De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 16

[p. 409]

[Nummer 52]

de slag dij dornach: De Zwitsers weigeren de uitlevering der gevallen ridders.
Naar een oorspronkelijke teekening van E. Klein.

[p. 410]

Hoor eens, moeder, wat ik droomde.
Door
Christine.

III. (Slot.)

In het dorpje Berkenwoud was het de gewoonte, op Paaschdag vuurtjes te ontsteken op de heuvelen in den omtrek; de jongens en meisjes sprongen er lustig om heen en ook de ouderen versmaadden het niet, er een vroolijk dansje te doen in het fantastisch schijnsel van de door den wind opgezweepte vlammen. In vorige jaren was Elise er altijd bij tegenwoordig geweest, en met het doel haar eenige afleiding te bezorgen, stelde haar moeder voor, er heen te gaan. Het was het heerlijkste lenteweer, dat men zich denken kon, de zon schoot haar stralen uit een wolkenloozen hemel en koesterde de ontluikende natuur; de lucht was warm, te warm zelfs voor begin April, men kon zich verbeelden in Juni te zijn, als men niet de nog kale takken der boomen opmerkte. Mevrouw Van Veldhoven zag er dan ook volstrekt geen bezwaar in, dat de nog zwakke Elise geruimen tijd de pret bleef aanzien en stond het gereedelijk toe, toen zij verzocht nog wat te blijven. Die vuurtjes wierpen zulk een spookachtig schijnsel over de donkere dennenbosschen, de jongens en meisjes, die er omheen dansten, geleken kleine kabouters, en als er dan een uit den wilden troep midden door de vlammen sprong, klapte Elise van pret in de handen.

Sedert lang was zij zoo vroolijk niet geweest, en haar moeder was blij, haar wensch om nog te blijven, te hebben ingewilligd. Niemand had bemerkt, dat er plotseling zwarte wolkgevaarten waren komen aandrijven, die weldra de heele lucht bedekten. Toen kwam er een hevige rukwind en brak het noodweer los. De regen viel bij stroomen neer en doorweekte den grond. Felle bliksemschichten doorkliefden de lucht en de donder rolde zonder ophouden. De dorpelingen hadden allen een goed heenkomen gezocht, maar mevrouw Van Veldhoven en haar dochter waren te ver van huis, om het te voet te kunnen bereiken; daarbij waren zij licht gekleed en zonder beschutting tegen den regen.

Hoewel de naastbijwonende boer spoedig een paard voor zijn wagentje spande, was de tijd, die verliep vóór de dames konden instappen, toch lang genoeg, om haar kleederen geheel doornat te doen worden. Zoo gingen zij in het kleine wagentje zitten, dat hoegenaamd geen beschutting bood tegen den ruwen noordenwind, die te gelijk met het onweer was komen opzetten.

Thuis gekomen, deed mevrouw Van Veldhoven alles wat zij kon, om haar dochter te verwarmen, maar tevergeefs. Ook dokter Flieringa, hoewel onmiddellijk ontboden, kon haar weinig verlichting geven. Het reeds verzwakte gestel van het jonge meisje bood geen weerstand meer aan de tering, die langzaam maar zeker haar krachten ondermijnde. Het was een treurige zomer, die nu volgde, en voor mevrouw Van Veldhoven verschrikkelijk: haar eenig kind te zien wegkwijnen en er niets aan te kunnen doen; het lijdelijk te moeten aanzien, dat haar schat van haar werd weggerukt, en toch in volle onderwerping het hoofd te buigen voor den wil van God, het was moeilijk; maar deze moeder was Christinne en het voorbeeld van Maria, de Moeder van smarten, sterkte haar.

