De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 17

Een eigenhandige brief van Napoleon I.
Historische vertelling.
(Slot.)

III.

‘Als mijn schoonvader,’ zei Napoleon lachend, ‘nu niet tevreden is, dan is hij moeilijk tevreden te stellen. En nu, waarde Menneval, is er geen tijd te verliezen; vandaag nog moet deze brief door een koerier naar Weenen worden gebracht.’

‘Hij zal nog vóór twee uur vertrekken, sire.’

‘Goed, ik verlaat mij op u.’

Nadat Napoleon een laatsten blik op zijn schrijfwerk had geworpen, maakte hij aanstalten om het kabinet te verlaten, maar plotseling wendde hij zich weer tot Menneval.

‘Wacht nog een paar oogenblikken; daar is nog iemand, wiens ongeloovigheid ik graag zou willen beschamen, iemand, die mij bijna heeft uitgedaagd, een leesbaar briefje te schrijven. Ik wil het gezicht eens zien, dat de oppermaarschalk van het paleis zal zetten, als ik hem mijn werk voorleg. Zeg hem, dat ik hem moet spreken en hem aanstonds hier verwacht.’

Menneval verwijderde zich om aan het bevel des keizers te gehoorzamen, en nauwelijks was hij terug, of Duroc verscheen ook reeds. De keizer had een ernstig, bijna streng gezicht gezet, dat den oppermaarschalk een weinig van zijn stuk bracht; toch zei hij kalm:

‘Sire, ik wacht op de bevelen van Uwe Majesteit.’

‘Nu, mijnheer de oppermaarschalk, hebt ge over ons gesprek van gisteren nagedacht?’

‘Ja, sire.’

‘Ik zit even verlegen als gisteren met den verwenschten brief, dien de prins van Neufchâtel beloofd heeft. Een stuk van den nacht heb ik er aan gewerkt, en ook van morgen om zes uur was ik er al mee bezig, mij te oefenen en letters op het papier te krabbelen met den ijver van een schooljongen, die niet bestraft wil worden. Maar tijd en moeite zijn vergeefsch geweest.’

‘Dat had ik wel verwacht, sire. Minstens acht da-gen onderricht en oefening heeft. Uwe Majesteit noodig, om een behoorlijken brief te schrijven.’

‘Is u dat ernst, mijnheer de oppermaarschalk?’ Een ironisch lachje verscheen op het gezicht van den keizer, toen hij deze laatste woorden zei.

‘Ja, sire, dat is mijn vaste overtuiging.... Maar ik kan mij vergissen.’

‘Dus naar uw meening, mijnheer de oppermaarschalk, blijft er niets over dan mijn toevlucht tot de pen van een mijner secretarissen te nemen?’

‘Dat is mijn meening, sire.’

‘En de belofte van Berthier?’

‘O, lieve hemel, de prins van Neufchâtel zal wel een geschikt voorwendsel vinden om Uwe Majesteit te verontschuldigen.’

‘Jicht in de toppen van mijn vingers, een brandwond of iets dergelijks, niet waar?’

‘Ja, sire.’

Duroc begon te twijfelen, of de keizer in ernst sprak, dan wel zich te zijnen koste vermaakte. Hij aarzelde dan ook een weinig, terwijl hij nu eens den keizer, dan weer Menneval, die er kalm bij stond, aankeek. Hij trachtte de ware reden, waarom hij zoo vroeg in het kabinet des keizers was ontboden, te raden.

Napoleon vervolgde echter na een oogenblik:

‘Nu, mijnheer de oppermaarschalk, ik heb uw raad opgevolgd, wees tevreden; daar ik niet in staat was zelf den brief aan mijn schoonvader te schrijven, heb ik de hulp van een vreemde ingeroepen.’

De keizer nam den brief en hield hem Duroc voor oogen.

‘Kijk eens, mijn waarde, en zeg mij, of gij dit schrift kent.’

Duroc wierp een blik op den brief, en nadat hij hem vluchtig gelezen had, antwoordde hij tamelijk onthutst:

‘Sire, noch mijnheer Menneval, noch mijnheer Meunier, noch mijnheer de Pouthon hebben dit geschreven: ik ken hun hand door en door.’

‘Wie dan wel? Mijnheer Duroc, zoek eens goed, en gij zult vinden.’

‘Op mijn eer, sire, ik kan het niet raden. Maar wacht eens.... daar vind ik iets, wat mij aan een schrift herinnert, dat ik ken.’

Napoleon lachte. ‘Dat is zeer gelukkig!’ zei hij.

‘Uwe Majesteit heeft zelf dezen brief geschreven....’

‘Ja, mijnheer de ongeloovige, ik zelf. Als ge daar nog aan twijfelt, vraag het dan maar aan Menneval.’

Duroc wachtte zich wel, er aan te twijfelen, dat Napoleon werkelijk den brief geschreven had.

‘Sire, sta mij toe, Uwe Majesteit mijn welgemeende gelukwenschen aan te bieden voor...’

