De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 17

[p. 403]

Hoogvliegen.
Door
Joh. Toebosch.
(Vervolg en slot.)

III.

Juffrouw Johanna was niet weinig uit haar humeur geweest, toen ze bij haar tehuiskomst hoorde, dat de jonkheer het beloofde bezoek had gebracht, wat nog toenam, toen haar zuster haar met niet weinig leedvermaak vertelde, hoe hij haar blijkbaar het hof gemaakt had. Ze had dus haar laatste hoop gevestigd op het tweede bezoek; indien dan al de jonker voor haar verloren was, was misschien de ingenieur toch nog een goede partij. Intusschen heerschte er in het huis een koortsachtige drukte om de voorname bezoekers waardig te ontvangen; mevrouw reisde met haar beide dochters zelf naar de naburige stad om de noodige inkoopen te doen.

Zooals hij beloofd had, kwam jonkheer Van Dorenburg op den bepaalden dag terug. Hij begroette de Jansens als oude vrienden, en was daarbij bijzonder vriendelijk voor Nellie. Daarna stelde hij zijn vriend voor. Richtenbach was een flinke jonge man, met een beschaafd voorkomen en even als zijn voorname vriend een echte gentleman.

‘Ik ben het met mijn vriend geheel eens geworden,’ begon Van Dorenburg. ‘We hebben besloten om zelf van de vruchten zijner uitvinding te profiteeren, en dus een fabriek op te richten. We zullen de zaak zoo spoedig mogelijk aanpakken, want tijd is geld.’

‘Hebt ge al een compagnon gevonden?’ vroeg Jansen met de meeste belangstelling.

‘Daarvoor hebben we nog geen moeite gedaan. U begrijpt, we moeten eerst rijpelijk overleggen, tot wien ons te wenden, want de zaak dient zooveel mogelijk geheim te worden gehouden, en daarbij hebben we iemand noodig, die het geld binnen een paar dagen disponibel heeft.’

‘Zooals ik u reeds zei, wil ik gaarne compagnon zijn. Ik kan het geld desnoods terstond storten.’

‘Pardon,’ zei de ingenieur, ‘verplicht voor uw vriendelijk aanbod, maar we zouden alle lui, met wie wij samenwerken, tegen het hoofd stooten, indien wij thans aan u de voorkeur gaven in zulk een winstgevende zaak.’

‘Ik moet toegeven, mijn vriend heeft gelijk,’ bevestigde de jonkheer. ‘Maar,’ ging hij nadenkend voort, ‘ik heb al nagedacht tot wien ons te wenden, maar moet u bekennen, dat ik tot nu toe nog tot geen besluit gekomen ben. Ik zou niemand weten aan te wijzen, die binnen enkele dagen over zestig duizend gulden kan beschikken, en zou dus naar het buitenland dienen te reizen, maar dit vereischt te veel tijd, terwijl mijnheer Jansen ons terstond de vereischte som kan verschaffen.’

De ingenieur maakte nog eenige tegenwerpingen, die echter alle door den jonkheer weerlegd werden, zoodat hij ten slotte, zij het dan ook aarzelend, toegaf. Jansen, die door dien tegenstand natuurlijk in zijn voornemen gestijfd werd, zat als op heete kolen, doch nu de zaak beslist was, straalde zijn gelaat van genoegen.

Richtenbach haalde uit een portefeuille een groote opgevouwen plaat, waarop een stoom-machine was geteekend. Hij spreidde ze op de tafel uit en begon daarop den heer Jansen uitvoerig te verklaren, welke verbetering hij had uitgevonden. De gewezen bakker had nooit iets aan werktuigkunde gedaan, en begreep dan ook van de heele verklaring niets. Hij wilde dit evenwel niet laten merken en luisterde daarom met de grootste aandacht toe.

‘We zijn reeds bezig geweest over den aankoop van een stuk land om de fabriek op te richten,’ ging de ingenieur voort, een brief uit zijn portefeuille nemende en aan den heer Jansen overreikende. Het was een brief van een mijnheer Walters aan den heer Richtenbach, waarin de eerste aanbood een stuk land onderhands te verkoopen voor tien duizend gulden.

Op dit oogenblik kwam de bediende zeggen, dat het diner gereed was, waarop men aan tafel ging. De jonkheer kwam natuurlijk naast Nellie te zitten, terwijl de ingenieur zijn plaats naast Johanna kreeg. Van Dorenburg overlaadde zijn buurvrouw met complimenten, doch Richtenbach was zoo mogelijk nog oplettender jegens Johanna. Mijnheer en mevrouw Jansen deden zich te goed aan de talrijke gerechten, die opgediend werden, en zagen intusschen met welgevallen aan, hoe de beide heeren hun dochters het hof maakten.

