De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 17

[p. 193]

[Nummer 25]

Dennenhof,
door
Agatha de Haan.

I.

Iedereen heeft behoefte aan bloemen en zonneschijn. Laten wij dan zooveel mogelijk bloemen strooien op het pad van onze naasten en een vriendelijk zonnetje zijn voor onze medemenschen.

de tempel van tjandi-sari in de nederlandsch-indische afdeeling der parijsche wereldtentoonstelling.

De kaarsen flikkeren onrustig en werpen een zacht, onzeker schijnsel op het fraaie schilderwerk der dorpskerk. Van den kansel klinkt warm en bezield de stem van den grijzen pastoor, die spreekt van de eindelooze liefde des Scheppers tot al zijn schepselen. Krachtig en overtuigend, of meesleepend en innig doortrilt de klankvolle stem het nederige Godshuis; in roerlooze aandacht zit de menigte in het schemerlicht neer en neemt de treffende woorden van den ouden zielenherder dankbaar en eerbiedig aan.

Zij weten, dat de eerwaardige grijsaard uitspreekt wat hij gevoelt, dat hij zelf zoo geheel doordrongen is van die verheven liefde en goedheid, naar het voorbeeld van zijn hoogen Leermeester, die aanzienlijk en gering omvat, die geen onderscheid kent tusschen arm en rijk, noch aanzien des persoons.

Steeds vuriger, steeds welsprekender vloeien de woorden den redenaar van de lippen, geen schooner onderwerp voor den beminnelijken en beminden priester dan het hoogste gebod des Heeren te verklaren, te ontvouwen voor hen, die hij zijn getrouwe kinderen noemt: ‘Hebt elkander lief en doet wel aan elkander.’

Met gebogen hoofd zitten de dorpelingen in de overvolle banken, het kerkboek op den keurig gevouwen zakdoek, de handen saamgevouwen, de oogen neergeslagen; er is iets kinderlijk vrooms in die houding, eenvoudig en ootmoedig zitten zij naast elkander, zooals het in het Godshuis behoort.

Dicht onder den kansel zit mevrouw Constance Leermans te midden van haar kinderen, donkergelokte hoofdjes, die elkander gelijken als bloemen van één tak. Een belangwekkende verschijning, de rijzige gestalte in het gladde rouwkleed. Het ravenzwarte haar omlijst een smal, sprekend gelaat, waarin donkere oogen glanzen, eigenaardige, diepe oogen, wier blik een onvergetelijken indruk maakt, oogen, die in het menschenhart doordringen en er een zonnestraal in achter laten, die licht brengen waar duisternis heerscht.

Als de grijze priester aan het altaar is teruggekeerd en welluidende orgeltonen door het kerkgewelf ruischen, stijgen uit hun harten gebeden als zuivere wierookwalm omhoog; de kinderen bidden voor hun moeder en de moeder bidt, als een wakende seraf, voor haar kinderen.

Achter in de kerk in de kleine bankjes zit eenzaam een meisje, starend den blik gericht op de knielende dame in den rouw. Er is geen gebed op de kinderlippen; door het jeugdige brein dwarrelen sombere gedachten, veel te somber voor een pas beginnend leven. Er is een oneindig verlangen in de denkende, grijze oogen van het kleine meisje; langzaam echter daalt er iets als een nevel over die oogen, teleurstelling, bitter verdriet.

Zij wordt niet opgemerkt, niemand denkt aan het kind, dat verlaten in het achterste bankje zit in het schemerduister.

Als de dienst is geëindigd, verlaat de menigte in tevreden, behaaglijke stemming de kerk en spoedt zich over het kerkhof huiswaarts. Constance Leermans schrijdt langzaam met statigen tred voort, door het portaal en

[p. 194]

het kerkhof op, om nog een oogenblik op het met bloemen versierde graf van haar echtgenoot te toeven; de zwartkopjes volgen haar in een rij.

Het meisje heeft ook haar stille plaats verlaten en bespiedt hen bij de kerkdeur; het is een bijzonder kind, mager en verwaarloosd van voorkomen, een verwilderd plantje, dat kwijnt onder gemis aan liefderijke zorgen, warmen zonneschijn van moederlijke teederheid.

