De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 17

Langs Rijn en Main,
door J.F. Nuyens.
(Vervolg.)

In groote spanning passeerden wij ‘de zeven Jungfrauen,’ een groep rotsen of klippen in den Rijn, die bij lagen waterstand zichtbaar zijn. Op deze plaats vernauwt het Rijndal zich plotseling; de rivier is hier het smalst en het diepst. Van den eenen oever naar den anderen bedraagt de afstand nauwelijks 200 meter, maar de diepte reikt tot 23 meter.

En aan het einde van deze nauwe bocht zagen wij plotseling de lang verwachte. Recht voor ons uit verrees een groep prachtige rotsen, die steil, grillig, woest en kaal, loodrecht uit den stroom omhoog rezen. Dat is de wereldbekende Lorelei, en dadelijk weerklonk dan ook van onze boot de bekende melodie, nadat de bereidvaardige hofmeester had verzekerd, dat dit wel zeker en deugdelijk de Lorelei was.

Dat het concert mooi was, zal ik niet beweren. Het was ietwat frisch geworden en misschien oefende dit invloed uit op de stembanden van sommige reizigers, ten minste, heel zuiver was het gezang, niet en het deed nu juist ook geen goed aan den fraaien klank, dat het Duitsche lied met allerlei accent werd uitgesproken. Hoe dit zij, ieder, die op den Rijn de Lorelei passeert, behoort den tol van zijn bewondering te betalen, en mocht er soms een ‘vreemdeling zijn in Jerusalem,’ dan wete hij, dat, als bovenbedoelde melodie weerklinkt, de boot juist halfweg Bingen en Coblenz is.

De Lorelei verdient den roem, die haar wordt toegezwaaid. Nergens in het Rijndal vindt men zulke indrukwekkende rotsen, aangrijpend door hun woest en somber uiterlijk, geheimzinnig zwijgend en huiveringwekkend steil uit den vloed oprijzend tot een hoogte van 200 meter. Ook hier echter heeft het gillende stoomros een deel der poëzie weggenomen en ratelt door een tunnel dwars door de steenen ingewanden van den, ik zou bijna zeggen, gewijden rotsklomp. Want evenals de Rossstein laat de Lorelei langs de rivier geen ruimte over voor eenigen weg.

Juist voor deze beroemde plaats is de Rijn 25 meter diep, en slaat daarmee zijn eigen record op zijn geheelen weg van den St. Gothard tot de Noordzee. De bodem is zandig en in dezen diepen kuil van eenige honderden meters lang worden de beste zalmen gevangen van het Rijndal, bekend onder den naam van St.-Goars-zalmen. Het schijnt, dat deze visch bijzonder gaarne vertoeft op deze diepe plaats, waar de zonnestralen niet in het frissche water kunnen doordringen en het rumoer van de scheepvaart zich in de diepte weinig doet gevoelen.

[p. 199]

Niet lang blijft de Lorelei zichtbaar. De boot stoort zich weinig aan het enthousiasme der reizigers en voert ons langs St.-Goarshausen verder. Op deze hoogte ligt het kasteel van de graven van Katzenelnbogen, dat kortweg ‘de Kat’ genoemd wordt, en een goed half uur verder verrijst ‘de Muis,’ in de middeleeuwen een concurrent van No. 1.

Wij leggen nu even aan te St. Goar, dat roem draagt op een groote haven. Dit stadje is zeker het fraaist gelegen van alle kleine plaatsen aan den Rijn. De omgeving is rijk aan interessante en schilderachtige partijen, en overal spreidt de natuur haar schoonste schatten ten toon. De prachtige ruïne van het slot Rheinfels, 115 meter boven de rivier gelegen, beheerscht het geheel, en ook hier dalen zware muren, van torens voorzien, den berg af en reiken tot in het stadje en aan den stroom.

Langs allerlei lieflijke en vriendelijke dorpjes, soms verscholen tusschen bosschen en boomgaarden, soms gelegen aan den voet van grillige rotsen, waar de mensch in steengroeven of loodmijnen aan de aarde haar schatten ontrukt, stoomt de boot al verder en voert ons naar het bekende stadje Boppard, waar de Rijn een zeer scherpe bocht beschrijft, die ongeveer twee derden van een cirkel omtrek beslaat. Ook hier vindt men een paar bezienswaardige kerken en de overblijfselen van kolossale Romeinsche vestingwerken. Te midden van een bosch van vruchtboomen ligt, 30 meter boven de rivier, het oude klooster Marienberg, dat de laatste halve eeuw dienst doet als een gezondheids-inrichting, waartoe het door zijn schoone ligging en frissche bronnen uiterst geschikt is.