Nadat het maal afgeloopen was bleef men gezellig zitten praten. De jonker en de ingenieur hadden naar het scheen veel gereisd en vertelden daarover op aangename wijze. Jonkheer Van Dorenburg sprak over de ondernemingen, waarin hij aandeelen had, terwijl Richtenbach onderhoudend wist te praten over de groote werken, die onder zijn opzicht waren uitgevoerd, zoodat mijnheer Jansen zich heimelijk de handen wreef over zijn verbintenis met zulke bekwame mannen. Van zelf kwam ook de nieuwe onderneming ter sprake en de jonkheer verklaarde, dat hij in het minst niet twijfelde, of deze zaak zou hun schatten opleveren.

De uren vlogen voorbij. De ingenieur was lange jaren op verschillende scholen geweest en vertelde anekdoten uit den studententijd, die allen hartelijk deden lachen. Zijn vriend deed voor hem niet onder en verhaalde grappige avonturen, die hij op zijn reizen beleefd had.

Jansen stelde voor, eens door den tuin te wandelen. Mevrouw klaagde over hoofdpijn, omdat ze wist, dat deze ziekte dikwijls door voorname dames wordt voorgewend om interessant te schijnen, en verklaarde in huis te willen blijven. Nellie wilde haar moeder gezelschap houden.

De drie heeren met Johanna traden dus den turn in. Voorop ging de ingenieur met zijn tafelbuurvrouw, daarop volgden Jansen met den jonkheer. Van Dorenburg scheen een geheele verandering ondergaan te hebben; zoo spraakzaam als hij straks was, zoo stil was hij thans: nauwelijks antwoordde hij op de opmerkingen van den ex-bakker. Het was duidelijk, dat hem iets op het hart lag. Bij een prieel gekomen, bleef hij plotseling staan. ‘Mijnheer, laten wij hier even gaan zitten, ik heb een gewichtige zaak met u te bespreken,’ zei hij.

‘Ik heb een zaak van het grootste gewicht met u te bespreken,’ begon hij opnieuw, toen de gewezen bakker aan zijn verzoek voldaan had, ‘een zaak, waar het geluk mijns levens van afhangt.’

Jansen luisterde met gespannen aandacht.

‘Tot heden ben ik vrijgezel gebleven,’ ging de jonkheer voort, ‘hoewel mijn familie mij herhaaldelijk heeft aangespoord in het huwelijk te treden, en mij menige schitterende partij is aangeboden; maar niet een voldeed mij. Ik wilde bij het kiezen mijner echtgenoote enkel de inspraak van mijn hart volgen, zonder te zien naar een adellijken titel of een schitterenden naam; zuivere liefde alleen moest mijn drijfveer zijn. En thans, mijnheer, heb ik de vrouw, die mij gelukkig maken kan, gevonden.’

Jansen's hart klopte bijna hoorbaar. Hij begreep, dat er iets gewichtigs komen moest.

‘Uw dochter Nellie heeft een diepen indruk op mij gemaakt,’ ging Van Dorenburg voort. ‘Vanaf het eerste oogenblik, dat ik haar zag, heb ik een innige genegenheid voor haar opgevat, en ik zou de gelukkigste mensch ter wereld zijn, indien ik haar de mijne mocht noemen. Daarom, mijnheer, verzoek ik u om de hand uwer dochter.’

De gewezen bakker had wel willen juichen; dan, hij begreep, dat het noodig was, zich te bedwingen. ‘Als het Nellie goed is, heb ik er niets tegen,’ zeide hij.

‘Dank u voor uw toestemming,’ zei Van Dorenburg, Jansen's hand met warmte drukkend. ‘Ik wilde allereerst met u spreken. Thans heb ik nog één verzoek, namelijk dat gij uw dochter met mijn hartewensch bekend maakt. Over een week verwacht ik u ten mijnent in Amsterdam; ik wil, dat uw dochter den tijd hebbe, rijpelijk over mijn verzoek na te denken. Geve de Hemel, dat gij een gunstig antwoord moogt meebrengen.’

‘Ik beloof u, dat ik een goed woord voor u doen zal als het noodig is. Houd dus maar goeden moed,’ zei Jansen, den aanstaanden schoonzoon beschermend op den schouder kloppend. ‘Maar kom, laten we nu in huis gaan.’

