De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 16

[p. 313]

[Nummer 40]

Overtollig.
Door Mathilde.

XI.

Robert ging alle weken van Zaterdag tot Maandag naar Den Haag, behalve de keeren dat hij door de week er heen reisde; het was een inspannend leven voor hem en zijn uiterlijk droeg er de sporen van.

Zijn moeder zag hem bijna nooit anders dan bij het eten, zoo druk had hij het steeds; en zij stelde het telkens uit, hem haar toekomstplannen mee te deelen. Zij verschoof het van dag tot dag en verwonderde zichzelf over haar zwakheid.

Robert van zijn kant ontweek ook de nieuwsgierige vragen van zijn aanstaande schoonmoeder, die telkens trachtte te weten te komen, hoe alles zou geregeld worden - of hij geen nieuwe meubels wilde koopen voor het huis - of hij geen verbouwingen te doen had om het geschikter te maken ter bewoning voor zijn jonge vrouw.

Robert had er echter plezier in, haar vragen niet te beantwoorden en haar even wijs te laten, maar als Constance vroeg of zij in den eersten tijd vele logéetjes mocht vragen om zich te wennen aan de nieuwe omgeving, dan betrok zijn voorhoofd en vroeg hij haar, òf zij ook niet verlangde naar een rustig kalm samenzijn.

‘O jawel, maar Bertie, als je den heelen dag aan je werk bent, hoe zal ik mij dan amuseeren?’

‘Wel lieve kind! Je hebt toch je bezigheden, je liefhebberijtjes volop, want voor het huishouden zorgt moeder.’

‘Je moeder! Blijf je bij dat plan, dat ze bij ons komt inwonen?’

‘Zeker, wat denk je dan? 't Was immers afgesproken.’

Constance zei niets meer, met een onaangename uitdrukking, die Robert nooit op haar lief gezichtje had gezien; zoodra hij weg was, ging zij naar haar moeder en zeide bits:

‘Verbeeld u, dat oude mensch komt toch bij ons inwonen.’

‘Zoo, ben je er eindelijk achter gekomen? Maar dat gebeurt niet, hoor! Ik heb haar toch zoo de wacht aangezegd. Neen, daar moeten wij een stokje voor steken!’

‘Maar doet u het voorzichtig, mama. Ik ben zoo bang, als Robert er iets van merkt, dat hij zeer ongemakkelijk zal zijn. Ik ben toch soms angstig voor hem.’

‘Angstig, en hij kijkt je naar de oogen. Misschien was het niet geraden, dat je alles met hem afmaakt, want 't is veel beter, dat het besluit van haar komt.’

‘O zeker, mama, zeker! Ik kan hem nog goed in bedwang houden, door lief en zacht te doen....’

‘Maar als hij inziet, wat een bijdehandje jij eigenlijk bent, dan heb je je macht verloren.’

‘Dat gelieft u te zeggen, maar er zijn oogenblikken dat ik mijzelf afvraag, of wij wel bij elkander hooren.’

‘O neen, jullie hoort volstrekt niet bijeen. Maar waar vind je tegenwoordig gelukkige huwelijken? Je doet een mooie partij; iedereen is het daarmee eens, en de rest zal wel komen als de oude vrouw maar van de baan is.’

Constance zuchtte.

‘'t Zal toch wat zijn, mij te wennen in dat aardappel- en koolland - ver van het heerlijke Haagje en van u....’

de vergaderzaal van het engelsche hoogerhuis.

[p. 314]

‘Kom, kom! 't Gaat tegen den zomer. Ik blijf een heele poos logeeren, dan kom je bij mij en des winters haal je hem over met je naar Parijs of Brussel te reizen, of, als hij het te druk heeft, dan gaan wij samen. - Och, kind! waar geld is, wordt zooveel van het bittere in 't leven verzoet. - 't Eenige groote ongeluk is zich te moeten bekrimpen, telkens te denken: dat kan de beurs niet lijden of veel schulden te maken. Je bent nog jong en nu wij het na papa's dood en het vertrek van de jongens tamelijk goed hebben, kan je er niet over oordeelen, maar als je vrij uit een ruime beurs kunt putten, dan zal je het verschil pas zien.’

‘'t Is maar jammer, dat men niet alles te gelijk kan hebben,’ zeide Constance en zuchtte nog dieper.

Zij dacht aan zeker jolig tweede-luitenantje, en vond, dat die veel beter bij haar paste dan die oudere, ernstige Robert; maar met hem was het overvloed, met den anderen honger lijden.