Op het einde van den zomer waren de krachten van Elise zoo verminderd, dat dokter Flieringa geen hoop meer op herstel kon geven; hij had de arme moeder aangeraden, haar kind naar het zuiden van Frankrijk te brengen, maar de zieke wilde er niet van hooren. Zij gevoelde zelf, dat zij ging sterven en wenschte daarom in Berkenwoud te blijven. Zou zij zoo ver weg gaan, om in den vreemde den dood te vinden? Veel beter was het, 't onvermijdelijke af te wachten in het stille dorpje, dat haar had zien geboren worden, waar zij haar kindsheid had doorgebracht, dat zij als gelukkige bruid verlaten had, om als geknakte bloem weer te keeren.

Toen zij eindelijk bedlegerig werd, verlangde zij den pastoor te spreken; hij had haar gedoopt, later haar in de christelijke leer onderwezen. Toen zij voor de eerste maal aan de Tafel des Heeren aanzat, was hij het geweest, die haar het Brood der Engelen had gereikt. Hij was haar leidsman geweest op het pad der deugd; eerst toen zij de bruid van Egbert was geworden, had zij verwaarloosd zijn raad in te winnen, en nu zag zij in, hoe verkeerd zij gehandeld had. Nu bad zij hem met tranen in de oogen om vergiffenis en verzocht hem, haar te helpen in de moeilijke ure, die aanstaande was. Lang bleef hij bij haar en diep ontroerd nam hij eindelijk afscheid. Elise had hem de innigste geheimen van haar hart blootgelegd.

Mevrouw Van Veldhoven verliet haar kind nu geen oogenblik meer; steeds was zij bedacht, haar smarten zooveel mogelijk te verlichten, en als zij soms in tranen uitbarstend haar dochter aan het hart drukte, was het Elise, die haar moeder moed insprak en op den hemel wees, waar zij zouden hereenigd worden. Nooit ontsnapte een klacht de lippen der zieke; geheel overgegeven aan Gods heiligen Wil, wachtte zij gelaten het einde af.

In de eerste dagen van het nieuwe jaar achtte dokter Flieringa, die haar met de meeste zorgvuldigheid en toewijding verpleegd had, het raadzaam, dat Elise de laatste H. Sacramenten zouden worden toegediend. Met de meeste godsvrucht ontving zij dezen laatsten troost, en toen alles voorbij en zij alleen met haar moeder was, die, aan haar bed gezeten, in stilte schreide, zeide zij haar:

‘Moeder, ik heb u nog iets te vragen; heeft hij nooit op mijn brief geantwoord?’

En toen mevrouw Van Veldhoven ontkennend het hoofd schudde, hernam Elise: ‘Het is beter zoo, hij zal mij vergeten hebben, maar mocht het wezen, dat gij hem weer ontmoet en hij zich mijner herinnert, stel hem dan deze bladzijden ter hand. In slapelooze nachten, als mijn droom mij weer zoo levendig voor den geest kwam, heb ik getracht neer te schrijven wat de oorzaak was, dat ik mijn verloving met hem verbrak. Zeg hem, lieve moeder, dat ik niet heb opgehouden hem te beminnen, en dat ik mijn leven aan God heb opgeofferd om het Geloof, dat alleen zalig maakt, voor hem te verkrijgen. God heeft mijn offer aangenomen en dit geeft mij het zoete vertrouwen, dat hij zich bekeeren zal. Laat hem deze bladzijden lezen; daarin zal hij de verklaring vinden van mijn handelwijze, die hem nu zeer zeker bevreemdt, en misschien een aansporing om terug te keeren tot het ware Geloof.’

Weenend had mevrouw Van Veldhoven haar dochter aangehoord, maar hoe bedroefd zij ook was, toch viel het haar op, dat Elise den jongen advocaat niet meer bij zijn naam noemde. Het was ook de laatste maal, dat zij over hem sprak. Van toen af scheen zij haar gedachten alleen te bepalen tot haar moeder, die zij ging verlaten, en den Hemel, die zich voor haar blikken begon te openen. Nog slechts weinige dagen mocht de arme vrouw het treurige voorrecht genieten, de jonge zieke te verplegen. Op zekeren avond, terwijl haar moeder aan het ziekbed zat, viel Elise oogenschijnlijk in een rustigen slaap, maar het was de slaap des doods. Bijna onmerkbaar sloot hij haar de oogen, deed haar hart stilstaan, en haar Engelbewaarder nam toen de reine ziel met zich mede, om ze binnen te leiden in de eeuwige vreugde, terwijl de troostelooze moeder zich weenend op het lijk wierp, dat ook weldra haar zou ontnomen worden.

