De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 17

Een snuifje?
Historische vertelling, door Béha.

In het jaar 1715, toen het eiland Rügen nog tot de Zweedsche bezittingen in het Noorden van het tegenwoordige Pruisen behoorde, lag aan de westkust van het eiland - met den voorgevel naar de Oostzee en de achterzijde naar een dennenboschje gekeerd - een oude, bouwvallige woning, die aan zekeren Warrens toebehoorde en tot strandherberg diende voor de uit den Straalsunder stroom naar de Deensche eilanden varende schepen.

Vóór de deur was een ruw houten bank aangebracht, en op deze zat schipper Warrens, uit zijn aarden pijpje rookwolken in den ochtendmist dampende. Zijn oog was scherp op den horizon gericht, waar hij een opdoemend vaartuig meende te ontdekken.

In het door het weer verharde en de stormen gekuste aangezicht van den ouden strandbewoner bewoog zich niets dan het levendige oog en de scherpe blik; alleen de rimpelige lippen begonnen, naarmate het schip meer naderde, den tabaksrook sneller uit den mond te blazen, zoodat het tempo zijner uitademing precies gelijke maat hield met het voortzeilen der ontdekte bark aan den gezichtseinder.

Op dit oogenblik werd een venster naast de deur geopend, en vertoonde zich het jeugdige gelaat van een visschersmeisje, dat het hoofd schilderachtig met een bonten doek omwonden had, terwijl men van buiten zien kon, dat haar hand een langen bezem vasthield, alsof zij met het vegen der kamer bezig was. Ook het bruine, levendige oog van het jonge meisje vestigde zich eenige seconden opmerkzaam op den gezichteinder, voor zij den ouden man vroeg:

‘Wat is het voor een vaartuig? Heeft het den gaffelboom niet op?’

‘k Weet het al,’ bromde de oude en klopte zich daarbij op zijn laarzen, als wilde hij daarmee zeggen, dat hij zijn meening daaromtrent bepaald had. ‘'k Ken hem. Zet het Alsensche bier maar gereed: 't is een Deen.’

‘En die andere van Bornholm?’ klonk zijn dochters tweede vraag.

‘Niet meer in zicht, Elsje,’ antwoordde Warrens kortaf, zonder zijn al sterker dampende pijp uit den mond te nemen. Elsjes gelaat werd met zekeren wreveligen trek overtogen, toen zij het Deensche schip een niet juist zeer vriendelijken blik toezond en er bij voegde: ‘Och, zeg hun toch, dat zij zoo goed zijn ergens anders hun vijandelijkheden te toonen. Wanneer zullen wij toch ooit rust krijgen op dit eiland?’¹⁾

Warrens knikte. ‘Woeste tijden, dolle tijden, sedert die Karel, die heethoofd, op de wereld kwam!’

‘Dien moest,’ meende Elsje, ‘Onze Lieve Heer eens nadrukkelijk aan 't verstand brengen, dat de mensch voor wat anders bestemd is, dan zijn medemenschen vóór de kanonnen te plaatsen!’

Voor de eerste maal verloor de oude schipper zijn gewone bedaardheid. Een halven zwaai naar het venster makend, barstte hij los: ‘Wie is daarvan de schuld? Hij was nauwelijks uit den dop, onze koning Karel, of ze sloten al een verbond tegen hem, Russen, Denen, Pruisen en Polen. Zij hebben het immers zoo gewild.’

‘En nog altijd maar geen tijding van Knoet!’ zuchtte het meisje met een blik op de effen zee. ‘Die ligt misschien ook al dood vóór de wallen van Straalsund of gewond in het hospitaal.’

Warrens blies den rook al harder uit zijn pijpje, maar tevens kwamen heftiger dan eerst de woorden uit zijn mond: ‘Vrouwenpraatjes! Afwachten! Bliksem en onweer, gelijk de koning van Zweden zegt!’

‘Vader Warrens! Vader Warrens!’ klonk opeens een geschreeuw uit de richting der duinen. Met visscherslaarzen van dezelfde soort als Warrens ze droeg, een dito zuidwester in den nek kwam door het zand een tweede visscher aanloopen, die, eenzelfde aarden pijpje in de linkerhand houdend, met de rechter door de lucht zwaaide, als iemand, die zijn ledematen laat spreken, omdat de tong niet dadelijk de noodige woorden vinden kan.

‘Wat is er te doen, baas Lorenzen?’ riep Warrens, zonder zijn houding te veranderen.

‘Er is wat op til om den hoek van de bocht,’ hijgde de aangekomene. ‘Wij komen wat te beleven, wij zullen kanonnen hooren.’

‘Spreek duidelijker baas! Wat is er?’ bromde Warrens, nog altijd, zonder op te zien.

‘Koning Karel is uit Straalsund gevlucht. - Een glaasje tegen de kou, meisje!’