‘Natuurlijk! Men moet het eene laten varen, om het andere te kunnen hebben, maar Robert heeft veel, heel veel voor en je zult het best bij hem hebben, mits - zijn moeder maar weg is.’

En nog dien avond schreef Constance den volgenden brief, dien haar moeder letterlijk overschreef aan het oude vrouwtje:

‘Hooggeachte mevrouw Van Berken!

‘'t Zal u zeker verwonderen, een brief van mij te ontvangen, maar meer nog heeft het mij verbaasd, nog niets te bemerken van de gevolgen van het laatst door ons gehouden gesprek.

‘Zooals u weet, waren wij, moeders, daarin overeengekomen, dat het geluk van onze kinderen verre ging boven dat van onszelf - dat het onze plicht was, ons zelf en onze eigen voldoening weg te cijferen, alleen om hen in de gelegenheid te stellen, gelukkig en eensgezind te leven.

‘De eerste voorwaarde daartoe, u herinnert het zich zeker wel, was uw vrijwillig terugtrekken, en uw uit u zelf genomen besluit om de woning van het jonge paar te verlaten en niet bij hen in te wonen.

‘Ik twijfel er niet aan of dit is nog steeds uw plan, maar mag ik er u dan in alle bescheidenheid aan herinneren, dat de tijd dringt en het nu het juiste oogenblik is uw zoon in kennis te stellen van uw besluit? Nog steeds schijnt hij er vast op te rekenen, dat u bij het oude plan blijft, en tot regeling van zijn toekomstplannen is het dringend noodzakelijk, dat hij nu andere maatregelen neemt, in overleg met zijn verloofde.

‘Volgens onze laatste afspraak zou u zelf hem uw besluit mededeelen, daar dit vooral een eerste voorwaarde zou wezen om er hem met vreugde in te doen berusten.

‘Ik twijfel niet of weldra zal u den edelen moed vinden, om uw zoon uw plan mede te deelen.

‘Na vriendelijke groeten ook van mijn dochter, hoogachtend

Uw dienstw.

C.E. Manteghem - van den Hoogen.’

Juffrouw van Berken liet den brief op tafel vallen en wezenloos staarde zij vóór zich uit.

Ja, zij had het verdiend, deze aanmaning. Zij was laf geweest, zij had het hart niet gehad haar zoon de waarheid te zeggen; zij vreesde zijn tegenwerpingen en misschien nog, zijn toestemming. Zij was niet gewoon te huichelen en het viel haar zwaar tegenover hem een rol te spelen, die haar door anderen was voorgezegd - maar nu moest zij het zeggen of zij wilde of niet - zij werd gejaagd uit het huis, dat hij door zijn vlijt en kundigheden en zij door haar spaarzaamheid had opgetrokken.

Vreemden zouden hier op haar plaats zitten, vreemden zouden hier alles regelen en bevelen, en zij moest weg van hier - waarheen?

Zij wist het zelf niet - groote tranen rolden haar over de wangen - ja, die vrouwen hadden gelijk, zij paste hier niet, zij was overtollig - nieuwe meesters, nieuwe wetten ook! Wat hielp het of zij al beloofde zich zoo klein mogelijk te maken, niemand te hinderen, niemand te weerstreven, zich nergens op te dringen, alleen maar om in de nabijheid te mogen zijn van haar zoon, hem alle dagen te zien en hoe kort ook te spreken - toch zou zij hier niet meer geduld worden, zij moest weg, hoe verder hoe liever, maar waarheen?

Zij schrikte terug voor het gewoel en de drukte van een stad, maar ook voor de eenzaamheid en rust van een damesgesticht - zij was nog te kras, nog te werkzaam van geest en handen om zich te kunnen schikken in zulk een gemakkelijk leven.

Zij hield te veel van buiten, van haar tuin, haar bloemen, haar kippen, om zich te kunnen wennen in een besloten ruimte, maar Doornhage was te dichtbij, had die vrouw met haar drukke ringhanden verzekerd. Waarheen dan, overal elders was zij zoo vreemd, zij was hier zoo gehecht aan de kerk, aan haar eigen bank, zij had den vorigen pastoor haar vertrouwen geschonken, de tegenwoordige was er nog te kort, om een goed inzicht te hebben in haar omstandigheden en haar raad te kunnen geven - maar toch, zij kende elk beeldje, elke schilderij in de kerk, zij wist ieders plaats - als zij naar buiten kwam, werd zij eerbiedig gegroet - zij had haar armen, haar beschermelingen. Zij kende de kinderen van de kinderen, die zij vroeger klein had gezien - haar geheele leven was samengegroeid met Doornhage, en dit alles moest zij nu vaarwel zeggen, om in een vreemde omgeving te trachten weer nieuwe banden aan te knoopen.