Het graf opende zich om het sterflijk overschot op te nemen, en voortaan was mevrouw Van Veldhoven alleen, geheel alleen! Haar eenige troost na den troost, dien de godsdienst schenkt, was, dat graf met bloemen te sieren en in stille eenzaamheid daar te toeven, om te bidden voor de rust van haar lieveling en God te smeeken, spoedig met haar hereenigd te worden.

Nu zij niet meer aan het ziekbed van haar dochter had te waken, ging zij andere zieken bezoeken en zij verpleegde hen met dezelfde liefdevolle zorg. Het was, alsof zij in die armen haar dochter wedervond, en telkens keerde zij met vernieuwden levensmoed van die bezoeken in haar eenzame woning terug. In de lange avonden, die zij nu zoo alleen doorbracht, herdacht zij dikwijls alles wat er gebeurd was, sedert haar bezoek in de hoofdstad, en steeds verwondeide zij zich er over, niets meer van de familie Valkenhof gehoord te hebben. De brief, waarin Elise de verloving verbrak, was onbeantwoord gebleven; de doodstijding zelfs was slechts de aanleiding geweest tot het zenden van een eenvoudig kaartje.

Wat kon er toch wel gebeurd zijn? Was Egbert zoo diep beleedigd en gegriefd geweest, dat hij het beneden zich had geacht, nog eenige poging te doen zijn bruid te herwinnen? Het was alles een raadsel en mevrouw Van Veldhoven kon den sleutel er van niet vinden.

Hoewel het weer lente was geworden, bleef villa Rozenheim onbewoond, niets herinnerde er aan het vroolijke gezelschap, dat er twee jaar geleden vertoefde. Alles was er doodsch en verlaten; de tuin, zoo zorgvuldig aangelegd, was geheel verwilderd, daar niemand er de zorgzame hand aan hield. Het huis was gesloten; geen vroolijke stemmen of zilveren lachjes weerklonken er als voorheen. Dat maakte een pijnlijken indruk op mevrouw Van Veldhoven en daarom vermeed zij zooveel mogelijk den weg, die langs de villa leidde.

Op zekeren dag, toen zij van een bezoek bij een zieke weduwe terugkeerde en nog even het graf van haar dochter wilde bezoeken, moest zij, wilde zij niet een grooten omweg maken, langs Rozenheim gaan. Tot haar verwondering zag zij het huis geopend en verschillende haar geheel onbekende personen gingen uit en in en schenen alles nauwkeurig op te nemen. Toch lette zij er niet op, maar spoedde zich voort om nog voor donker het kerkhof te bereiken. Eenmaal daar neergeknield, kon de treurende moeder zoo spoedig niet scheiden van het graf harer lieveling, en de tijd snelde voort, terwijl zij in vurig gebed verzonken lag.

Eindelijk stond zij op om huiswaarts te keeren, toen zij een gestalte in het schemerdonker meende te zien, die, tegen een boom geleund, scheen te wachten tot zij zich zou verwijderen. Zij ging een zijlaantje in en, nieuwsgierig, wie het wel zijn kon, die het graf van Elise wenschte te bezoeken, keerde zij ongemerkt op haar schreden terug en bespiedde van achter een boom de gedaante, die nu in gebogen houding bij het graf stond, het gelaat met de handen bedekkend.

