De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 16

Een voetreisje van Leiden naar Haarlem,
door Germanicus.

We waren besloten op een mooien dag in het voorjaar een klein voetreisje te maken.

Wij - dat zijn een mijner vrienden en ikzelf, twee, ik durf het vrijmoedig zeggen, uitstekende wandelaars. En dat beteekent nog al iets in onzen tijd, waarin de fiets zich zoo'n voorname plaats heeft verworven, een plaats, die haar nog voor geen derde deel toekomt; althans niet, waar zij voetreisjes moet vervangen. Wij hadden vele tochten en tochtjes gemaakt en reeds die ervaringen opgedaan, welke noodig zijn voor een uitstapje.

Men moet daarbij ten eerste er niet tegen opzien, een uur of vijftien op de been te zijn, met eenige rust afgewisseld; den volgenden dag neme men dan, om eens flink uit te rusten en om de gedachten eens over het genotene te laten gaan.

Ten tweede moet men er slag van hebben, in een zoo kort mogelijk tijdsbestek zooveel mogelijk fraais en merkwaardigs op te merken.

En last not least moet men met de buitenluitjes weten op te schieten: Hildebrand toch weet u al te vertellen, dat voor een boer elke weg ‘drie kertiers gaons’ of ‘een piep smokens’ is.

Ik kwam voor eenige jaren door het lieve, maar zeer kleine dorpje Valkenburg nabij Leiden, en, ik moet het bekennen, ik was den naam van het plaatsje ganschelijk vergeten. Ik vroeg er naar aan eenige Valkenburgenaars, maar.... niemand wist mij terecht te helpen en eerst de aanplakbiljetten op het raadhuis verschaften mij de gewenschte inlichting.

Voor inlichtingen omtrent afstand, richting of naam hebben wij aan deze menschen dus gewoonlijk zeer weinig.

Nu, ik hoop, dat het mij niet te zeer als grootsprekerij zal worden aangerekend, als ik zeg, dat mijn vriend en ik door de ondervinding al vrij goed met deze moeilijkheden vertrouwd waren geraakt.

We gingen dus met den eersten trein naar Leiden. De afstand van de plaats onzer inwoning tot Leiden toch is te groot, om dien te voet af te leggen en toch vroeg in de stad te zijn, om onzen voorgenomen tocht naar Haarlem geheel te kunnen voleindigen. En bovendien, we willen geheel ‘frisch’ de eigenlijke wandeling aanvangen.

We zijn vóór zeven uur in Leiden. Tot ons genoegen ligt het station nauwelijks honderd schreden van den straatweg naar Haarlem, zoodat we dadelijk buiten waren, en de ons zoo welbekende Sleutelstad, die ditmaal niet het doel was, geheel achter ons lieten.

Het weder was, over het algemeen genomen, uitstekend: zacht, geen wind, hoewel wat weinig zonneschijn, die in dien tijd van het jaar altijd zoo welkom is. Omstreeks den middag genoten wij gedurende een half uurtje een vrij hevigen stortregen, die onverwachts uit het Westen kwam opzetten, maar dat behoort zoo bij het Hollandsch klimaat; dus wij schikten er ons in. Toen daarna evenwel het zonnetje weer doorbrak, helderder dan te voren, en alle drupjes schitterden als diamanten, kregen wij ruime vergoeding voor het doorgestane leed. Wat was nu alles mooi!

De streek, die wij voor onze wandeling uitgekozen hadden, was bonter dan ergens elders in ons lieve vaderland. Vooreerst heeft men hier de schoone zee, die nu eens rustig ebt of vloedt, en tot een pleziertochtje uitnoodigt, maar dan weer met bulderend geweld haar golven op het strand werpt, zoodat ieder vreest en beeft voor den armen zeeman. Maar of ze kalm is of woest, altijd is de zee schoon.

