De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 17

Anton Mauve.
Schapen in de duinen.
Naar een schilderij op 't Stedelijk Museum te Amsterdam.

Als losse-plaat geeft de Illustratie ditmaal een reproductie naar een der meest bekende werken van onzen onvergetelijken landgenoot Anton Mauve.

Nu geloof ik wel, dat velen onzer lezers, de meesten misschien, deze losse-platen bij de Illustratie-afleveringen zuinig bewaren, om ze zoo nu en dan eens, als de kleintjes - of ook wel de grooten - zin krijgen in platen-kijken, voor den dag te halen, en dan te vertellen van de mooie gebouwen en groote kerken, en hun bouwmeesters - en van de schilders, die de platen gemaakt hebben; maar dan in kleuren met verf op doek - en dat die schilderijen, erg kostbare dingen meestal, met groote zorg worden bewaard in prachtig vergulde lijsten.

Misschien ook worden bij sommigen de losseplaten met punaises aan den wand geprikt, en dat is wel 'n aardige gewoonte, want zoo heeft men altijd rond zich wat moois om naar te kijken - en waar dit gebeurt zou ik voor déze plaat wel 'n apart mooi plekje willen vragen, waar ieder ze goed zien kan, en de naam van den schilder, die er onder staat, duidelijk leesbaar is; want het is goed, te weten en te onthouden - wat helaas velen onder ons nog maar niet weten of 't onthouden niet der moeite waard achten, - dat onder de vele groote moderne Hollandsche schilders Anton Mauve al een bizonder groote is.

Hoe loffelijk het ook zijn moge en getuigend van innig meeleven met het wel en wee van een stam-verwant volk, dat de portretten van Oom Paul en generaal Cronjé - eveneens door de Illustratie als losse-platen gegeven - den wand van huis- of studeerkamer sieren, tòch geloof ik, dat reproducties naar werken onzer groote schilders er een minstens even kranige figuur zullen maken: zijn volk te willen brengen tot vrijheid en grootheid is ongetwijfeld een eerbiedwaardig ideaal, maar verhevener lijkt me het stille streven van wie lichten doen in nog onvermoeden glans de schoonheid van eigen land voor de bewonderende blikken van landgenoot en vreemdeling - en wèl waardig te worden erkend en diep vereerd.

Als dan onze kinderen de lief-aandachtige oogen opslaan naar de plaat met de zachte schaapjes, dan mogen ze wel onthouden leeren den naam van den kunstenaar, van wien de lieve God zóó veel hield, dat Hij hem de gave schonk Zijn schoone natuur zóó wonder-mooi te schilderen met kleuren op eenvoudig linnen.

Anton Mauve - geboren 1838 te Zaandam en overleden te Arnhem 1888 - behoorde tot de zoogenaamde stemming-artiesten; dat wil zeggen: hij schilderde niet zoo maar een weide of een bosch, de duinen of de hei, paarden, koeien, ezels of schapen - maar de stemming, die de natuur, het landschap, 't zij alleen, 't zij mèt de dieren als onafscheidbaar onderdeel, verwekte in zijn ziel. Daarom kan men van Mauve niet zeggen dat hij een realist was, schoon de inhoud zijner werken altijd onmiddellijk aan de hem omringende natuur was ontleend: de realisten schilderden de din-

[p. 248]

gen om hun-zelfs wil, òm hun uiterlijk, en bekommerden zich verder niet om 't verborgen innerlijk schoon, 't mystiek leven, dat heimelijk trilt onder 't omhulsel; ze gingen zóó héélemaal op in 't oog-bekorend uiterlijk-mooi, dat ze de diepere schoonheid er van verwaarloosden.

Toen is er een tijd gekomen, dat de schilders aan 't bloot uiterlijke niet meer genoeg hadden; toen zijn ze gaan zoeken, zoeken, altijd dieper, om te vinden de ziel, de geheimzinnige kern der dingen, die toch eigenlijk 't allersubtielste er van is - en die hebben ze gevonden en eenigen hunner vermochten ze zóó zuiverlijk te verbeelden in hun werken, als na Rembrandt en Ruysdaal in ons vaderland nimmer was aanschouwd.

Onder die laatsten was Anton Mauve. Hij leefde met de natuur, hij verdiepte zich in haar innerlijkst wezen - en als hij haar aanzag met opgetogen oogen, gaf hij zich harer onverdeeld en met zóó volkomen overgave, dat zijn zachte ziel ganschelijk verdroomde in de Goddelijke essence harer schoonheid; en deze heilige emotie, tè groot voor menschelijk verbeelden, trachtte hij uit te spreken in teere lijnen en ernstig-kalme kleuren, en zoo ontstonden de heerlijke werken, die zijn landgenooten niet altoos en vooral niet aanstonds te waardeeren wisten.

Als ge dan deze mooie plaat hebt vastgehecht aan den muur op een helder plekje, kijk er dan eens lang en aandachtig naar: kalm en ernstig ligt daar het wijde duinlandschap, en het licht, het vredig-zachte licht, dat de afglans is van Gods welgevallen in al 't geschapene, strijkt er mild en zegenend overheen, dwaalt er wazig blank over de dofblonde vachten der schapen: een gedweeë kudde, veilig in hoede van den trouwen herder en zijn waakzamen hond; boven de lucht, tintelend bleek•blauw met hier en daar even een luchtig wit wolkje, langzaam uitdrijvend aan den verren horizont.

Mauve heeft ons landschap vertolkt in zijn meest subtiele stemmingen: nu eens jubileerend in 't jonge licht van een lente-morgen, dan eenzaam weenend in de stille melancholie van kille, trieste neveldagen; maar zijn heerlijkste werken ontstonden waar hij - gelijk hier - de natuur verbeeldde in zóó plechtigen stonde: een ziel in vreezeloos vertrouwen op Gods altijd-durende goedertierenheid....

Maria Viola.