Even buiten Boppard, een honderd meter hoog, ligt een punt, dat de ‘plaats der vier meren’ genoemd wordt, en waarvan de Illustratie in een vorigen jaargang al eens een afbeelding heeft gegeven. De wonderlijke draai, dien de Rijn hier maakt, in verband met de bijgelegen bergen, is oorzaak, dat de toerist van de rivier vier afzonderlijke stukken ziet, die den indruk geven van meren.

In deze omgeving bloeit nog in even volle kracht de wijnbouw. De hellingen van de bergen op den noordelijken oever zijn, door de plotselinge bocht van den Rijn, geheel beschut voor de gure winden en liggen vlak op het zuiden. Deze streek, de Bopparder Hamm, verkeert dus in dezelfde gunstige omstandigheden als de Rheingau, en natuurlijk heeft de mensch hiervan geprofiteerd.

Wij naderen nu zoetjesaan Coblenz. Het Rijndal is en blijft tot bij deze stad heerlijk schoon en telkens treft een ander tooneel onze oogen. Even voorbij Braubach zien wij 150 meter boven de rivier den indrukwekkenden Marksburg, de eenige burcht aan den Rijn, die ongeschonden is gebleven. Een weinig verder, op den linkeroever ligt Rhens, waar de bron is die het bekende Rhenserwater oplevert. Maar meer de bezichtiging waard is de nabijgelegen ‘Königsstuhl,’ een geschiedkundige merkwaardigheid, die aan den Rijn weinig gelijken telt. Het monument, bestaande uit een achthoekig bouwwerk van ruim zeven meter middellijn en bijna zes hoogte, dagteekent uit de veertiende eeuw en diende tot vergaderplaats voor de keurvorsten van het Duitsche rijk, waar zij beraadslaagden over oorlog en vrede, den nieuwen keizer benoemden enz. Vlak voor den Königsstuhl, midden door de rivier, liep de grens van de vier keurvorstelijke staten vanden Rijn: Keulen, Trier, Mainz en de Palts; zoodat vrij zeker mag worden aangenomen, dat juist daarom de vergaderplaats op deze plek werd gekozen.

Schuin tegenover Rhens liggen de nog meer vermaarde Minerva- en de Victoria-bron, waar van het water over de gansche wereld wordt verspreid. Deze bronnen liggen in de nabijheid van het aloude Oberlahnstein, een plaatsje, dat gelegen is aan de uitmonding van de Lahn in den Rijn. Oberlahnstein bezit nog een deel van zijn oude wallen en een paar goed bewaarde vestingtorens, maar natuurlijk worden deze alleen onderhouden voor het pittoreske en de geschiedkundige waarde. Het stadje zelf heeft meer voordeel van de verschillende industrieën, die er gedreven worden. Van Braubach af nl. wijken de bergen langzamerhand achteruit en rondom de monding van de Lahn ligt tusschen de bergen en den Rijn een kleine vlakte, die ongeveer een kilometer breed is. De nijvere mensch heeft hiervan partij getrokken, en behalve de verschillende gebouwen, die dienst doen bij de exploitatie der bronwateren, verrijzen hier verscheidene fabrieken, ijzergieterijen en andere inrichtingen. Dicht bij Oberlahnstein, op een steile rots aan de Lahn, ligt de burcht Lahneck, waarvan de sage zegt, dat hij aan de Tempeliers heeft behoord; maar veel meer bekend en veel merkwaardiger is het slot, dat vlak tegenover het stadje op een fraaien berg, 100 meter boven den Rijn is gelegen. Ik bedoel Stolzenfels.

Dit kasteel draagt zijn trotschen naam met recht en met eere. Zonder twijfel is het het grootste en prachtigste slot aan den geheelen Rijn, en het uitzicht is er van dien aard, dat alleen het Niederwald en de Drachenfels daarmee kunnen wedijveren. Het slot dagteekent uit de dagen van den Keulschen dom, maar is later aanzienlijk vergroot. In de Middeleeuwen resideerden de Aartsbisschoppen van Trier er meermalen, maar de troebelen van deze en latere tijden deden zich natuurlijk ook hier gevoelen. In 1689, bij de strooptochten en het Vandalisme der Franschen werd het slot ingenomen en verwoest, en eerst in deze eeuw is het gerestaureerd door Frederik Willem IV, koning van Pruisen, die het in 1823 van de stad Coblenz ten geschenke had gekregen, toen hij nog kroonprins was.

