De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 17

[p. 398]

Hoogvliegen.
Door
Joh. Toebosch.

I.

De trein stond gereed tot vertrek. Een vrij bejaard, zwaarlijvig heer wandelde langs de waggons, en stapte eindelijk in een ledigen coupé, waar hij zich behaaglijk op een der met kussens bedekte banken neervlijde. Elke menschenkenner moest terstond inzien, dat hij hier een parvenu voor zich had. Op zijn welgedaan gelaat lag een volkomen zelfvoldaanheid en een hooge dunk van zijn persoon te lezen. Zijn kleeren waren van het duurste laken, op het vest bengelde een zware gouden horlogeketting, op den vuurrooden zijden das schitterde een kostbare doekspeld.

De stoomfluit had haar schel gefluit doen hooren, en de trein zette zich reeds in beweging, toen het portier werd opengerukt en een nieuwe reiziger haastig binnentrad. Het was een knappe jongeman, met een gedistingeerd voorkomen. Na een lichten groet nam hij plaats en veegde met zijn geparfumeerden zakdoek het zweet van zijn gelaat, terwijl de trein het station uitreed.

‘Warm weer vandaag, mijnheer.’

‘Fameus,’ antwoordde de bejaarde heer, op een toon van gezag,

‘Een vruchtbare streek hier,’ zei de jongeman, na eenige minuten, terwijl hij naar buiten keek, waar zich, zoo ver het oog reikte, heerlijke weiden uitstrekten, waarop ontelbare runderen graasden.

‘Ik vind ze erg eentonig,’ was het minachtende antwoord.

‘Och, voor de afwisseling zie ik ze graag. Ik reis bijna altijd, mijnheer. Ik ben pas een paar dagen terug van een uitstapje door de Rijnstreek. Verleden jaar bezocht ik Italië, een heerlijk land, een paradijs. Het is daar prachtig, majestueus, maar nergens vindt men de malsche weiden van ons vaderland.’

De oude heer begon niet weinig achting te gevoelen voor zijn reisgenoot, die zooveel van de wereld gezien had. Hij haalde een prachtigen sigarenkoker voor den dag, en bood hem een sigaar aan.

Het gesprek werd nu weldra zeer geanimeerd en het duurde niet lang, of de heeren stelden zich aan elkander voor.

‘Mijn naam is Jansen uit Burgerwijk.’

‘Jonkheer van Dorenburg van Amsterdam.’

‘Zooals ik zei, ben ik bijna altijd op reis,’ hervatte de jonkheer, ‘soms voor mijn pleizier, maar meestal voor zaken. Mijn familie is daar wel op tegen, en zou mij liever in een rijksbetrekking geplaatst zien, maar ik wil dat niet. Ik ga uit van het beginsel, dat arbeid adelt, en heb meer respect voor een knappen werkman, dan voor menig hooggeplaatst beambte, die eigenlijk niets uitvoert. Ik ben van meening, dat we moeten werken voor het algemeen welzijn, en dat de adel daartoe het voorbeeld moet geven.’

Mijnheer Jansen haastte zich zijn instemming met deze meening te betuigen. ‘Is u handelsman?’ vroeg hij, den jongeman met bewondering aanziende.

‘Pardon, ik houd mij meer met industrie, bergbouw en landbouw bezig. Zoo zijn er in Duitschland uitgestrekte heidestreken naar een nieuwe, door mij uitgevonden methode ontgonnen. Ik hoop die methode ook hier ingang te doen vinden, ofschoon mijn moeite tot heden vergeefsch is geweest; de Hollanders zijn te zeer aan den ouden sleur gehecht, ze willen van al wat nieuw is niet licht weten. Verder heb ik mij toegelegd op werktuigkunde. Ik streef er naar de thans bestaande machines te verbeteren, en werk daartoe samen met de voornaamste ingenieurs van Duitschland, waar men in dat vak veel verder gevorderd is dan hier. - Is u misschien handelsman, mijnheer?’

‘Dat is te zeggen, ik ben het geweest. Tegenwoordig ben ik rentenier. Ik heb met mijn zaken zooveel verdiend, dat ik thans rijk van mijn geld kan leven,’ antwoordde de ander.

‘U hebt gelijk, mijnheer, na een leven van arbeid is het zoet rusten.’

