De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 16

Één uur commissaris.
humoreske, door J. Vesters Jr.

I.

Kees Verheggen had dien morgen de laatste eer bewezen aan een oud-tante, van wie hij gehoopt had een mooien duit te erven, daar hij tijdens haar leven bij haar goed ‘in den pas’ gestaan had. Hoe groot was zijn teleurstelling, toen hem bleek, dat zijn deel van de tamelijk aanzienlijke erfenis bestond in vier aandeelen in de levensverzekeringmaatschappij Constantia.

Het was juist geen lofrede op de overledene, die hij hield, toen een paar kennissen dien avond eens kwamen informeeren, of het nogal meegevallen was. Kees exhibeerde de aandeelen met een minachtend gebaar. ‘Ik zal gauw klein geld van die vodden maken,’ zei hij, ‘want als ik ze in mijn kast laat liggen, zullen ze me onophoudelijk aan de ondankbaarheid van mijn tante herinneren.’

‘Kees, schop je geluk niet moedwillig met voeten,’ vermaande Jan Asselbergs, met een knipoogje tegen de anderen.

De anderen, die Jan kenden, begrepen, dat hij iets met Kees voorhad, en namen zich voor, hem daarbij naar vermogen te helpen.

‘Doe het niet, Kees!’ klonk het in koor.

Kees keek eenigszins verwonderd op. ‘Wat willen jelui nou?’

‘Heb je de krant van vandaag al gelezen?’ vroeg Jan, met een onnoozel gezicht.

‘Die interesseert me vandaag niets,’ antwoordde Kees gemelijk.

‘Je moet hem toch bepaald lezen, Kees,’ hernam Jan, ‘daar staat iets in over de levensverzekeringmaatschappij, waarvan je door de goedheid van je tante vandaag aandeelhouder geworden ben.’

‘Goedheid, goedheid, dat mag je wel zeggen. Maar wat staat er dan van die maatschappij in?’ vroeg hij, toch eenigermate geïntrigeerd.

Jan nam de krant op en vouwde ze open. ‘Luister goed, Kees: Algemeene vergadering van aandeelhouders in de Levensverzekeringmaatschappij Constantia op Maandag den 12n April des namiddag ten een en een half ure (deftig, hé?) in de bovenzaal van het “Parlement.” De stukken liggen van af heden ter visie voor aandeelhouders ten kantore der Maatschappij. Aan de orde: periodieke aftreding van een der commissarissen; vaststelling van het dividend, en wat verder zal worden voorgesteld.

De President-Commissaris,

Mr. W. Brinkgreve.

P.S. De aandeelen behooren tot Zaterdag 10 April tegen ontvangbewijs gedeponeerd te worden ten kantore der Maatschappij.’

Voetgestommel begroette het einde dezer voorlezing.

‘Nu, wat zou dat?’ zei Kees met klimmende verwondering.

‘Wat dat zou? Wel, dat jij naar die vergadering moet, om mee het dividend vast te stellen, om mee een commissaris te kiezen, om - laat ik het maar in eens zeggen - zelf commissaris gekozen te worden.’

‘Bravo! bravo!’ klonk het uit drie monden. ‘Leve de commissaris van Constantia!’

‘Wat mankeert jelui nou toch?’ vroeg Kees, ten toppunt van verbazing.

‘Zie je nu nog niet, Kees, dat je tante je nog zoo slecht niet bedacht heeft? Ze wist wel wat ze deed, toen ze deze kostbare aandeelen voor jou bestemde.’

‘Maar ik begrijp niet,’ stotterde Kees, ‘leg me toch eens uit...’

‘Dat zal ik doen,’ zei Jan. ‘Ze moeten daar aan Constantia een nieuwen commissaris hebben, dat heb je gehoord.’

‘Maar ze kunnen den oude toch herkiezen?’ meende Kees.

‘Zeker, dat kunnen ze, maar dat is niet noodzakelijk. Als ze weten, dat jij commissaris wil worden, nemen ze natuurlijk jou, nu je aandeelen hebt...’

Kees wilde hier iets tegen inbrengen, maar nieuw voetgestommel belette hem zich verstaanbaar te maken.