Een lichte kreet ontsnapte Elsjes mond. Toen verliet zij het venster en ging weer in de kamer terug. Middelerwijl zat Warrens met opengesperden mond en vergat zijn pijp in brand te houden. ‘Wa....,’ dat was alles, wat hij er uit kon krijgen. De visscher Lorenzen moest hem de tijding nog eens herhalen. Daarop sloeg hij met de vlakke hand op zijn waterlaarzen en riep: ‘Top en takel! Tiendubbel ingesloten door Pruisen en Denen, en toch ontsnapt!’

‘Hij moet op ons eiland voet aan wal hebben gezet en op een schip loeren, dat van Ystad komt.’

Vader Warrens geraakte in een vreemden toestand van opgewondenheid. Hij was opgestaan en schreed met korte passen vóór de herberg heen en weer, terwijl de hand met de uitgedoofde pijp in de lucht rondvoer.

‘Schrijf dat op, Elsje!’ riep hij, zonder er op te letten, of zijn dochter nog aan het raam stond of niet. ‘Koning Karel in het jaar 1715 uit Straalsund ontsnapt. Schrijf dat in den almanak, anders geloof ik het niet meer, voor we een jaar verder zijn.’

‘Nog een glaasje, juffer,’ zei Lorenzen, ‘er hangt een ware mist buiten.’

Warrens bleef eindelijk even staan. ‘Het was dus een Zweed, die van Bornholm kwam? Wilt ge al heen, schipper?’

Lorenzen was reeds op zijn terugweg, toen hij antwoordde: ‘'k Moet een beetje achter de duinen rondloopen en uitkijk houden.’

‘God zegen je!’

Warrens ging de hut binnen en vond zijn dochter aan de toonbank bezig met een en ander in orde te brengen, waaruit men kon afleiden, dat zij binnenkort bezoek van matrozen verwachtte. Zij plaatste juist een komfoor op de toonbank en deed er brandende kolen in, om het water in den ketel warm te houden. Zonder op te zien zeide zij tot haar binnentredenden vader: ‘Dan dien ik wel warm water klaar te hebben. De Zweed houdt meer van een warm glas.’

Warrens ging naar de toonbank, draaide een stuk papier ineen en stak zijn pijp aan.

‘Driekwart water, volgens voorschrift van koning Karel!’ sprak hij dampend.

‘Dat bevalt mij wel,’ merkte Elsje aan, ‘dat de Zweden zoo matig zijn.’

‘Zweedsche krijgstucht!’ bromde Warrens. ‘Koning Karel smeedt altijd koud.’

‘Dan buigt het ijzer het minst,’ antwoordde Elsje, terwijl zij grogglazen uit de kast nam.

‘Top en takel!’ riep Warrens opeens. ‘Onder welke vlag mag die daar wel zeilen?’

Deze vraag gold een nieuw optredende figuur, die onstuimig de deur had opengerukt en de kamer kwam binnenwaggelen. Een pet met groote klep verborg het bovenste gedeelte van het gezicht, voorzeker een manier van zich het hoofd te bedekken, die bij een mensch, welke overigens den matroos deed kennen, een schippersoog beleedigen moest. Het leek echter wel, dat de pet slechts tot noodhulp diende. Een dichte bruine baard, die het benedengedeelte van het gezicht omlijstte, maakte het onderscheiden der gelaatstrekken geheel en al onmogelijk. Op de schouders droeg hij het kenteeken van den stuurman: een zilveren anker. De voeten staken in hooge jachtlederen waterlaarzen.

‘Hoezee voor koning Karel van Zweden!’ schreeuwde de man, toen hij in de kamer kwam tuimelen, en sloeg met de platte rech terhand boven op zijn pet. Dat hij tuimelde, viel noch Warrens noch diens dochter op. Zij wisten, dat de man niet dronken behoefde te zijn. Iedere zeeman, die het vasteland betreedt, heeft deze manier van loopen.

‘Hoe gaat het, vader Warrens?’ liet hij er op volgen, terwijl hij, de vuisten in de zijden drukkend, dicht vóór den visscher ging staan.

‘Kent ge mij dan, stuurman?’ klonk Warrens' verblufte wedervraag.

1) In den tijd, waarvan hier sprake is, was Rügen een twistappel tusschen Zweden en Denemarken, in de oorlogen, die Karel XII, koning van eerstgenoemd land, tegen de Denen en Russen voerde.

[p. 120]

De andere stiet den visscher met den wijsvinger tegen de borst en zeide - neen, kraste of siste tusschen de gesloten tanden door, zoodat men den natuurlijken klank zijner stem niet er uit hooren kon: ‘Waart gij niet, drie weken geleden, in Straalsund, oude landrot? Zaat gij niet in de herberg De Zaagvisch met mij en Knoet Spalle gesmokkelden Franschen wijn te drinken?’

Warrens sperde den mond open en trok verstomd de wenkbrauwen op.