De trein was dicht bij Burgerwijk genaderd. ‘Binnen een week kom ik hier weer langs,’ zei de jonkheer. ‘Ik zal dan zoo vrij zijn u eens te komen opzoeken.’

‘O, met alle genoegen, jonker, ik reken er zeker op,’ riep de heer Jansen uit, die om deze gunst te verkrijgen, wel had willen knielen.

Op dit oogenblik stopte de trein aan het station Burgerwijk. De jonkheer hielp zijn reisgenoot bij het uitstappen, en drukte hem hartelijk de hand, terwijl de heer Jansen hem nog eens luid toeriep, zoodat de stationschef het hooren moest: ‘Dus binnenkort komt u me opzoeken, jonker!’

Mijnheer Jansen was eigenlijk bakker van beroep. Te Rotterdam had hij eerst een zeer klein zaakje gehad, doch door spaarzaamheid en vlijt was hij zóó vooruitgekomen, dat hij een der best beklante bakkerijen van Rotterdam kreeg en enorm geld verdiende. Naarmate hij rijker werd, werd de familie Jansen ook hoogmoediger, en begon meer en meer te vinden, dat het voor lieden van hun vermogen niet langer paste in den winkel te staan, zoodat de bakker eindelijk zijn zaak op zeer voordeelige wijze verkocht, en verder op zijn lauweren ging rusten. In Rotterdam blijven kon men niet, want de voorname lui toonden nu juist niet veel lust, de Jansen's, al waren ze dan ook rijk geworden, in hun kringen te ontvangen, en om met lui van hun soort om te gaan, daartoe rekenden zij zich te hoog. Daarom had de bakker ook met beide handen toegegrepen, toen hem de gelegenheid geboden werd, te Burgerwijk een prachtig burgerhuis met uitgestrekten tuin te koopen.

De familie Jansen dacht niet anders, dan dat ze in het dorp de gevierde personen zouden zijn, doch dit viel bitter tegen. De weinige notabelen hadden gauw genoeg van hun gemaakte deftigheid en de burgers mochten hen niet lijden om hun verwaandheid en aanmatiging, en het eeuwig bluffen op hun rijkdom.

Jansen had twee dochters, die intusschen al mooi oud begonnen te worden. Juffrouw Johanna - vroeger heette ze Jans - was twee en dertig, haar zuster Nellie - eertijds Piet genoemd - drie jaar ouder, zonder dat er tot nog toe om een van beiden aanzoek was gedaan.

‘Binnenkort hebben we deftig bezoek te wachten,’ zei mijnheer Jansen, toen hij nauwelijks binnen was. ‘Raad eens van wien.’

‘Dat kunnen we niet raden, toe, zeg het maar,’ klonk het koor van moeder en dochters.

‘Van jonkheer Van Dorenburg uit Amsterdam,’ antwoordde de heer des huizes met bijzonderen klemtoon op het woordje jonkheer, en begon toen uitvoerig aan het ademloos luisterende drietal te verhalen, op welke wijze hij met den deftigen reiziger had kennis gemaakt.

Jansen kon niet uitgeroepen komen over de vriendelijkheid van den voornamen kennis, en mama en de dochters sloegen de handen in elkaar over zooveel flinkheid van karakter. Dat was een ander man, dan de nietige dorpsaristocratie. Natuurlijk zou men hem deftig ontvangen, en dan kon het onmogelijk uitblijven, of men moest hem een tegenbezoek brengen. Zoo zou de vriendschap steeds inniger worden en 't niet lang duren, of de familie zou toegang verkrijgen tot de hoogste kringen.

De jonge dames gingen nog verder met haar gedachten. Als die jonkheer, zooals papa vertelde, zoo amicaal, zoo heelemaal niet trotsch was, als hij zulke geprononceerde begrippen had, zou hij dan wel opzien tegen een huwelijk met de dochter van een burgerman? Zij waren immers beiden een goede partij. Waren ze niet op een voorname kostschool geweest, konden ze niet prachtig pianospelen? En daarbij, geld hadden ze immers genoeg, meer dan menige dame met een adellijken naam.

II.

Reeds een week was sedert de boven verhaalde ontmoeting verloopen en nog had de familie Jansen niets van den jonkheer Vernomen. Met welke spanning ook elke post verwacht werd, geen brief van den verwachten gast. In het dorp was intusschen al rondgebazuind, welke deftige kennis de gewezen bakker gemaakt had, en dit gaf natuurlijk stof tot menig gesprek.

