De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 17

Maar een Zigeunermeisje.
Door Henri Crooswijk.

I.

Het was kermis in het dorp. Voor een lage tent, waarop met groote roode letters de woorden stonden:

Grosser Circus,
Wilhelm Sinkska,

heerschte groote drukte. Een menigte toeschouwers, boeren en boerinnen, luisterden met gespannen aandacht naar den bonten hansworst, die in gebrekkig Hollandsch verkondigde, wat er zooal in den grooten circus te zien was, en het volk tot binnentreden uitnoodigde, ‘om zich te overtuigen, dat het geen bluf of grootsprekerij was, maar een eerlijke en nette en soliede boel.’

Terwijl vóór de tent alles vroolijkheid en uitgelatenheid was, terwijl daar allen lachten met de grappen van den potsierlijken clown, was binnen in de tent, in een klein vertrek, door een voorhangsel afgescheiden van de overige ruimte voor het publiek, niets dan droefheid en smart. De menschen buiten, die schertsten en lachten, vermoedden niet, dat binnen alles treurigheid en leed was.... Daar zat een vrouw moedeloos op een stoel, met bleeke, uitgeteerde wangen, met doffe, diepliggende oogen. De dood had haar reeds geteekend. Zij was de vrouw van den kunstenmaker. Een meisje van achttien jaar lag voor haar geknield, de handen op den schoot, de oogen op de arme vrouw gericht, waarin tranen glinsterden. Zij hoorde buiten het gelach en gejuich der menigte; het klonk als bittere spot met haar verdriet.

‘Moeder,’ zei het meisje, ‘lieve moeder...’

Meer kon zij er niet uitbrengen, zij brak in tranen uit.

De moeder streek met haar witte hand over de mooie, lange lokken van haar kind.

‘Ween niet, Siska, ween niet,’ zei ze met zwakke stem, ‘ik gevoel mij vandaag beter, kind, ik zal dadelijk probeeren of ik kan optreden....’

‘Dat wil ik niet hebben, moeder,’ riep het meisje opgewonden, ‘dat zou uw dood zijn...’

‘Ik voel mij sterk, kind, het moet, je vader heeft mij van morgen nog bevolen....’

‘Dan zal ik vader zeggen, dat het uw dood zou zijn, ik zal hem smeeken, bidden, ik zal mij voor al dat volk, dat ons aangaapt, voor hem op de knieën werpen....’

‘Doe dat niet, kind, je vader is niet te vermurwen, ik zal hem gehoorzamen....’

Het voorhangsel der tent werd ter zijde geduwd en de kunstenmaker in zijn bonte kleeding trad binnen. Hij wierp een misnoegden blik op beide vrouwen, toen hij merkte dat ze geweend hadden.

‘Siska,’ wendde hij zich tot het meisje, ‘Siska, ga gauw voor de tent en laat het volk binnen.... Misschien bezit gij meer aantrekkingskracht dan ik; ik heb me heesch geschreeuwd, het boerenvolk gaapt me dan aan, maar blijft buiten staan.... Vooruit nu, eer het volk naar een andere tent loopt....’

‘Ja, vader, ik ga, maar beloof mij eerst, dat moeder vandaag niet behoeft op te treden, ze is zoo zwak; het zou haar dood zijn....’

‘Kletspraat,.... ga heen, zeg ik je!’

Het meisje wierp zich voor den hardvochtigen vader op de knieën en smeekte met aandrang, dat hij toch medelijden zou hebben met haar arme, ziekelijke moeder; maar de man was niet te vermurwen. En toen zij aanhield en de beenen haars vaders omklemde en roerend bad, dat hij haar zou sparen, toen stiet de ruwe man haar wreed van zich af.

‘Ga,’ zei hij gebiedend, en zijn toornig oog fonkelde, ‘ga, of ik bega een ongeluk aan je.’

Het arme meisje ging op de tribune voor de tent, nadat zij een laatsten, liefdevollen blik op haar moeder geworpen had. Thans stond zij voor het juichende volk, dat schertste en lachte, terwijl zij de tranen in de oogen had. Weldra herstelde zij zich echter, zij trachtte ook te lachen en te schertsen en noodigde het volk tot binnentreden uit. De een volgde den ander en langzaam kwam de kleine tent vol.