De herstelling duurde van 1836 tot 1842, maar nu is Stolzenfels dan ook in volle glorie hersteld, en de hooge muren en de slanke torens, met tinnen voorzien, steken vroolijk en forsch de lucht in. De bezitting behoort thans aan keizer Wilhelm II, en met recht kan men zeggen, dat zelfs een keizer van het nieuwe Duitsche rijk trotsch mag zijn op zulk een domein.

Onze boot vaart al deze heerlijkheden voorbij en gunt ons een blik in het Lahndal, dat voor toeristen een bezoek overwaard is, vooral naar Ems, Nassau en Limburg, waar natuurschoon, historische herinneringen en bouwkundige meesterwerken om den voorrang dingen.

Weldra zien wij aan onze linkerhand het groote eiland Oberwerth en varen onder de spoorbrug door, die over dit eiland heen de beide oevers verbindt. Even verder ligt Coblenz voor ons en daartegenover rijzen de steile, prachtige rotsen van Ehrenbreitstein hoog de lucht in. De boot vaart nog onder een spoorbrug door, slipt iets verder door de schipbrug en ligt weldra stil aan de kade van de stad. Onze tocht heeft ongeveer drie uren geduurd en de tijd is omgevlogen.

De Rijn van Coblenz tot Keulen. het Ahrthal.

Coblenz is ontegenzeglijk het fraaist gelegen van alle grootere steden aan den Rijn. Naar alle kanten strekken zich heerlijke, zelfs grootsche natuurtooneelen uit, en van welke zijde men de stad ook nadert, steeds biedt zij den bewonderenden toeschouwer een schoonen aanblik.

Hoewel de avond reeds begon te vallen, wandelden wij nog even rond, daar wij slechts één nacht hier zouden vertoeven en den volgenden dag alweer vroeg op pad moesten. Natuurlijk kozen wij de wandeling langs de Rijnkaden en de schoone wandelwegen en parken (‘Anlagen’ zeggen de Duitschers), die ten deele vroegere vestingwerken hebben vervangen, en genoten daarbij volop van het gezicht op den prachtigen stroom en het tegenoverliggende Ehrenbreitstein. Deze laatste vesting is onbeschrijfelijk schoon. De steile rotsen rijzen tot 118 meter uit den Rijn omhoog en vormen een onverwoestbaren en ongenaakbaren wal, die de eigenlijke verdedigingswerken beschut. Naar drie zijden is de sterkte totaal ontoegankelijk, en alleen naar het Noorden staat zij in verband met andere hoogten. Zij beheerscht den Rijn, de Moezel en de geheele omgeving van Coblenz, en zeer zeker mag men zeggen, dat Duitschland geen sterker vesting kan aanwijzen, 't zij door de natuur, 't zij door menschenhanden vervaardigd. Slechts driemaal dan ook van de zevende eeuw af heeft zij zich aan een vijand moeten overgeven: in 1631 door verraad van een keurvorst, in 1637 door hongersnood gedwongen, en in 1799 na een driemaal herhaald vergeefsch beleg en toen nog slechts na een insluiting van meer dan tien maanden.

't Was te laat, om nog te genieten van het wonderschoone uitzicht, dat men van Ehrenbreitstein heest in het Rijn- en het Moezeldal. Wij bewonderden dus den kolossalen steenklomp alleen uitwendig, bezichtigden het koninklijk slot, de schoone St.-Castorkerk en de oude Moezelbrug en kwamen zoo uit op het punt, waar Rijn en Moezel samenkomen en waaraan men den veelzeggenden naam heeft gegeven van ‘Deutsches Eck’: de Duitsche Hoek.

Waarlijk, op deze plek moet een Duitscher de éénheid van zijn land gevoelen. Hij staat hier op een plaats, die in geval van oorlog met den ‘Erbfeind’ het eerst en het meest aan een aanval is blootgesteld; hij werpt een blik op de veste, die de twee meest bedreigde, echt Duitsche rivieren moet beschermen, die steeds een twistappel zijn geweest tusschen de beide machtige volken. Want zooals de Duitscher goed en bloed veil heeft om den vrijen Rijn Duitsch te houden, hangt zijn hart ook aan de Moezel met haar heerlijke dalen en vruchtbare wijnbergen, en het ‘Deutsche Eck’, omarmd door beide nationale stroomen, is hem als 't ware een gewijd plekje grond.