En dan die duinen met hun wit zand en steile hellingen, begroeid met kreupelhout, braamstruiken, duinroosjes en honderden soorten van kleinere bloempjes, terwijl de nijvere menschenhand hier en daar met taai geduld een klein stukje geschikt maakt voor aardappelteelt. Bonte kapellen, vreemde torren en kevers, vlugge hagedissen en vooral heerlijk kweelende zangvogels maken deze niet zeer vruchtbare streek tot een alleraangenaamst oord.

En vergeten wij niet die prachtige bosschen van beuken, eiken en berken aan den binnenkant der duinen, waar sierlijke landhuizen achter groen half wegschuilen.

Herinnert deze streek ons niet aan eenmaal machtige Hollandsche edelen: de Van Wassenaars, Van Teylingen's, Van Brederode's, Van Velsen's, Van Egmond's, wier trotsche burchten meerendeels sedert geheel afgebroken zijn, of waarvan de ruïnen nog slechts dienen, om mede te werken, ons een denkbeeld van den tijd te geven, waarin die adellijken leefden, maar vooral, om ons er op te wijzen, hoe vergankelijk al het aardsche is?

Ja, Hollands duinstreek is verrukkelijk mooi, en vooral in het voorjaar, waarom we ook juist nu dien tocht maken.

Laat ik evenwel mijn verhaal niet vooruitloopen.

De weg naar Oegstgeest bood nog weinig bezienswaardigs aan. Alles herinnert nog te veel aan de stad. Molens, houtzagerijen, boerenhoeven, buitenplaatsen, dit alles wisselt af in bonte mengeling.

Oegstgeest zelf evenwel is een aardig dorpje. Bovenal het protestantsche kerkje, dat we opmerken, zoodra we de hoofdstraat doorgewandeld zijn, is bijzonder fraai. Het is opgetrokken in den vorm van een kruis, waaruit wellicht af te leiden valt, dat het oorspronkelijk voor den Roomsch-katholieken eeredienst bestemd was. Het is geheel begroeid met klimop, die, behalve de vensterramen geen plekje openlaat, zoodat het geheel een bekoorlijken aanblik geeft en met het vreedzame, mooi aangelegde kerkhof er om heen inderdaad het oog boeit en den eenigszins ontvankelijken aanschouwer stemt.

Doch we moeten verder.

Na een half uurtje wordt het landschap veel mooier dan het eerste gedeelte van onze wandeling. Weiland, onderbroken door een enkele hoeve, strekt zich uit, zoo ver het oog reikt; zoo'n echt Hollandsch buitengezicht boeit mij altijd, hoevele malen ik het ook genoten heb. Het heerlijk frissche groen, met witte en gele bloempjes er tusschen, hier en daar wat bonte koeien, om het landschap te stoffeeren, en langs de slooten, die in een zoodanige streek onontbeerlijk zijn, eenige groepjes afgeknotte wilgen: weinigen zullen voorbijgaan, zonder er met genoegen hun aandacht aan te schenken.

Ook merken we reeds menig veld met crocussen, hyacinten en tulpen op, doch de eigenlijke teelt er van wordt uitgeoefend meer nabij Haarlem.

Nabij het dorp Sassenheim (Saksenheim), aan een zijweg, die naar het station voert, dat zich op eenigen afstand van het plaatsje bevindt, ligt de ruïne van het slot Teijlingen.

Dit heeft zijn groote bekendheid te danken aan de ongelukkige Jacoba van Beieren, die daar haar laatste jaren sleet. Het slot bestond reeds lang, voordat Jacoba er ging wonen, hoewel de stichting in het duister ligt.

In 1296 werd het slot verbeurd verklaard, omdat Willem van Teylingen deel had genomen aan de samenzwering tegen Floris V.

Het werd nu domein van de Grafelijkheid van Holland en ten verblijve bestemd voor 's graven houtvester. Deze bestemming behield het tot het begin der 17e eeuw. Toen kreeg de houtvester een nieuwe woning in de nabijheid en diende het kasteel als gevangenis voor hen, die de jachtwetten overtraden.