Op zekeren dag ontmoette de meid van den heer Jansen bij den slager de dienstbode van den notaris.

‘Zeg eens, Kee,’ zei die van den notaris, ‘heet die meneer, die ze bij jelui verwachten, niet jonkheer Van Dorenburg?’

‘Ja.’

‘Nu, de notaris heeft gezegd, dat hij al het adellijk volk van Amsterdam kent, maar nooit van een jonkheer Van Dorenburg gehoord heeft.’

‘Wel mensch, wat je zegt.’

De beide dienstboden wisselden nog een kwartier lang van gedachten over de familie Jansen, alvorens elk haars weegs ging. Natuurlijk vertelde Kee thuis het nieuws, dat ze gehoord had, hetgeen in de eerste oogenblikken niet weinig bekommering verwekte. Nellie was de eerste die sprak. ‘Och, kom, het is immers niets dan afgunst.’

‘Ja, niets dan afgunst,’ echode Johanna.

Vader en moeder waren het hiermee natuurlijk eens, terwijl ze hartelijk wenschten, dat de komst van den jonkheer aan alle bezorgdheid voor goed een einde mocht maken.

Intusschen verliepen weer verscheidene dagen en nog altijd geen bericht. In Burgerwijk maakten men zich algemeen vroolijk, en nu en dan werd Jansen met een onnoozel gezicht gevraagd, of die jonkheer al bij hem geweest was. De familie bleef echter nog altijd hopen, ofschoon de hoop steeds flauwer werd. In huis vielen nu en dan minder aangename tooneeltjes voor, en moest de heer des huizes menigen steek op zijn lichtgeloovigheid ontvangen.

Bijna waren drie weken verloopen en juffrouw Johanna was voor een paar dagen op reis gegaan, welke reis ze al dien tijd had uitgesteld, uit vrees den jonkheer te zullen missen. Thans was de kans immers toch verkeken; wat zou ze dus langer wachten. En zie, daar bracht de post een klein sierlijk briefje, het bericht behelzende, dat de jonkheer den volgenden dag overkwam. Tevens verontschuldigde hij zich, dat hij de familie zoo lang had laten wachten, daar dringende zaken hem belet hadden zijn belotte eer te vervullen.

Den volgenden dag zaten mijnheer en mevrouw met Nellie reeds vroeg op den uitkijk. Eindelijk op den middag kwam de lang verwachte aanwandelen, en werd eenige minuten later door den knecht in de kamer gebracht, waar hij met zooveel spanning verbeid werd.

De jonkheer schudde den heer Jansen als een ouden kennis hartelijk de hand, en groette ongedwongen mevrouw en haar dochter.

‘Op de eerste plaats moet ik verschooning vragen, dat ik u zoo lang heb laten wachten,’ zei hij, ‘maar ik kon het waarlijk niet helpen. Toen ik pas in Amsterdam was ontving ik een brief van den directeur eener ijzermijn in Saksen, waarvan ik een der voornaamste aandeelhouders ben.’

‘Hebt u ook al een ijzermijn?’ viel mevrouw hem in de rede.

‘Zeker, mevrouw, ik leg me toe op de voornaamste takken van nijverheid. De zaak, waarover men mij schreef, was van dien aard, dat ze moeielijk schriftelijk op te lossen was. Daarom besloot ik er zelf heen te reizen. De kwestie heeft me echter langer opgehouden dan ik gedacht had.’

De Jansen's wisselden een blik van bewondering over zooveel ondernemingsgeest.

Eenige oogenblikken later kwam de meid binnen met een flesch wijn en eenige glazen, waarop de heer Jansen voorstelde eens op de kennismaking te klinken.

‘Hoe vindt u dien wijn, jonker?’ vroeg mevrouw.

‘Delicieus, mevrouw.’

‘Nu ja, hij kost ook een hoop geld. Ik zei tegen den reiziger: 't komt er niet op aan wat hij kost, als hij maar goed is. Wat zou men

[p. 399]

ook slecht spul drinken, als men het betalen kan?’

Hier ontving mevrouw onder de tafel een gevoeligen schop van haar beminnelijke dochter, als een wenk om stil te zwijgen. Waren dat nu manieren voor lui van hun stand? Het kwam er bij mama toch maar altijd uit, dat ze jaren achter de toonbank gestaan had.