De beide heeren traden uit het prieel, juist op het oogenblik dat Richtenbach en Johanna uit een zijpad kwamen aanwandelen. Beiden waren in een druk gesprek gewikkeld, en bemerkten Jansen en Van Dorenburg eerst, toen dezen hen toeriepen. ‘Het zou me niet verwonderen, als ge uw beide dochters te gelijk zaagt vertrekken,’ zei de jonkheer glimlachend. ‘Mijn vriend is een nette man, een buitengewone knappe kop, die een mooie toekomst te gemoet gaat. Het zou me zeer aangenaam zijn, als we zwagers werden.’

Jansen stelde voor, eerst hun zaken af te handelen. Richtenbach verontschuldigde zich daarop bij Johanna, waarna de bakker hen in een overdadig gemeubileerd vertrek bracht, dat hij zijn kantoor noemde. Zijn aanstaande schoonzoon was toch bij de hand! In korten tijd had hij een stuk opgemaakt, dat geen notaris hem zou verbeteren, en dat alle voorwaarden van het compagnonschap klaar en duidelijk omschreef. Jansen had zich intusschen even verwijderd en kwam weldra terug met een pakje bankbiljetten, die hij op de tafel neertelde. Het door den jonkheer opgemaakte contract werd door de drie belanghebbenden geteekend, waarna Van Dorenburg het geld onverschillig opstreek en in zijn borstzak stak.

Een paar uren later vertrokken de beide bezoekers, tot aan het station door de familie Jansen vergezeld. Voorop wandelde Nellie met den jonkheer, daarna volgde Johanna met den ingenieur en eindelijk Jansen zelf met zijn vrouw, wier hoofdpijn thans geheel over was. Het echtpaar zag met innig genoegen, hoe druk de beide heeren het met hun dochters hadden en hoe de inwoners van Burgerwijk hier en daar aan hun vensters verschenen en, naar zij meenden, met afgunst en nijd hen voorbij zagen trekken. O, hoe zou die afgunst nog toenemen, wanneer ze binnen een paar dagen het groote nieuws zouden vernemen!

Aan het station werd hartelijk afscheid genomen. Van Dorenburg trok zijn aanstaanden schoonvader nog even ter zijde, en zeide met bewogen stem: ‘Dus over een week verwacht ik u te Amsterdam. Ik bid u nogmaals, doe een goed woord voor mij.’

IV.

Jansen was zooeven te Amsterdam uit den trein gestapt. Hij zag eenigen tijd rond in de meening, dat de jonker tegenwoordig zou zijn om hem af te halen, doch deze was niet te vinden.

‘Hij weet toch, dat ik met dezen trein kom,’ bromde Jansen, ‘me dunkt, hij had me wel kunnen afhalen.’

Teleurgesteld wandelde hij het station uit, doch toen hij buiten kwam, was de knorrige bui reeds geweken. Van Dorenburg was zeker door omstandigheden belet te komen, hij had het immers zoo druk. Kon hij niet, juist toen hij naar het station wilde, een bezoek hebben ontvangen, dat hij niet had kunnen voorzien en dat van dringenden aard was?

Jansen wist in de groote koopstad vrij goed den weg. Hij sloeg nog een blik van welge vallen op het sierlijke visitekaartje, dat de jonker had achtergelaten, en richtte zich toen naar het aangeduide adres, zich reeds bij voorbaat verheugende over de blijde tijding, die hij zijn aanstaanden schoonzoon ging brengen.

Nellie had natuurlijk terstond toegestemd in het aanzoek van Van Dorenburg. Intusschen had zij haar vader terdege voorgehouden, den jonker toch vooral te vertellen, hoe zij eerst na rijp beraad en lang aarzelen tot dien stap besloten had. Immers, zij wist uit de romans, dat een huwelijk altijd tegenstand

[p. 404]

moeilijke binnenvaart, naar de schilderij van heinrich hellhoff.

[p. 405]

huiswaartskeerende visschers, naar de schilderij van heinrich hellhoff.

[p. 406]

moet ondervinden, en daarbij, de jonker moest zich niet verbeelden, dat hij het was, die de familie een groote eer bewees.

De afgeloopen week was voor de Jansen's een tijd van geluk geweest. In Burgerwijk was reeds den volgenden morgen rondgebazuind, hoe de bakker met den jonker Van Dorenburg en een Duitsch ingenieur een groote fabriek ging oprichten, hoe de jonker met Nellie binnenkort zou trouwen, en hoe het huwelijk tusschen den ingenieur en Johanna ook al zoo goed als beklonken was. In het eerst geloofde niemand aan zulk nieuws, maar men moest het wel aannemen, toen Jansen zelf het overal vertelde. In het dorp werd over niets gesproken dan over dien verbazenden vooruitgang, en de geheele familie verheugde zich van ganscher harte over al de afgunst, die daardoor gewekt werd. Wat zouden de Burgerwijkers opkijken, als over een paar weken de bruiloft - misschien de beide bruiloften te gelijk - plaats had, want natuurlijk zou men bij die gelegenheid een pracht ten toon spreiden, als in het dorp nog nooit gezien was.