Plotseling kwam een vermoeden bij mevrouw Van Veldhoven op; die gestalte kwam haar zoo bekend voor, het gelaat was wel verborgen, maar toch was zij er zeker van: het was Egbert Valkenhof, die daar stond te schreien bij het graf van haar, die hij zijn bruid had mogen noemen, maar die hem nu voor altijd ontrukt was. Door medelijden bewogen bleef mevrouw Van Veldhoven in haar schuilhoek, gereed om den jongen advocaat aan te spreken, zoodra hij aanstalten maakte om zich te verwijderen. Eindelijk scheen Egbert afscheid te willen nemen, hij kuste den kouden steen, en een sneeuwklokje, dat schuchter het kopje uit het gras verhief, plukte hij en verborg het in zijn portefeuille.

Nu kwam mevrouw Van Veldhoven op hem toe en met vriendelijk gebaar reikte zij hem de hand. Zichtbaar verlegen bleef hij staan, en het scheen zelfs, dat hij zich wilde afwenden.

‘Wel hoe, mijn vriend, wilt gij zoo heengaan? Gij bezoekt het graf van de dochter en verwaardigt de moeder zelfs niet met een groet!’ zoo klonk verwijtend de stem van mevrouw Van Veldhoven.

‘Ach, mevrouw,’ antwoordde hij, ‘als gij alles wist, zoudt gij mij de hand niet reiken; gij zoudt u afkeeren van mij en de mijnen!’

‘Neen, Egbert, dat zal ik niet. Kom met mij, en vertel mij wat er gebeurd is. Ik ben

[p. 411]

er zeker van, dat gij niets hebt gedaan om de achting van verstandige menschen te verliezen. Ik heb u steeds hoog geschat en doe dat nog.’

‘Heb dank voor dat woord, mevrouw. Ja, ik zal u alles zeggen; gij kunt dan zelf oordeelen.’

Hierop verhaalde Egbert in korte woorden, hoe hij, met het doel om zijn fortuin te vergrooten, vooral met het oog op zijn aanstaand huwelijk met Elise, zich geassocieerd had met een groot bouwondernemer. Daar hij van die zaken niet de minste ondervinding had, had hij zich door mooie beloften en vooruitzichten laten verleiden om een volmacht te teekenen, waarin hij verklaarde geheel en al in te stemmen met alles wat zijn compagnon ondernam. Plotseling was de bouwondernemer verdwenen, en wel in denzelfden nacht, toen Elise ziek ter neder lag. De boeken werden nagezien en nu bleek het, dat groote hypotheken waren genomen op de huizen, die nog niet eens gereed waren, en krachtens de volmacht waren die schulden ook op naam van Egbert geboekt. Alles had de voortvluchtige meegenomen, de kas was leeg, het materiaal niet betaald, zoodat het geheele fortuin van de familie Valkenhof nog niet voldoende scheen om alle schulden te dekken. De schuldeischers, overtuigd, dat de jonge advocaat wel een middel zou weten te vinden om hen te bevredigen, vroegen faillietverklaring aan, hoewel Egbert volkomen bereid was, alles wat het zijne was op te offeren. Zijn fortuin en het grootste gedeelte van hetgeen zijn moeder en zuster toebehoorde, ging daarbij verloren. Zoo was hij nu arm en bovendien was zijn positie onmogelijk geworden, daar wel niemand zich aan een advocaat zou toevertrouwen, die blijk gegeven had zijn eigen belangen niet beter te kunnen behartigen. Dat alles nu was gebeurd na het vertrek van mevrouw Van Veldhoven en Elise, en toen nu de brief van de laatste aankwam, juist toen het hem duidelijk was geworden, dat alles verloren was, was het toen wonder, dat hij de reden van haar besluit meende te moeten zoeken in het ongeluk, dat hem getroffen had? Daarom had hij niet geantwoord, daarom niets van zich laten hooren; daarom ook was het zijn voornemen geweest, na het bezoek aan haar graf weer stil te vertrekken, zonder mevrouw Van Veldhoven gegroet te hebben.

Maar niet aldus zou het zijn! De Voorzienigheid waakte, opdat de moeder in staat zou zijn, de laatste wilsbeschikking van haar dochter uit te voeren.