De voorstelling begon. De kunstenmaker toonde de kracht zijner handen, door een tafeltje daartusschen vast te houden, waarop telkens een zwaarder gewicht werd gezet. Daarna verrichtte hij nog verscheidene krachttoeren, toen eindelijk op zijn geroep zijn vrouw verscheen, die wankelend de tribune betrad.

Haar toeren oogstten overal den meesten bijval van het publiek in, zij moest steeds zijn werk bekronen.

De arme vrouw verzamelde al haar krachten. Zij besteeg een trapje; van het eene eind der tent naar het andere was een koord gespannen; daarop moest zij haar vaardigheid toonen. Zij deed het, maar haar voeten misten dien avond de vastheid van anders; zij moest nu de grootste oplettendheid aan den dag leggen om het evenwicht te bewaren....

Eensklaps weerklonk een hartverscheurende gil door de tent, geslaakt door de dochter van den kunstenmaker, die haar moeder met kloppend hart en starre oogen gadesloeg. De vrouw op het koord verloor het evenwicht en viel naar beneden, met het hoofd op den scherpen kant van een bank. Er ontstond een vreeselijke opschudding onder het publiek, allen meenden, dat de ongelukkige vrouw dood was gevallen. Zij gaf ook geen teeken van leven meer, toen haar dochter haar in de armen nam, haar bij heur naam riep en haar hartstochtelijk kuste.

Een dame, die met een jongetje van een jaar of vijf in de voorste rij had gezeten, snelde toe, ondersteunde het hoofd der ongelukkige vrouw, nam uit haar zak een fleschje eau de Cologne en bevochtigde haar voorhoofd. De arme vrouw opende nog eenmaal haar oogen.

‘Siska!’ fluisterde zij.

[p. 391]

‘Moeder, moeder!’ kreet het rampzalige meisje, ‘o, moeder, o, moeder!’

‘Arm kind,’ mompelde de medelijdende dame, die het hoofd der stervende ondersteunde, ‘arm kind.’

‘Siska,’ hernam de moeder, ‘ik sterf, bid voor mij.’

De vrouw van den kunstenmaker had opgehouden te leven....

Met somber gelaat had deze op een afstand het tooneel aangezien; geen spier vertrok zich op zijn gezicht.

Op dit oogenblik trad de dokter de tent binnen, gevolgd door een bejaarden priester met witte haren.

De geneesheer voelde de vrouw den pols, hij sloeg niet meer. De dokter schudde het hoofd. ‘Dood,’ zei hij.

De priester maakte een kruis over het lijk en bad: ‘Heer, laat haar ziel in vrede rusten.’

‘Moeder had gisteren reeds om een priester gevraagd,’ zei het meisje zacht tot den pastoor, ‘maar vader wilde het niet hebben....’

‘God zal haar goeden wil niet onbeloond gelaten hebben,’ antwoordde de priester.

Nauwelijks hadden de dokter en de pastoor de tent verlaten, toen twee maréchaussees binnentraden. De kunstenmaker verbleekte toen hij hen zag, toch hield hij zich goed en ging hen tegen.

‘Wat is er van uw dienst?’ vroeg hij onverschillig.

‘Heet ge Wilhelm Sinkska?’

‘Ja, wat wilt gij van mij?’

‘Wij hebben bevel ontvangen u te arresteeren.’

‘Zoo? En waarom?’ De kunstenmaker trachtte zoo onverschillig mogelijk te spreken, maar het ging hem toch niet goed af. Hij was nog bleeker geworden dan hij was, en zijn stem beefde.

‘Gij wordt van diefstal beschuldigd,’ hernam de brigadier der maréchaussee.

‘Dat is gelogen, ik weet van niets.... Ik heb niets gestolen....’

‘Best mogelijk.... Volg ons daarom naar den burgemeester; als gij niet schuldig zijt, zal men u loslaten....’

‘Ik ga niet mee,’ verklaarde de kunstenmaker beslist. ‘Ik weet van niets en gij hebt het recht niet mij gevangen te nemen.’