Tusschen de graven klinken haar vriendelijke stemmen toe, zóó teeder en vleiend. Het meisje slaat den blik op naar de lucht, waar de donzige wolkjes een kudde schapen gelijken, die door den zorgvollen herder worden huiswaarts geleid.

‘Alle menschen houden van elkaar,’ fluisteren de bevende lipjes van het kind vol weemoed, ‘van mij houdt niemand, de goede God ook niet, anders zou Hij toch wel kunnen maken, dat één mensch van mij wou houden; ik ben altijd alleen, zoo heel alléén.’

De hemel blijft even schitterend blauw, de wolkjes nemen een zachtblozende tint aan, het is liefelijk en vredig in de gansche natuur, waarbij geen klacht schijnt te passen.

Het kerkje wordt gesloten, de koster nadert met schuifelenden tred en rammelenden sleutelbos. Het kind kan nog juist even het altaar zien. Vurige smeeking komt in de grijze oogen, de magere handjes vouwen zich samen, over het gezichtje spreidt zich de bleekheid van heilige ontroering.

‘Lieve God, meneer pastoor zegt, dat Gij van alle menschen houdt en hen zoo graag gelukkig maakt; ach, lieve God, ik bid U, laat er iemand komen, die een klein beetje van mij wil houden, dan zal ik ook heel veel van U houden en dikwijls hier komen en nooit zal ik meer ondeugend zijn; och toe, lieve Heer, ik ben zoo alleen.’

Aandoenlijk stamelt de echo van het portaal de onschuldige kinderbede na, die reeds door zilveren Engelenstemmen wordt herhaald voor den troon van Hem, die de kleinen zoo lief had en hen tot Zich riep.

Nu wordt de deur gesloten en het kind gaat langs het voetpad van het kerkhof naar huis, naar de stille, doodsche kamers, waar geen verwelkomende stem haar zal toeklinken, waar geen lachjes jubelen. Droomend loopt zij voort langs akkers en weiden; hier en daar rept boven het gras een late vlinder de moede vleugels, om aan een gastvrijen bloemkelk een toevluchtsoord voor den nacht te vragen. Het vee ligt rustig te herkauwen, nu en dan blaft in de verte een hond of rolt dreunend een kar over den harden grond. De plechtige avondrust der landelijke natuur werkt droefgeestig op de jeugdige, gevoelige ziel van het meisje, haar oogen dwalen rond en zien van al het omringende de schoonheid en liefelijkheid. Er is iets van den kunstenaarsgeest in haar, zij merkt de wonderen der schepping ook in het kleine en nietige met gretigheid op en begint, half onbewust, reeds de taal der natuur te verstaan.

Hier en daar ligt een boerenhoeve, door een boomgaard of moestuin van den weg afgescheiden; een breede wetering, op wier oevers mollige, zilverglinsterende wilgen- en elzenstruiken groeien, doorsnijdt de weide en stort zich uit in een ronde, met riet- en waterplanten bedekte kolk.

‘Dennenhof,’ een zeer ouderwetsch landhuis met holle gangen en ruime vertrekken, ligt te midden van een uitgestrekten tuin, waarin veel bloemen bloeien en nog meer verwilderde prieelen en bosschages zijn. Mevrouw Leermans vergunt haar drie jongens gaarne in die boschjes soldaat en roover te spelen en laat hen daarin naar hartelust ravotten, want het zijn echte buitenkinderen, die zich om schrammen of builen al evenmin als om gescheurde kleeren bekommeren.

Aan den tuin van Dennenhof grenst een keurig onderhouden park met een prachtigen vijver en Engelsche grasperken. De eigenaar van dit park en de zich tegenover den vijver trotsch verheffende villa voert een weidschen, adellijken naam en is een koud, ongenaakbaar mensch, die zich in dwazen hoogmoed van al de bewoners van het dorp afgezonderd houdt.

