De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 16

[p. 385]

[Nummer 49]

Langs een omweg,
door Wladen.

IV.
Wat de trap van een paard al niet uitwerkte.

Reiniers krachtig gestel was spoedig weer in orde. In den eersten tijd was hij bij Rolf in huis verpleegd, doch toen hij wat beter werd, was hij overgebracht naar zijn geboortestad, waar oom Kees hem afgehaald had, en onophoudelijk beweerde, dat hij maar niet kon begrijpen, dat Reinier een ongeluk met een paard gekregen had. Groômoe's teedere zorgen hadden hem spoedig geheel opgeknapt, doch nu eerst begon de ellende.

het wonder van den h. blasius.

Een inwendig letsel maakte hem ongeschikt voor verdere opleiding tot een rang in het leger.

De verslagenheid, door dat bericht teweeggebracht onder zijn bekenden en vrienden, was groot, en algemeen had men medelijden met den ongelukkigen student, die zoo zijn schoonste plannen zag vernietigen.

Reinier zelf was er ontzettend van in de war; hij kon het niet begrijpen, dat nu een ander leven hem wachtte.

Het kwam hem zelfs vreemd voor, als hij zoo iedereen hoorde spreken over de plannen, die hij nu moest maken.

Nieuwe plannen? Hij had ze niet; hij had zich zijn leven nooit anders voorgesteld, dan als dokter zich zelf op te offeren voor zijn zieken, en in de oprechte liefde van de vrouw zijner keuze daarvoor belooning te vinden. En nu was dat alles verdwenen? Dat was haast niet te gelooven.

Oom Kees had echter niet stilgezeten; overal had hij geïnformeerd of geen andere studie-

[p. 386]

beurs Reinier weer kon helpen, doch de uitkomst was, dat voor dit jaar alle pogingen nutteloos waren, omdat het reeds te laat voor het aanvragen was.

‘Wat zal je nu toch gaan doen, Reinier,’ zoo vroeg hij weer eens op zekeren avond; ‘we moeten een besluit nemen, want zoo blijven zitten, gaat toch niet. Kom, kerel, laat den moed niet zakken; vooruit, hoor, als je nu maar eens iets hieromtrent wou zeggen, dan konden we ten minste pogingen in het werk stellen, om je keus te bevredigen!’

‘Oom, ik weet het waarlijk niet,’ antwoordde Reinier, ‘ik ben van alle kanten overstelpt met raadgevingen, zoodat ik mijn keus onmogelijk meer weet te doen. Daarenboven zijn al die werkkringen nieuw voor mij, zoodat ik niet weet of bij nadere kennismaking mijn keus wel de ware zou blijken. Het studieleven, waar ik geheel in thuis was, waarin ik mij oprecht gelukkig gevoelde, dat is voor mij voorbij....’

‘Da's klets,’ viel oom daarop in, terwijl hij zich in zijn ijver voor Reiniers welzijn meer en meer opwond, ‘dat is eenmaal gebeurd, en, waarachtig, je vader zou zich schamen, als hij zijn zoon zoo ziekelijk week hoorde redeneeren. Wees een man van vast karakter!’

‘Ja, maar, Kees,’ zoo verdedigde groômoe Reinier, terwijl ze, over haar bril heen, bezorgd naar dezen zag, ‘je moet ook bedenken, dat Reinier een ontzettende slag getroffen heeft, dien hij, begrijpelijkerwijze, niet eensklaps te boven is.’

‘Dat kan wel, moeder,’ antwoordde de voogd, ‘doch daarvoor is hij een man en tevens een soldatenkind, om den toestand flink onder de oogen te zien. Hij moet begrijpen, dat hij zoo toch niet kan blijven zitten!’

De vrede zou misschien verstoord zijn geweest, als niet Bet binnengekomen was, en gezegd had, dat ‘meheer Smit er was.’

‘Laat mijnheer maar in deze kamer, Bet,’ beval groômoe.

Reiniers gedrukte stemming was door een plotselinge vreugde vervangen, toen Rolf de kamer binnentrad; het was of met hem alle vroegere dagen weer terugkwamen en zijn verschijning Reinier deed vergeten, dat hij geen student weer zou zijn.

‘He, Rolf,’ zoo ging hij op hem toe, ‘daar doe je me een groot plezier mee, dat je komt.’

‘Zou je dan denken, dat ik je zoo in eens vergat,’ antwoordde deze, terwijl hij hartelijk Reiniers handen drukte, ‘neen, ik heb erg veel in den geest met je meegemaakt, hoor!’

