De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 18

[p. 46]

De vriend van den wildstrooper,
door
F.J.A.L. Cordens.
(Vervolg.)

Vader Hendriks was alleen binnen; hij zat bij het vuur, met een krant in de hand, soezend over hooge politiek, althans hij hield zich zoo; maar als de jonge Greeve kalmer was geweest, had hij kunnen bemerken, dat de oude Hendriks pas zooeven die houding had aangenomen, want hij hield de krant onderstboven en zijn pijp lag nog rookend op tafel buiten zijn bereik. De oude keek als verwonderd op; zwijgend wisselden zij een groet, de woorden stokten Willem in de keel. Eindelijk, trachtend onverschillig te doen, verrichtte hij zijn boodschap en Hendriks trok een stoel bij het vuur, een stomme uitnoodiging om plaats te nemen.

‘Vader heeft je in langen tijd niet meer gezien,’ begon Willem, toen het ijs gebroken was.

‘Dat is waar, maar ik heb het druk, erg druk. Eerst de boerderij, zie je, en dan willen ze hier een boerenbond oprichten, waarover druk vergaderd wordt, en dan de verkiezingen. Ze hebben me candidaat gesteld voor den gemeenteraad, weet je?’

Greeve wenschte hem geluk en goed succes, zich verwonderend wie dommer was: de partij, die Hendriks candidaat stelde, of de oude Hendriks zelf, - maar 't was een rijke boer, zijn vader was óók lid van den raad geweest en waarom hij dan niet?

Juist stokte het gesprek, toen het binnenkomen van moeder Hendriks een welkome afleiding bood.

‘Hoe gaat het, Willem?’ vroeg zij, terwijl zij hem met eenige aarzeling de hand reikte.

‘Goed, heel goed,’ zei hij flauwtjes, en de woorden bestierven op zijn lippen voor den koelen blik van den ouden boer. Hij had zijn woede wel willen uitschreeuwen, hij had die twee willen overstelpen met beleedigende verwijten, dat zij hem, den onschuldige, nog aanzagen alsof hij een misdadiger was; maar zijn ontroering openbaarde zich enkel door de vale bleekheid van zijn gelaat.

‘Je hebt een kwaden tijd achter den rug,’ zei Piet Hendriks met zijn krakende stem, ‘ik hoop voor je, dat ze dien Toon Wervers gauw te pakken krijgen en dat dan alles aan het licht komt.’

‘Ik hoop het ook,’ zei Willem opgewonden. ‘Maar is het al niet erg genoeg, dat ik zooveel heb geleden om dien schurk? Is het niet erg genoeg, dat mijn goede naam is geschonden, dat de eer van mijn familie op straat is gegooid, dat mijn vader zijn betrekking heeft verloren en zelfs bang was voor gebrek? En waarom? Omdat ze me de schande hebben aangedaan van een lange gevangenschap, omdat ze me behandeld hebben als een boef. Willem Greeve heeft gezeten, zeggen ze in het dorp, en dan zijn er natuurlijk, die te stom zijn om te begrijpen, dat men ook onschuldig in de gevangenis kan raken. De rechtbank moet erkennen, dat ze niets tegen me heeft en laat me vrij; maar wat heb ik aan die vrijheid? Ik wil erkenning van mijn onschuld! Ik wil het herstel van mijn goeden naam! Ik wil niet langer aangegaapt worden als een ontsnapte bandiet!’

‘Dat zal allemaal wel anders worden als ze dien Toon maar kunnen krijgen. Dan komt alles uit; maar zooals de zaak nu in elkaar zit, moet je 't de menschen niet kwalijk nemen, als ze denken, dat je niet heel zuiver op de graat bent.’

‘En dat durf jij me zeggen!’ stoof Willem op. ‘Jij twijfelt dus aan mijn onschuld, jij, de vrouw en Dina misschien ook?’

De boer zag hem aan met zijn onverschilligdom gezicht, niet wetend wat hij zeggen zou. Toen keerde Willem zich om en zonder te groeten, doodsbleek, wankelde hij naar de deur.

‘Man, hoe kon je toch zoo iets zeggen?’ zei vrouw Hendriks.

‘Wat zeggen? Ik heb niets te veel gezegd! Je weet net zoo goed als ik, dat ze Willem enkel hebben losgelaten, omdat ze niet konden bewijzen, dat hij het gedaan had; maar dat wil niet zeggen, dat hij heelemaal onschuldig is.’