In 1802 werd het verkocht en ging het achtereenvolgens in verschillende handen over. Het is nu grootendeels gesloopt en eerst in den allerlaatsten tijd is men het, wel wat laat, eenigszins begonnen te restaureeren.

Wat nog van het kasteel over is gebleven, het wijst alles op forschheid. De muren hebben een dikte van anderhalven meter. De steenen, waaruit die muren zijn gemetseld, hebben afmetingen, ruim tweemaal zoo groot als die, welke tegenwoordig gebruikt worden.

En de trappen! Ze ontlokten mijn reisgenoot de zeer ware opmerking, dat de edelvrouwen, die ze beklommen hadden, niet tegen een kleinigheid hebben moeten opzien; wij toch hielden ons, bij gebrek aan een leuning, zoo stevig mogelijk aan den muur vast, en deden nog onze voeten danig pijn op de smalle, ruwe treden.

Wij vervolgen nu onzen weg. Wij komen voorbij de ruïne van Deveren, in de omgeving beter bekend onder den naam van ‘Deventer.’

Dit slot geeft ons ongeveer hetzelfde te zien als de burcht Teylingen, met dit verschil, dat hier de slotgrachten minder in haar oorspronkelijken staat zijn gebleven en dat het geheel ook niet zoo'n trotschen aanblik geeft.

[p. 71]

Wij kunnen hier nog de gevangenis zien, zonder een enkel raam, dus waar steeds volslagen duisternis heerscht en met een zoldering, te laag, om er rechtop onder te kunnen staan.

Wij zien nu op onzen weg vele velden met bolbloemen. En daar we, zooals men weet, juist in het voorjaar zijn, staat alles in vollen bloei.

Van de pracht van dit landschap kan niemand zich een voldoend denkbeeld vormen, die het niet met eigen oogen aanschouwd heeft. Het is een zacht mozaïek van alle kleuren en kleurschakeeringen, die men zich maar denken kan, van het vurigste rood tot het diepste blauw, van het schoonste paars tot het schitterendste geel. En wat steken al die tientallen van tinten prachtig tegen elkaar af.

We zijn opgetogen, vooral daar een vriendelijk zonnetje alles een nòg schooner aanblik geeft.

Wij krijgen in de verte reeds de bosschen nabij het dorpje Veenenburg in het gezicht. Nu genieten we een tafereel, dat ons altijd in het geheugen zal blijven.

Wat steekt dat prachtige geboomte, dat hier en daar zijn eerste blaadies vertoont, heerlijk mooi af bij die mengeling van teedere kleuren van crocusjes, hyacinten, tulpen, narcissen en tijloozen. Dezen laatsten, die het voorrecht moeten missen, in zoovele schakeeringen van kleur voor te komen, wordt dit vergoed door het bezit van het zachtste en reinste geel.

de ruïne van deveren.

En de geur, dien de bloemen verspreiden! Ik wil niet beproeven, u een denkbeeld hiervan te geven. Men heeft hier niet de hinderlijke, benauwde lucht, die men inademt, wanneer men de bollen in de kamer kweekt of afgesneden bloemen heeft. Neen, zoo sterk ruiken de velden niet. Hier snuift men met wellust de heerlijke geuren in.

Evenwel, we moeten verder. 't Kost ons moeite, zeer veel moeite, van dit schoone natuurtafereel te scheiden, doch de klok, onze beenen en onze maag, alles zegt ons, dat het tijd is, een welverdiende rust te gaan smaken en den innerlijken mensch te versterken.

Wij zullen in Hillegom een uurtje verpoozen. Wanneer we daar aankomen, bemerken wij, dat het een zeer welvarend en schoon dorp is en vinden we er tot ons genoegen, een uitmuntend koffiehuis.

En ook hier gaat het ons bijzonder voorspoedig tot nog toe. We treffen er een heereboer uit den omtrek, die wel zoo vriendelijk wil wezen, ‘de heeren ereis een en ander van de bloembollenteelt te vertellen.’