Soms zien zij hem te paard of in een van zijn fraaie rijtuigen voorbij rijden, maar hij beantwoordt nimmer een groet; de adellijke heer staat te hoog om het eenvoudige landvolk op te merken, hij is niet gewoon naar omlaag te zien. Zijn eenige, veertienjarige zoon wordt door iedereen gehaat en gemeden om zijn boosaardig karakter. Als hij in een excentrieke kleeding, met stok of zweep gewapend door het veld zwerft, volgen hem de blikken der arbeiders met onverholen woede, maar hij merkt dit evenmin op als zijn vader de beleefdheid van een mindere. Hij is een ware plaag voor iedereen, altijd er op uit om leelijke dingen te doen.

Het is reeds bijna geheel duister, als mevrouw Leermans den tuin van Dennenhof binnengaat; als zij bijna het huis bereikt heeft, draait ze zich weer haastig om en kijkt verschrikt en verbaasd naar den straatweg, van waar een vreeselijk geschreeuw tot haar doordringt. Het kleine meisje uit de kerk is op een grinthoop geklauterd en verweert zich met angstig gegil tegen een gelen, ruigharigen hond, die met woest geblaf op haar afstormt. Op eenige schreden afstands staat de jonker Van Nerven en hitst met woord en gebaar het nijdige dier aan: ‘Pak ze, Fox, pak ze!’

Ernest snelt, door Bruno gevolgd, het tuinpad af, recht op den jonker toe en voegt hem met gebiedende stem toe: ‘Roep dadelijk uw hond terug!’

Onbeschaamd kijkt de jeugdige stamhouder der Van Nerven's hem aan en haalt dan spottend de schouders op. ‘Wie ben jij?’

‘Roep je hond terug,’ beveelt Ernest nogmaals en stampvoet.

‘Pak ze, Fox, pak ze!’ schreeuwt de boosaardige knaap als antwoord, maar op hetzelfde oogenblik voelt hij zich de zweep uit de hand rukken en wordt hij door Ernests flinke vuist ter zijde geslingerd. Een regen van slagen daalt op den hond neer, de zweep flitst door de lucht, en deze krachtige tuchtiging bekoelt den strijdlust van het beest, dat als een echte lafaard met groote sprongen de vlucht neemt en slechts op een afstand de tanden noglaatzien.

Het meisje springt nu van den grinthoop af en betast haar gehavend rokje; groote tranen komen in haar oogen bij het zien der scheuren en gaten, maar zij zegt niets; de lippen vast opeensluitend, staat zij daar roerloos in zwijgend verdriet.

Intusschen is ook mevrouw Leermans naderbij gekomen en treedt met vriendelijke deelneming op het meisje toe.

‘Hij heeft je toch niet gebeten, mijn kind?’

Welk een eigenaardige bekoorlijkheid is er toch in dat stemgeluid, zoo vol en week als harpeklanken.

Het kind trilt van genot bij het hooren der stem, haastig slaat zij de grijze oogen op, waarin nog tranen staan, en er komt iets als zonneglans op het magere gezichtje.

‘O, wat zijt u mooi!’ klinkt het vol verrukking, ‘ik heb u nog nooit zoo dichtbij gezien. Hoe heerlijk, dat de afschuwelijke jongen den hond op mij afjoeg, want nu kan ik ook eens met u spreken, ik ben zoo blij.’

Geheel verbaasd over deze echt kinderlijke toespraak, nadert mevrouw Constance de kleine vreemde nog meer en neemt haar hand in de hare.

Een siddering doorloopt de tengere gestalte, die nu beschroomd tegen de jonge weduwe aanleunt, de groote oogen schitteren van een buitengewoon vuur.

‘Ken je mij, kindje?’

‘Ik hou veel van u!’

Dit antwoord is onlogisch, maar voor mevrouw Leermans is het welsprekend en duidelijk, zij buigt zich tot het meisje neer en vraagt op warmen toon: ‘Ken je mij dan?’

Een toestemmend knikken is het antwoord.

‘Maar ik heb je toch nog nooit gezien, klein ding.’

‘Ik u wel, 's avonds in het prieël, dáár! Dan klom ik in de takken en keek naar beneden; in de kerk zag ik u ook.’

‘Dus, je komt ook in de kerk; dan hou je vast heel veel van Onzen Lieven Heer?’