‘Maar je gelooft toch niet?....’

‘Dat zeg ik ook niet. Maar ik wil er mij niet mee bemoeien en eenvoudig afwachten. Vooral nu ze me in den gemeenteraad willen hebben, moet ik dubbel voorzichtig zijn. Als het duidelijk gebleken is, dat Toon Wervers alleen de dader is, zal ik tegenover Willem weer net zijn als vroeger; maar nu houd ik mij liever op een afstand. Ook wil ik niet hebben, dat Dina hem aankijkt. Een mooi ding: de dochter van een raadslid, die omgaat met.... ja, hoe zal ik het zeggen? Dan is de zoon van den mulder een heel andere partij voor haar: de mulder heeft geld, hij kan me in den raad helpen.’

De deur der achterkamer ging open. ‘Ik wil den mulder niet,’ snikte Dina. ‘Willem is onschuldig, vader, ik weet het zeker, dat hij onschuldig is!’

Terwijl het meisje de partij voor hem opnam, stapte Willem langs den eenzamen klinkerweg naar zijn woning, verkroppend de bitterheid zijns harten en zijn haat tegen de menschen.

VII.

In het huis der Greeves was een groote verandering gekomen. Willem was heengegaan, hij kon het niet meer uithouden in het dorp, waar hij niet de volle erkenning genoot zijner onschuld; zijn eerlijk hart kwam in opstand tegen de verdenking van schuldig of medeschuldig te zijn aan een misdaad, waarover nog altijd een geheimzinnige sluier hing.

Zijn besluit had zijn ouders veel tranen gekost; wat zou er van hem worden als hij de wijde wereld inging, hij, een jongen zonder ondervinding, die nooit verder geweest was dan de naaste omgeving van zijn dorp! Maar Willem had zelfvertrouwen en te veel eergevoel om zich medelijdend of spottend te laten aangapen door zijn dorpsgenooten; hij was voor een dorpsjongen goed ontwikkeld, had een flink voorkomen en beschaafde manieren - overal elders zou het hem beter gaan dan in zijn kleingeestige omgeving.

Door op een advertentie te schrijven was hij in aanraking gekomen met een bloemist in Holland, die hem in dienst wilde nemen, en Willem was vertrokken, heel in de vroegte, tot aan de naburige stad door zijn schreiende moeder vergezeld.

Zijn vertrek liet in huis een groote leegte achter; met hem verdween een deel der huiselijke gezelligheid en miste vader een flinke werkkracht. De oude tuinman had het druk; het was alsof er zegen neerdaalde op zijn ondernemingen, alsof God hem stoffelijke vergoeding wilde geven voor al het leed, dat Willem gedragen had. De baron had zijn tuinman wel is waar ontslagen, maar hij droeg hem geen wrok toe; integendeel, hij voelde eenige spijt over zijn handelwijze, waardoor hij misschien een gezin in het ongeluk stortte. Hem weer in dienst nemen ging echter niet, daarentegen belastte hij hem met alle leveranties, die hij vroeger door bloemisten uit de stad liet uitvoeren. Daardoor kwam Greeve in uitgebreider handelsconnecties en zijn zaken, op bescheiden voet begonnen, namen spoedig in bloei toe.

Dat troostte hem echter niet over het gemis van zijn Willem, en zijn grootste vreugde was, als er brieven kwamen van zijn zoon, waarin deze hem meldde, dat hij het goed maakte, flink geld verdiende en nu - wat meer waard was - een uitstekende leerschool had. Willem verzweeg echter zijn heimwee der eerste dagen, zijn verlatenheid te midden eener hem vreemde omgeving, zijn diepgevoelde spijt, dat hij het slachtoffer was zijner eigen onvoorzichtigheid en eigenwijsheid. Toen er negen maanden voorbij waren, kwam er een brief, dat Willem naar België was gegaan, in dienst van een der voornaamste orchideeënkweekers.