‘Het spijt mij, dat ik over een paar uren weg moet,’ zei Van Dorenburg, ‘maar ik moet van avond noodzakelijk in Den Haag zijn. Ik heb een samenkomst met een vriend, den heer Richtenbach uit Leipzig, een bekwaam ingenieur, die tegenwoordig in Holland vertoeft. Over een paar dagen kom ik u weer opzoeken, en breng dan, als ge er niets op tegen hebt, mijn vriend mee.’

‘Wel zeker, dat zal ons zeer aangenaam zijn,’ haastte Jansen zich te verzekeren.

‘Die Richtenbach is een buitengewoon knappe man. Hij schreef me, dat hij een belangrijke verbetering aan de stoommachines heeft uitgevonden, waarvan ik kolossaal voordeel verwacht. Hij kon zijn uitvinding voor een groote som verkoopen, maar ik heb hem den raad gegeven, ze liever zelf te exploiteeren.’

‘Wel zeker, dat dunkt me ook,’ zei Jansen.

‘Wij richten dan samen de zaak op,’ ging de jonker voort. ‘Hij heeft zijn knappen kop, ik de fondsen. Ik bereken, dat we zoowat een ton noodig hebben. Ongelukkig tref ik het op het oogenblik niet te best; ik heb groote sommen in mijn verschillende ondernemingen steken, die ik natuurlijk niet los kan maken, zoodat ik niet meer dan veertig duizend gulden tot mijn beschikking heb. Daarom dienen wij een derden compagnon te hebben, die de rest kan bijdragen.’

‘Indien de zaak winstgevend is, zooals u zegt, zou ik heel graag compagnon willen worden,’ zei Jansen.

‘Zoo,’ zei de jonkheer onverschillig. ‘Nu, we kunnen daar wel eens over spreken als mijn vriend er bij is. Maar kom, laten we nu de zaken eens rusten en over iets anders spreken.’

Jonker Van Dorenburg sprak over zijn reizen en vertelde van de merkwaardigheden, die hij daar gezien had. Hij deed dit zoo boeiend, dat zijn toehoorders niet moede zouden geworden zijn, indien ze uren naar hem hadden moeten luisteren. Nellie stelde nu en dan een vraag, waarop hij dan allerbeleefdelijkst en met blijkbaar welgevallen antwoordde.

De jonker stond na een paar uren, die ras vervlogen waren, op, beloofde nogmaals stellig, dat hij binnenkort terugkwam, en verzekerde dat hij aangename uren had doorgebracht, waarbij hij een veelbeteekenenden blik op Nellie wierp. Toen hij eindelijk na een hartelijk afscheid vertrokken was, waren alle drie onuitputtelijk in hun lof over den edelman.

Vooral juffrouw Nellie was den geheelen avond in haar gedachten met den bezoeker bezig. Zeker, er viel niet aan te twijfelen, de jonker had vanaf het eerste oogenblik, dat hij haar zag, genegenheid voor haar opgevat. Met welke teedere blikken had hij haar aangezien, hoe hartelijk haar bij zijn vertrek de hand gedrukt. Hoe zegende zij nu het lot, dat haar zuster zoo juist op tijd op reis gestuurd had, om alle concurrentie te voorkomen. Welk een afgunst zou er in het dorp ontstaan, als de tijding van haar verloving met den jonkheer zou komen. De dochter van den burgemeester was verloofd met een dokter, en wat was een dokter, vergeleken met iemand als jonkheer Van Dorenburg!

Wat Jansen betreft, zijn gedachten waren met geheel andere ontwerpen bezig. Hij dacht aan niets anders, dan aan de ondernemende plannen van den jonker, en was vast besloten, zijn aanbod, om de zestig duizend gulden te storten, ook te houden. Welk een eer voor hem, compagnon te zijn van twee zulke ondernemende mannen; ‘firma Van Dorenburg, Richtenbach en Jansen,’ voorwaar het klonk niet onaardig. Sinds hij zijn bakkerij van de hand gedaan had, had hij wel is waar geen zaken meer gedaan, maar waarom zou hij niet opnieuw beginnen, nu hem het vooruitzicht op zulke schitterende winsten geboden werd? Waarom zou hij het geld in zijn brandkast laten liggen of zich met een paar procent tevreden stellen, als hij het minstens verdubbelen kon?

(Wordt vervolgd.)