De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 16

[p. 189]

De twee gepensionneerden.
Door
G. van Neubourg.
(Vervolg.)

‘Bij alle kanonnen! Ik moet een huishoudster hebben!’ riep Terdegen, opeens driftig wordend, uit, terwijl hij met geweld op den vloer stampte en de kleine ganzenhoedster speelde hem eensklaps weer voor den geest. ‘Dat kind moet van den winter toch wel bevriezen onder die trap! Ik zal dat kamertje hiernaast er bij huren, dan kan het kind daar slapen, mijn kleederen en linnen verzorgen en het rommeltje hier in orde houden!’

Doch een leelijke wolk kwam eensklaps dat heerlijke luchtkasteel overnevelen! ‘Dat zal me alweer kosten geven!.... Maar als ik op een en ander wat bezuinig.... Een paar borreltjes, eenige glazen bier minder!.... Wat goedkooper sigaren!.... Waar één eet is ook genoeg voor twee!.... Gek, die ik ben! Wat ga ik me een geheel vreemd schepsel aantrekken?.... Wat maal ik er om, dat ze kou lijdt?.... Zij is toch tevreden.... Laat ik haar dus laten, waar en wat ze is!.... Maar 't ziet er hier zoo verwaarloosd uit!.... Neen, ik moet iemand hebben om den boel te redderen, te onderhouden, te verzorgen!’

landschap bij maneschijn, naar de schilderij van anton bürger.

IV.

Dat idée verliet majoor Terdegen niet meer. Dag en nacht plaagde het hem, en het eenzaam verblijf op zijn kamer werd hem onuitstaanbaar.

Nog een paar maal had hij Antje ontmoet, met haar gesproken, en hoe meer hij er over dacht, hoe meer het hem voorkwam, dat zij de geschikte persoon was, die hij zocht. Een week nog ging voorbij, waarin hij het met zichzelven niet eens kon worden, maar ten slotte moest de vrees voor gebrek onderdoen voor 't medelijden met de kleine kreupele.

Hij deed haar zijn voorstel, en zij was terstond bereid, mits mijnheer de bazin wilde waarschuwen.

Dat was zoo'n reuzenwerk niet, meende de gepensionneerde, en hij beloofde de kleine, dat wel klaar te zullen spelen.

En dat had hij! Want sedert dri maanden reeds was Antje als huishoudster bij den gepensionneerden majoor Terdegen geïnstalleerd. Wonderlijk! sedert dien waren zijn bezoeken in ‘De drie Pintjes’ met den dag zeldzamer geworden, tot verwondering en van den waard

[p. 190]

èn van de vaste klanten, èn van den majoor zelf. De goeie man toch had al de gevolgen van zijn goed werk niet voorzien. Door op zijn ‘halfelfjes’ te bezuinigen, won hij een aardig stuivertje uit in de maand; hij deed dit voor zijn kleine huishoudster, die er zich zeer erkentelijk voor toonde. Reeds had de woonkamer een heel ander voorkomen gekregen. 't Zag er netjes, zindelijk, gezellig uit.

Als de majoor tegen den middag van zijn morgenwandeling terugkeerde, was de tafel zorgvuldig gedekt en kwam hem de lekkere geur van een krachtige soep en een smakelijk stuk vleesch reeds onder aan de trap tegen. Als mijnheer dan aan tafel gezeten was, en het zich goed liet smaken, maakte Antje van zijn goed humeur gebruik om het een of ander te vragen, wat er nog in het huishouden ontbrak; de goedige man kon haar dan niets weigeren, ofschoon hij ook al bij zichzelven dacht, dat het wel gemist kon worden; en toestemmend maakte hij al maar weer het besluit een goedkoopere sigaar en een pijp minder te rooken, en het uitgespaarde geld aan het jonge huismoedertje te geven.

Men denke nu niet, dat de majoor dit zoo maar zonder slag of stoot van zich verkreeg! Volstrekt niet, dat kostte hem soms heldenmoed. Doch een krachtige wil kan alles, en Terdegen wilde zich nu eenmaal het kreupele Antje aantrekken en dat wel ernstig en goed ook. Wonder! Zoo dikwijls hij zoo'n overwinning op zich zelven behaalde, voelde hij meer genegenheid, ja vaderlijke liefde voor het kind! Ze was niet meer zijn huishoudster, zijn dienstmeid. Neen! ze was....