Deze was voor zaken bij Willem's patroon geweest, had den ijverigen, vluggen jongen opgemerkt en hem door mooie voorstellen aan zijn dienst weten te verbinden. Toen was in hem het idee ontwaakt, dat hij meer kon worden dan een boeren tuiniertje, dat hij bij hard werken een toekomst had; ook het verlangen om buitenslands zijn gezichtsveld te verruimen en nieuwe kennis op te doen was niet zonder invloed gebleven op zijn besluit. Willem deelde dat in zijn schrijven mee; gaarne had hij zijn ouders opgezocht alvorens naar België te gaan, maar hij wilde niet opnieuw het voorwerp zijn der onbescheiden nieuwsgierigheid zijner dorpsgenooten; hij zou terugkeeren als hij zijn weg had gevonden, als hij in de wereld een man geworden was, waar zijn ouders trotsch op konden zijn, als hij zeker was, ook zijn vroegere kennissen achting te kunnen afdwingen. Toch gelukte het hem niet, zijn verlangen naar huis geheel te onderdrukken; hij vroeg naar vroegere vrienden, ook naar Hendriks.

Vrouw Greeve, die met haar fijngevoelig moederhart de geheimste gedachten van haar jongen raadde, vermoedde aanstonds, dat Willem nog aan de kleine Dina dacht. Zij liet niets blijken van haar vermoeden, maar het pijnigde haar, dat Willem nog een hoop scheen te koesteren, die nooit in vervulling zou gaan.

Hendriks was lid van den raad geworden, hij had nog geërfd van een kinderloozen broer en was een der voornaamste boeren van het dorp. Zijn vriendschap met de Greeves had hij afgebroken; de omgang met den vader van iemand, die.... nu, ja, die, op zijn zachtst genomen, met het gerecht in aanraking was geweest, kon immers slechts schaden aan zijn prestige, en bovendien hij had vrienden en onderdanige dienaars genoeg. Wel gunde hij den ouden Greeve de klandizie, maar als hij met hem in aanraking kwam, was het enkel over handelszaken. Voor zijn dochter had hij een goede partij op het oog, den zoon nl. van den molenaar; die had óók geld en hij twijfelde niet of Dina zou zich naar zijn wenschen voegen.

Tot zijn verwondering gebeurde dat echter niet; Dina wilde van den molenaarszoon niets weten en op de herhaalde aanmaningen van haar vader antwoordde zij kort en goed, dat zij er niet aan dacht te trouwen, en als zij het ooit deed, zou zij toch nooit haar hand schenken aan dien houten Klaas van den molen.

Vader Hendriks was een en al verbazing. Wat zoo'n meisje toch dwaze nukken kan hebben! Maar doe er eens wat aan! Enfin, hij had het zoo druk met allerhande dingen, vooral nu hij raadslid was, en wat die trouwgeschiedenis aanging, daar zou moeder de vrouw wel voor zorgen. In zijn vrouw vond hij echter een heel slechte bondgenoote; ook zij hield niet van den molenaarszoon, wiens vader niet al te kerksch was en meestal op gespannen voet stond met den pastoor. Maar er was nog meer; het wilde bij haar niet uit de gedachte, dat Dina Willem Greeve niet vergeten kon. Het meisje sprak nooit over hem, met geen enkel woord verried zij, dat Willem een plaats had ingenomen in haar hart; maar toch, indien er soms over hem gesproken werd, kleurden haar wangen en bracht zij, min of meer onhandig, het gesprek aanstonds op een ander onderwerp, als om de herinnering te vermijden aan iets, dat haar pijnlijk aandeed. Meer dan eens had vrouw Hendriks haar dochter onder vier oogen gesproken, haar vlakweg gevraagd of zij van Willem hield.

‘Hoe kan je dat toch vragen, moeder?’ zei ze dan soms met eenige bitterheid. ‘Willem is immers lang weg en ik weet niet eens waar hij is. Heusch, ik heb geen zin in trouwen, ik voel mij thuis heel gelukkig.’ Dan ging zij weer aan haar bezigheden, stil en in zich zelf gekeerd, zooals zij in den laatsten tijd gewoon was.

Inderdaad had Dina zich aanvankelijk trachten wijs te maken, dat zij voor Willem onverschillig was. Kon en mocht zij wel houden van iemand, die onder verdenking stond eener

[p. 47]

zware schuld? Toen Willem zich in hechtenis bevond, toen alle vermoedens zich tegen hem keerden, had zij een diepen afkeer tegen hem opgevat; zij gloeide van verontwaardiging bij de gedachte, dat zij haar genegenheid had weggeschonken aan iemand, die tot zulk een misdaad in staat werd geacht. Later, toen Willem in vrijheid gesteld was, ontweek zij hem; wel verheugde zij zich over zijn bevrijding, maar het afdoend bewijs zijner volkomen onschuld was niet geleverd en dit onthield haar van alle toenadering. Misschien zou alles weer goed komen, zij hoopte het en bad er vurig voor. Haar afkeer was veranderd in een diep medelijden, doch daaraan uiting geven wilde zij niet; zij zou wachten tot alles was opgehelderd, tot de verantwoordelijkheid voor den gepleegden moord ontwijfelbaar was vastgesteld; tot zoo lang zou zij den jongen Greeve ontwijken, hem niet aanzien zelfs, want zij mocht haar jong leven niet wegschenken aan iemand, op wien de minste verdenking rustte; zóó immers was het beter, èn voor haar, èn voor hem.