‘Onze Lieve Heer geeft niets om mij, niemand.’

‘Ach, arm kind, waarom denk je zoo iets treurigs?’

‘Omdat het waar is, niemand wil wat van mij weten, omdat ik leelijk en ondeugend ben.’

Innig medelijden met dit wonderlijke, eenzame kinderhart vervult de jonge weduwe. Zou het geen heerlijke taak zijn, wat licht en warmte te brengen in de ledigheid en koude donkerte van dit onbegrepen kleine leven?

‘Ik wil wel van je houden, kleintje, als je een zoet meisje wilt zijn.’

Dat is een boodschap uit het paradijs voor het verlaten kind, dat zoo arm is aan liefde; de glanzende oogen openen zich wijd, als aanschouwen zij een wonderbaar visioen, en de smalle lippen beven.

‘U!’ ruischt het als een zucht van welbehagen, mevrouw Constance tegen, ‘dan is de lieve God toch wel goed.’

Vast omsluiten de magere armpjes den hals der beminnelijke vrouw; het rijkgelokte, verwilderde hoofdje vlijt zich tegen haar schouder, en een stilzwijgen van oneindige beteekenis heerscht tusschen haar.

Onderwijl staan de drie knapen tegenover elkander en zien elkaar uitdagend in de oogen; jonker Van Nerven beeft van toorn over de inmenging van ‘die burgerjongens’; vooral Ernest met zijn minachtende blikken is hem onuitstaanbaar.

‘Heb ik je gevraagd, je met mijn zaken te bemoeien, modeljongen? Wacht, ik zal het je betaald zetten,’ zegt de jonker woedend op Ernest toetredend.

Bruno plaatst zich als ter bescherming naast zijn broer en roept dreigend terug: ‘Blijf van hem af, of je krijgt met mij te doen.’

‘Ha, ha, ha!’ schatert de jeugdige Van Nerven, op onbeschrijflijk hoonenden toon, ‘twee tegen één. heel ridderlijk, zooals men dat van burgerlui verwachten kan.’

‘Een klein meisje aanvallen en een boozen hond op haar afhitsen, dat is edel, niet waar, voorname jongen? Probeer het nog eens, en mijn burgervuisten zullen je adellijke nietigheid mores leeren,’ is het krachtige antwoord van Ernest.

‘Terg me niet, want al heb ik geen zweep meer, ik zal je....’

‘Daar, met de vuisten alleen, ik sta je!’ braveert Ernest, den nijdigen jonker, wiens oogen van woede uitpuilen, flink aankijkend en de zweep wegwerpend.

Gelijktijdig worden de gebalde handen opgeheven en dalen forsch neer op borst en schouder der tegenpartij. Binnen enkele minuten prijkt het oog van den jongen Van Nerven met een groote blauwe buil, en hierdoor nog meer verbitterd brengt deze Ernest een slag in het gezicht toe, dat zijn neus begint te bloeden.

Een schel geschreeuw dringt de beide vechtersbazen in de ooren, maar voor zij in staat zijn er iets van te begrijpen, hangt het kleine meisje als een getergde kat aan den schouder van den jonker en slaat hem in blinden toorn met zijn eigen zweep in het gezicht.

Het is een onstuimig, verward tooneel. Mevrouw Leermans, verschrikt en onthutst, tracht de twistenden te scheiden, en het gelukt haar ook, evenwel niet tijdig genoeg om de teekening van elkanders gelaat te voorkomen.

Hijgend staan ze daar elkander met glinsterende oogen aan te zien, beiden bereid bij de minste aanleiding weer op elkaar in te vliegen. De hond, die ook wel lust had aan den strijd deel te nemen, maar door de naweën der pas ondergane tuchtiging wordt teruggehouden, zwaait jankend zijn staart heen en weer, en heel zijn hondenphysionomie verraadt heftigen oppositiegeest.

Mevrouw Leermans steekt haastig haar arm door dien van Ernest, wenkt Bruno en het meisje haar te volgen en treedt ernstig en statig den tuin binnen, waar Marietje zich bij hen voegt.