Jansen was zoo opgeblazen geworden, dat hij bijna geen mensch meer groette. Uren kon hij zich bezig houden met het bouwen van luchtkasteelen. Natuurlijk zou hij zorgen, ook aandeelen te krijgen in de andere ondernemingen van zijn compagnons en schoonzoons. Met de hulp van twee zulke ondernemende mannen kon het niet anders, of hij werd een der grootste industrieelen van het land; de nieuwe uitvindingen zouden bekroond worden op alle tentoonstellingen en de ‘firma Jansen, Van Dorenburg en Richtenbach’ zou een Europeeschen naam krijgen. Zijn vrouw praatte er reeds van, uit Burgerwijk te vertrekken. Na de voorname verbintenissen hunner dochters zouden immers de eerste kringen der hoofdstad voor hen geopend zijn, en dan kon men zich natuurlijk niet meer afgeven met de dorpsautoriteiten.

Nellie triomfeerde; haar stoutste verwachtingen waren overtroffen. Bijna kon ze aan zooveel geluk niet gelooven. Tot voor een paar weken was er nooit, ondanks alle lokmiddelen, aanzoek om haar hand gedaan, en thans een jonkheer, die verklaarde, dat zij alleen hem gelukkig kon maken, die haar verkoos boven de schitterendste partijen des lands. Wat Johanna betrof, ook haar bezielde een blijde hoop, er viel immers niet aan te twijfelen, of binnenkort zou Richtenbach haar zijn liefde verklaren. Wel benijdde ze haar zuster, dat de jonker haar de voorkeur geschonken had; maar toch, een ingenieur, dat was een partij, om alle dames uit Burgerwijk jaloersch te maken.

Er was evenwel een enkel wolkje aan dezen hemel van geluk verschenen. Kee had andermaal een lang onderhoud met de meid van den notaris gehad, en deed daarvan thuis verslag. Een broer van mijnheer, die dokter te Amsterdam was, was over geweest, en had den notaris verzekerd, dat er in die stad geen jonkheer Van Dorenburg woonde.

De Jansen's kregen op het vernemen van dit bericht een gevoel, alsof al hun luchtkasteelen in puin stortten. De bakker werd doodsbleek bij de gedachte aan de som, die hij gestort had. Doch dit duurde slechts een oogenblik. ‘Wat de lui toch afgunstig zijn!’ riep hij met een spottenden lach, ‘me dunkt, de notaris moet wel barsten van nijd, als we een paar weken verder zijn.’

Jansen was bij het huis, dat hij zocht, aangekomen. Hij belde aan, en beschouwde, terwijl hij wachten moest, met welgevallen het groote, deftige gebouw, dat weldra een tweede tehuis voor hem zijn zou. Na eenige oogenblikken deed hem een bejaarde dienstbode open.

‘Is de jonkheer Van Dorenburg tehuis?’

‘Jonkheer Van Dorenburg,’ antwoordde de meid, ‘die woont hier niet. U is zeker verkeerd, mijnheer.’

‘Woont hier niet,’ herhaalde de bakker verwonderd. Hij zag nog eens op zijn kaartje; jawel, het was hier toch de straat, en ook hetzelfde nummer. ‘Woont hij hier dan in de buurt?’ vroeg hij haastig.

‘Ook niet. In de heele straat woont geen jonker Van Dorenburg,’ verzekerde de dienstbode; daarop maakte zij aan verder gesprek een einde door de deur te sluiten en liet Jansen alleen.

Jansen stond eenigen tijd als versteend. Dus de jonker woonde hier niet, en onmiddellijk kwam hem voor den geest, wat de notaris en diens broer gezegd hadden. Maar nog kon hij niet gelooven, bedrogen te zijn. Kon de jonker niet in een andere straat wonen? Misschien had hij vroeger hier gewoond en was het kaartje nog uit dien tijd afkomstig en bij vergissing afgegeven. Als een drenkeling klampte hij zich aan deze laatste hoop vast.

Hij ging een groot café binnen, bestelde een flesch wijn en vroeg het adresboek. Met zenuwachtige haast zocht hij in de lange rij namen, tevergeefs, de naam Van Dorenburg was niet te vinden.