En toch, als zij hem zag des Zondags in de kerk, als zij hem voorbij zag gaan door het dorp, schoot haar gemoed soms vol; zij voelde zijn lijden, zij had hem willen toeroepen, dat zij hem voor onschuldig hield, maar in haar kleine hoofdje huisde wilskracht, zij bedwong zich en bleef wachten, wachten, wachten, levend in een angstige spanning, te pijnlijker voor haar, daar zij die voor haar ouders verbergen wilde.

Op zekeren dag hoorde zij vertellen, dat Willem het dorp verlaten had. Sommigen gaven den jongen gelijk. ‘Al heeft hij ook niets gedaan,’ zeiden ze, ‘hij heeft toch een nare geschiedenis achter den rug en hij doet verstandig, dat hij weggaat, totdat alles vergeten is.’ Anderen, onder wie de molenaarsfamilie, grinnikten: ‘Zie je wel, 't is toch niet recht pluis met hem; wat hoeft hij anders weg te loopen? Dat doe je toch niet als je heelemaal geen schuld hebt!’

Den volgenden dag, na de vroegmis, sprak Dina met moeder Greeve; met tranen in de oogen vertelde haar de vrouw van Willems heengaan en van zijn toekomstplannen. Kalm hoorde Dina haar aan en nam van haar afscheid; maar op den eenzamen weg naar huis barstte zij in tranen uit.

Thans koesterde zij geen twijfel meer aan zijn onschuld; al wat er gebeurd was stond haar nu opeens voor oogen in een heel ander licht. Willem was heengegaan, omdat niemand hem den troost had gegeven van een vriendelijk woord, ook zij niet; nù had zij hem toe willen roepen, dat zij geloofde in zijn vlekkeloozen naam, dat zij even zeker was van zijn onschuld als van haar zelve. Maar het was te laat; Willem dwaalde rond in den vreemde, mede door haar toedoen; en wie weet of zij hem nog ooit zou wederzien? Het was alsof in haar binnenste iets brak, alsof met Willem het geluk en de hoop van haar jong hart was heengegaan. Toen hij nog in het dorp was, zag zij hem nu en dan, al sprak zij hem ook niet; thans begreep zij, dat juist die kleine voldoening haar had staande gehouden in de beproeving; maar ook deze vreugde was haar ontnomen, Willem was weg, misschien voor altijd.

Thuis ging zij aan haar bezigheden, nog stiller, nog meer afgetrokken dan gewoonlijk; haar ouders bemerkten spoedig, dat haar iets scheelde, zij had geen eetlust en zag opvallend bleek, maar met een matten glimlach zei ze, dat zij zich wèl gevoelde.

Dagen, weken gingen voorbij; Dina had veel verdriet doorworsteld, het meest nog, als vader weer sprak over den molenaarszoon; toen opeens was zij driftig opgesprongen en had trillend van woede uitgeroepen, dat zij die plagerijen moede was en dat zij nooit, nooit meer iets van den molenaar wilde hooren. Haar ouders stonden verbaasd, zij hadden reeds lang een groote verandering bij hun dochter waargenomen, maar dat zij zóó spreken kon, was een verrassing. Haar kinderlijkheid van vroeger was weg, zij was rijper geworden in haar denken en oordeelen, het verdriet had haar ouder en zelfstandiger gemaakt. Maar daar zij niemand deelgenoot maakte van haar inwendig leed, had het lijden haar ook van de menschen vervreemd en haar zelfs in haar naaste omgeving vereenzaamd.

