje zelf echter, dat de Leefgragen om verschillende redenen noode zag heengaan, duren de naweeën van het verkiezingsdrama nog voort. Onder de liberalen is het na eenig verder gekibbel gekomen tot een formeels scheiding; er zijn thans twee groepen, zoogenaamde conservatieve liberalen, de oude garde, en vooruitstrevenden, aan wier hoofd de heer Bankers staat. En zonderling genoeg is de candidaat notaris ingevolge eenige oneenigheid bij het berekenen van de kosten van den strijd voor Leefgraag, welke men in het gegeven geval op dezen niet meer durfde verhalen, naar den vijand overgelopen.

Het dameskransje ‘het dubbele Klaverblad’ bestaat niet meer; de drie mevrouwen, die er van overbleven en nog slechts een enkel klaverblad vormen, zijn geslagen vijandinnen van de twee ‘lieve’ mevrouwen der oppositie.

‘Wat 'n rampen van allerlei aard veroorzaakt door zoo'n erbarmelijke tusschentijds candidatuur,’ bromde later nog menigmaal deze of gene liberaal. En er was waarlijk reden voor; want toen kort daarop de wijnkooper het tijdelijke met het eeuwige had verwisseld, werd door de verkiezing van een anti revolutionnair alweer bres in den ‘Chineeschen muur’ geschoten.

Maar het hardst bromde Jan Dooms, zeker wel het onschuldigste slachtoffer. Gelukkig voor den armen kerel duurde zijn onverdiende straf niet lang. Toen namelijk Leefgraag zich elders in dezelfde provincie, in den omtrek van Arnhem, had gevestigd, herstelde hij zijn gewezen tuinman op zijn post. En van nu af was tusschen Jan en hem of zijn vrouw geen ongenoegen meer mogelijk, wijl Leefgraag, met goedvinden van zijn vrouw, niet alleen had gezworen, eventueele nieuwe aanzoeken, om zich candidaat te stellen, met de meeste beslistheid te zullen afwijzen, maar ook, evenals Jan, zelfs zijn kiesrecht ongebruikt liet. Nog erger: de meid kreeg in last, elk stembiljet, dat aan huis werd bezorgd, onmiddellijk te verscheuren. Nog slechts in zijn droomen hield Leefgraag zich soms bezig met verkiezingen, en dan schrikte hij wakker, met het angstzweet op zijn gelaat. Benauwender nachtmerrie kende hij niet.