Een namelooze angst greep hem aan. Hij was bedrogen, er viel bijna niet meer aan te twijfelen. Plotseling sprong hij op, en ijlde de straat op naar het dichtst aanwezige commissariaat van politie.

De commissaris liet hem alles vertellen, en zag hem daarna medelijdend aan. ‘Het spijt mij, mijnheer, u te moeten zeggen, dat gij het slachtoffer van een paar bedriegers geworden zijt,’ zei hij daarop. ‘Er zijn hier voor een paar weken in een der voornaamste hotels twee personen gelogeerd geweest, van wie de een zich jonker Van Dorenburg noemde, en de ander zich uitgaf voor een Duitsch ingenieur. Voor vijf dagen zijn beiden vertrokken, na in de stad verschillende personen opgelicht te hebben.’

Het was Jansen, alsof hem de grond onder zijn voeten wegzonk. ‘Ik ben bedrogen, schandelijk bedrogen!’ schreeuwde hij opspringend. ‘O, die schurken, die bedriegers, met hun mooie praatjes! Maar ze moeten gevonden worden, ik geef een groote belooning aan hem, die ze vindt.’

De commissaris haalde de schouders op. ‘U begrijpt, mijnheer,’ zei hij, ‘dat de politie terstond alle pogingen in het werk heeft gesteld om hen op te sporen, maar ik vrees, dat alle moeite vergeefsch zal zijn. We hebben met een paar geslepen schurken te doen. Waarschijnlijk zijn zij met hun buit aan boord van een stoomboot gegaan en op het oogenblik in veiligheid.’

Hoe Jansen buiten het bureau gekomen was, wist hij niet. Met wankelende schreden, als een dronkeman, liep hij over de straat, de voorbijgangers keken hem verbaasd na, maar hij zag het niet, hij dacht slechts aan de mooie plannen, die hij voor korten tijd koesterde, en waaraan nu met één slag de bodem was ingeslagen. Het ongeluk, dat hem getroffen had, stond hem in zijn volle grootte voor den geest. Zestig duizend gulden verloren; het compagnonschap, dat hem rijk en groot moest maken, de schitterende huwelijken zijner dochters, alles verdwenen, alles weg! En wat zou men in Burgerwijk zeggen, zou men hem, zijn vrouw en dochters niet bespotten bovendien; ze waren immers zoo trotsch geweest in de dagen, toen alles hun toelachte. Het was om krankzinnig te worden.

Lang liep Jansen voort, zonder zich bewust te zijn, waar hij zich bevond. Toevallig kwam hij eindelijk terecht bij het station. Met welke geheel andere gedachten had hij het voor een paar uren verlaten; die paar uren waren voor hem noodlottig geweest. ‘Hoogmoed komt voor den val’; die woorden waren door den waardigen zieleherder den vorigen Zondag op den kansel uitgesproken en toegelicht. Zonderling, dat ze hem thans voor den geest kwamen!

Een trern stond gereed tot vertrek, en Jansen haastte zich, van die gelegenheid gebruik te maken, om de stad, waar hij zoo bitter teleurgesteld was, te verlaten. Gelukkig vond hij een ledigen coupé, waarin hij zich geheel aan zijn gedachten kon overgeven.

In Burgerwijk had men Jansen nog niet thuis verwacht. Mevrouw en de beide dochters vermeiden zich in de schoonste droomen, toen de heer des huizes binnentrad en met enkele woorden haar illusies deed verdwijnen.

Zestig duizend gulden was zelfs voor een man als Jansen een zwaar verlies, hoewel zijn fortuin nog altijd voldoende was, om er op flinken voet van te blijven leven. In Burgerwijk konden de Jansen's het na het gebeurde niet langer uithouden; het scheen hun, dat ieder hen bespotte en uitlachte. Toen zich dan ook de gelegenheid voordeed, hun huis vrij voordeelig te verkoopen, maakte Jansen daarvan gebruik en vestigde zich met zijn gezin op een afgelegen plaatsje.

Een goede zijde heeft het gebeurde echter gehad. Jansen en zijn vrouw hebben ingezien, hoe verkeerd hun zucht geweest was, om zich ver boven hun stand te willen verheffen, en hoe er niets gaat boven tevredenheid met zijn lot. De bakker is in zijn nieuwe woonplaats heel populair en na verloop van tijd zelfs raadslid en kerkmeester geworden.

Wat Nellie en Johanna betreft, ze beginnen zoetjesaan in te zien, dat het getij voor haar verloopen is.