‘Neen,’ zuchtte zij, ‘neen! oude boomen mag men niet verplanten, zij kunnen geen wortels meer schieten in den nieuwen grond. Ach, goede God! laat het dan spoedig gedaan zijn, plaats mij over in uw rijk - daar zal ik ten minste niet meer overtollig zijn.’

Een oogenblik overviel haar de bekoring alles aan Robert te bekennen, welke rol zijn aanstaande schoonmoeder haar dwong te spelen, maar aanstonds verwierp haar echt rechtschapen gemoed dit plan.

Neen, Constance wist hoogstwaarschijnlijk - zij stond er op dit te gelooven al weersprak ook een geheime stem in haar binnenste dat geloof - niets van het drijven harer moeder. Als Robert het wist zou er twist tusschen hem en mevrouw Manteghem ontstaan, het meisje zou partij moeten kiezen - en zoo zij haar moeder gelijk gaf, wie weet of dit geen aanleiding zou geven tot breuk of ten minste verwijdering tusschen de verloofden. In elk geval Robert, haar lieveling, zou er door lijden; hij hield veel van Constance en in geen geval zou hij mogen kiezen tusschen zijn moeder en zijn vrouw. Neen, zij moest zich terugtrekken hoe eerder, hoe beter!

Er werd aan de deur geklopt, en op haar ‘Binnen’ trad Therese in.

Het meisje zag er niet zoo opgewekt uit als anders; zij had roode oogen en een smartelijke trek lag om haar lippen.

‘He, ben je weer hier?’ vroeg de oude vrouw, haastig den brief in de enveloppe stekend. ‘waarom, is er iets bijzonders?’

‘Och neen! ten minste niets wat u niet weet, mevrouw, maar ik kwam moeder eens bezoeken en och! och! wat vind ik haar verminderd. - Ik vrees, dat het hard met haar achteruit gaat.’

En terwijl zij haar eigen oogen afwischte, merkte zij, dat juffrouw Van Berken ook schreide.

‘Ja, u vindt het ook; vader schijnt het niet in te zien. Hij is zoo gelukkig over het prachtige voorstel, dat mijnheer hem gedaan heeft. U weet er zeker alles van?’

‘Ja, mijn zoon heeft het mij verteld.’

‘Dan ben ik niet overtollig meer,’ zeide zij met een bitteren glimlach; ‘maar de groote vraag is, of moeder er nog van genieten kan. In elk geval, ik verlaat haar niet meer; ik zou vreemde menschen gaan oppassen en mijn eigen lief moedertje laten verwaarloozen. Dat nooit!’ ‘Daar heb je gelijk aan, Treesje! Mij bevalt je moeder ook niets in de laatste dagen. Maar wat zegt de dokter?’

‘Och! wat zegt die, zwakke longen, binnenkoorts, niets bepaald verontrustends, niets wat niet door rust, versterkende middelen en aanhoudende zorg kan terechtkomen, maar ik zie het ernstiger in.’

‘Maar je overdrijft misschien!’

‘In elk geval heb ik alles zoo geregeld, dat ik goed op moedertje zal kunnen passen; ik heb haar ziekbed in de kamer laten zetten, ik slaap daar op een stoel en wij huizen in de keuken. Vader is dan toch den heelen dag bij mijnheer op het kantoor en zoo gaat het heel goed.’

De oude juffrouw zag haar bewonderend aan en dacht:

‘Och, och! Wat een geluk zoo'n dochter te hebben. Ik heb het gemis nooit zoo gevoeld als tegenwoordig, nu ik overtollig geworden ben. Tot nu toe kon ik mij zelf goed helpen; maar wat moet ik nu beginnen?’

En toen hardop zeide zij met een stem, die zij vroolijk trachtte te doen klinken:

‘Treesje, zal ik je wat nieuws vertellen? Ik ga Doornhage uit; ik blijf hier niet wonen, als mijn zoon getrouwd is.’

Therese verbleekte en sloeg de handen ineen.

‘Maar, mevrouw! Dat is toch niet waar. Constance kan dat toch niet verlangen.’