Op zekeren dag, terwijl hij zich een kalfscotelette goed liet smaken, stond ze als gewoonlijk weer voor hem met haar vriendelijk lachje. Tevreden, dat ze zoo'n succes met haar kookkunst had, moest ze weer een aanval wagen en begon met haar gewoon: ‘Meneer!’

Doch hij, haar bij de hand vattend, zei op een toon, dien men van een oud gediende niet verwachten zou:

‘Hoor eens, Antje, voortaan moet je me niet meer mijnheer noemen, hoor! Dat is te deftig.’

‘En wat zal ik dan zeggen?’ vroeg de kleine naïef.

‘Pa, hoor je, pa! bij alle donders! Pa, zeg ik je!’ En de majoor voelde, dat hij rood werd, en nam een flinken teug om zijn verlegenheid te verbergen. Doch het groote woord was er uit en langzaam wenden beiden er aan.

De ongelukkige kreupele was alles voor den majoor geworden, en dank haar had hij zich, hoe wist hij zelf niet, van vele zijner fouten gebeterd. Hij vond geen plezier meer elders, maar al zijn genot was thuis bij zijn Antje. Hij had haar leeren lezen en schrijven, en hij genoot, wanneer hij merkte, hoe leerzaam zijn leerlinge de lessen aannam.

Eén zaak echter hinderde hem. Hij bedacht, dat hij eens zou sterven en dat hij zijn aangenomen dochter niets kon nalaten; dan zou ze weer vervallen in dien zelfden armoedigen staat.

Dat hield hem dag en nacht bezig. Hij werd spaarzamer dan ooit, ja bijna gierig. Rooken deed hij zelden meer, ofschoon Antje hem de pijp boordevol stopte; hij dronk in de laatste twee jaren geen enkel glas bier of borrel en drukte de huishoudster voortdurend op het hart, maar zuinig te zijn.

V.

Antje was zoo stilletjes aan reeds twintig jaar geworden, en iedereen in Duivenheim noemde haar juffrouw Terdegen; velen meenden zelfs, dat het werkelijk de dochter van den majoor was, en als men ze samen hun morgenwandelingetje zag maken, waren allen gesticht door de warme kinderliefde van juffrouw Antje met het houten been.

't Was de majoor een gewoonte geworden, altijd juist op de markt te zijn, als de postwagen aankwam. Hij zag gaarne de vreemden afstappen, en dan herinnerde hij zich, hoe hij zelf eenmaal op een avond door datzelfde voertuig hierheen gebracht was, waar hij nu zulke gelukkige dagen sleet, als hij maar ooit had durven verwachten.

Zoo stonden beiden op zekeren avond weer op de markt; terstond zou de postwagen aankomen, want reeds had de postiljon het sein laten hooren; een grijze stofwolk kondigde zijn naderen aan, en weldra stond hij stil op zijn oude plaats. Behalve eenige bekende dorpslui stapte deze reis ook een jongmensch uit, deftig en flink van postuur, wiens ongedwongen manieren terstond een man uit de groote wereld deden kennen. Een valiesje was met een lichte overjas het eenige reisgoed, dat hij bij zich had.

Zich tot den postiljon wendend, hoorde juffrouw Antje dezen duidelijk vragen, waar hier ergens majoor Terdegen woonde.

De koetsier, gewoon aan de dagelijksche ontmoeting hier ter plaatse, had zonder veel complimenten mijnheer Terdegen aan zijn reisgezel voorgesteld; deze laatste trad ongedwongen toe, groette beleefd den ouden heer en de juffrouw en stelde zich aanstonds voor als Renier Wijksloot.

‘Zoon van kolonel Wijksloot, mijn ouden wapenmakker?’ vroeg de majoor opgewekt, terwijl hij den jonkman gul de beide handen toestak.

‘Dezelfde!’ was het korte antwoord.

‘Wel, wel, wel!’ juichte des majoors basstem en schudde den nieuwaangekomene de hand. ‘Wat doet me dat een plezier!’ en zich tot Antje wendend:

‘Dat is nu de oudste zoon van mijn vriend Wijksloot, over wien ik je zoo dikwijls heb gesproken. Mogen wij je naar onze nederige woning leiden, vriend; ge zult het wel deftiger gewoon zijn, maar je moet het maar nemen, zooals het komt, wij doen het stilletjes aan dan breekt het lijntje niet, niet waar, Antje! O ja, ik zou in mijn lompheid nog vergeten, je mijn pleegdochter voor te stellen, juffrouw Antje!’