‘Neen, mijn waarde, dat verlang ik niet. Ik weet heel goed, dat ik geen Oudard, noch een Bertrand ben, en maak niet de minste aanspraak op den roem van die uitmuntende schrijfmeesters. Maar ge zult moeten toegeven, dat ik, als ik mij wat moeite wil geven, ten slotte toch wel draaglijk kan leeren schrijven, - misschien even goed als de oppermaarschalk van het paleis.’

Hierop wendde hij zich tot Menneval:

‘Gij zorgt er voor, dat deze brief vandaag nog verzonden wordt, niet waar?’

Daarna gaf hij eenige bevelen aan den oppermaarschalk en verdween in zijn kabinet, om daar misschien nog met welbehagen over zijn schrijverslauweren na te denken.

IV.

De gemalin van keizer Frans kon Napoleon niet uitstaan. Zij had zich dan ook zoo lang mogelijk tegen het huwelijk der aartshertogin Maria Louise gekant. Tegen haar wil was, zooals Metternich zich uitdrukte, de Oostenrijksche Ariadne aan den Minotaurus van Frankrijk uitgeleverd.

Toen ondanks haar verzet tot het huwelijk besloten was, deed de keizerin, of zij er zich in schikte, Napoleon haar schoonzoon te noemen; maar toen begon tegen den overwinnaar van Austerlitz en Wagram een oorlog van kleine spotverzen en hekeldichtjes. Tegenover haar gemaal bleef de keizerin binnen zekere grenzen, maar met hovelingen en vertrouwelingen, wier onvoorzichtigheid zij niet hoefde te vreezen en die haar haat tegen Napoleon deelden, stelde zij zich schadeloos voor de omzichtigheid, die de politiek haar oplegde.

Graaf von Metternich was de voornaamste vertrouweling van haar afkeer, hoewel hij zelf

[p. 388]

de h. lodewijk als kind aalmoezen uitdeelend.
Naar de schilderij van Victor Henri Lesur.

[p. 389]

het huwelijk had aangeraden. Hij had ook geen ander middel om voor dit misdrijf bij de trotsche keizerin vergiffenis te vinden, dan haar meening over Napoleon te deelen. Het was hem gelukt haar te overtuigen, dat de politiek, die het huwelijk had beklonken, het ook nog ongedaan kon maken. Om de gemalin van keizer Frans te bewijzen, dat hij geneigd was, de eerste gelegenheid aan te grijpen om zich in haar oogen te rechtvaardigen, vermaakte hij haar door zijn herinneringen uit den tijd van zijn gezantschap te Parijs: over Napoleons hof, de belachelijke personen van zijn nieuwbakken adel en de weinig aristocratische manieren der groote heeren, waarmee de keizer zich omgeven had.

roodkapje: De wolf in grootmoeders bed.
Naar de schilderij van R. Eisermann.

Reeds sedert verscheiden dagen onderhield men zich te Schönbrunn uitsluitend over de reis der aartshertogin; men besprak alle bijzonderheden van den tocht naar Frankrijk, die door steeds nieuwe begroetingen, toespraken en gelukwenschen voor de jonge prinses vervelend genoeg zou worden. Er waren zelfs menschen, die heimelijk wenschten, dat de feestelijke eentonigheid der reis door een of ander ongeluk zou worden onderbroken. Daarin had men dan een slecht voorteeken kunnen zien, en te gelijk gelegenheid gehad, op de overeenkomst met het huwelijk der ongelukkige Maria Antoinette, gemalin van Lodewijk XVI, te wijzen.

Intusschen schreef de bruid van den keizer der Franschen iederen dag een brief aan haar vader, waarin zij hem trouw alle gebeurtenissen der reis verhaalde. Zij scheen ongeduldig naar haar aankomst te Compiègne, waar Napoleon haar wachtte, te verlangen. Zij toonde geen overdreven droefheid over de scheiding van haar familie, en haar uitdrukkingen ver-

[p. 390]

rieden duidelijk haar innerlijke stemming en gedachten.

De keizer van Oostenrijk verzuimde niet, deze brieven met de twijfelzucht zijner gemalin te vergelijken, die niet ophield de prinses als een slachtoffer te beklagen.

Maria Louise was te Straatsburg. De eerste minister van Oostenrijk, graaf von Metternich, bevond zich, toen die tijding ten hove aankwam, juist te Schönbrunn. De keizerin zelf deelde ze den minister mee.

‘Het arme kind,’ zei ze met een diepen zucht, ‘is dus eindelijk in Frankrijk. Hoe zal ze gesidderd hebben, toen zij den voet op den grond zette, die haar tante zoo noodlottig is geworden.’

‘Inderdaad, Majesteit, moet dat een treurige herinnering bij haar hebben wakker geroepen, maar gelukkig is de gemaal der doorluchtige dochter van Uwe Majesteit geen zwakke Lodewijk XVI.’

‘Ik weet het, maar zal ze daarom gelukkiger zijn? Dat betwijfel ik zeer, en één ding, mijnheer de graaf, bedroeft mij steeds meer, één ding kan ik niet begrijpen: het vertrouwen van den keizer in de gezindheid van dezen soldaat van fortuin, van dezen parvenu. Zoo groot is het, dat hij ieder oogenblik een brief, een eigenhandigen brief van zijn schoonzoon verwacht.’

