De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 16

Manfreda van Sorreze.
Historisch verhaal uit de 13e eeuw.

III.
In de kapel.

Manfreda, wier voorhoofd, ondanks haar jeugd en schoonheid, reeds de sporen van treurigheid en kommer droeg, begaf zich met langzame schreden naar een afgelegen en verlaten deel van het kasteel. Zij ging door een lange gang, wier muren met oude wapenen en verscheurde banieren en vaandels bedekt waren. Eindelijk kwam zij aan een kleine deur, die zij voorzichtig opende. Nu bevond zij zich op een binnenplaats. In het midden verhief zich een gebouw van middelbare grootte, dat een zonderlinge tegenstelling vormde met het kasteel. Dit laatste was dan ook een reusachtig gebouw, dat zich op de spits van de naakte en hooge rots verhief. Zijn talrijke torens, zijn sterke wallen, zijn vreemd gevormde en smalle vensters, de groote granietblokken, waaruit het opgebouwd was, - in één woord, alles getuigde van kracht en sterkte. Het gebouw, dat Manfreda binnentrad, scheen zeer licht en zwak, het was tamelijk hoog en zijn slanke torens getuigden van een smaakvolle architectuur.

Dit gebouw was vroeger de slotkapel geweest, en ofschoon het de asch der graven van Sorreze bewaarde, had de ruwe hand van Manfreda's vader het niet gespaard. Toen het jonge meisje de deur half geopend had, zuchtte zij diep en betrad langzaam de heilige plaats, wier aanblik, ofschoon ze haar niets ongewoons aanbood, toch steeds smartelijke gevoelens in haar opwekte. Het altaar was in stukken geslagen; zijn kostbaar marmer lag verstrooid op den grond. De beelden der heiligen lagen in stukken door de gewijde plaats verspreid, door de waanzinnige woede van een Godvergeten sekte verwoest. De trap van den kansel was gebroken, de heerlijke fresco-schilderingen hadden door de zonnestralen, die ongehinderd door de verbrijzelde vensters drongen, verschrikkelijk geleden, alles droeg den stempel der verwoesting, der barbaarsche vernielzucht.... Slechts één enkel beeld van de allerheiligste Maagd, dat verborgen achter een hooge zuil stond, was aan de algemeene verwoesting ontkomen en stond ongeschonden te midden dezer verwarring. Dit kleine beeld, dat met zijn hemelschen blik alles scheen te beheerschen, stelde Maria voor in de heerlijkheid harer Onbevlekte Ontvangenis, als de nieuwe Eva, die de helsche slang den kop verplet. Een vrome hand scheen dit beeld der H. Maagd op bijzondere wijze geëerd te hebben. Een bloemenkrans omgaf het geheel, terwijl een kaars, die op een stukgeslagen zuil stond, aan haar voeten brandde.... Hier knielde Manfreda neer.

Zij volhardde een tijd lang, het gelaat in de handen verborgen, in het gebed, toen het geruisch van een lichten tred haar het hoofd deed omwenden.

Een man stond achter haar. Zijn grove, wolachtige mantel scheen een armen reiziger te bedekken; maar dezen plotseling terugwerpend, vertoonde zich een edele jongeling, wiens lange, blonde lokken bijna tot op de schouders vielen. Manfreda erkende hem en riep:

‘Albrecht, zijt gij het? Gij hier! Weet ge dan niet, dat gij uw leven op het spel zet!’

De jongeling schudde het hoofd en zei:

‘Wat bekommer ik mij daarom?... Ik wilde u zien!....’

Zij zag hem aan, maar wendde snel het hoofd om, ten einde haar tranen te verbergen. Die daar voor haar stond, was Albrecht van Selvaz, met wien zij in gelukkige dagen was verloofd. Zij had hem lief met een reine liefde; maar de onzalige gebeurtenissen, die toenmaals zooveel tronen hadden omgestort, hadden ook dit vreedzaam geluk vernietigd!....

Manfreda was de dochter van een hartstochtelijk aanhanger der nieuwe sekte, en Albrecht, het geloof zijner vaderen getrouw, was een der eersten, die het teeken tot den kruistocht gegeven hadden.... In deze woorden lag de geheele diepte van hun ongeluk uitgesproken.