‘Neen, zij verlangt het ook niet, maar ik zie het zelf in. 't Zal niet gaan, ik als lastige derde tusschen de jongelui.’

‘En komt die mevrouw met haar beschilderde gezicht dan hier in huis? Ik bedoel de andere oude mevrouw.’

‘Neen, dat geloof ik niet - maar dat moet zij weten. Ik wil geen beletsel zijn voor hun geluk.’

‘Och, Constance is altijd een doetje geweest, op school reeds. Zij had alleen maar plezier in allerlei liefhebberijtjes, nooit in iets degelijks of het eten was of leeren, en dan was zij toen reeds zoo gemakkelijk - zij liet anderen haar pupiter opredderen en kreeg telkens straf omdat zij al haar goed liet rondslingeren - alles liet vallen en nooit opraapte - maar daar kan zij wel veranderd in zijn,’ voegde Therese er bij, een beetje spijt voelend, dat zij haar oude schoolkameraad in een minder goed daglicht had gesteld.

‘Ja, ja, ik begrijp het. Daar zag ik haar ook juist voor aan. En als dat zoo is, dan - dan zie je wel, dat wij volstrekt niet bij mekaar passen. Ik zou me ergeren, misschien iets zeggen en dan was de harmonie verstoord voorgoed.’

‘Maar waar wil u heen gaan?’

‘Als ik dat maar wist. Onze Lieve Heer zal mij wel voorlichten. Bid voor mij, Therèse! Ik ben ook overtollig.’

De tranen rolden het meisje over de wangen, terwijl zij zeide:

‘Ik ben niet overtollig meer. Moeder heeft mij zoo noodig en ook uw zoon zal u eens noodig hebben, vroeg of laat.’

XII.

Eindelijk nam juffrouw Van Berken een besluit; zij wilde in Vlasveld gaan wonen; daar zou zij door tusschenkomst van mevrouw Vierman trachten een huisje met een tuintje te huren. 't Is waar: Vlasveld was geen Doornhage, het had lang zulke lieve omstreken niet, maar het was toch buiten. Robert moest er dikwijls zijn en zou haar dan telkens komen bezoeken en - zij verweet het zich zelf als een minder edele gedachte, maar zij kon er niets aan doen, dit zou de grootste aantrekkelijkheid zijn van zijn bezoek - dan alleen zijn en niet vergezeld van vrouw en schoonmoeder.

Nu bleef haar alleen nog maar over hem haar besluit mede te deelen.

Robert kwam in den loop van den Maandag te huis - weer erg vermoeid van zijn Haagsch uitstapje en van ee soirée die hij gisterenavond met zijn dames had moeten bijwonen, bij heele deftige kennissen van haar - alles chic in orde, vol bloemen en licht en mooie meubels.

Hij had den heelen avond op een ongemakkelijk klein stoeltje moeten zitten, veel muziek moeten aanhooren en onbeduidende praatjes over dingen, die hem niets interesseerden, niet mogen rooken en niets anders gedronken dan eerst slappe thee uit fijne Japansche kopjes en daarna limonade - terwijl

[p. 315]

het buiten ruw en koud was - met lichte, flauwe koekjes.

Ook het eten bij mevrouw was lang niet, zooals hij het thuis gewoon was; kleine portiën in mooie schalen, weinig vleesch, haast geen groenten, een uitgebreid dessert, dat zich echter vooral vertoonde in het aantal kristallen schaaltjes en schoteltjes, waarop een paar bonbons, gebakjes en eenige goedkoope echte stadsvruchten prijkten.

In zijn hotel had hij 's morgens dubbel goed ontbeten, want hij had gisteren bepaald honger geleden en verlangde naar moeders kost.

Onder de reis had hij telkens moeite de lastige vraag te verdrijven:

‘Hoor ik nu wel thuis onder die menschen? Ik maak op mij zelf den indruk van een beer te zijn in een kippenkooi. Wij komen in niets overeen - Constance, ja Constance is een engel, maar och! och! zij is zoo saamgegroeid met die omgeving, dat het haar moeite genoeg zal kosten zich in mijn eenvoudig huis, bij mijn eenvoudige moeder te kunnen wennen.’

Hij smachtte er naar in zijn gewone doen terug te keeren, niet meer alle weken of ten minste alle veertien dagen naar Den Haag te reizen om dan, zooals hij het tot ergernis van mevrouw Manteghem zeide, in het kijkkastje te worden geplaatst, waar hij aan vrienden en familie als iets heel merkwaardigs werd vertoond.