Een hoffelijke groet van des jonkmans zij, een bedeesde buiging van den kant der jonge dochter volgden, en de drie wandelden samen naar de ons bekende woonkamer van den gepensionneerden majoor.

Renier was de zoon, thans het eenige kind van kolonel Wijksloot, een boezemvriend van majoor Terdegen. Wijksloot was, kon men in alle waarheid zeggen, niet onder een gelukkig gesternte geboren. Een jaar of vijf gehuwd, ontviel hem zijn gade, na een lang en pijnlijk ziekbed gehad te hebben, hem twee kinderen nalatend, waarvan Renier de oudste en een meisje, Greetje, de jongste was. De slag was hard voor den toenmaligen kapitein Wijksloot. De beide kinderen dierven het kostbaarste wat een opgroeiend kind op aarde derven kan: een zorgvolle moeder. Den jongen was dit minder hard, daar hij zijn vader den meesten tijd vergezelde op militairen dienst; maar het arme meisje leed er 't ergste onder.

Wel is waar had de kapitein gezorgd voor een huishoudster, die als moeder moest optreden voor beide kinderen, maar aan wie te eenenmale de noodzakelijkste eigenschappen van een moeder ontbraken, zooals de vader spoedig op de droevigste wijze moest ondervinden.

Juffrouw Fang, de bedoelde huishoudster, was een dier welgedane matronen, die, uitgaande om te dienen, zichzelven laten dienen. Zij wilde den naam hebben alles te doen en alles goed te doen, en het feit was, dat ze zeer weinig en alles slecht deed. In de tegenwoordigheid van den kapitein speelde ze de fijne, maar in zijn afwezigheid liet ze den boel draaien en waaien, zooals hij wilde.

Greetje kon doen wat het kind verkoos; mits zij de juffrouw niet lastig viel en met vrede liet, zag deze niet naar het kind om; vandaar dat zij 't grootste deel van den dag buitenshuis sleet, in den schooltijd op school, in den vrijen tijd op straat.

Voor de lichtzinnige kindernatuur was een dergelijk leventje niet anders dan prettig, maar ook niet anders dan zeer nadeelig. Het lieve meisje kreeg van die lage, onaangename trekken, die een kind zoo spoedig van andere kinderen overneemt.

Nog zij gezegd, dat de kleine niet heel sterk en ziekelijk van natuur was. Ze leed zeer veel aan uitslag op het hoofd en had deswege eens een pijnlijke operatie ondergaan, waarvan zij twee litteekens aan het linkeroor behouden had.

Van vader en broeder was Greetje het troetelkindje; beiden hielden zielsveel van ‘zusje,’ zoo zelfs, dat ze bij geen van tweeën ooit kwaad kon doen en alles in haar verontschuldigd werd: door den vader, omdat het kind nog zoo jong door den broeder, omdat ze zijn allerliefste zus was.

VI.

Te Bergen-ter-Zijp, waar kapitein Wijksloot om dezen tijd in garnizoen lag, liep de najaars-kermis op haar eindje. Op de markt stonden kramen, tenten en tentjes van allerlei soort en slag: wondermenschen en dieren; panorama's, schiet-, wafel-, oliebollenkramen en soortgelijke inrichtingen, die alle overschaduwd werden door het zoogenaamde Théâtre des Variétés, onder directie van Landré, Klip & Co. 't Is deze tent, die meer bijzonder onze aandacht vraagt, tusschen al die kramen en tenten met bontgekleurde zeilen en schilderingen.

De laatste afscheidsvoorstelling zou dezen avond gegeven worden, zooals de ‘spelcommandeerder’ het in hoogdravende, erg verminkte taal aan de boeren en burgers, omstanders en liefhebbers meedeelde, want morgenvroeg zou men opbreken. Vandaar dat het programma voor den laatsten avond geheel nieuw en gevarieerd was.

Wat er eigenlijk hoofdzakelijk te zien was, bepaalde zich vooral tot acrobaten en wel hier meer als specialiteit tot zeer jeugdige kinderen, die de meest halsbrekende toeren aan rek, trapezium en op de koord verrichtten. Het ‘gedistingeerd publiek’ was dan ook elken avond goed vertegenwoordigd.

Een, die het meeste van de kermis genoten had, was wel het kleine Greetje Wijksloot; zij was den ganschen dag door tusschen al dat gewoel, geschetter en getrommel, en de huishoudster had haar gedurende die acht dagen niet anders thuis gezien, dan om te eten en te slapen.