Zoodra het ophield, hernam Jan:

‘Nu je aandeelhouder ben geworden, heb je het recht, inzage te nemen van de stukken, die ter visie liggen. Dat moet je niet uitstellen; morgen er al op uit, dat is het secuurste. Je maakt dan meteen kennis met den directeur, dat kan geen kwaad; je maakt hem je compliment over zijn uitmuntende administratie en zijn zuinig beheer, daar win je hem dadelijk door; en dan laat je verder doorschemeren, dat je niet ongeneigd zou zijn, als commissaris mede de belangen der maatschappij en je eigen (maar dat hoef je er niet bij te zeggen) te behartigen.’

‘Maar hij zal vragen, of ik gek ben,’ zei Kees doodnuchter. ‘Ik ben net één dag aandeelhouder...’

Vernieuwd voetgestommel verhinderde hem voort te gaan.

‘Hoor eens, Kees, ik kan je in vertrouwen wel zeggen, dat de directeur den aftredenden commissaris heel graag kwijt zou zijn. Dat is een lastig heer, die overal met zijn neus tusschen zit. Je bent een fideele kerel, die niet zoo alle hoekjes en gaatjes napluist, en waarmee de directeur veel beter zou opschieten.’

Dat ‘fideele kerel’ werkte. Kees wist, dat hij dat was, en begon langzamerhand de zaak niet meer als zoo geheel onmogelijk te beschouwen.

‘Zou je nu werkelijk denken?’ vroeg hij aarzelend.

‘Denken!’ zei Jan. ‘Vast weten, dat je gekozen wordt. Maar je moet zonder mankeeren morgen naar den directeur. Voor het overige zullen we je wel een handje helpen, reken daarop.’

Deze belofte werd met een zoo luidruchtig voetgestommel, als vier jonge menschen kunnen teweegbrengen, bekrachtigd.

‘Leve de commissaris van Constantia. Lang zal hij leven!’

[p. 100]

aan den parkvijver, naar de teekening van hans hooff.

[p. 101]

II.

Den volgenden morgen tegen tien uur tikte Kees Verheggen aan de deur van het kantoor der Maatschappij Constantia. Toen hij de deur had geopend, kwam de chef de bureau naar hem toe en vroeg hem, wat er van zijn verlangen was.

‘Ik ben Kees Verheggen, commis.... aandeelhouder wil ik zeggen van Constantia, en zou inzage willen nemen van de stukken ter visie.’

De chef de bureau boog. ‘Wil u mij maar volgen?’

de laatste troost, naar de schilderij van laurent desrousseaux.

Hij begaf zich naar het bureau van den directeur, die Kees de hand bood en hem uitnoodigde plaats te nemen. ‘U is meneer Verheggen. Zeer aangenaam kennis te maken. U is de eerste aandeelhouder, die inzage komt nemen, ik moet zeggen, dat ik uw belangstelling in de maatschappij op prijs stel.’

‘Ja, ziet u,’ zei Kees, die na een vluchtig onderzoek van het bureau tot de conclusie kwam, dat het een heel comfortabel ‘hok’ was, ‘ik ben nog maar één dag aandeelhouder....’

[p. 102]

‘Dat is hetzelfde, waarde heer,’ antwoordde de directeur, ‘of liever, daarom waardeer ik te meer uw belangstelling. U weet, hoe het veelal gaat met maatschappijen, die een behoorlijke rente opbrengen. De aandeelhouders strijken ze op en zien verder niet naar de maatschappij om. U toont daaromtrent een andere opvatting te hebben, een betere, mag ik wel zeggen.’

Kees knikte met een gewichtig gezicht. ‘Als ik ergens voor sta, neem ik mijn verplichtingen trouw waar, maar met zekere ruimheid in de opvatting.’

‘Dat mag ik wel,’ hernam de directeur. ‘Ik geloof, dat wij elkaar na zulk een korte kennismaking reeds uitstekend verstaan. En wil u nu eerst de balans en verdere bescheiden eens inzien?’

