De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 16

[p. 228]

Jacob Maris.

Jacob Maris is niet meer. Aan ons land is wederom ontvallen een dergenen, die door hun werken bevestigden de waarheid van het koninklijk woord, dat onder velerlei opzicht een klein volk groot kan zijn. Want Jacob Maris was een zoon van zijn volk met heel zijn ziel, met heel zijn kunst; het verblijf in den vreemde - te Antwerpen en te Parijs - heeft van den Hollandschen artist niet kunnen maken een navolger der Fransche school, hoe heerlijk ze ook bloeide in meesterwerken als van Millet en Rousseau en Corot: Hollander is hij gebleven, echt Hollandsch bleef zijn bewonderende liefde voor onze mooie, rustige natuur, voor de krachtige, levenswarme kunstuitingen onzer oude meesters.

Jacob Maris werd in 1837 te 's-Gravenhage geboren. Als bij vele kunstenaars bleek reeds op zeer jeugdigen leeftijd zijn buitengewone aanleg; men deed hem dan ook bij Stroebel in de leer; daarna studeerde hij drie jaar aan de Antwerpsche Academie en vervolgens kwam hij, in Den Haag teruggekeerd, bij den toenmaals gevierden Louis Meyer op 't atelier.

In 1865 vertrok hij naar Parijs en schilderde er een tijdlang bij Hébert.

Toen vestigde hij zich voorgoed in 't vaderland en heeft er tot zijn dood onafgebroken gewerkt, woekerend met de hooge gaven, hem van God geschonken, verblijdend zijn volk met de heerlijke, vol-rijpe vruchten van zijn subliem talent. Jacob Maris was een werker, een ijverig en nauwgezet werker, die in zijn kunst en 111 de eenvoudige genoegens van het familieleven zijn geluk vond; zoo - sterk in het bewustzijn van zijn krachtig kunnen - heeft hij rustig en veel kunnen werken, heeft hij de moderne Hollandsche schilderkunst helpen òpvoeren tot den rang van wereldkunst. Blijft onze literatuur uiteraard beperkt binnen eigen grenzen, de werken onzer groote schilders versieren de eerezalen van buitenlandsche tentoonstellingen.

jacob maris, † 8 Augustus 1899.

Uit de ziel van dezen ernstigen, zorgvuldigen werker is ze opgebloeid: zijn kunst, zijn zachte, intieme kunst, ernstig en voornaam, van een kalme, sereene schoonheid. Onze reproductie geeft daarvan een gelukkig voorbeeld:

Het is de natuur, de mooie, naïeve Hollandsche natuur in al haar verheven eenvoud, haar zachte melancholie, haar pretentielooze bekoorlijkheid; hóóg de wijde, lichtende lucht, spiegelend in het blanke, roerlooze water; langs de ruige oevers staat vredig en heel gelaten het gras, waarvan we hier en daar de kleine, simpele sprietjes onderscheiden kunnen: fijne, bleek-groene halmpjes, zoo heerlijk eenvoudig, bijna primitief gedaan - en de oud-eerwaardige wilgen, met de teere takjes luchtigjes uitgespreid tegen de ijle tintellucht - alles zoo innig mooi, zoo pieus als een oud-Hollandsch liedeke. Want hoe ook door de eeuwen de meeningen der menschen wisselen mogen; zuivere kunst, als afstraling der eeuwige Schoonheid, der onveranderlijke Waarheid, blijft in haar innigste wezen eeuwig verwant, óók al zou de kunstenaar zich deze verwantschap niet bewust zijn.

Wat een groot, wijd brok natuur geeft Maris in 't klein bestek eener schilderij, wat een ruimte in de hooge lucht, waarlangs vogels zwieren; wat een wijking in het landschap, plechtig als een vroom gesproken Onze Vader...

hollandsch landschap, naar de schilderij van jacob maris.

Ze doén het, die vogels, zooals alles het doet op Maris' schilderijen; ze schijnen werkelijk

[p. 229]

donna mercedes. - Voor het eerst beschouwde hij de gelaatstrekken van den gevallene....

[p. 230]

aan te vliegen uit de wazig-blonde lichtwolken, en verweg staan de molens, de molens van Jaap Maris, zoo fijn, zoo droome teer verrezen boven het verschiet in hun atmosfeer van licht, de contouren der wieken vervloeiend in een zee van trillenden etherglans.

Somtijds schildert Maris zijn molens log en zwaar, als duistere, dreigende spookgevaarten òprijzend uit het vlakke land naar hevig bewogen luchten; dan geven diezelfde molens een impressie van starre somberheid, van troostelooze verlatenheid, die op den aanschouwer zóó plotseling, zóó beklemmend zwaar neerzijgt, dat het hem moeite kost, zich er weer van los te maken. Maar de molens in ons landschap staan daar zoo licht, zoo gracielijk als het zuivere zingen van kinderstemmen is in hooge kathedraal - en midden in de plechtige pracht der natuur de mensch, één met het landschap: een klein, simpel menschfiguurtje, rustig doende zijn nederig handenwerk - een geheel van loutere, stille schoonheid....

Veel heeft Maris moeten werken vóór hij het gebracht had tot zóó bewonderenswaardig meesterschap over kleur en toon en lijn; veel moeten studeeren naar de natuur. In den laatsten tijd schilderde hij uit het hoofd; maar altijd lag de natuur aan zijn werk ten grondslag: hij zag deze, verwerkte den verkregen indruk in zijn zuiver-voelende kunstenaarsziel en verbeeldde dien in zijn schilderijen; zóó komt het, dat we van Maris' werk zoo'n krachtige impressie krijgen.

Niet alleen landschappen, maar ook figuren, binnenhuizen, strand- en stadsgezichten heeft Maris geschilderd; we kennen ze, de heerlijke stadsgezichten van den meester: apotheosen van licht en kleur en toch zoo juist gevend de karakteristiek onzer Hollandsche steden; zijn blanke, zilverige strandgezichten, zijn gedistingeerde binnenhuizen met de lieve, reine kinderfiguren.

De hand, die dit schoon zoo bewonderenswaardig te verbeelden wist, is nu voor altijd verstijfd - moge de ziel, waaruit het zijn oorsprong nam, door Gods barmhartigheid zijn verheven tot de sferen van onsterflijk licht en onverwelkbare schoonheid, waarvan de weerglans haar reeds op aarde zoo genadiglijk bestraalde.

M.V.