‘Indien gij niet gewillig meegaat, moeten wij geweld gebruiken. Volg ons dus gedwee...’

‘En ik zeg je, dat ik niet meega, en de eerste, die mij durft naderen....’ Hij hief dreigend een zwaar gewicht in de hoogte.

Er volgde nu een korte worsteling, na twee minuten was de kunstenmaker stevig geboeid en werd uit de tent geleid.

Slechts drie personen waren bij dit tooneel tegenwoordig geweest: de medelijdende dame, die nog steeds bij het lijk zat, haar jongetje, dat met angst de worsteling had gadegeslagen, en het arme meisje, de dochter van den kunstenmaker. Deze had echter niets van het voorgevallene gehoord of gezien, zij lag bewusteloos in de armen der dame. Deze wiesch haar bleek gelaat met eau de Cologne. Langzaam kwam nu het meisje bij.... De dame vertelde haar wat er zoo juist was voorgevallen, dat haar vader als een misdadiger was weggevoerd....

‘O, God,’ zuchtte het meisje, ‘ook dat nog!.... Thans ben ik geheel alleen op de wereld...’

De dame had medelijden met het arme meisje; zij keek haar lang aan, de bleekheid harer wangen verhoogde nog haar schoonheid, maar uit haar oogen sprak namelooze smart.

‘Arm kind,’ zei de dame medelijdend.... ‘Hier kunt gij van nacht onmogelijk blijven. Ga met mij mee, ik zal voor u zorgen....’

Zij nam het meisje bij den arm en verliet de tent.

II.

Een weinig buiten het dorp aan den grooten steenweg lag de kleine villa Rozenoord, omringd door hooge pijnboomen. Hier woonde de notaris Van Zon. Op den avond van het ongeluk op de kermis zaten mijnheer en mevrouw in de helder verlichte kamer bij de thee. De notaris had een sigaar opgestoken en het laatste kopje thee leeggeslurpt. Thans wendde hij zich tot zijn vrouw en vroeg:

‘En wat zijt gij van plan, Sophie? Wat wilt gij met het vreemde meisje doen?’

‘Ja, Eduard, openhartig gesproken, ik weet dat zelt nog niet goed.... Ik heb het arme kind meegenomen, omdat ik het niet van mij kon verkrijgen, haar daarginds in die akelige tent bij het lijk harer moeder alleen achter te laten....’

‘Gij raadpleegt meer uw goed hart dan uw verstand,’ schertste de notaris. ‘Maar wat vangen wij met haar aan?’

‘Ach, laat haar een paar dagen hier, ik kan er dan eens over nadenken, wat ik voor haar doen kan.... 't Is zoo'n goed kind, Eduard.’

De notaris lachte hartelijk. ‘Gij hebt haar nauwelijks gezien, of ge weet reeds, dat het zoo'n goed kind is.... Met kermisvolk mag men anders wel voorzichtig zijn en men moet het niet aanstonds goed noemen.... Wat zij is, moet ge nog afwachten, maar wat haar vader is, weet ge: een dief en een dronkaard. Ik zeg altijd maar: zoo de ouders, zoo de kinderen.’

‘Gij oordeelt voorbarig, Eduard. Zij ziet er zoo lief en zacht uit, daarbij is zij zoo ongelukkig.... O, als gij eens in de tent geweest waart.... Zij heeft mij onderweg alles verteld van haar moeder, die ziek was en toch van haar man moest optreden.... Neen, Eduard, 't is een braaf kind, en haar mag men toch de schuld des vaders niet aanwrijven.... Als gij het goedvindt en zij bevalt mij, zou ik haar wel willen nemen als juffrouw voor onze kinderen.... De kleine Eduard houdt nu al van haar.’

Mijnheer glimlachte. ‘Die vrouwen, die vrouwen!’ dacht hij bij zich zelf. ‘Eerst zeggen, nog niet te weten wat ze voornemens zijn en je om raad vragen, en ten slotte blijkt, dat ze al een heel uitgewerkt plan in haar hoofd hebben....’

‘Nu, vrouw, als alles is zooals ge zegt, heb ik er niets op tegen,’ zei hij daarom luid. ‘Maar eerst de kat uit den boom kijken.... Al te goed is buurmans gek en men ondervindt later zelden dankbaarheid van een edele daad, die men aan zoo'n soort van volk bewijst.’