‘Met genoegen,’ zei Kees, die met zijn volle breedte voor de tafel ging zitten. Heel ernstig doorkeek hij de verschillende papieren, die de directeur hem voorlegde, hoestte en kuchte een paar maal, wees een enkelen keer met den vinger bij of bracht de hand aan het voorhoofd en schoof ten slotte met een gezicht, dat voldoening uitdrukte, de paperassen naar den directeur. De vermaning van zijn vriend viel hem juist bij tijds in. ‘In orde,’ zei hij. ‘Ik maak u wel mijn compliment, meneer de directeur, voor uw uitstekend beheer.’

De directeur boog. ‘Het is mij aangenaam, dat mijn beheer uw goedkeuring kan wegdragen. Ik mag zeggen, dat dit voor mij een prikkel zal zijn, om steeds naar best vermogen mijn krachten aan den bloei der maatschappij te blijven wijden.’

‘A propos,’ zei Kees, zijn stoel wat dichter bijschuivend, ‘als het niet indiscreet was, zou ik u een vraag willen stellen.’

‘Volstrekt niet indiscreet, integendeel. Zeer gaarne zal ik u alle gewenschte inlichtingen verschaffen. Dat is eenvoudig mijn plicht, meer niet.’

Kees kuchte. ‘Ik heb nogal vrijen tijd, en nu dunkt me wel, dat ik, indien ik daartoe geroepen mocht worden, het commissarisschap van deze maatschappij met ambitie zou waarnemen, natuurlijk niet met kleinzielige uitpluizerij, maar - zooals ik straks reeds zei - met zekere ruimheid van opvatting.’

De directeur knikte. ‘U begrijpt, dat ik voor mij daartegen volstrekt geen bezwaar zou hebben. Integendeel, mij dunkt, dat het belang der maatschappij daarbij niet anders dan gebaat zou zijn. Maar ik kan natuurlijk alleen de zaak niet dwingen.’

‘Natuurlijk, natuurlijk,’ herhaalde Kees, die niet wist wat hij anders moest zeggen.

‘Commissarissen maken in overleg met de directie de voordracht op, en nu meen ik wel te mogen zeggen, dat zij, indien ik de heeren wijs op uw gebleken belangstelling, geen bezwaar zullen maken, u op het dubbeltal te plaatsen. De verdere beslissing is dan aan de stemgerechtigde aandeelhouders.’

Kees' gezicht glom. Dit aanvankelijk gunstig resultaat had hij niet durven verwachten. ‘Ik blijf u voorloopig dankbaar, meneer de directeur,’ zei hij opstaande, ‘voor uw vriendelijke meening. Niets zou mij aangenamer zijn, dan met u werkzaam te kunnen wezen voor den bloei der maatschappij.’

‘Het genoegen is wederkeerig, meneer Verheggen,’ zei de directeur, zijn bezoeker uitgeleide doende tot aan de deur. ‘Tot ziens dus op de algemeene vergadering.’

III.

De dag der algemeene vergadering was aangebroken. Kees Verheggen begaf zich stemmig in 't zwart naar het ‘Parlement’, tot aan de deur vergezeld door zijn vriend Jan, die hem het beste succes toewenschte.

Het was vijf minuten voor halftwee. Toen Kees de vergaderzaal binnentrad, vond hij daar een zestal heeren in druk gesprek. Aanstonds werd dit gestaakt, en aller oogen wendden zich met belangstelling naar den binnentredende.

De directeur - een van het zestal - stelde Kees aan de heeren voor, die de vijf commissarissen van Constantia bleken te zijn. ‘Aangename kennismaking,’ ‘zeer aangenaam kennis te maken,’ klonk het, en Kees had het druk met dit te beamen, te buigen en handen te geven.

Het sloeg halftwee. ‘De vergadering moet beginnen,’ zei de president-commissaris, mr. Brinkgreve, zich naar zijn zetel begevend. De andere heeren volgden zijn voorbeeld. Kees nam aan een der klaar gezette tafeltje plaats, als de eenige aanwezige aandeelhouder buiten het bestuur.