Oom Kees begon beducht te worden, dat dit bezoek aanstonds Reinier geheel en al in de war zou brengen, en om dat te verhoeden, gaf hij Rolf, - toen deze het laatste hem de hand kwam geven - door hortende bewegingen met zijn vuist, Reinier met de oogen aanwijzend, te kennen, dat een weinig aanporren voor den patiënt noodzakelijk was.

Rolf kneep even de oogen dicht, om te verklaren, dat hij zulks begreep en ging zitten.

‘Nu, Reinier,’ zei hij toen, ‘heb je al veel verdere plannen gemaakt?’

‘Och,’ antwoordde deze, die in het geheel niet verwacht had, dat Rolf daarover zoo in eens zou zijn begonnen, ‘nog niet zoo heel veel; het blijft altijd zoo uiterst moeilijk.’

Oom Kees begon al heen en weer te schuiven, en groômoe hield haar hart vast voor hetgeen er komen zou. Doch Rolf voorkwam hem.

‘Nu,’ zei hij, ‘als je dan nog zoo goed als niets besloten hebt, heb ik een mooi voorstel.’

‘Dat zullen we hebben,’ riep de voogd, terwijl hij dichter bij de tafel schoof, en ook de anderen toonden belangstelling.

‘Ik moet van pa zeggen,’ ging Rolf verder, ‘dat een vriend van hem, een burgemeester op een flink Geldersch dorp, wien hij toevallig het ongeluk vertelde, zich bereid verklaard heeft, je een plaats te geven op zijn secretarie, waar je eerst goed de gemeente administratie kunt bestudeeren, om dan misschien door protectie, die pa je wel kan bezorgen, hier of daar burgemeester te worden.’

Het klonk aanlokkelijk, hier of daar burgemeester worden, en het scheen, dat Reinier er wel zin in had.

‘Dat is werkelijk aardig van je pa, en een prachtig voorstel,’ haastte oom Kees met nadruk, vooral op het laatste, in het midden te brengen, als wilde hij Reinier een weinig bij de beslissing helpen.

Doch dit behoefde niet, want Reinier was sinds de woorden van zooeven beginnen te begrijpen, dat hij met mijmeren geen steek vooruitkwam. Iets moest hij toch probeeren! Was dit dan niet het beste?

‘Nu,’ zoo begon hij, ‘als je zoo goed wil zijn, zeg dan aan je pa, dat ik gaarne dat voorstel aanneem, en breng hem dan tevens mijn hartelijksten dank over voor zijn hulp.’

‘Flink, zóó mag ik het hooren,’ viel oom Kees daarop in, met een stemverheffing als commandeerde hij een eskadron huzaren, ‘nu moeder, nu de flesch weer eens op tafel, daar willen we op drinken.’

De flesch werd gehaald en recht vroolijk werd die avond nog doorgebracht vol hoop op de toekomst, die zoo onverwacht zich weer zoo gunstig voordeed. Reinier leefde weer geheel op, en was de terneergeslagen kerel van zooeven niet meer; doch het blijdste van allen was groômoe, want haar pleegkind zou nu geen zorgen meer hebben, en zij zelf was ontheven van het lastige middelaarschap bij mogelijke speeches van oom Kees over vastheid van karakter.

V.
Reinier op het Geldersche dorp.

Geen twee dagen later was Reinier reeds opgeroepen. Aanstonds had hij er zich heen begeven, en toen hij op zijn nieuwe kamers in het Geldersche dorp kwam, was hij vol frisschen moed om aan den arbeid te gaan.

Eerst had hij kennis gemaakt met den burgemeester, een kalm, deftig man, wiens vriendelijke manieren Reinier aanstonds ingenomen hadden.

Nu dezen morgen zou hij voor het eerst op de secretarie verschijnen, en was buitengewoon verlangend te weten, hoe het werk hem zou bevallen.

De zaal, die in dat Geldersche dorp tot secretarie was ingericht, was niet grooter dan een ruime kamer; vijf schrijftafels stonden er in, en een soort van loket, in de deur aangebracht, was de aangewezen plaats voor de Geldersche bevolking om daar haar zaken te komen bespreken.

De secretaris was een klein, onooglijk mannetje; een ‘model dienstdoener’ zou oom Kees hem genoemd hebben, en met reden, want urenlang kon hij met zijn personeel twisten, of op dit of dat onduidelijk geschreven verhuisbiljet een ‘i’ of een ‘e’ voorkwam; een bril en eenige roode haren - die, omdat ze onder den neus hingen, den naam van knevel droegen - gaven hem een onvriendelijk voorkomen, hetwelk niet verbeterd werd door het zwarte mutsje, dat altijd, wanneer de secretaris op het kantoor was, op zijn hoofd zat, en na den diensttijd boven zijn schrijftafel aan een spijker hing.