Den laatsten avond, toen het tegen zeven uur liep, begon zij toch wel wat ongerust te worden, dat het meisje nog niet thuis was, doch in haar gemakzuchtige zorgeloosheid zocht zij zich gerust te stellen; eerst, dat het kind aanstonds wel thuis zou komen; vervolgens, dat misschien kennissen het zouden meegenomen hebben; maar toen de stadsklok haar negen slagen door de lucht had doen weergalmen, werd het juffrouw Fang toch wat laat. Zij wist in het begin niet recht wat te doen; waar zou ze eigenlijk de kleine gaan zoeken? Ze kon nergens anders wezen dan op de markt. De juffrouw deed eindelijk al pruttelend over het akelig meisje haar hoed op en haar mantel om en begaf zich zeer slecht gehumeurd naar de kermis. Het ongeluk of misschien voor de huishoudster het geluk wilde, dat de kapitein met zijn zoon voor eenige dagen de stad uit waren, zoodat zij geheel alleen voor het hachelijk geval stond.

Hoe langer hoe onrustiger bewoog zij zich tusschen de vroolijke menigte, die lachend en stoeiend, noten krakend en lekkernijen etend, als een zwarte lavastroom tusschen de tenten en spullen voortstroomde.

De muziek van vedel en bas in de danshuizen, van trom, orgel en trompet aan de kramen maakte haar des te gejaagder, naarmate het later werd. Zij had al aan kennissen gevraagd, die Greetje tegen een uur of vijf wel op de markt gezien hadden, maar verder niets nieuws wisten.

De kitteloorigheid van juffrouw Fang was langzamerhand overgegaan in boosheid over het stoute, ongehoorzame kind, maar toen eindelijk haar geweten begon te ontwaken en haar hard en luide verweet: ‘gij zijt grootelijks in uw plicht te kort gekomen,’ veranderde deze boosheid in een overdreven droefheid, die zich in een stortvloed van tranen openbaarde. Nooit was een nacht zoo vreeselijk geweest voor de ongeruste huishoudster en ook nooit zoo lang.

Wat er al voor gedachten in haar diepgeschokten geest spookten, laat zich genoegzaam begrijpen; Greetje en haar vader speelden na-

[p. 191]

tuurlijker wijze de hoofdrollen in het verschrikkelijk drama, aan welks rampzalig slot zij niet durfde denken.

In al haar agitatie deed ze beloften, maakte zij voornemens, zooals dit doorgaans gebeurt, daar ook zij den put wilde dempen, nu het kalf reeds verdronken was.

VII.

De trein van halfelf zou den volgenden dag mijnheer Wijksloot en diens zoon naar hun huisgoden terugvoeren. Middelerwijl was in de stad het droevig geval ruchtbaar geworden en deed als een loopend vuurtje de ronde. Men klaagde en beklaagde, men laakte, men waarschuwde, men nam er les aan; men onderzocht, men kwam zijn belangstelling toonen, men kwam nieuws inwinnen. De juffrouw was met haar zelve lang in strijd geweest, wat ze doen zou: of haar heer thuis afwachten of naar het station gaan. Ze besloot tot dit laatste.

Kapitein Wijksloot, van nature opgeruimd, stapte vroolijk, zooals men van een plezierreis bij de zijnen pleegt terug te keeren, op zijn huishoudster aan, gaf haar gul de hand en vroeg natuurlijk terstond naar Greetje. Die naam deed de voor een oogenblik gestuite tranen met geweld weer vloeien; en als antwoord verborg de juffrouw haar roodgeweend gelaat in haar witten zakdoek.

De oude en de jonge heer wisten eerst niet hoe ze het hadden, doch begrepen terstond, dat er een ongeluk gebeurd moest zijn. De kapitein nam een rijtuig en kwam onder het naar huis rijden langzaam op de hoogte van het gebeurde.

Of er wel ooit in zulk een kleine ruimte, en in korter tijdsbestek meer geleden is? Drie van droefheid brekende harten: een lijdend vaderhart, een minnend broederhart, een helaas! te laat berouwhebbend verpleegsterhart aan de diepste smart ter prooi!

De kapitein stelde terstond alles in 't werk, om op het spoor te komen van zijn vermiste lieveling. De drukte, die er heerschte door het afbreken en vertrekken der kermistenten, zette aan het geheel nog iets meer tragisch bij, want de kermis was dan toch ten slotte de aanleidende oorzaak van alles geweest.