‘Een edele daad gaat nooit verloren, Eduard. Wil je het kind niet eens zien?’

Hij knikte lachend en het jonge vrouwtje verliet vlug de kamer en begaf zich naar de keuken, waar het meisje bij de twee dienst boden zat. Mevrouw Van Zon nam het kind bij de hand en vroeg: ‘Hoe bevalt het je hier?’

‘Goed, dank u, mevrouw,’ antwoordde zij heel bescheiden.

Als zij echter volgens haar hart had gesproken, zou haar antwoord anders hebben geluid, want in de keuken had ze eenige onaangename uren doorgebracht.... Al dien tijd had zij twee paar oogen op haar voelen rusten, die tot in haar binnenste schenen te willen doordringen. De dienstboden hadden haar met achterdocht en uit de hoogte behandeld, en het arme meisje was blij, dat mevrouw haar kwam halen, want die was zoo lief en vriendelijk tegen haar.

‘Wat zou mevrouw met dat ding voor hebben?’ vroeg Kee, de keukenprinses, aan Mina, de linnenmeid.

‘Ik weet het niet, als ze haar maar niet hier houdt....’

‘Ben je mal,’ viel Kee haar in de rede. ‘'t Is maar een Zigeunermeisje.... Mevrouw zal toch zoo'n schepsel niet in huis halen....’

‘'t Ziet er anders een fijn juffertje uit....’ beweerde Mina.

‘Hm, hm.... Weet ge wel, wat haar vader is?’ vroeg Kee weer en bleef met den schotel, dien zij aan het afwasschen was, voor Mina staan. ‘Haar vader is een dief, hij is een paar uur geleden door de politie geboeid weggebracht.... Ik heb het net van den koetsier gehoord, die was ook in het spul, waar het juffertje thuis hoorde. Hij heeft den man zien opbrengen....’

‘En is zij daar een dochter van!’ riep Mina uit, en sloeg de handen ineen.

‘Ja, dat is zij, en mevrouw moest wel stapel gek zijn als zij die vreemde in huis haalde...’

Aldus oordeelden de dienstbare geesten.

Mevrouw Van Zon was inmiddels met haa beschermelinge in de kamer getreden.

De notaris was getroffen door het innemend en openhartig gelaat van het meisje; zij be viel hem zoozeer, dat hij na kort beraad me zijn vrouw er in toestemde, dat het ongeluk kige kind op Rozenoord als kindermeisje zot blijven.

Siska straalde van geluk. Zij zou dus niet meer hoeven terug te keeren te midden van al dat kermisvolk, zij had thans, nu haar moeder er niet meer was, eindelijk een tehuis gevonden, zij behoefde nu niet meer van het eene dorp naar het andere te trekken, zij ging thans een gelukkige toekomst te gemoet!....

Des avonds, toen mevrouw haar naar een kamertje had gebracht, dat voortaan het hare zou zijn, viel zij, voor zij zich ter ruste begaf voor het bed op de knieën. Zij dankte den goeden God voor zijn weldaden, want onder het onverschillige kermisvolk was zij vroom gebleven, daar zij een godvruchtige moeder had gehad. Ja, ook aan haar dacht zij en bad ook voor haar.... Wat zou die arme moe der gelukkig zijn, indien zij thans haar dochter had kunnen zien, die nu een onbezorgde en gelukkige toekomst inging.... Ook bad zij voor haar weldoeners, vreemde, haar onbekende menschen, die haar, arme wees, ter liefde Gods hadden opgenomen, om haar gelukkig te ma ken.... En zij beloofde plechtig den goeden God hen daarvoor dankbaar te zullen zijn... Ten slotte bad zij ook nog voor een ander, over wien zij zich bijna schaamde, voor haar vader, die thans in de gevangenis zuchtte.

Twee dagen later werd de vrouw van den Zigeuner grafwaarts gedragen. Het was een kleine lijkstoet, maar groot was het getal nieuwsgierigen, die het jonge meisje, in het zwart gekleed, dat het lijk naar den doodenakker volgde, naoogden. Iedereen wist natuurlijk reeds, van de meiden en den koetsier, dat de mevrouw van den notaris ‘het meske uit het spul’ als kindermeid in dienst had genomen.