Wij hooren nu, hoeveel zorg en moeite er bij de teelt vereischt wordt. Vier à vijf jaar is er noodig, eer een bol geschikt is voor den verkoop. Elk najaar gaat hij weer in den grond, die met stroo bedekt wordt. In het voorjaar, als het zachtjesaan warmer wordt, ontbloot men de plantjes, schieten deze op en staan in eenige weken in vollen bloei. Deze bloemen verschaften ons het schoone gezicht, dat wij op onze wandeling mochten genieten. En duidelijk is door de grootte der bloemen zichtbaar, of de bol voor de eerste, of voor een volgende maal in de aarde is. Hij wordt elk jaar grooter. De afgesneden bloemen zijn betrekkelijk van weinig waarde. Ze worden wel met waggonladingen vol naar het buitenland verzonden, en ook het binnenland koopt ze, maar het voorname artikel is toch de bol zelf.

De noteering van het laatste jaar, later door mij in een courant gelezen, geeft het volgende: ‘De verzending van hyacinten naar Duitschland en Engeland is nog grooter dan het vorige jaar. Te Haarlem worden door een expediteur dagelijks gemiddeld 14500 kistjes naar buitenlandsche makelaars in dit artikel verzonden, en men verwacht, dat de aanvoer van hyacinten en later ook van tulpen uit den omtrek nog verscheidene weken zal aanhouden. De prijs op de buitenlandsche markt bedraagt thans nog per kistje hyacinten gemiddeld ƒ 1.20 tot ƒ 1.80 en voor de fijnere qualiteiten zelfs tot ƒ 3.- Voor het pak- en verzendhuis op het Klein-Heilig-Land is de straat op gezette tijden van den dag bijna versperd door de karren, wagens en manden, waarin de bloemen voor de verpakking en verzending worden aangevoerd.’

Van onzen vriendelijken inlichter waren we reeds te weten gekomen, waarom dit jaar de uitvoer van bloemen veel grooter is dan het vorige jaar. Toen hadden verscheidene telers gezamenlijk besloten, geen bloemen te verzenden, daar dit de oorzaak was, dat er aanmerkelijk minder bollen verkocht werden en zij zoodoende onder eigen duiven schoten. Nu evenwel bestaat de vereeniging niet meer en gaat ieder zijn eigen weg.

Ook worden de bloemen veel als mest gebruikt, terwijl ook groote hoopen op de vaalt terecht komen of in de slooten worden geworpen, omdat men er geen raad mee weet.

Zijn de bloemen weg, dan moet men, evenals men in het najaar, de bollen een voor een in den grond zetten, ze nu stuk voor stuk er uit nemen en ze op dezelfde wijze op planken leggen, die in de groote loodsen, waarin de bollen bewaard worden, naast en boven elkaar zijn aangebracht. Het behoeft niet gezegd, dat dit een werk is, dat vele handen vordert en - dus een goed loon geeft voor menigeen, reden, waarom deze streek zoo welvarend is. Die loodsen hebben aan alle kanten ramen, die den geheelen zomer openstaan, zoodat het er erg tocht, en daardoor de bollen goed drogen.

Een mooien bol kan men voor zes à zeven cent krijgen, terwijl een zeldzame soort wel tot vijftig cent per stuk kost.

Bouwland brengt bij verkoop natuurlijk zeer veel op. Dit jaar is o.a. een bunder verkocht voor 40.000 gulden.

We bedanken onzen zegsman en zetten de wandeling voort, blijde iets over deze merkwaardige teelt en handel vernomen te hebben.

Ik wil hier nog een enkel woord over den oorsprong der bloembollen tusschenvoegen.

In vroegere eeuwen, toen de kunstmatige verwarming van broeikassen nog niet die hoogte bereikt had, op welke die wetenschap nu staat, kon men de hyacint, die oorspronkelijk een Oostersche plant was, hier niet kweeken. Eerst toen men hiermede beter vertrouwd geraakte, gelukte het, deze bloem in het leven te behouden, ja, men slaagde er zelfs in, ze nog te veredelen. Wanneer nu de hyacint hier is ingevoerd, is niet bekend.