De voorzitter tikte even met zijn hamer. ‘Mijne heeren, ik open de vergadering en zeg den heer Verheggen dank voor zijn vereerende tegenwoordigheid.’ - Kees boog. - ‘Wij zullen onze werkzaamheden beginnen met het voorlezen der verschillende bescheiden, die ter inzage gelegen hebben.’ - Toen dit geschied was: ‘Heeft iemand der heeren bezwaar tegen het verslag der directie? - Zoo niet, dan verklaar ik dit voor goedgekeurd.’

Ook de verdere werkzaamheden vlotten uitstekend, en zoo kwam men spoedig tot de verkiezing van een commissaris, waarbij Kees met den aftredende op het dubbeltal was geplaatst.

De stembrierjes werden rondgedeeld en ingevuld en voor den president-commissaris gedeponeerd, die een der commissarissen en den heer Verheggen uitnoodigde, als stemopnemers te willen fungeeren. Kees verhuisde nu van zijn tafeltje naar de bestuurstafel. De functies werden aldus verdeeld, dat de commissaris de briefjes zou aflezen, die daarop door den voorzitter zouden worden nagezien, en Kees aanteekening houden.

De stembriefjes werden geteld - er waren er vijf en twintig - en dooreengeschud. Het aflezen begon. Het eerste droeg den naam van K. Verheggen, het tweede ook, het derde evenzoo, alsmede het vierde, het vijfde, het zesde, het zevende.... De voorlezende commissaris hield even op, de andere heeren wisselden met elkaar verbaasde en vragende blikken. De aftredende commissaris draaide op zijn stoel heen en weer en keek braaf zuinig. Kees, die phlegmatisch streepjes had gezet achter zijn naam, begreep niet, wat die pauze te beduiden had, al verwonderde het hem, dat niet één stem tot dusver op den aftredenden commissaris was uitgebracht,

Het aflezen der briefjes werd hervat. Het achtste: Verheggen, eveneens het negende, het tiende, het elfde, het twaalfde.... Weer een oogenblik pauze. Terwijl Kees maar aldoor schrapjes zette achter zijn naam, bewoog niet enkel meer de aftredende commissaris, maar bewogen al de heeren zich onrustig op hun stoelen en ondervroegen elkander met de oogen. Het dertiende, beslissende briefje zou worden gelezen. ‘K. Verheggen,’ las de commissarisstemopnemer.

De voorzitter maakte met de armen boven zijn hoofd een wanhopig gebaar in de lucht, de aftredende, niet herkozen commissaris wierp met een nijdigen gooi zijn potlood op tafel en stond op. De andere heeren schudden het hoofd. Kees Verheggen, die iets van die mimiek gewaar werd, kon er - zooals hij later verklaarde - geen touw aan vastknoopen.

‘Mag ik den heer stemopnemer verzoeken voort te gaan?’ zei ten slotte de voorzitter.

De overige briefjes werden nu vlug afgelezen: alle zonder uitzondering waren met den naam van K. Verheggen ingevuld.

Kees verwachtte een felicitatie, zooals, naar hij meende, gebruikelijk was, maar ze kwam niet. Wel verbaasde hij er zich over, dat de aftredende commissaris niet één stem had ge kregen, wel speet het hem achteraf, dat hij zijn eigen naam op zijn stembiljet had gegeschreven - dien raad had zijn vriend Jan hem gegeven: ‘Doen, Kees, het kan van één stem afhangen,’ - maar het meest verwonderden hem de verstoorde gezichten zijner nieuwe collega's. Het was voor Kees een pijnlijk oogenblik.

Eindelijk, nadat de directeur den voorzitter even ter zijde had genomen, nam deze het woord. ‘De uitslag der stemming is, dat de heer K. Verheggen is gekozen tot commissaris. Maar,’ vervolgde hij, zich tot Kees wendende, ‘u zou ons allen een groot genoegen doen met uw verkiezing één dag geheim te houden. Mogen wij daarop rekenen, meneer Verheggen?’

‘Zeker,’ zei Kees, ‘zeker.’

Alles kwam hem hoe langer hoe meer raadselachtig voor.

IV.