Zijn onmiddellijke onderdaan, de commies, had diezelfde eigenschappen, doch in mindere mate, en de twee ambtenaren beweerden, dat zulks alleen gekomen was door zijn omgang met den secretaris, hetgeen zijn goedig uiterlijk ook scheen te bevestigen.

Op hem volgden twee ambtenaren, die gelijk in rang waren; één daarvan was een Fries, en gaf bewijzen van zijn landaard door een helderen kop en breede schouders; de andere daarentegen was noch breed, noch helder van hoofd en daarom ook immer het mikpunt van den secretaris, die zijn leven vergalde en zelfs in zijn droom en een hoofdrol speelde, bij welke gelegenheden hij meer moed bezat om tegen te spreken dan overdag, want vrees voor ontslag, waardoor hij zijn arme moeder niet meer zou kunnen onderhouden, legde hem steeds het zwijgen op.

Den morgen, dat Reinier het zaaltje binnentrad, was de burgemeester ook daar, om hem met het personeel bekend te maken.

‘Mag ik u voorstellen, heeren, mijnheer Beekman,’ zeide hij, en vervolgens op de heeren, die voor hem stonden, wijzend, ging hij verder: ‘Mijnheer Van der Brocken, onze secretaris, mijnheer Huizen, de commies, en de heeren Vierstra en Van Beuningen, uw collega's. Mijnheer Van der Brocken zal uw inst ucteur zijn, zoolang dit noodig blijkt; ik wensch u veel succes!’

Daarna verdween hij, tot Reiniers spijt, in een zijkamer, die door schuifdeuren in gemeenschap stond met de secretarie. De commies volgde hem, daar hij dien morgen moest assisteeren.

‘Wel, jongmensch,’ zoo liet zich de lijzige, krakende stem van den secretaris nu hooren, ‘kunt u goed schrijven?’

Weg waren Reiniers illusies, en iets spottends speelde er om zijn lippen, toen hij antwoordde: ‘Daar heb ik nooit zoo erg op gelet!’

‘Ja, ziet u, daar dient u toch op te letten,’ sprak dezelfde stem weer, doch nu iets nijdiger, ‘in een betrekking zooals de uwe is dat een der hoofdvereischten!’

Arme Reinier, wat heb je het ver gebracht met je studie; mooi, netjes schrijven, regelmatig, duidelijk schrijven, dat is nu je levensdoel!

Het bloed steeg Reinier naar de wangen, want hij voelde het vernederende van dat gezegde; iets onheilspellends flikkerde in dat anders zoo zachte oog, en de handen, die dat hollende paard tot staan hadden gebracht, begonnen veel lust te krijgen, dat lijmerige ventje over de lessenaars heen te werpen.

Doch is zich zelf beheerschen niet een edeler deugd? Wist dat mannetje wel iets van mijn vorige positie, zoodat van beleedigen bij hem geen sprake was? Dat alles vloog door Reiniers hoofd, en verdwenen was alle toorn; kalm was het weer daarbinnen, den stroom gelijk, wiens vlakke waterspiegel slechts even door een windzuchtje gerimpeld werd.

‘Nu,’ zoo vervolgde de secretaris, ‘we zullen het dan maar afwachten; en als u soms niet mooi kan schrijven, zult u het moeten leeren! We zullen nu maar eens beginnen, ziet u, met de instructie. Het makkelijkste maar het eerste, doch,’ liet hij er scherp op volgen, ‘dat wil nog niet zeggen, dat u dat makkelijkste maar zoo in eens zult snappen. Begrijpt u dat?’

Geen bevestiging of ontkenning volgde er van Reiniers kant op die vraag, en daarom zette de secretaris zijn instructie maar voort. ‘De gemeentebesturen boeken hunne bevolking, overeenkomstig het koninklijk besluit, in registers.’

‘Dat begrijp ik,’ antwoordde Reinier als van zelf op die nuchtere inleiding.

‘Zoo, mijnheer, begrijpt u dat?’ viel de lijzige stem weer in, ‘het zou anders evengoed kunnen zijn, dat de gemeentebesturen hunne bevolking niet in registers boekten!’

De man sprak luid, en de twee overige ambtenaren hadden geheel het gesprek al kunnen verstaan; de Fries vond het vermakelijk en beet, half lachend, op zijn witte snor, onbevreesd door het bewustzijn, dat de secretaris tegen hem niets dorst te zeggen; zijn collega daarentegen vond zulks maar half aardig, en werd gekweld door een angstig voorgevoel, dat aanstonds de bui naar hem zou overdrijven.