‘Manfreda,’ zei hij tot haar, ‘wij hebben niets te vreezen. Elzear, die de oprechtheid mijner plannen kent, heeft mij bij het binnentreden van den burcht beschermd; hij zal mij ook beschermen als ik hem verlaat. Hoor mij eenige oogenblikken aan, Manfreda.’

Zij gaf een toestemmend teeken, en bevend ging zij op een steenblok zitten. Hij zette zich tegenover haar. Naast hen lag het verbrijzelde standbeeld van een ridder op het graf, waar zijn aardsche overblijfselen rustten. Een woedende Albigens had zijn gevouwen handen, die een kruis vasthielden, in stukken geslagen. Manfreda wierp een weemoedigen blik daarop, want het was het standbeeld van haar grootvader!....

Albrecht vatte het woord.

‘Manfreda,’ zei hij, ‘morgen zullen de kruisvaarders aan den voet dezer muren verschijnen; hun talrijk leger zal deze rotsen, waarop uw voorvaderen hun burcht gebouwd hebben, om-

[p. 87]

ringen.... Uw vader zal ondanks zijn dapperheid slechts korten tijd tegenstand kunnen bieden. Honger en dorst zullen Simon van Montfort te hulp komen.... Het kasteel zal ingenomen worden. De gedachte aan de gevaren, die u bedreigen, vervult mijn ziel met droefheid. Daarom heb ik het leger heimelijk verlaten en gebruik makend van de rechten, die mij als uw verloofde zijn gegeven, ben ik hier gekomen. Ik kom, om u te bewegen, dezen burcht te verlaten en mij te volgen in het leger der getrouwe zonen van de H. Kerk.’

‘U volgen?’

‘Ja, Manfreda! Simon van Montfort, die den band, die ons vereenigt, kent, biedt u onder zijn vaandel zijn steun en bescherming aan. Hij zal voor u een tweede vader zijn en morgen ons naar den eerwaardigen Dominicus Guzman geleiden, om van zijn hand den zegen te ontvangen.’

Manfreda had zwijgend en met neergeslagen oogen zijn woorden aangehoord; maar toen de jongeling ophield met spreken, stond zij op, bedekte haar gelaat met den sluier en zei:

‘Vaarwel, Albrecht van Selvaz, vaarwel!’

Hij wierp zich voor haar neer en riep:

‘Hoe, gij verlaat mij! Zonder mij te antwoorden! Zonder op mijn verzoek een enkel woord te spreken!’

Manfreda keerde zich weer tot hem en antwoordde:

‘Ik ben dus in uw achting diep gezonken; ik ben dus het gunstige oordeel, dat gij vroeger over mij hadt, volkomen onwaardig, daar gij mij zulk een voorstel durft doen! U volgen en mijn vader verlaten? Hem verlaten, juist op het oogenblik, waarop groote gevaren hem bedreigen, waarop hij, alleen en verlaten, door een overmachtigen vijand omsingeld wordt, en ik, zijn eenig kind, zou bij dien vijand bescherming en veiligheid zoeken!.... O, dat ware een onvergeeflijke schande voor de menschen, een zonde voor God, ons aller Vader!’

‘Zoo gij niet voor het gevaar wilt vluchten, vlucht dan ten minste voor den verderfelijken invloed der ketterij!’

Wanhopig wrong zij de handen.

‘Mijn vader!.... Ja, hij heeft zich door de dwaalleer laten misleiden, maar daarom juist heeft hij des te dringender het gebed van zijn kind noodig!’

‘Ach, Manfreda! Wie zegt mij, dat ook gij niet met den stroom der dwaling zijt meegevoerd en in mijn persoon den trouwen katholiek vermijdt....’

Zij zag hem met edelen trots aan, nam daarna een ivoren rozenkrans uit haar zak en zei: ‘Dezen rozenkrans heeft Dominicus Guzman mij geschonken, toen ik eenige gelukkige, onvergetelijke jaren in het klooster van Prouille doorbracht. Hij is het onderpand van mijn geloof, en de H. Moeder Gods weet, dat ik immer haar Zoon trouw bleef.’

De jonge man nam den rozenkrans, kuste hem en riep klagend uit:

‘O God, vereenigd en gescheiden! Dat is dus ons lot! God vereenigde en de menschen scheiden ons!’

‘Niet de menschen, maar onze plichten. Weet, dat ik vóór alles een gehoorzame en liefhebbende dochter moet zijn.... Albrecht, gij kent thans mijn besluit, ga nu; ontvlucht deze gevaarlijke plaats en keer naar uw wapenbroeders terug.... Wij zullen elkaar niet meer weerzien. Vaarwel!’