De beide wandelaars waren, toen Egbert zijn verhaal geëindigd had, aan het huis van mevrouw Van Veldhoven gekomen. Hij wilde afscheid nemen, maar zij liet het niet toe.

‘Neen,’ zei zij, ‘gij moogt zoo niet mijn huis voorbijgaan. In alles wat gij mij verhaald hebt, zie ik niets wat u tot oneer strekt. Lichtzinnig en onbedachtzaam hebt gij u door de zucht naar grooteren rijkdom en weelde laten vervoeren, maar ik hoop, dat het ongeluk u de nietigheid der aardsche goederen heeft doen inzien. Daarbij, mijn vriend, is het oogenblik gekomen om u de reden te verklaren van de handelwijze mijner dochter. Niet aldus moogt gij heengaan; hoewel hetgeen ik u namens Elise moet overhandigen, u wellicht droevig zal stemmen, mag ik niet aarzelen haar laatsten wensch te vervullen.’

Zoo sprekende trad mevrouw Van Veldhoven binnen en Egbert volgde haar. In de huiskamer, die hem zoozeer herinnerde aan het lieve meisje, dat eens met zooveel vertrouwen haar hand in de zijne had gelegd, opende haar moeder een schrijfcassette en daaruit een pakje nemende, gaf zij dit aan den jongen man en zei:

‘Zie hier, Egbert, het dagboek van mijn lieveling, waarin gij de oplossing zult vinden. Blijf dezen nacht hier, en in de stilte en eenzaamheid kunt gij het lezen; het zal u het bewijs leveren, dat geen vrees voor armoede Elise zoo deed handelen. Mogen deze bladzijden u tot heil strekken!’

Na een eenvoudig avondmaal bracht mevrouw Van Veldhoven haar gast naar een net gemeubeleerde logeerkamer en wenschte hem goeden nacht. Niemand, ook zij zelve niet, mocht den jongen man storen in de lezing en overdenking van Elise's droom. Niets ook verstoorde gedurende den nacht de stilte en rust, die alom heerschten.

's Morgens reeds vroeg kwam de gastvrouw aan de deur van de logeerkamer kloppen, maar niemand antwoordde. Egbert was reeds uitgegaan en het hart der moeder raadde aanstonds waarheen. Zij zocht en vond hem ook aan het graf van haar kind, maar niet meer staande zooals gisteren. Neen, nu lag hij op de knieën, hij bad! Elise had haar leven Gode aangeboden voor zijn bekeering en God had het offer aangenomen. Haar droom, zoo aangrijpend en toch eenvoudig door haar weergegeven, had in zijn gemoed zulk een omkeer teweeggebracht, dat hij zich had gedrongen gevoeld, zich op de knieën neer te werpen en in ootmoedig geloof met Thomas uit te roepen:

‘Mijn Heer en mijn God!’

De gevoelens, die het hart van mevrouw Van Veldhoven vervulden, toen Egbert haar zijn strijd en overwinning op het ongeloof verhaalde, zijn niet te beschrijven. Niet tevergeefs had Elise geleden, niet tevergeefs het offer van haar leven gebracht. Een ziel was daarmee gewonnen, en aan haar moeder was het gegeven dit rouwmoedige hart den weg tot Gods barmhartigheid te wijzen. Nog verscheidene dagen bleef Egbert, en op den laatsten dag van zijn verblijf deelde hij mevrouw Van Veldhoven zijn plannen voor de toekomst mede. Niet genoeg was het hem, zich met God verzoend te hebben, neen, hij wilde zich voortaan geheel wijden aan den dienst van Hem, dien hij zoolang geloochend had. Hij wilde priester, missionaris worden en al zijn krachten en zijn geheel leven gebruiken om te boeten voor hetgeen hij misdreven had.

‘En uw moeder dan?’ vroeg zijn gastvrouw, die met een gelukkig glimlachje op de lippen naar zijn geestdriftvolle taal had geluisterd.