Zij stond alleen, hopeloos alleen, in een leven zonder toekomst. Soms maakte zij toespelingen, dat zij naar het klooster wilde; zelfs sprak zij er over met den pastoor. Maar deze schudde het grijze hoofd: ‘Kind,’ zei hij, ‘denk er nog eens goed over na; als gij u geheel aan God toe wilt wijden, als gij naar het klooster wilt gaan uitsluitend om God te dienen zonder zelfzuchtige bijbedoeling, dan vind ik het goed. Maar als gij u zelve zoekt, als gij naar het klooster wilt om daar vergoeding te vinden voor geleden teleurstellingen, om daar het genot te zoeken van een rustig leven, om u in een stille omgeving te verbergen voor de onaangenaamheden des levens, omdat gij het in één woord pleizieriger vindt van alle wereldsche zorgen af te zijn, dan zeg ik u: ga niet. Maar vooral, bid, opdat God u verlichte.’

Dina had gebeden, veel en vurig. Het verlangen naar het klooster was allengs verdwenen, een groote rust was in haar hart neergedaald. Zij deed haar best om goed te zijn voor haar ouders en was een troost voor de armen; maar van geen enkelen jongen man liet zij zich eenige attentie welgevallen, en met verwondering sprak men soms in het dorp over de rijke dochter van boer Hendriks, die zoo menige goede partij kon doen, en maar niet wilde.

VIII.

Het was een mooie nazomer. In de kweekerij van den ouden Greeve, die zijn zaken meer en meer had uitgebreid, stond alles nog in bloei en beloofde een voordeelig jaar. Maar terwijl de natuur schitterde in haar volle pracht en het gezang der vogelen tot blijheid stemde, heerschte er stilte in de groen omrankte tuinmanswoning, waar moeder Greeve te sterven lag.

Haar man en jongste zoon bevonden zich in de kamer; één ontbrak er nog: Willem was nog niet gekomen, maar komen zou hij, en moeder zou de oogen niet sluiten alvorens zij haar jongen had gezien. Willem moest een groote reis maken, hij moest heel uit Frankrijk komen, waar hij door zijn patroon was heengezonden om tijdelijk het bestuur van een filiaal op zich te nemen.

Hij was tijdig gewaarschuwd omtrent deziekte zijner moeder en uit eigen beweging had hij zijn onmiddellijke overkomst bericht. In der haast had hij zijn toebereidselen gemaakt voor de reis; maar eenmaal in den trein kon hij zich den ernst van den toestand niet meer voorstellen; hij ging naar zijn moeder, die hem in jaren niet meer gezien had, die zoozeer naar hem verlangde, en er kwam een gevoel van groote blijheid over hem. Het wederzien zou haar goed doen; wat zou zij hem omhelzen, haar Willem, die in korte jaren een man geworden was, die zich van eenvoudigen boerenjongen had opgewerkt tot een mooie positie. Met zijn patroon had hij alles geregeld; na een dag oponthoud spoorde hij naar Brussel en van daar over Antwerpen naar de Hollandsche grens.

Met een krant bij zich hoopte hij de verveling te dooden van den eentonigen rit en met belangstelling zocht hij in het Belgische blad naar de schaarsche berichten uit Holland. Het nieuws uit Zuid-Afrika, de oorlogstelegrammen snel even doorgekeken, dan - kijk, hoe toevallig - 's avonds te voren was er te Vlissingen weer een schip binnengeloopen met uitgewezenen uit Transvaal. Vandaag ontscheepten ze, en misschien zou hij onderweg nog wel eenige van die stoere mannen zien, ongelukkige slachtoffers van een onrechtvaardigen oorlog.

Eindelijk Rozendaal, - het was verbazend druk aan het station, het wemelde van mannen met breedgerande hoeden, lange baarden, verbrande gezichten en sprekende een taal, die kinderlijk klonk in den mond van die forsche kerels. Het waren Boeren, spoorweg- en staatsbeambten uit de beide Republieken, die daags te voren waren aangekomen; er waren ook eenige vrouwen en kinderen onder hen, en ieders gelaat getuigde van lijden, ontbering en slechte behandeling aan boord van het Engelsch transportschip, dat hen had overgebracht.

Uit de douane-zaal gekomen zocht Willem Greeve zijn trein op en liep langs de waggons. Het was vol in den trein, maar eindelijk vond hij toch een coupé naar zijn zin; er waren slechts vier reizigers, naar hun uiterlijk te oordeelen, Transvalers. Zij waren in vroolijke stemming na het genot van goed eten en drinken, dat zij zoo lang hadden ontbeerd. Van hun mede-reiziger namen zij weinig notitie en Willem van zijn kant sprak niet met hen, want zonder iets te vragen hoorde hij voorloopig genoeg; gemakkelijk in de kussens geleund luisterde hij hun gesprekken af.

(Wordt vervolgd.)