Dit is zeker de reden geweest, waarom men juist hier het reusachtige standbeeld van keizer Wilhelm I heeft opgericht, dat in 1897 is onthuld.

Het kolossale voetstuk, een waar cyclopenwerk uit rotsblokken opgetrokken, draagt het schoone beeld, dat den keizer voorstelt, gezeten op een fier krijgsros, door de Germania bij den teugel geleid. Op het voetstuk staat in letters van bijna menschengrootte den titel, hem door zijn geestdriftigen kleinzoon gegeven: ‘Wilhelm der Grosse.’

Den volgenden morgen om vijf uur reeds trommelde de oppasser een soort militairen marsch op onze kamerdeur. Een kwartier later zaten wij aan de ontbijttafel. Vóór en na daagden nog een zestal gasten op, die evenals wij een langen dag voor de borst hadden, en na een zeer geanimeerd ontbijt stapten wij om kwart voor zessen de deur uit naar de boot, die aan de Rijnkade reeds gereed lag. Precies op tijd staken wij van wal en wierpen een laatsten blik op Coblenz, Ehrenbreitstein, het Deutsche Eck en de andere merkwaardigheden.

De ochtend was nevelachtig. Wij verloren echter niet heel veel, want de Rijnoevers beneden Coblenz zijn volstrekt niet bijzonder schoon. De linkeroever is vlak, en aan den rechteroever wijken de bergen ook al spoedig achteruit. Aan beide zijden ziet de grond er leemachtig uit en de bevolking houdt zich bezig met de fabrikatie van lichte, poreuze steen, die de grond van den Eiffel, welke geheel uit oude vulkanische stoffen bestaat, in onuitputtelijke hoeveelheid oplevert.

Langs eenige minder beteekenende plaatsjes naderden wij allengs Neuwied, de residentie van het in ons land welbekende vorstenhuis. De natuur wordt hier weer mooier. Links en iets verder ook rechts naderen de bergen de rivier en doen ons nog eens genieten van haar schoone en grillige vormen. Een kwartiertje verder passeeren wij Andernach, een zeer oude stad, een der sterkten, door Drusus aan den Rijn aangelegd en eens de verblijfplaats der Frankische koningen.

Het plaatsje heeft nog een groot deel van zijn wallen en ziet er, van de rivier af bekeken, uiterst schilderachtig uit, ja, het gaat door voor een der schoonste en door zijn oudheden en geschiedkundige herinneringen meest aantrekkelijke kleine steden aan den geheelen Rijn. Prachtig is de oude parochiekerk, in den meest zuiveren Romaanschen stijl opgetrokken en prijkend met vier sierlijke torens. Evenzoo valt ons direct in het oog de oude, zware donjon, beneden cilindervormig, van boven

[p. 200]

achthoekig en gebouwd in het midden der vijftiende eeuw.

langs rijn en main: Gezicht op Stolzenfels.

Voorbij Andernach herinnert het Rijndal nog eens aan het gedeelte tusschen Bingen en Coblenz, maar de bergen vertoonen over 't geheel grilliger vormen en laten duidelijk hun andere formatie zien, terwijl hun hoogte vooral niet minder is dan meer stroomopwaarts.

Zoo zien wij rechts de kolossale rots, waarop de ruïne Hammerstein ligt, terwijl links de Fornicher Kopf hoog in de lucht steekt.

De boot gleed voorbij Brohl, waar het Brohlthal begint, de plaats, waar de grootste hoeveelheid tufsteen wordt gewonnen, terwijl dit dal tevens de meest geschikte weg is om bij de Laacher See en de beroemde abdijkerk te komen. Even verder liggen Ober- en Niederbreisig en Hönningen, en nu wijken op den linkeroever de bergen weer achteruit en wij zien de bloeiende vlakte, die rondom de monding van de Ahr is gelegen en waaruit de toren der fraaie kerk van Sinzig omhoog steekt.

Schuins tegenover den Ahrmond ligt Linz, in welks omstreken men de beroemde steengroeven vindt, waar het harde basalt wordt gewonnen. En na nog eenige minuten varens legt de boot aan te Remagen, en wij stappen aan wal, om vandaar onze eigenlijke dagreis te beginnen.

Remagen is een vriendelijk, oud stadje, dat reeds dagteekent uit den Romeinschen tijd. Tegenwoordig is het een middelpunt voor groote en kleine uitstapjes en als zoodanig toeristen welbekend. Het meest opmerkelijk in de plaats zelf is de Apollinaris-kerk, een prachtig gebouw met vier torens, waarin het hoofd van St. Apollinaris bewaard wordt.