‘Voor haar is gezorgd,’ antwoordde Egbert, ‘gisteren ontving ik het bericht, dat een gedeelte van mijn vermogen is gered. Rozenheim zal niet verkocht worden; moeder en Amelie komen er voorgoed wonen.’

Met weemoedige vreugde hoorde mevrouw Van Veldhoven dit nieuws. Weer zou Rozenheim bewoond worden, maar de bewoonsters zouden zich niet meer als weleer in weelde kunnen baden, slechts op bescheiden voet konden de dames er leven.

Den volgenden dag vertrok Egbert, na een laatste bezoek aan het graf van Elise, waaromheen nu een krans van voorjaarsbloemen bloeide; een ruikertje geurige viooltjes nam hij mee, als aandenken aan die plek, waar hij na een nacht van worsteling en strijd tusschen God en het ongeloof, den vrede in God mocht vinden.

Weinige dagen later kwam weer een geslo ten rijtuig langs den straatweg en hield voor Rozenheim stil. Mevrouw Valkenhof en haar dochter stegen er uit en traden de eenzame woning binnen, waar de moeder van Elise haar opwachtte en verwelkomde. De vriendschapsband, die beide weduwen voorheen had vereenigd, werd weer nauw aangehaald en ook Amelie vond haar genoegen in het gezelschap van de bejaarde dames. De coquette, verwende salondame was nu een ernstig jong meisje geworden, door het ongeluk tot andere en betere gedachten gebracht en bezield met oprechte gevoelens van godsvrucht en naastenliefde. Weldra had zij al de vroegere beschermelingen van Elise opgezocht en het was, alsof zij in de plaats van de betreurde doode haar liefdewerk wilde voortzetten om behoeftigen te helpen, bedroefden te troosten en zieken te verplegen.

Alom werd zij een weldoende fee, zooals Elise het geweest was; de armen kenden haar, en als dokter Flieringa hun hutten binnentrad en er Amelie aantrof, geheel opgaande in haar liefdewerk, dan groeide zijn bewondering voor haar meer en meer aan. Reeds vroeger had hij haar bemind, maar hij had die genegenheid onderdrukt, overtuigd als hij was, dat Amelie niet een geschikte echtgenoote voor een dorpsgeneesheer kon zijn. Nu evenwel was er niets meer, wat hem kon beletten zijn gevoelens te uiten, en zoo vond hij den moed, haar zijn genegenheid te bekennen.

Hoewel zeer verrast, daar zij er nooit eenig vermoeden van had gehad, was zij toch zeer dankbaar voor zijn aanzoek, maar verzocht eenigen bedenktijd.

Na verloop van een paar dagen, gedurende welke Amelie met haar hart te rade ging, na in het gebed Gods hulp te hebben afgesmeekt, trof dokter Flieringa haar bij het graf van Elise.

‘Welnu, mejuffrouw,’ zei hij, terwijl ondanks zijn pogingen om bedaard te blijven, zijn stem beefde, ‘zal het graf van onze jonge vriendin getuige zijn van onze verloving?’

‘Ja, dokter, ja, Willem,’ was het nauw hoorbare antwoord en in haar oogen las hij, dat het geluk en de zegen hun deel zouden zijn, want de liefde tot God, tot den evennaaste en tot elkander zou hen voortaan verbinden.

Op den dag van hun echtverbintenis kwam een schrijven van Egbert, waarin hij hen gelukwenschte. Gods besten zegen wenschte hij hun toe, den zegen, dien hij reeds mocht ontvangen en die hem kracht had gegeven om alles en allen te verlaten. Voortaan was de wereld voor hem dood en wilde hij slechts leven voor God en voor het werk, dat hij ter eere van God ging ondernemen.

En op het graf van Elise, steeds getooid door de bloemen, die liefdevolle handen daar kwamen uitstrooien, stond in het witte marmer, dat haar overschot dekte, gegrift:

Hoor eens, moeder, wat ik droomde!