De jonker Van Nerven voelt zich voor de eerste maal in zijn jong leven beschaamd tegenover een dame; zwijgend neemt hij zijn zweep van den grond en verwijdert zich zonder omzien met driftigen stap langs een aardappelveld.

Nog in hetzelfde uur begeeft de notariswe-

[p. 195]

duwe zich naar de verzorgster van het vreemde meisje; zij verneemt daar genoeg om haar te doen besluiten, zich het verwaarloosde kind aan te trekken. Charlotte heeft haar moeder niet gekend; haar vader, een zeekapitein, bekommert zich weinig om haar en vertrouwde haar aan de verpleging der oude huishoudster toe. Maar dit brommige, stompzinnige wezen weet sinds lang niet meer wat het zegt, kind te zijn, en zoekt haar genot in ontelbare reusachtige kommen koffie met dikbesuikerde beschuitjes. Voor de wereld en haar belangen is zij al even onverschillig als voor haar pleegkind, en met baatzuchtige bereidwilligheid staat zij Charlotte dan ook voor onbepaalden tijd aan mevrouw Leermans af.

Onverwachts is het kleine meisje dus logée op Dennenhof geworden.

In het prieel, dat een moerbeiboom vormt tegen den voorgevel van het landhuis, is het licht ontstoken. Mevrouw Constance zit achter het theeblad en de oudste jongens lezen samen een afgrijselijke roovergeschiedenis; de beide meisjes, die reeds vriendschap voor elkander hebben opgevat, zorgen als aardige miniatuurvrouwtjes voor de poppenwereld; de tweejarige Piet, die het met zelfstandig loopen nog maar niet te best vinden kan, zit op de rieten sofa en heeft zijn slappe beentjes over elkander gelegd als een kleermaker op zijn tafel. Zijn dikke, zwarte haren zijn nog vochtig van het bad, en zijn aardig snuitje geeft een geur van rozenzeep af.

Met moederlijke teederheid blijft de blik der notarisweduwe op de lieflijke groepjes rusten, ernstige gedachten houden haar geest bezig. Zij ziet zichzelve in de toekomst, vergrijsd, rustig, en waardig, en al die jeugdige knoppen om haar heen ontloken tot oog en hart verrukkende rozen, saamgestrengeld in den krans haars levens.

Wat het dochtertje belooft, leest zij in de zachte, schoone oogen; dat stille, buigzame karakter zal haar geen moeielijkheden brengen. Maar de knapen, over hen zal zij trouw en onverdroten moeten waken tot zij zich gevormd zullen hebben tot nuttige menschen in de maatschappij. Zij zal de oogen wijd geopend moeten houden om het kwaad tijdig te ontdekken als het zich durft vertoonen; dan zal zij het schild zijn, dat zich voor hen plaatst ter bescherming en het gevaar van hen afwendt.

Maar zelfs het scherpste oog ziet niet de giftige slang, die onhoorbaar schuifelt onder gras en bloemen, langzaam maar zeker naderend, tot zij onverwachts haar aanwezigheid verraadt door haar beet.

Ernest, de oudste, is forsch van gestalte en grof van trekken, eer leelijk dan mooi, maar de open blik der donkere oogen en de geestige glimlach om de frissche lippen vergoeden dit geheel. Hij gelijkt Bruno, en toch is er een oneindig verschil tusschen hen. Bruno's klassieke schoonheid zou een schilder of beeldhouwer in verrukking kunnen brengen, de natuur heeft hem schitterend bedeeld naar lichaam en geest, maar in zijn karakter zijn gevaarlijke plooien.

Een aardig, echt kinderlijk tooneeltje geeft de peinzende weduwe een diepen blik in het hart harer beschermelinge. Charlotte staat bij de tafel en staart met stil verlangen op een abrikoos met roode wangetjes; zij durft er niet om vragen, maar de stomme bede, die uit de kinderoogen spreekt, is voor mevrouw Leermans duidelijk genoeg. Met een lachje en een knikje vergunt zij haar de vrucht te nemen en vol blijdschap houdt Charlotte haar omhoog.

‘Hebben, hebben!’ stamelt nu kleine Piet, en steekt zijn handjes uit naar het begeerde. ‘Piet ook lekkers.’