Het was meer uit medelijden, dat mevrouw dat gedaan had, want ze had ze niet noodig, had Kee aan den bakker en den slager er nog bij verteld. Mevrouw kon er later nog wel eens spijt van hebben, kermisvolk kun je nooit vertrouwen: ‘ze was toch maar een Zigeunermeisje.’

III.

Bijna twee maanden was Siska, het Zigeunermeisje, op Rozenoord. Het was echter geen pad van rozen, dat zij daar bewandelde. Niet dat mevrouw niet vriendelijk was, deze was zeer voorkomend jegens haar en meer dan dat, zij had het ongelukkige kind werkelijk lief gekregen, dat zich door nauwgezette plichtsvervulling die liefde trachtte waardig te maken. Ook mijnheer was goed voor haar, maar zij zag hem slechts zelden; zij was steeds bij de kinderen, Eduard en Betsie, of bij de dienstboden. Zij had gehoopt, de genegenheid der kinderen te verwerven, en Eduard hield werkelijk veel van haar, maar Betsie, de lievelinge van mijnheer, een lief maar koppig meisje van zeven jaar, wilde niets van haar weten. Dit zou op den duur wel beter worden, meende mevrouw; maar het werd niet beter, ondanks de pogingen, die Siska aanwendde, om de kleine dwingeland te behagen. Maar het ergste van al griefde het arme meisje de minachting, die de twee andere dienstboden voor haar aan den dag legden. Geen gelegenheid lieten dezen voorbijgaan, om haar belachelijk te maken of te krenken. Zij deed echter haar best, niet te laten blijken, dat zij zich hieraan stoorde, hoewel dit niet altijd even gemakkelijk ging; zij wist, dat men van haar zei: ‘Ze is maar een Zigeunermeisje,’ en als zij des avonds op haar kamertje haar vol gemoed uitschreide en dan tot kalmte kwam, zei ze met een droevigen glimlach bij zich zelf:

‘Ik ben maar een Zigeunermeisje, waarom zou men mij niet kunnen liefhebben?’

[p. 392]

De gelukkige toekomst, waarvan zij gedroomd had, scheen nog reeds verre. Maar zij deed haar plicht, beklaagde zich nooit, en mevrouw was over haar tevreden.

Op zekeren dag, het was juist drie maanden geleden dat zij op Rozenoord was gekomen, waren mevrouw en mijnheer naar de stad. De kinderen waren in den tuin bij den koetsier en Siska zat alleen op haar kamertje: ze dacht over iets na, dat zij reeds weken in het hoofd had; maar zij moest alles bij zich houden, zij kon voor niemand haar hart uitstorten. Zij dacht aan haar vader, die wellicht nog in de gevangenis zuchtte. Zij zou hem zoo graag eens willen zien, met hem spreken, hem overreden, vaarwel te zeggen aan het zwervend leven en een beter mensch te worden. Ze wilde hem overhalen, zich ergens in haar nabijheid te vestigen. Met deze gedachten liep zij reeds lang rond, maar nimmer sprak zij met iemand over haar vader. Mevrouw had haar streng verboden, ooit op dat punt het gesprek te brengen, ook de dienstboden had mevrouw dit verboden. Haar vader moest voor haar dood zijn. Het verbod van mevrouw was overbodig, ten minste voor haar: hoe zou zij over haar vader durven spreken die in de gevangenis zat, over wien zij zich moest schamen? En toch, de stem van haar geweten zei luide:

‘Eer uw vader!’

Siska stond op, zij scheen vast besloten. Ja, ze wilde het vandaag wagen, een andere gelegenheid zou haar wellicht in lang niet worden gegeven. Zij ging naar Mina, de linnenmeid. Deze was steeds minder onvriendelijk jegens haar dan de keukenmeid. Zij had inwendig medelijden met het arme kind, maar zij deed met Kee mee, zij wilde ter wille van het vreemde meisje toch niet met de keukenmeid overhoop liggen.

(Wordt vervolgd.)