‘Nu, mijnheer,’ hoorden ze weer verder, ‘de bevolking wordt dan geboekt in registers. Gaat nu een gezin uit de gemeente, dan halen we dat gezin door; komt er een gezin bij, dan schrijven we het in. Hier heb ik nu een gezin, dat vandaag uit de gemeente gaat; wat zult u nu met dat gezin doen?’

‘Doorhalen, meester,’ wilde Reinier op denzelfden toon nadreunen, doch hij bedwong zich weder, en zonder een woord te spreken, haalde hij, krassend met de pen over het papier, dat gezin in het register door.

‘'t Is goed, mijnheer,’ liet de secretaris er weer op volgen, ‘doch een weinig beleefdheid zou u nog wel mogen leeren!’

Weer antwoordde Reinier niets, en de secretaris, die bij al zijn lust tot dreinen niet zóóveel moed bezat, begon vreesachtig te worden voor zijn zwijgenden leerling. Hij gaf hem daarom maar eenige ingekomen verhuisbiljetten, met bevel deze in het register over te brengen, en kroop achter zijn schrijftafel.

Binnen een kwartier was Reinier reeds klaar, doch hij gevoelde geen lust om den secretaris

[p. 387]

te waarschuwen en nam het lokaal eens nauwkeurig op.

Wat is het toch dor en saai in zoo'n kantoorlokaal, zoo dacht hij bij zich zelf, je krijgt nu juist een gevoel of je opgesloten zit. 't Was toch vroeger wat anders! - Vroeger anders, zoo kwam zijn verstand hier tegen op; vroeger werden toch ook de dagen gesleten in een zaal, waar je alleen de stem van den professor hoorde, daar kon je evenmin uit als je wilde. Reinier zag in, dat hierop niets te zeggen viel, maar toch, toch, hij vond, dat het vroeger anders was! 't Scheen, dat de studie je dat alles niet deed bemerken, en dan daarbij was hij daar zoo geheel doordrongen geweest van den geest zijner omgeving. 't Was een wereld op zich, met een eigen taal, een eigen maatstaf van wat geestig, wat niet geestig was, vol verschillende eigenaardigheden, waarvan anderen niets begrepen. Daar was hij nu buitengesloten; was het dan te verwonderen, dat hij zich niet op zijn gemak voelde?

‘Zeg eens, mijnheer Beekman,’ zoo schrok de dreinende stem hem wakker, ‘als u soms denkt, dat u hier gekomen is om niets te doen, heeft u het mis, hoor, en als u toch zoo graag zakjes maakt,’ ging hij verder, terwijl hij zijn schitterende brillen-oogen op het verhuisbiljet richtte, dat Reinier zonder het te bemerken tot een peperhuisje gedraaid had, ‘zou ik maar liever kruidenier worden, daar zou u meer aanleg voor hebben, dan voor eenig verstandelijk werk!’

Dat was te veel, met een slag wierp Reinier het register dicht, haalde jas en hoed en liep de zaal uit, tot groote verbazing der achterblijvenden.

Hoe heerlijk scheen buiten het zonnetje, en wat speelde het windje frisch om zijn kloppend voorhoofd! Een heerlijke Octoberdag! Het prachtige bosch, dat voor hem lag, dunner van bladertooi dan in den zomer, doch rijker van kleurentinten, bood een schouwspel, dat de longen vrijer en dieper deed ademhalen. Ja, hier moest bij wat blijven en in die heerlijke nat uur zijn kalmte weervinden. Het ruischen der hooge hoornen klonk hem zoo vreemd in de ooren; 't was of ze zuchtten van medelijden met hem, en toen hij zich neergelegd had op het zachte gras, bracht die groote, eenzame stilte om hem heen, hem zóó van streek, dat hij begon te snikken als een kind hij, bijna een man....

't Was middag, eer hij zijn eenvoudig kamertje in het dorp weer binnentrad, met het vaste voornemen naar Amsterdam te zullen schrijven, hoe het hem gegaan was dien eersten dag, welk voornemen geheel nutteloos werd door een telegram, dat hij op tafel vond liggen.

Het was van oom Kees en bevatte slechts weinige woorden; doch geen uitvoerige karakterschets had ooit beter kunnen weergeven zijn oprechte soldatenziel, die geen omwegen kent, doch elke waarheid, hoe schrikkelijk ook, vermeldt, als ware het de gewoonste zaak der wereld.

‘Groômoe dood; een beroerte, kom over.’

Ja, Reinier, wel was er reden toe, dat ge eensklaps doodsbleek werdt, en telkens en telkens die woorden herlaast, alsof het nog mogelijk ware, dat ge je vergist hadt! Kom jongen, ga naar Amsterdam; er rust nog een plicht van laatste eerbewijzing op je!

(Wordt vervolgd.)