Charlotte sluit de vingers vaster om de fraaie abrikoos, en de kleine man laat pruilend de lippen hangen, terwijl hij haar met zijn zwarte oogen half smeekend, half verwijtend aanziet.

Het meisje draait de abrikoos om en om, zij is er toch zoo blij mee, hoe frisch ziet ze er uit, wat zal ze lekker zijn.

‘Pietje stout geweest?’ vraagt het jongske op de sofa, verbaasd over het ongewone feit, dat hem iets geweigerd wordt. Zijn moeder schudt ontkennend het hoofd, meer aanmoediging heeft hij niet noodig. ‘Pietje dan lekkers hebben,’ dwingt de snaak op onweerstaanbaren toon, ‘Pietje wou zoo graag.’

Een heftige tweestrijd spiegelt zich een oogenblik in Charlotte's grijze oogen af, maar eensklaps loopt zij op den betooverenden kleinen smeekeling toe, duwt hem de abrikoos in de handjes en sluipt dan zacht schreiend in een hoekje; haar kinderlijke heldendaad doet haar weenen.

‘Hier komen,’ roept Pietje, die niet van treurigheid houdt, en als het meisje voor hem staat, houdt hij haar de abrikoos toe en zegt, vriendelijk uitnoodigend: ‘Stukje meehappen.’ Daarna pakt hij haar met zijn teedere armpjes beet en zegt met zijn helder stemmetje vleiend: ‘Lotte heel lief, Piet houdt veel van Lotte.’

En het meisje, in verrukking uitbarstend, roept luide: ‘O, mevrouw, mag ik hem eventjes vasthouden?’

In een oogwenk omringen mevrouw Constance, Marietje en de jongens hen en vormen een keten om hen heen. ‘Nu hoor je voor altijd bij ons!’ klinkt het Charlotte als een zoete belofte in het oor.

En onbewust heeft mevrouw Leermans zich een beschermengel van haar huiselijk geluk verzekerd. Eenmaal zal het opgenomen kind haar liefde en goedheid vergelden met een offer, zoo groot en schitterend als een meisjeshart slecht brengen kan.

Als het tijd is om te gaan slapen, zitten de kinderen samen op de ouderwetsche paardenharen canapé en zingen, door mama op de piano begeleid, hun gewone avondliedje.

Dan trippelen vlugge voeten de breede gebeeldhouwde trap op, plagerijen en afspraken voor den volgenden dag zijn aan de orde, tot het eindelijk rustig wordt, als de slaap den jeugdigen wildzang eindigt. Als een zorgvuldige moeder gaat mevrouw Leermans van de eene kamer naar de andere en dekt zelf haar lievelingen toe.

‘Nacht, ma! nacht, lieve ma!’ galmt het haar in alle toonaarden na, als zij zich verwijdert, ‘nacht, maatje!’ Dan wordt het stil.

Charlotte kijkt met schitterende oogen uit haar bedje tot haar beschermster op, het kinderhart is zoo overvol, en toch voelt het zich zoo ruim en licht.

‘Nacht, kindje, voortaan moet je mij tante noemen, wil je dat?’

‘O, lieve, lieve tante, wat is het nu heerlijk en goed, ik ben toch zoo heel erg gelukkig; de lieve God is heel goed, nu zijn er veel, veel menschen, die van mij houden....’

Zacht daalt de slaap op de jonge oogen neer. Mevrouw Constance drukt een moederlijken kus op het blanke voorhopfdje en glimlacht.... droomend.... ver in de toekomst.

En de moerbeiranken suizelen voor het raam als goedkeurend gefluister van geestenlippen.

‘Het is mij of het eens aan mijn kinderen ten goede zal komen, wat ik nu aan haar doe,’ peinst mevrouw Leermans, als zij zich onhoorbaar verwijdert.

Een ernstige engel breidt zijn witte vleugelen beschermend uit over de kleine legerstede en vouwt dankend de reine handen. Sterrenglans schittert in zijn oog, en als zilveren tooverdraden omweven zijn gebeden een blank kinderzieltje.

(Wordt vervolgd.)