‘Knoet Spalle? Hoe?’

Elsje kwam op deze woorden van achter de toonbank loopen en plaatste zich dicht naast den vreemdeling.

‘Kent gij Knoet Spalle, heer? Waar is mijn Knoet?’

De vreemde keerde zich om. Of hij het meisje aankeek, was door de klep der pet niet nauwkeurig te zien.

‘Mijn Knoet?’ vroeg hij, met dezelfde verdraaide stem.

‘Leeft hij, is hij gezond, heer?’ ging Elsje voort, en door de spanning geraakte zij schier buiten adem.

‘Zoo, zoo, waait de wind uit dien hoek? - O ja, heel goed, best. - Kan ik je dienen met een snuifje?’

Met een snelle wending naar Warrens bood hij dezen de open snuifdoos aan en ging toen voort: ‘Knoet Spalle? Een mooie jongen! Zoo'n beetje loszinnig.’

In 't eerste oogenblik kon Elsje geen woorden vinden om haar verontwaardiging te uiten. Zij keerde zich naar haar vader om en bracht op onzekeren toon - want het snikken stond haar nader dan iets anders - uit: ‘Hoort ge dat, vader, wat hij van Knoet zegt?’

Warrens dampte nog harder en stoof op: ‘Wat, wou je me den besten jongen, die ooit zeewater geroken heeft, komen belasteren?’

De vreemdeling liet zich echter niet van de wijs brengen, ging in zijn volle breedte op een stoel zitten en speelde met zijn doos. ‘Zoo noemt koning Karel hem ook!’ knikte hij. ‘Maar als koning Karel wist, wat ik weet...! Koning Karel kan snuiven niet uitstaan - en Knoet Spalle snuift.’

‘Hoe?’ snauwde Elsje hem toe. ‘Knoet een snuiver?’

De matroos bood haar de doos aan. ‘Kan ik dienen met een snuifje? - Koning Karel duldt geen rooker in zijn nabijheid - en Knoet Spalle rookt!’

‘Kerel, leelijke kerel, dat is niet waar!’ - En Elsje was er na aan toe, van toorn in tranen uit te barsten.

‘Zelfs knaster, als er geen Pörtorico te krijgen is,’ ging de andere even kalm voort. ‘Koning Karel is een vrouwenhater - en Knoet Spalle heeft een meisje.’

‘Hoe weet gij dat?’ vroeg het meisje verbluft.

‘Omdat hij 't mij zelf verteld heeft,’ antwoordde de stuurman snel, sprong op, wierp de pet weg en rukte den valschen baard af.

‘Knoet zelf!’ Vader en dochter waren een oogenblik stom van verrassing. Toen volgde een begroeting, gelijk men zich denken kan.

‘Wat voor dolheden haalt ge nu uit?’ kreet Elsje, toen zij weer van haar ontsteltenis bekomen was.

‘Top en takel!’ bromde vader Warrens en nam de pijp uit den mond. ‘Waar kom jij van daan, jongen?’

‘Laat uw pijp niet uitgaan, vader. Rechtstreeks van Straalsund kom ik. Maar zoo gemakkelijk was die rechte weg nu juist niet. Wij hebben er ons ongemakkelijk doorheen moeten slaan.’

‘Wij, jongen? Wie wij?’ vroeg de visscher verbaasd.

‘Koning Karel en zijn tien manschappen,’ antwoordde Knoet, een hooge borst zettend. ‘Heb jelui geen Zweedschen mast in het noordoosten gezien?’

‘Die geraakte door den Deen buiten het gezicht. Hoe is de koning ontkomen?’

‘Luistert!’ begon Knoet. ‘Straalsund was niet langer te houden. De Pruis te land en de Deen van de zeezijde sloten het in de vierde maand in. Er was geen huis meer, dat niet door de bommen was toegetakeld; alle vestingwerken vernield, de voorraad uitgeput. De vijand had de scherpste maatregelen genomen, om den koning niet levend uit Straalsund te laten ontsnappen.

zwaar werk,
naar de schilderij van A. Bock.

‘Gisterennacht dan, stond ik op post bij een verlaten schanskorf. Daar komt de koning aanstappen met zijn kanselier, om de wachten te inspecteeren. Het sloeg juist één uur. Hij staarde lang naar de zee, waar op de donkere rompen der Deensche schepen de boegsprietlichten zwakjes door den nevel heenblonken. Eindelijk wendde hij zich tot mij - hij kon zeker aan mijn neus zien, dat ik een zeeman was - en vroeg: Een roeiboot in de nabijheid, kameraad? - Neen, sire, zei ik, maar een zeilboot dertig pas van dezen post. - Wie ben je? - Knoet Spalle, bootsman, sire! - Ge zijt stuurman. Maak de boot klaar, ik wil naar Zweden.’

Warrens liet de pijp uit den mond vallen en keek schier verbijsterd op.

(Wordt vervolgd.)