Tegen de kermis werd de banvloek uitgesproken in de woning van kapitein Wijksloot en tegen de juffrouw scherp verwijt op verwijt gericht, waarvan het einde was, dat zij ontslagen werd.

Juist was het niet eervol ontslag gegeven, toen men aan de huisdeur belde, en een agent van politie het hoedje en manteltje der kleine bracht, dat voor een half uur langs het kanaal even buiten de stad gevonden was. 't Leed dus geen twijfel meer: Greetje was te water geraakt en verdronken, zoo dacht thans iedereen. Alles werd nu beproefd, om het lijkje terug te vinden, doch gelukken mocht het niemand.

De kapitein leed er zeer onder en verweet zichzelven het ongeluk, daar hij de kleine aan geen waakzamer oog en hart had toevertrouwd.

VIII.

Nadat hem zijn dochtertje op zoo wreede wijze was ontnomen, was de omgeving der ramp voor den vader onuitstaanbaar. Hij verzocht en bekwam overplaatsing naar onze Oost. Hier zou hij trachten te vergeten, wat hij in den laatsten tijd had moeten lijden; zijn zoon, die hem vergezelde, trachtte mee dat doel voor zijn vader te bereiken, door hem met dubbele kinderlijke gehechtheid te verzorgen. Met hen vertrok juist een luitenant, de ons reeds bekende majoor Terdegen. Van reisgenooten werden zij krijgsmakkers en later zelfs boezemvrienden.

Samen waren ze in het vuur geweest, toen er zoo hevig tegen de Atjehers gevochten was; in een gevecht met dezen had Terdegen door zijn koen, heldhaftig optreden het leven van zijn makker Wijksloot gered en sedert dien was de vriendschapsband nog nauwer toegehaald. Toen Terdegen pensioen had gevraagd, keerde hij naar het vaderland terug, doch niet voordat de twee vrienden elkaar nogmaals hun wederzijdsche vriendschap hadden verzekerd.

Tien winters waren voorbijgegaan, toen ook Wijksloot als gepensionneerd kolonel naar het vaderland terugkeerde met zijn zoon, die hem reeds voorafgegaan was, om bij den vriend zijns vaders inlichtingen te winnen aangaande een kleine en gepaste woning. 't Was, toen we hem ontmoet hebben op de markt te Duivenheim.

Toen ons drietal op de kamers van majoor Terdegen was gekomen, zorgde Antje terstond voor een verfrissching, zette thee en toonde zich in alles een zorgzame gastvrouw; de majoor had in zijn hem aangeboren praatzucht Renier al spoedig verteld wie het kind, zooals hij haar noemde, was, haar eigenschappen hemelhoog verheven, haar huishoudelijkheid, haar aangenaam gezelschap tot in de wolken geprezen en er ten slotte gul lachend bijgevoegd: ‘Jongen, dat is er nou net eentje, zooals jij er een moest hebben!’

Antje had toen natuurlijk met een ‘foei majoor’ gebloosd, en Renier met een zeer vreemd lachje zijn fijne Havana bijna geheel stuk gebeten.

Na eenige dagen was kolonel Wijksloot ook afgehaald aan den postwagen en even hartelijk als zijn zoon ontvangen. Voorloopig namen de twee nieuwe Duivenheimers hun intrek in ‘den Purperen Druiventros’ tot dat zich iets geschikts zou aanbieden.

Een half jaar was voldoende geweest om de genegenheid tusschen de twee jongelui tot een wederzijdsche liefde te doen rijpen, hetgeen beide vaders tot hun blijdschap gemerkt hadden, want hun beider hartewensch was, dat de beide kinderen elkaar gelukkig zouden maken. Alleen had Renier geen vaste positie in de maatschappij.

De vier zaten op een avond bij elkaar, die voor allen zoo gewichtige zaak te bespreken in de huiskamer van den majoor; Antje was met een handwerkje bezig en had het daarbij behoorend necessairtje voor zich staan, dat kolonel Wijksloot al pratende gedachteloos ter hand nam. Hij had het eenige oogenblikken keerend en draaiend bezien, toen een portretje op den grond er uitviel, en terwijl hij en Antje samen bukten om het op te rapen, was de kolonel haar te vlug geweest, en met een ‘excuseer mijn onbescheidenheid, juffrouw,’ reikte hij het Antje over, evenwel een nieuwsgierigen blik op de beeltenis werpend.

(Wordt vervolgd.)