Nu had hij geen plan gehad deze week zijn meisje te bezoeken, maar oom Zoo en tante Zus gaven die soirée te zijner eere, hij mocht niet ontbreken en hij had zich duldeloos verveeld en geërgerd.

Bij het naar huis gaan kreeg hij nog een terechtwijzing van mevrouw over zijn weinige spraakzaamheid en zelfs Constance was niet tevreden.

‘Ik zou zoo graag trotsch op je zijn, iedereen mijn keuze laten bewonderen - maar als je zoo saai en stil bent, dan begrijpen de menschen niet, wat mij zoo in je heeft aangetrokken,’ zeide zij, als altijd even lief.

En toen kwam het plotseling in hem op:

‘Als ik niet rijk heette, dan zou haar niets in mij hebben aangetrokken. Zij is te verblind door al het klatergoud, dat haar omringt.’

Maar hij verdreef alle lastige gedachten. Waren zij maar getrouwd en de schoonmoeder op een afstand, dan hoopte hij macht over haar te verkrijgen door zijn liefde, zijn zorg voor haar, zijn teer, fijn kasplantje. Hij hoopte zeker, dat ook zijn moeder hem zou helpen in die taak; eerst zou hij alle grillen van haar vervullen, zij mocht laten veranderen, verbouwen, het oude wegdoen, allerlei nieuws koopen, logés vragen, mits zij maar tevreden was, om later een ernstig aan haar plichten gewijd leven te leiden.

Maar dan kwam weer de lastige vraag: Was haar liefde voor hem groot genoeg om op te wegen tegen alles, wat zij in Den Haag achterliet, en bij gebrek aan liefde, had zij een ander hooger gevoel, dat haar handelingen bezielde, haar gevoelens regelde; was zij godsdienstig genoeg, om zooveel plichtsgevoel te hebben?

‘Ja, ja,’ herhaalde hij zich telkens, ‘als zij maar weg is onder den invloed harer moeder en onder dien van de mijne komt. 't Kan niet anders, zij is nog zoo jong, zoo vatbaar voor indrukken ten goede en ten kwade...’

Hij trachtte het verwijt te verdooven, dat hij diep in zijn hart begon te hooren en dat hij zoo duidelijk las in de oogen zijner moeder.

‘Is het niet onverantwoordelijk uw toekomst te vertrouwen aan zoo'n vlindertje, zoo'n bloem van één dag? Welke waarborgen geeft zij u voor uw toekomstig geluk? Zij dorst naar opwinding, naar verstrooiing. Zoodra zij niets heeft wat haar boeit, zakt zij ineen en heet ziek. Haar lief gezichtje, haar aangeleerde maniertjes, haar kleine talenten, dat is alles, wat zij meebrengt in het huwelijk. Is dit voldoende voor een ernstig man als gij? Zijn dat de eigenschappen, die een christelijke vrouw en moeder op de eerste plaats onontbeerlijk zijn?...

Maar hij smoorde die stem; hij wilde doof en blind zijn, zoo vervulde hem zijn ingenomenheid met dat meisje geheel.

Dien dag was hij echter door al de tegenstrijdige vragen, die zich aan hem opdrongen, door de geleden verveling op de soirée, door het werk, dat zich bij zijn terugkomst had opgehoopt, door een paar bezoeken van veel belang, die hij gemist had tijdens zijn afwezigheid, en eindelijk door een paar onaangename brieven over hangende zaken, uit zijn humeur geraakt en dus niet in de beste stemming, toen zijn moeder na het eten tot hem zeide op hoogst ernstige en zelfs plechtigen toon:

‘Ik zou je graag eens willen spreken, Robert, over iets heel belangrijks.’

‘Moeder, u had geen ongunstiger tijd kunnen kiezen, om belangrijke dingen met mij te bespreken. Ik zit tot over de ooren in het werk begraven en tot overmaat van ongeluk is Vermeilen's vrouw erg ziek en zijn hoofd staat ook niet bij zijn werk. Ik begrijp niet, hoe ik er door kom. Als het lang moet zijn, dan zal u wel moeten wachten tot van avond!’

‘Heel goed, Rob! Overspan je zoo niet. Je ziet er slecht uit.’

‘'t Is ook niet uit te houden zoo'n leven, en dat moet dan nog duren den heelen winter door tot na Paschen. Ik zal het Constance zeggen, ik houd het zoo lang niet vol. Wij moeten in het begin van het jaar trouwen.’