Iets meer weten we van de tulpen. De beroemde plantkundige Konrad von Gesner, die in 1516 te Zürich geboren werd, deelt in een zijner werken mee, dat hij de eerste tulp zag in den tuin van zekeren heer Herwart te Augsburg, en volgens hem was de bol uit Constantinopel afkomstig, terwijl hij daar weer van uit Cappadocië was gebracht.

Omstreeks 1559 kwamen de eerste tulpen in ons land. Men legde zich evenwel, daar weldra de tachtigjarige oorlog uitbrak, voorloopig niet met veel ijver toe op de teelt dezer bloem. Later had Adriaen de Pauw, pensionaris van Amsterdam, een tuin, waarin hij verscheidene soorten kweekte.

Een soort droeg den naam van ‘Semper Augustus’ en was vooral duur. Toen men eens één bol voor duizend gulden verkocht had, had de verkooper er berouw over, toen hij vernam, dat die ééne bol eigenlijk uit twee bollen bestond. In 1625 kon men voor drieduizend gulden niet twee bollen van de ‘Semper Augustus’ krijgen.

Niet alleen, dat dus gedurende eenige tientallen van jaren zulke sommen werden betaald voor een luttelen bloembol, maar bovendien leidde deze manie begrijpelijkerwijze tot een windhandel, die in geheel Holland de gemoederen in beroering bracht. Honderden werden rijk, ja schatrijk, maar duizenden welgestelde lieden werden tot den bedelstaf gebracht, zoodat eindelijk de regeering tusschenbeide moest komen.

Om op ons tochtje terug te komen.

Reeds boeit een ander schoon landschap ons oog. We hebben nu den straatweg van Leiden naar Haarlem verlaten en slaan een weinig boven Hillegom linksaf.

De tocht is nu wat langer, maar de omgeving loont de moeite dubbel, al was het alleen, omdat we weer geheel iets anders te zien krijgen. De weg gaat over de Leidsche trekvaart en de spoorbaan, die we tot nu toe aan onze linkerhand hadden, en draait dan rechtsom, zoodat hij nu vrijwel evenwijdig loopt met den grooten straatweg.

Bloembollenvelden zien we hier niet meer. Rechts heeft men laag hout, dat zoo fraai is, dat het den blik aangenaam aandoet, wijl het prijkt met het eerste jonge groen, dat hier en daar ontspruit. Hoe schalt in toppen en twijgen, in heesters en boschjes, de jubelende wildzang, hoe krachtig fluiten en kwinkeleeren de vogels, die met elkander schijnen te wedijveren, wie het luidst en het langst zijn lied kan doen klinken door de stille, heldere voorjaarslucht.

Links bemerken we in de verte de duinen, helder afstekend tegen de lucht en aan den voet er van een breede strook geestgrond, die als weide gebruikt wordt, en waarin, benevens het vee, dat blijde is, de stallen ontvlucht te zijn, leeuweriken, kieviten en andere vogels vertoeven, terwijl zij er hun nest bouwen of zich jubelend in de lucht verheffen. Hoe schoon is zulk een landschap.

Wij slaan rechts een zijweg in, die ons weer naar den grooten straatweg terugvoert.

Nabij het einde dezer laan, bij het station Vogelenzang, vinden wij een aardig koffiehuis, ‘Graaf Floris’ geheeten.

Op deze plaats stond het voormalige lustverblijf van Floris V, naar wien de herberg dan ook genoemd is. Deze laatste werd gebouwd omstreeks het jaar 1600, maar tot onze

[p. 72]

groote spijt is door den tegenwoordigen eigenaar alles verbouwd en veranderd ‘naar de eischen des tijds.’ Noch van het oude verblijf van graaf Floris, noch van het oorspronkelijke koffiehuis is iets belangrijks meer over, behalve een leelijke buste des graven in den voorgevel.

ruïne van brederode.
Naar een photographie van J.G. Kramer, te Groningen.