Het was bijna halfnegen en de dag dus nog lang genoeg. In het hotel ‘Deutscher Kaiser’ legden wij onze bagage af, gebruikten een licht ontbijt en informeerden naar de beste gelegenheid om een bezoek te brengen aan het welbekende Ahrthal. Na eenig weifelen werd besloten den trein te nemen tot Ahrweiler en dan verder te zien.

Onmiddellijk ten Zuiden van Remagen ligt de Victoria-berg, een prachtige top met heerlijke wandelwegen en schoone uitzichtpunten. De trein beschrijft daaromheen een groote bocht en gunt ons daarbij het gezicht over de schoone vlakte, die langs den Ahrmond zich tot den Rijn uitstrekt en om haar uitstekende vruchtbaarheid den naam draagt van de ‘Gouden Mijl.’ Aan de overzijde ligt Sinzig, overschaduwd door de 300 meter hooge basaltrots ‘de Landskroon’, waarvan de top door een ruïne is gekroond.

Weldra hadden wij Bodendorf bereikt aan den ingang van het Ahrthal en stopten even verder in Neuenahr, beroemd om zijn heerlijk klimaat. Neuenahr is als badplaats welbekend om zijn warme bronnen, die aan menig lijder reeds genezing of verlichting brachten. In de omgeving ligt de bron van het Apollinariswater, waarvan de exploitatie aan een Engelsche maatschappij is opgedragen.

Het Ahrthal is hier nog vrij breed, zoodat tusschen de bergen een kleine, bloeiende vlakte ligt, overvloeiend van vruchtbaarheid. De hellingen prijken weer met het frissche dek der wingerden, maar hier en daar zien wij tusschen het groen groote gapingen, die de plaatsen aanduiden, welke door de gevreesde Philoxera, de druifluis, zijn aangetast en door de menschen verwoest. Dit kleine, schadelijke insect deed hier zijn intocht in de wijnbergen van den Rijn, en dadelijk bond men een hardnekkigen strijd aan tegen het kleine monster, dat den geheelen wijnbouw met den ondergang bedreigde.

De trein stoomt nog eenige minuten verder en wij stappen uit te Ahrweiler. Even buiten Ahrweiler ligt de Calvarieberg met een oud klooster der Franciscanen, dat tegenwoordig dienst doet als pensionaat voor meisjes, en van waar men een fraai uitzicht heest op de omgeving.

Het Ahrthal is hier nog zoo breed, dat de rivier, de weg en de spoorlijn ieder zijn eigen weg kunnen volgen en elkaar nu eens raken, dan weer geheel gescheiden zijn. Bij Walporzheim verandert dit echter. Hier begint het nauwe gedeelte van het Ahrthal. De bergen naderen elkaar van weerszijden en laten nauwelijks ruimte genoeg over voor spoor- en straatweg, om elkaar en de rivier niet te hinderen.

De koetsier - want wij hadden te Ahrweiler een rijtuig genomen - wees ons den besten wijnberg van het geheele Ahrthal en wij stapten even uit om de ranken te bezichtigen; want de wijngaarden, die den geurigen Walporzheimer opleveren, strekten zich tot aan den weg toe uit. De steile berg was, evenals bij Rüdesheim, met tallooze muren bedekt, die onderling door trappen zijn verbonden en de helling verdeelen in grootere en kleine akkers, waarop de vruchtbare grond is vastgelegd. De ruimte tusschen de struiken onderling is met schilfers steen bedekt, die de warmte in den grond moeten houden en tevens de felle zonnestralen afweren, die de aarde te veel zouden uitdrogen. Volgens onzen koetsier kan een wijnrank dertig jaar oud worden, maar eerst met zijn negende jaar draagt hij vruchten, geschikt om tot wijn geperst te worden. De geheele Noordzijde van het Ahrthal, dus de hellingen der bergen, die op het Zuiden liggen, zijn met druivenstokken beplant, die in het nauwe dal als in een ketel liggen te stoven. terwijl de tegenover liggende hellingen, die op het Noorden uitzien, grootendeels met bosch zijn begroeid. Een groot gedeelte van de wijnbergen behooren, volgens groote planken met opschrift, aan den vorst von Aremberg.

(Slot volgt.)

langs rijn en main: Gezicht op Coblenz.