‘Neen, dierbare Manfreda, hier op deze plaats zullen wij elkaar weerzien. Hier zal ik u eens als echtgenoote begroeten.... Vrees de bestorming dezer sterke wallen niet, Manfreda! Onder de kruisvaarders zal er ten minste één zijn, wiens hart alleen voor u zal kloppen.’

‘Soldaat van Jesus Christus,’ antwoordde de edele jonkvrouw, ‘vaarwel! Strijd voor uw Heer en God en denk niet meer aan Manfreda!’

IV.
De belegering.

Nauwelijks was den volgenden morgen de zon opgegaan, of de torenwachter zag ook reeds de lansen en banieren van het leger der kruisvaarders in het dal schitteren. Het bewoog zich snel voorwaarts als een bergstroom, dien de wind voor zich uitdrijft. De graaf van Sorreze kon reeds aan den voet der rots, waarop zijn machtig kasteel zich verhief, de wapenschilden der Fransche ridders onderscheiden. Simon van Montfort, Nevers, Montmorency en vele andere voorname edellieden reden hun naar de overwinning hakende scharen vooruit, die nu het slotgebied betraden, welks bewoners een goed heenkomen in den sterken burcht gezocht hadden. Zij omringden de steenen wallen als met een ijzeren muur; en ofschoon dit oude slot wegens zijn ligging bijna onneembaar was, hoopten zij het toch te vermeesteren, want honger en dorst moesten als onweerstaanbare vijanden voor hen strijden.

Manfreda stond aan een der hooge vensters en beschouwde met weemoedigen blik het machtige leger der kruisvaarders. Twee innige, maar heel verschillende gevoelens van liefde en trouw streden in haar hart. Want zij, die tegen den burcht haars vaders aanrukten, waren te gelijk haar vijanden en haar broeders; zij beleden hetzelfde geloof, en het kruis, dat zij vereerde, schitterde ook op hun wapenrusting. Zij bemerkte, dat plotseling alle beweging ophield. De soldaten onderbraken hun werkzaamheden en ook de veldheeren staakten hun toezicht. Bijna het gansche leger begaf zich naar een plaats, waar de geestelijkheid in feestornaat alle voorbereidselen voor een treffende plechtigheid scheen te maken. Nieuwsgierig volgde Manfreda van uit haar hooge zitplaats dit schouwspel. De kruisvaarders trokken op naar een heuvel, waar men onder een looverdak een eenvoudig altaar had opgericht. De priesters bestegen de hoogte; soldaten en officieren knielden neer, en Manfreda zag een man van edele, indrukwekkende gestalte het altaar bestijgen, om het H. Misoffer aan den hemelschen Vader op te dragen. Zij herkende hem aanstonds. Men noemde hem den vorst der redenaars, den abt van Prouille; de Kerk kent hem onder den naam van den H. Dominicus, den apostel en stichter der naar hem genoemde Dominicaner-orde. In het klooster van Prouille was hij vroeger Manfreda's leidsman op den weg der deugd geweest, hij had het scheepje harer ziel eenigen tijd gestuurd. Zij herinnerde zich hem levendig en vergoot heete tranen, toen zij den eerbiedwaardigen man onder zulke omstandigheden weerzag. In den geest zich met de biddende scharen vereenigend, knielde zij neer, vouwde de handen en hield haar blik onbeweeglijk op het altaar gericht. Toen zij echter bij de H. Communie verscheidene ridders het altaar zag naderen en het Brood der Engelen ontvangen, bedekte zij het gelaat met beide handen en riep in de bitterheid haars harten uit:

‘O, mijn God! Hoe zwaar valt het mij, als een verstooten kind van onze Moeder der H. Kerk verwijderd te leven, zonder bijstand te hebben, ja zelfs, zonder de bron aller genaden, Jesus in Zijn H. Sacrament te kunnen ontvangen! Daar woont mijn Jesus, en ik kan niet tot Hem gaan. Daar zijn mijn broeders in het geloof en ik moet hen als de doodvijanden van mijn land en mijn familie beschouwen! O, hoe hard valt mij zulk een verbanning!’

Maar niemand antwoordde op de treurige klachten van het jonge meisje dan de echo onder de hooge gewelven.