Aan beide zijden van den Leidschen straatweg strekt zich het schoone landgoed ‘de Hartekamp’ uit. Links ligt het heerenhuis met ruime stallen en oranjerie, rechts de overplaats met den hertenkamp en den koepel op een hoogte, volgens overlevering in één nacht gebouwd. Aan de Hartekamp is de herinnering verbonden aan Linnaeus, die er van 1737-38 den vermaarden kruidtuin van George Clifford bestuurde en beschreef. Enkele boomen door hem geplant, worden nog aangewezen in de overplaats.

We komen ook langs de buitenplaats Soeka Brenti, met een uitgestrekt, dicht bewassen terrein. Eertijds vond men hier een nabootsing van het graf van Rousseau op een eilandje.

We naderen nu aan onze linkerhand de Manpadslaan. Hier prijkt onder statige beuken het gedenkteeken, door wijlen prof. D.J. van Lennep gesticht ter eere van Witte van Haemstede en de burgers van Haarlem, die hier in 1304 de Vlamingen versloegen en ter gedach tenis van hen, die in 1573 hier hun leven waagden tot ontzet van het benarde Haarlem.

We loopen nu verder door tot Haarlem langs een weg, die afwisselend villa's en tuinen geeft, vooral ook bloembollenkweekerijen. Aan onze rechterhand hebben we gedurende een groot gedeelte van den weg Den Hout. Dit schoone, welbekende bosch loopt tot het Paviljoen. Het is eigendom der stad Haarlem, maar ligt nagenoeg geheel in de gemeente Heemstede, gelijk het dan ook eertijds tot de heerlijkheid van dien naam behoorde. Het moet in oude tijden veel uitgestrekter zijn geweest dan tegenwoordig en samen hebben gehangen met de reeks der wouden, die den duinzoom tusschen 's-Gravenhage en Haarlem bedekten. Bij het beleg van Haarlem, door Jacoba van Beieren in 1421 en bij dat door de Spanjaarden in 1572-73 werd al het houtgewas verwoest.

In 1585 werd het terrein nieuw beplant, terwijl het in het begin en in het midden der vorige eeuw door het beplanten van woeste gronden en weilanden werd vergroot en in 1827 door den bekwamen en smaakvollen Zocher nieuw werd aangelegd. Een wandelbosch in de onmiddellijke nabijheid eener stad kan niet in alle opzichten het karakter van een maagdelijk woud bewaren, maar het is den genialen man, wiens werk niet licht overtroffen zal worden, toch gelukt, in den Haarlemmer Hout voor een groot deel het statige, woeste en indrukwekkende van zulk een woud niet te doen verloren gaan. Hij verstond de kunst, in de parken, die hij ontwierp, zooveel mogelijk de kunst te verbergen. Hij verstond het geheim, zóó de richting der paden en wegen, zóó den vorm der grasperken, de plaats van heesters en opgaand hout, van lanen en afzonderlijke boomgroepen te bepalen, dat het oog overal op schoone lijnen rust en tevens de door hem aangelegde terreinen veel grooter schijnen dan zij werkelijk zijn. Prachtige boschpartijen zijn in Den Hout te vinden; heerlijk gevormde boomen, gelijk Haarlems omtrek er in zoo grooten rijkdom heeft aan te wijzen, wassen er in overvloed; een rijk geschakeerd mostapijt of weelderig onderhout bedekt den grond tusschen de frissche, gezonde stammen; gelukkig bederft de baan der stoomtram den aanleg veel minder dan de ingezetenen, die hun bosch liefhebben, wel hadden gevreesd en eischten de belangen van het verkeer slechts een enkele maal den indruk te verstoren door een onbehaaglijk wit schelppad, zooals het lange Werkmanspad, dat het bosch van de Sociëteitstent tot de Spanjaardslaan doorsnijdt. Het eenige, wat misschien hier, zooals in het algemeen in de omstreken van Haarlem, wat veel wordt gemist, is het oog van het landschap, het water, het heldere, spiegelende water, dat een vaderlander in zijn landschappen noode ziet ontbreken.