‘U wil zeggen, Majesteit, van een zijner secretarissen.’

‘Neen, neen, mijnheer de graaf, inderdaad een eigenhandig schrijven.’

Metternich kon een glimlach niet onderdrukken.

‘Ik weet wel, Majesteit, dat de prins van Neufchâtel dit beloofd heeft, maar beloften kosten dien man niets, en wanneer Zijne Majesteit de keizer een brief verwacht, kan dat lang duren. Bonaparte is niet in staat, eenige regels te schrijven.’

‘Men-zegt toch, dat hij een voortreffelijke opvoeding heeft genoten.’

‘Dat is waar, Majesteit, maar leesbaar en nauwkeurig te schrijven heeft hij nooit geleerd, zoo groot was zijn minachting voor de spelling. Er zijn mij eenige briefjes in handen gekomen, die al twintig jaar oud zijn en een schooljongen zouden doen blozen. Thans is het nog erger; hij kan nauwelijks zijn naam schrijven, en dan is het nog heel moeilijk dien te ontcijferen, want het heeft veel van een hiëroglyph weg.’

‘Wat u mij daar zegt, mijnheer de graaf, doet mij veel genoegen, en ik zou er niet rouwig om zijn, als de brief niet kwam.’

‘Hij zal niet komen, Majesteit, hij zal niet komen! Berthier is een onbezonnen mensch, wien de ongenade van Napoleon te wachten staat.

In weerwil van den beslisten toon, waarop de minister gesproken had, koesterde de keizerin nog eenigen twijfel.

‘Ik ken Bonaparte,’ voegde Metternich er bij; ‘zelfs indien hij in staat was dien brief te schrijven, zou hij het nog niet doen, want hij heeft zich over alle eischen der betamelijkheid heengezet.’

‘Gij zijt dus volkomen overtuigd, mijnheer de graaf, dat de keizer mij geen staaltje van het schrift van zijn schoonzoon zal kunnen laten zien.’

‘Zoozeer, Majesteit, dat ik er iets om durf verwedden.’

‘Uw portefeuille?’

‘Mijn portefeuille?... Dat is veel, maar niet genoeg.... Ik verwed mijn heerlijkheid Austerlitz, dat de eigenhandige brief niet zal komen.’

‘Ik houd u bij uw woord, mijnheer de graaf; de heerlijkheid Austerlitz behoort mij, wanneer....’

De keizerin zweeg plotseling, daar zij zag dat de deur geopend werd: de keizer trad met een brief in de hand binnen.

‘Victorie,’ riep hij uit, ‘victorie!’ En op zijn gemalin toetredend, vervolgde hij: ‘Men zei, dat Bonaparte.... dat de keizer van Frankrijk niet schrijven kon, dat mijn schoonzoon niet schrijven zou.... en hier is de brief.’

Een blos kleurde de wangen der keizerin, die aarzelde den brief aan te nemen.

‘Waarlijk,’ zei de keizer, wiens gelaat, in den regel koud en onverschillig, thans opgewekt was, ‘mijn schoonzoon is zeer beminnenswaardig, en bovendien schrijft hij niet slecht. Maar lees dan toch; ge zult toch wel niet aan de echtheid van den brief twijfelen?’

‘Ik, sire? Wel neen,.... en welk belang zou ik daarbij hebben?’

De keizerin deed alsof zij den brief las, en hem haar gemaal teruggevend, wierp zij op den minister-president een blik, waaruit haar gekwetste eigenliefde sprak.

‘Ik verheug mij niet,’ zei de keizer, ‘omdat ik aan den inhoud van den brief bijzondere waarde hecht - niemand kan beter dan ik de waarde van zulke stukken beoordeelen - maar omdat het een antwoord is op zekere geruchten, die niet vrij zijn van minachting en spot.’

Metternich sloeg de oogen neer en scheen zeer onthutst.

‘Ik zei dat niet om u, mijnheer de graaf,’ vervolgde de keizer, ‘want ik moet u het recht laten wedervaren, dat gij althans vast gerekend hebt op de komst van een eigenhandigen brief van mijn schoonzoon.’

De keizerin, eerst haar gemaal, daarna graaf von Metternich aanziende, vroeg den keizer:

‘Heeft misschien de graaf von Metternich, toen hij die verzekering gaf, om zijn heerlijkheid-Austerlitz gewed.’

‘Dat juist niet, maar ik ben overtuigd, dat hij geen oogenblik geaarzeld zou hebben, indien ik dat had verlangd, niet waar, mijnheer de graaf?’

Metternich mompelde een antwoord, dat de goede keizer Frans voor een bevestiging hield; de keizerin echter zocht een voorwendsel, om zich terug te trekken en over de wonderlijke dubbelzinnigheid van den minister na te denken. Zij verlangde evenwel nooit, dat hij zijn verloren weddenschap zou betalen, want ze had hem noodig. De graaf, die zich sedert de aankomst van den eigenhandigen brief zoo vijandig tegenover Napoleon toonde en den haat der keizerin van Oostenrijk zoo uitstekend diende, behield zijn heerlijkheid Austerlitz.