Kees was nog geen half uur thuis, toen hij zijn vriend Jan de trap hoorde opstormen. ‘Die komt zeker hooren, hoe het afgeloopen is,’ dacht hij bij zich zelf. ‘'t Is een gek geval: ik ben gekozen, met algemeene stemmen gekozen, en toch heb ik er een vermoeden van, dat er wat achter zit. Wàt, dat kan ik niet gissen.’

De deur ging open. ‘Kees, jongen, ik kom eens oprecht met je spreken, en ik hoop, dat je 't me niet kwalijk zal nemen.’

‘Spreek toch niet zoo in raadselen, Jan, als je me niet razend wil maken. Ik heb van middag al een gek geval gehad....’

Jan knikte.

‘Dus je weet er van?’ vroeg Kees. ‘Geef me dan eens gauw opheldering.’

‘Daar kwam ik juist om, Kees. 't Is een grap geweest, jongen; niets dan een grap.’

‘Maar ik ben toch gekozen, met algemeene stemmen gekozen.’

‘Ja, dat ben je, Kees, daar gaat niets af. Laat me nu eens vertellen, hoe de zaak zich heeft toegedragen, maar beloof me eerst, dat je niet kwaad op me wordt.’

‘Hoe heb ik het met je, Jan? Je kent Kees toch wel, hoop ik.’

‘Welnu dan, het was maar gekheid, toen we je op dien avond zeiden, dat je wel commissaris kon worden. Dat gaat zoo niet, Kees, daar hoort meer toe. Ik kende toevallig den directeur, en toen je bij hem kwam, was ik je vóór geweest en wist hij er alles van. Voor de grap zette hij je op het dubbeltal en vertelde het geval aan de commissarissen, die er schik in hadden. Op de algemeene vergadering, toen het op stemmen aankwam, dacht ieder voor zich: “Kom, laat ik mijn stemmen aan Kees geven. Dat is een onschuldige grap, want de anderen stemmen natuurlijk op den aftredende.” Daar ze allen zoo redeneerden, was het gevolg, dat jij alle stemmen kreeg en de heer Branders niet één. Dit had niemand verwacht en daarom waren ze allen zoo verbouwereerd. De niet herkozen commissaris is natuurlijk woedend, dat hij het slachtoffer is geworden van een grap, die zoo niet bedoeld was. De directeur heeft zooveel spijt als hij haren op het hoofd heeft, dat hij de aardigheid zoo ver heeft gedreven, en ik zelf, die de aanleidende oorzaak geweest ben....’

Kees gierde van het lachen. ‘Zóóó... zit dat zaakje zoo in elkaar? Maar wat kwam je nu eigenlijk doen?’ vroeg Kees met een ondeugend lachje bij het zien van Jans arme-zon-daarsgezicht.

‘Kees, je zou me een onuitsprekelijk groot genoegen doen, als je voor je benoeming wilde bedanken.’

‘Bedanken? Nu al?’

‘Toe, Kees, doe het nou om onze ouwe vriendschap.’

‘Allo dan,’ zei Kees, nam een vel papier en een penhouder en schreef, na een oogenblik te hebben nagedacht:

Hooggeachte Voorzitter-Commissaris.

Bij dezen heb ik de eer, U mijn ontslag aan te bieden als commissaris der Maatschappij Constantia, waartoe Uw aller vereerend vertrouwen mij had benoemd. Ik durf hopen, dat mijn kortstondig commissarisschap en mogelijk nog meer dit kort briefje bij U een goede herinnering aan mijn persoon zal achterlaten. U verzoekend, mijn beleefde groeten te willen doen aan mijn geachte collega's van één uur, heb ik de eer te zijn
Uw zeer dw. dr.
Kees Verheggen.

‘Daar,’ zei Kees, ‘lees, en zeg of het zoo goed is.’

‘Perfect,’ antwoordde Jan, ‘als je het goedvindt, breng ik het aanstonds even weg.’

[p. 103]

‘Ga je gang. Ik ben nu weer een gewoon sterveling geworden.’

Dien avond werden aan Kees' adres een kistje fijne sigaren en een mandje wijn bezorgd, waarbij een kaartje van den directeur met de woorden: ‘Met hartelijken dank.’

Jan en de andere vrienden waren present, en menige toost werd ingesteld op de gezondheid van den ex-commissaris van Constantia.