In de Spanjaardslaan vindt men ‘den wonderboom,’ een merkwaardige linde, wier voor de helft weggevallen schors een drietal wortelstammen of luchtwortels te zien geeft, terwijl in een oude breede beukenlaan, tegenover den Westkant van het gedenkteeken voor Laurens Coster, den uitvinder der boekdrukkunst, in een der boomen (op den hoek van een voetpad) nog enkele vergroeide letters zijn te herkennen van het respectez ma solitude en den naam Napoleon, door koning Lodewijks hand in den stam gesneden.

ruïne van brederode.
Naar een photographie van J.G. Kramer, te Groningen.

In Haarlem aangekomen, rijden wij met de paardentram de stad geheel door van Den Hout tot het station, dat aan de andere zijde ligt.

Na wat gerust en ons een weinig verfrischt te hebben, nemen wij de omnibus, die van het station naar Bloemendaal rijdt.

De weg naar Bloemendaal is zeer bekend. Niet alleen de inwoners van Haarlem, maar ook de vreemdelingen nemen hem bij voorkeur. Tot Overveen is de weg het schoonst in den tijd, waarin de hyacinten en tulpen bloeien, want aan weerszijden breiden uitgestrekte bollenvelden zich uit en buiten den korten bloeitijd heeft het bollenveld niets bekoorlijks. Wij treffen het dus bijzonder.

Tusschen Overveen en Bloemendaal evenwel liggen de buitenplaatsen, in den zomer met haar rijksten bloemenschat prijkend, maar in ieder jaargetijde zijn de bosschen en duinen in den omtrek aantrekkelijk voor den wandelaar, die er een overvloedig natuurgenot zoeken wil en vinden kan.

Even voorbij de kerk te Bloemendaal slaan wij linksaf, den weg in naar Meerenberg en Velzerend. Deze is bizonder fraai en is rechts begrensd door bosschage, terwijl het oog links over malsche weiden gaat, met ver op den achtergrond hooge, begroeide duinen. We komen nu langs het uitgestrekte, omrasterde boschrijke terrein van het krankzinnigengesticht Meerenberg, met het groote hoofdgebouw, de kerk en eenige villa's, tot de inrichting behoorende. Wij naderen nu Velzerend.

Bij deze uitspanning ligt de ruïne van het huis te Brederode. Dit is al sedert de tiende eeuw bekend. In 980 tot 990 schonk Diederik, graaf van Holland, aan zijn jongsten broeder Sifried (ook wel Sikko of Sivaard genoemd) de heerlijkheid Brederode.

Van de bouwvallen van het aloude Huis ziet men thans niets meer dan de nog eerbied inboezemende muren en transen; de plek, waar zij zich bevinden, ligt te midden van grasrijke weilanden, hier en daar met struiken omzoomd of door boschjes afgewisseld.

Met leedwezen ontwaart men, hoe de tand des tijds dit gedenkteeken van vroegere eeuwen meer en meer in puin doet verkeeren, zoodat de bouwvallen gedurig afnemen en verminderen en de tijd zeker niet ver meer af is, dat men ook van dit, gelijk van zoovele andere gebouwen onzer voorvaderen, niets meer dan den grond zal kunnen aanwijzen, op welken het trotsche gesticht gestaan heeft, dat zoo zeer aan der verwoestingen de vroegere burgerkrijgen ten doel stond.

Wij roepen de gastvrijheid van den kastelein in en wandelen dan te midden eener prachtige boschrijke omgeving naar het station Santpoort, en gaan met den locaaltrein terug naar Haarlem en van daar per spoor verder naar de plaats onzer inwoning.

Wellicht geeft deze beschrijving van onzen tocht, hoe eenvoudig ook, aan den welwillenden lezer eenig denkbeeld van de pracht van Haarlems omstreken en het merkwaardige, dat men er vindt.