Op het kasteel bereidde men zich op krachtigen tegenstand voor. De mannen stonden allen op hun post; op de wallen lagen stapels pijlen en steenen, om de overmoedige aanvallers te verpletteren....

De belegering duurde reeds vijf dagen. De kruisvaarders, ongeduldig door het lange talmen aan den voet dezer rots, hadden al meermalen een bestorming beproefd, maar de belegerden hadden zich met zulk een dapperheid verdedigd, dat zij alleen nog maar tot den eersten ringmuur konden doordringen. Simon van Montfort, die het nuttelooze dezer pogingen inzag, vatte het plan op, in een ravijn, waaruit de Provençalen hen wegens hun klein aantal niet konden verdrijven, de in dien tijd gebruikelijke slingermachines op te richten, die, door krachtige armen in beweging gebracht, groote steenen op de wallen en voorpleinen van den burcht wierpen.

De bezetting leed zware verliezen; en ofschoon de dood reeds vele strijders had weggemaaid, beschouwde Manfreda toch met kommer het nog voorhanden zijnde meel en vleesch, waarmee zij nog slechts eenige dagen de soldaten kon voeden.

Op den namiddag van den vijfden dag bevond zij zich met een harer dienstmaagden alleen op het groote voorplein van het kasteel. Zij schepten water voor den avondmaaltijd. Aan de bron staande, ontving zij uit de handen van het meisje den emmer met kristalhelder water, en goot het in groote houten vaten, wier inhoud de soldaten onder elkaar verdeelden. Eensklaps verschrok de arme dienstmaagd, terwijl zij Manfreda den laatsten emmer water toonde, dien zij in de hoogte had opgetrokken.... Hij was met modder gevuld.... De bron, de eenige van den burcht, was door het veelvuldig gebruik leeg geworden!....

Manfreda hief haar oogen met die overgeving ten hemel, die alleen een onbeperkt vertrouwen op God verleent, en zei:

‘Zeg daarvan niets aan onze soldaten; wij hebben voor hedenavond nog genoeg.’

‘Ja, Manfreda, en wie weet, of wij morgen nog dorst zullen hebben.’

Manfreda vulde een kleine, zilveren kan met helder water en bracht die in het vertrek, waar haar vader gewoon was het avondeten te gebruiken. Zij wachtte lang op hem. Ten laatste ging zij over het stille voorplein van den burcht tot aan den voet der wallen. Deze weerklonken thans niet meer van het vallen der reusachtige steenblokken en het gezucht en geklaag der gewonden; de invallende nacht had een eind aan het gevecht gemaakt. De kruisvaarders hadden zich om hun wachtvuren gelegerd, en de graaf van Sorreze verliet treurig en van vermoeienis uitgeput de hooge tinne van zijn burcht. Hij ging zijn dochter te gemoet en zei:

‘Vandaag tellen wij drie dooden en vijf gewonden: Robin, Walter en Pons.... De vervloekte steenen hebben hen gedood!’

‘Ach, vader! Welk een onzalige krijg! Welk een goddelooze oorlog!’

‘Goddeloos.... Maar wij strijden voor de ware Kerk Gods! Wat is Rome thans, als het niet....’

‘Wat meent u, vader?’

‘Ja, het is mij bekend, dat gij de verdrukkers van Provence verdedigt.’

‘Kon ik slechts mijn leven ten offer brengen, opdat er geen verdrukkers of onderdrukten, geen overwinnaars of overwonnenen meer waren, maar alleen nog kinderen van denzelfden God, zonen van hetzelfde vaderland!’ antwoordde de edele Manfreda.

Hij schudde het hoofd en zij traden het vertrek binnen, waar een eenvoudig maal hen wachtte. Manfreda bediende haar vader en plaatste de met water gevulde zilveren kan en de halve flesch Bordeaux-wijn naast hem. De grijsaard dronk opgewonden den hem aangeboden drank, als wilde hij daardoor de onrust en den angst zijner ziel verdrijven. Daarna zei hij:

‘Hoe heilzaam werkt dit heldere water! Het water der bron van Bethlehem kan David niet beter gesmaakt hebben.... Maar wat scheelt u, Manfreda, gij weent?’

‘Ja, lieve vader, ik ween, omdat dit water het laatste is, dat ik u kan aanbieden.... De bron is droog!’

(Slot volgt.)