Hij ging heen en zijn moeder zag hem bezorgd na, zij kende haar zoon niet meer, dìe vreemde vrouwen hadden hem veranderd; hij had nooit last gehad van zenuwen, nu schenen zij hem de baas; dat gejaagde stadsleven deugde hem niet, maar hoe zou het later gaan als hij geheel aan die twee overgelaten was?

‘Heer, Heer! Geef uitkomst,’ bad zij, ‘zoo gaat het niet langer! Hij gaat ten onder, mijn flinke, brave jongen.’

Dien middag bracht zij een bezoek aan juffrouw Vermeden en vond haar erg zwak en min, maar toch opgeruimd en tevreden.

‘O, mevrouw!’ zeide zij met haar reeds holle stem, ‘u weet niet, wat een rust en kalmte het mij geeft, dat Treesje hier is en mij oppast. 't Is zoo'n juweel van een kind. Onze Lieve Heer heeft ons veel ontnomen, maar ik mag niet klagen nu Hij ons zoo'n lieve dochter heeft gegeven.’

De tranen stonden in de oogen der oude vrouw, en zij drukte de hand der zieke.

‘Ja, u heeft nog geluk in al uw tegenspoed gehad. De degelijke, flinke meisjes worden hoe langer hoe schaarscher; mevrouw Vierman zegt altijd, dat zij blij is geen dochter te hebben, omdat die nieuwerwetsche meisjes altijd op haar moeder neerzien en zulke heel andere ideeën hebben dan wij vrouwen van vroeger. Maar Therese is zoo heel anders.’

‘U is ook zoo goed voor ons, mevrouw. Als ik bij onzen Lieven Heer ben, zal ik zoo vurig bidden voor u en uw zoon, dat mijnheer gelukkig mag worden in zijn huwelijk, maar nog één ding moet ik u verzoeken hem te vragen?’

‘Zeg het gerust, juffrouw Vermeden, wat ligt u op het hart?’

‘Of Therese, als ik ben heengegaan, hier mag blijven bij haar vader, hij heeft haar zoo noodig! Zij zal niemand hinderen, dat weet u wel....’

‘O ja, zeker, maar ik had een ander plan. Ik weet niet hoe u er over denken zal. Natuurlijk heeft uw man de grootste en de eerste rechten, maar het zou weer zulk een teleurstelling voor mij zijn - daar dit alleen mij verzoent met mijn toekomstplan.’

En toen haar toefluisterend, terwijl de tranen haar over de wangen rolden:

‘Ik ga verhuizen - ik blijf met bij de jonge lui - ik ga in Vlasveld wonen.... en.... en.... ik zou zoo gaarne uw dochter bij mij hebben als hulp en gezelschap. Nooit heb ik iemand ontmoet, van wie ik het zou wenschen - zij alleen!’

Juffrouw Vermeden zag haar aan en vouwde de handen vol blijdschap.

‘Ik vertrouw haar zoo gaarne aan u toe! Dan zal Vermeilen er wel iets op vinden. Hij kan haar beter missen dan u; door mijn ziekte en haar afwezigheid was hij in den laatsten tijd toch al gewoon voor zich zelf te zorgen, en dan, als ik er niet meer ben.

‘Maar u kan toch nog beter worden, wij zullen u zoo versterken en opkwikken. Kom, juffrouw, laat den moed niet zinken. Geloof me, er is dikwijls meer moed toe noodig om voort te leven dan om te sterven.’

Juist kwam Therese binnen met een kop bouillon, die juffrouw Van Berken had meegebracht en die zij nu had opgewarmd.

‘Kind, wij vechten om je,’ sprak haar moeder met een flauwen glimlach, ‘en dan zeg je nog, dat je overtollig bent....’

‘Neen, nu u ziek is zeker niet, maar wanneer u beter wordt, dan moet ik weer de wijde wereld in.’

‘Dan kom je bij mij, dan vindt je bij mij je tehuis - wij twee overtolligen. Dat wil je toch wel, in Vlasveld bij mij inwonen?’

‘Als - als mijn ouders mij niet meer noodig hebben en zij staan het toe!’

‘Wat mij betreft en Vermeden ook, wij zullen het als een groot geluk beschouwen.’

‘Nu, dan ben ik geholpen,’ zeide de oude vrouw opstaande, en tot zich zelf zeide zij bij het naar huis gaan:

‘Nu kan ik Robert ten minste een volledig levensplan voor mijn overschotje van jaren voorleggen.’

(Wordt vervolgd.)